Мазмұны
Кіріспе...........................1-3
Мемлекеттік бюджет жүйесі және оның теориялық негіздері..........4-16
1.1 Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі.....................16-19
2 Қазақстан Республикасында бюджет процесін ұйымдастыру.............19-24
2.1 Қазақстан Республикасындағы бюджет процессі және оның
2.2 Қазақстан Республикасының бюджетінің атқарылуын талдау.........25-29
3 Бюджет процесінің құқықтық негіздерін жетілдіру және оның
Қорытынды....................35-36
Қолданылған әдебиеттер тізімі..........................37-38
Қосымша А.......................39
Кіріспе
Әрбір елде мемлекеттік қаржылардың ең бірінші маңызды компоненті болып
Бюджет жүйесі әртүрлі деңгейдегі бюджеттердің өзара байланысындағы белгіленген табыс
Экономикалық дамыған елдің бюджет жүйесі - өздерінің бюджет жүйесін
Қоғамдық қатынастардың даму деңгейіне сәйкес, Қазақстан Республикасының бюджет заңдылығы
1996 жылы «Бюджет заңы туралы» Қазақстан Республикасының заңы қабылданды.
бюджет саласының шекаралары нақты анықталды;
орталық органдар және де орталық пен жергілікті өкімет органдары
мемлекеттік бюджет шеңберінде барлық мелекеттік қаржылық ресурстардың мерзімдері үзартылды;
республикалық және жергілікті бюджеттер арасында тұрақты нормативті бөліністер белгіленді.
Соның өзінде ескертіп айтатын жағдай, Қазақстан Республикасы бюджет зандылықтарын
Қазақстан Республикасының өкіметі бюджет жүйесін реформалауды әлі жалғастыру үстінде
Орталық пен аймақтардың өзара қатынастары орта мерзімді тұрақты көрсеткіштер
Бюджет саясатының басым бағыттары анықталды:
- бюджеттің негізгі көлемін, кірістер көлемін анықтауды, шығындар мен
- негізгі бюджет бағдарламалары бойынша, бюджет шығындарын үнемдеу үшін
- республикалық және жергілікті бюджет бағдарламаларын қаржыландыруда орталықтың және
- жиналған несиелік қарыздарды қысқарту және бюджеттің жаңа борыштарының
Өкімет тарапынан мемлекеттік бюджеттің несиелік қарыздарын қысқарту іс-шаралары жүргізіледі.
Жалпы, курстық жұмыстың негізгі мақсаты - Қазақстан Республикасы бюджет
- бюджет жүйесінің қызметі мен оның орындалу мерзімдерін анықтау,
- бюджет жүйесін басқару мен жүргізудің факторларын анықтау арқылы
Зерттеу объектілері: Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеті мен оның облыстық
Жұмыстың құрылымы: кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер
Мемлекеттік бюджет жүйесі және оның теориялық негіздері
1.1 Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі
Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандылығында жеке ортақ ерекшеліктерімен
Экономикалық қатынастардың жиынтығы ретіндегі мемлекеттік бюджеттің обьективті сипаты бар.
Экономика дамуының қазіргі кезеңіндегі орталықтандырылған қаржы ресурстары мемлекетке қоғамдық
Қаржыны орталықтандырудың арқасында ақша қаражаттары, мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік
Сөйтіп, обьективті бөлгіштік қатынастардың экономикалық нысаны бола отырып, құндық
Қаржы қатынастарының белгілі бір жиынтығы ретіндегі мемлекеттік бюджетке ең
Құндық бөліністің айрықшалықты сферасы ретінде мемлекеттік бюджет мына өзгеше
1) мемлекеттен жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін оқшауландырумен және
2) құнды жасау және оны тұтыну процесін шарттастыратын материалдық
3) қоғамдық өнімнің, оның тауар нысанындағы қозғалысымен тікелей байланысты
Мемлекеттік бюджет, кез келген басқа экономикалық категория сияқты, өндірістік
Экономикалық категория ретінде мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын
Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы қаржы категориясына сай
Бюджеттің басқа жанамалық категориялар арқылы экономикалық мәні, оның қызметтерінде
Негізгі жалпы мемлекеттік ақшалай қаражат қорларының қалыптасуы (бұл қызметті
Негізгі жалпы мемлекеттік ақшалай қор қаражаттарын қолдану (бүл қызмет
Бюджеттік ресурстардың қозғалысында бақылауды жүзеге асыру, бұл негізі, жанамалық
Бюджеттік қатынастардың сыртқы формасы өкімет пен жергілікті өзін -өзі
Мемлекеттік бюджетте қоғамдағы барлық экономикалық процестер бейнеленетіндіктен, сондай-ақ барлық
Негізгі қаржы жоспары мемлекеттің қаржылық қызметінің жемісі болып табылады.
Мемлекеттік бюджет ұлттық экономиканы басқарудың басты механизмдерінің бірі. Ол
Сөйтіп, бюджеттің сан қырлы маңызын ескере отырып, оны осы
Мемлекеттік бюджет - ұлттық табыс пен жалпы ішкі өнімді
Нарықтық механизмге өту жағдайында мемлекеттік бюджеттің қаражаттары ең алдымен
Шығыстар мен салықтар арқылы бюджет экономика мен инвестицияларды реттеудің
Бюджет қаражаттарының әлеуметтік бағыттылығының зор маңызы бар. Әлеуметтік саясаттағы
Қаржылық жоспарлау процесінде бюджет ұлттық шаруашылықтың салаларына және өндірістік
Бюджеттік жоспарлау мен бюджеттің атқарылуы процесінде ұлттық шаруашылықтың қаржы
1.2 Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
Мемлекеттік органдардың өздерінің функцияларын орындауы үшін басқарудың барлық деңгейлерінде
Дүние жүзінің әр түрлі елдерінде бюджет құрылысы мемлекеттің құрылысына,
Бюджет құрылысында басты орынды бюджет жүйесі алады, ол экономикалық
Федеративті мемлекеттерде бюджет жүйесі үш буыннан тұрады:
Мемлекеттік бюджет немесе федералдық бюджет немесе орталық мемлекеттің бюджеті;
Федерация мүшелерінің бюджеттері (АҚШ-та — штаттардың, ГФР-да- жерлердің (ландтардың),
жергілікті бюджеттер.
Унитарлық (біркелкі) мемлекеттерде екі буынды бюджет жүйесі қолданылады: орталық
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі бюджет құрылымының унитарлық типімен анықталады,
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі экономикалық қатынастарға және тиісті қүқықтық
Қазақстанда жиынтығында мемлекеттік бюджетті қүрайтын Республикалық бюджет пен жергілікті
1991 жылы Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі түбірлі өзгерістерге ұшырады.
Қазақстан Республикасы мемлекеттік бюджетінің басты бөлігі республикалық бюджетте шоғырланған.
Республикалық бюджет — бұл түсімдер мен бюджет тапшылығының қаржыландыру
Жергілікті бюджеттер (әкімшілік — аймақтық бірліктердің бюджеттері)
Облыстық бюджеттер, қалалардың (аудандық маңызы бар қалалардан басқасы), аудандардың
Қаржы жылына арналған республикалық бюджет Қазақстан Республикасының заңымен, жергілікті
Бюджет жүйесінің жұмыс істеуі бюджеттердің әр түрлі деңгейлерінің өзара
Бюджеттің бірлігі бюджет жүйесін ұйымдық - экономикалық орталықтандырудың дәрежесін
Бюджеттердің бірлігі бірыңғай құқықтық негізбен, Қаржы министрлігі бекіткен бірыңғай
Алайда бюджеттердің бірлігі бюджет жүйесінің құрудың маңызды қағидаты болып
Төменгі - жергілікті бюджеттердің қалыпты және тиімді жұмыс істеуінің
Тапшылықты азайту немесе жою мақсатымен секвестрлеу - ағымдағы қаржы
Бюджетердің атқарылуы процесінде секвестрлеуге жатпайтын бюджеттік бағдарламалардың тізбесін республика
Мемлекеттік орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты болып
Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты әлеуметтік-экономикалық және
Нарықтық қатынастарға көшкенге дейін КСРО- ның мемлекеттік бюджетінің кірістері
Дағдыдағыдай, кірістердің көзі салықтар немесе оларға бара-бар төлемдер болып
Бюджет жүйесі туралы заңға сәйкес бюджеттің құрылымы мыналардан тұрады:
Кірістерден атап айтқанда: а) табыстардан; б) ресми түрде алныған
Шығындардан және несие беруден;
- Бюджет тапшылығынан (профицитінен);
- Бюджет тапшылығын (профицитті пайдаланудан) қаржыландырудан.
Өз кезегінде кірістер:
а) салықтық түсімдер;
б) салыққа жатпайтын түсімдер;
в) капиталмен жасалынатын операциялардан алынатын кірістер болып бөлінеді.[4]
Бюджеттік түсімдердің бұл үш категориясы алынған ресми трансферттер бөлігімен
Бюджеттен берілген несиелерді өтеу санаты бюджеттік несиелер бойынша (қайтару
Бюджеттің шығыстар бөлігі функционалдық топтардың шығыстарын қаржыландыруға жұмсалады.
Мемлекеттік борышқа қызмет ету жөніндегі шығыстар «борышқа қызмет ету»
Кейін бюджетке өту түрінде қайтаруға жататын, басқа да экономикалық
Бюджет тапшылығы шығыстар мен бюджеттен қайтарымды негізінде бөлінген кредиттер
Мемлекеттік бюджеттің соңғы бөлігі - бюджет тапшылығын (профицитті пайдалану)
Оның қос арналымы бар:
а) тапшылық болған жағдайда - ішкі көздерден (Ұлттық банктен,
б) профицит кезінде - жоспардан тыс түсімдер, бірінші кезекте
Кірістер мен шығыстардың егжей-тегжейлі тізбесі мен топтамасы бюджеттік сыныптамамен
1996 жылға дейін бюджеттік сыныптама мынадай бөліктерді қамтыды: бөлім,
Жаңа бюджеттік сыныптамаға сәйкес кірістер енді төрт бөлікке жіктелінетін
Шығыстарда функционалдық, экономикалық және ведомостволық сыныптама қарастырылған. Функционалдық сыныптама
Шығыстардың экономикалық сыныптамасы оларды экономикалық белгілері бойынша төрт бөлімге
Бюджеттің атқарылуы кезінде екі сыныптаманың негізгі бөлімшелері қамтитын тоғыспалы
Ведомстволық сыныптама бойынша шығыстардың атқарылуы мен бюджеттік несиелендіру әкімшілер
Бюджеттік сыныптама автоматтандыру құралдарын қолданатын басқарудың жоғары жеделдігіне жету
Бюджеттік жоспарлау - мемлекеттің қаржы саясатының талаптарына бағындырылған қаржылық
Бюджеттік жоспарлаудың бірлігі мыналарға негізделеді:
республикалық және жергілікті бюджеттерден қаржыландырылатын бюджеттәк бағдарламалардың тізбесін қалыптастыру;
заңнамалық актілер мен кірістердің республикалық және жергілікті бюджеттер арасында
заңнамалық актілермен республикалық бюджеттен облыстық бюджеттерге берілетін субвенциялардың облыстық
Қаржы министрлігімен келісе отырып, облыстар мен Астана және Алматы
тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда және
Үкімет белгілейтін тәртіп пен жергілікті атқарушы органдар тартатын қарыздар
Қазақстан Республикасының экономикасы басынан кешіріп отырған нарықтық қатынастарға көшу
Бюджеттің кірістері — бюджетке қайтарылмайтын негізде салықтардан, алымдардан және
Қазақстан Республикасының «Бюджет жүйесі туралы » заңына сәйкес республикалық
Республикалық бюджеттің кірістерін, олар мыналардан түрады:
а) салықтар, алымдар және басқа да міндетті төлемдердің түсімдерінен
ә) салыққа жатпайтын түсімдерден (республикалық мемлекеттік кәсіпорындар пайдасының үлесі;
б) капиталмен жүргізілетін операциялардан алынатын кірістерден: мемлекеттік резервтерден алынған
Мына төмендегілерден алынған ресми трансферттерді (гаранттарды):
заңды және жеке түлғалардан немесе шет мемлекеттерден;
бюджеттік алынымдардан;
республикалық бюджеттерден бұрын берілген кредиттер бойынша негізгі борышты өтеуден.
Қазақстан Республикасының 2011 жылғы мемлекеттік бюджет кірістерінің құрамы мен
Кесте 1
Мемлекеттік бюджет кірістерінің көлемі мен құрылымы
Млрд. теңге %
Түсімдер 4 041,3 100,0
1. Кірістер 2 636, 9 98,4
Салықтық түсімдер 1 747, 7 92,9
Салыққа жатпайтын түсімдер 49574,4 5,9
Капиталмен жүргізілетін операциялаардан алынатын кірістер 9494,0 1,2
2. Алынған ресми трансферттер (гранттар)
3. Бұрын бюджеттен берілген кредиттер бойынша негізгі қарызды өтеу
Кестеден көрініп түрғандай, кірістердің негізін салықтық түсімдер құрап отыр
Бюджеттің шығыстары - бұл бекітілген бюджет шегіне қайтарылмайтын негізде
Республикалық бюджеттің қаражаттары: жалпы сипаттағы мелекеттік қызметтер көрсетуді (заң
Сондай-ақ жоғарыда аталған қызмет түрін жүзеге асыратын республикалық бюджеттік
Республикалық бюджеттік бағдарламалардың әкімшілерін ұстауға арналған шығыстар Қазақстан Республикасының
Республикалық бюджеттен шығыстар мен кредиттердің жекелеген бағыттары бойынша немесе
Республикалық бюджеттің сыртқы экономикалық қызметпен байланысты және ұлттық валютаның
Нарықтық жағдайларға көшу жағдайында республикалық бюджет шығыстарының құрылымы айтарлықтай
Алайда нарықтық механизмдердің іс-әрекеті жағдайын да жеке салалар мен
Экономика және әлеуметтік — мәдени шараларды қаржыландыру шығыстарының едәуір
Бюджеттің атқарылуы жөніндегі уәкілетті орган Үкімет атынан республикалық бюджетте
Қазақстан Республикасының Үкіметі заңды, жеке тұлғалардан және шет мемлекеттерден
Үкіметтің қаражатты қарыз алуы немесе мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар
Бұрынғы кезеңмен салыстырғанда шығыстардың құрылымында бюджеттік ресурстардың әлеуметтік бағыттылығы
Сөйтіп жалпы мемлекеттік мәні бар шараларды қаржыландыруды қажетті ақша
Нарыққа өтпелі кезеңде бюджет жүйесінің барлық дербес буындары жалпы
2010 жылдан бастап елдің бюджеттік бағдарламаларының ағымдағы және даму
2 Қазақстан Республикасында бюджет процесін ұйымдастыру
2.1 Қазақстан Республикасындағы бюджет процессі және оның қатысушылары
Бюджеттік процесс — мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың бюджетті
Бюджет процесінің құрамдас бөлігі әр түрлі деңгейдегі бюджеттер арасындағы
Қазақстандағы бюджет процесі 1996 жылдың 24 желтоқсанындағы "Қазақстан Республикасының
Бюджеттердің жобаларын құрудан бұрын республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуының индикативтік жоспары,
Алдағы жылға арналған бюджет саясатының негізгі бағыттары және мемлекеттің
Қазақстан Республикасының Президенті бюджеттік қатынастарды реттеу саласында:
• Республикалық бюджетті әзірлеу және оның атқарылуы туралы есеп
• Республикалық бюджет комиссиясын құрады, ол туралы ережені бекітеді,
• Қазақстан Республикасының аумағында төтенше мемлекеттік бюджетті енгізу туралы
• Мемлекеттегі жағдай мен республиканың ішкі және сыртқы саясатының
ҚР Парламенті бюджеттік қатынастарды реттеуге:
• Республикалық бюджетті, сондай-ақ республикалық бюджетке өзгерістер мен толықтырулар
• Қазақстан Республикасының Өкіметі мен Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау
• Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес өзге де өкілеттіктерді жүзеге
Облыстық, республикалық маңызы бар қалалардың, ауданның (облыстық маңызы бар
• Жергілікті бюджетті және оның атқарылуы туралы жылдық есепті
• Жергілікті бюджеттің атқарылуын сыртқы бақылау жүзеге асыра отырып,
• Жергілікті бюджеттің атқарылуына бақылау жүргізу туралы есептерді қарайды;
• Қазақстан Республикасын заңдарына сәйкес өзге де өкілеттіктерді жүзеге
Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі:
- тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің жобасын мемлекеттік
- бюджетке түсетін түсімдерді болжауға және мемлекетітк бюджетке кірістердің
- өз құзыры шегінде мемлекеттік қаржыны және мемлекеттік басқару
- мемлекет қаржысы, фискалды саясат және мемлекеттік меншік саласындағы
- бюджеттік процесс және функционалды талдау әдістемесін әзірлейді;
- бюджеттік саясат және жоспарлау істерін жүргізеді.
Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті айналысады:
1) Қазақстан Республикасы Президентінің республикалық бюджеттің атқарылуын, оның кірісіне
2) Республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есепті Парламентке есепті жылдан
3) Қазақстан Республикасының Үкіметі уәкілдік берген мемлекеттік органдар табыс
4) Республикалық бюджеттің қаражатын пайдалануды бақылау объектілері лауазымды адамдардың
Жергілікті бюджеттердің атқарылуын сыртқы бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік органдар
Үкімет уәкілдік берген мемлекеттік орган:
1) Мәслихаттардың тексеру комиссияларына бақылау жүргізу актілерін, сондай-ақ ақпарат
2) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жергілкті бюджеттер қаражатының нысаналы
3) жергілікті бюджеттердің қаражатын пайдалануда бақылау объектілері лауазымды адамдардың
4) жергілікті бюджеттердің атқарылуын бақылау саласында кадрлардың біліктілігін арттыру
Қаржы Министрлігі өз құзіретінің шегінде: бірыңғай Қазынашылық шоттағы және
Бюджеттік заңнамада көрсетілген жағдайларда бюджет қаражаттарын қайтарып алуға, қаржыландыруды
• республикалық бюджетті ұйымдастыру, оның кассалық атқарылуын жүзеге асыру,
• касса бірлігі қағидатын негіздей отырып, Қазынашылықтың шоттарындағы ақша
• республикалық және жергілікті бюджеттер арасында өзара есеп айырысуды
• республикалық және жергілікті бюджеттер арасында салықтарды және басқа
• мемлекеттік мекемелердің валюталық операцияларын басқару және есепке алу,
• мемлекет қаржысының мән-жайы туралы ақпаратын жинау, өңдеу және
• республикалық бюджеттің қолма-қол ақшасының ағынын болжау;
• мемлекеттік сыртқы қарыздарды және мемлекеттің кепілдігі бар мемлекеттік
• бухгалтерлік есеп пен бюджет жүйесіндегі есептемені және қазынашылық
Облыс, республикалық маңызы бар қала, астана, аудан әкімдігінің құзіреті:
- жергілікті бюджет жобасын әзірлейді және оны мәслихатқа табыс
- жергілікті бюджеттін атқарылуын қамтамасыз етеді және мәслихатқа оның
- тиісті қаржы жылына арналған жергілікті бюджет туралы жергілікті
- жергілікті атқарушы органның индикативті даму жоспарын банктеуі;
- жергілікті бюджетті жоспарлау және бюджетті атқару жөніндегі жергілікті
- тиісті қаржы жылының бірінші тоқсанына арналған қаржы жоспарын
Жергілікті қаржы органдары — ол облыстық, қалалық, аудандық қаржы
Шаруашылық кешенінің және әлеуметтік мәдени саланың барлық буындарында ресурстарды
Бұл аталған негізгі құрылым, өз кезегінде бюджет процессіне тікелей
Негізгі бюджеттік процесс Қазақстан Республикасында келесі кезеңдер бойынша жүзеге
Кесте 2
Бюджет процессінің кезеңдері
Кезеңдер Орындайтын уәкілетті және атқарушы органдар Өткізілу
1. Әзірлеу Республикалық деңгейде: республикалық бюджеттік бағдарламалр әкімшілері,
2. Қарастыру талдау Облыстық бюджеттік комиссиясымен
Парламент мәжілісінде оқылып толықырулар енгізіледі.
15 қыркүйекте қаралады
3. Бекіту Парламент талаптары — Мәжіліс пен Сенаттың
4. Атқарылуы Қазақстан Республикасының өкіметі жергілікті атқару органдары,
5. Бақылау Қаржы Минстрлігі және жергілікті қаржы бақылау
Атқарылуы туралы есеп беру Қазақстан Республикасының өкіметі және
Ал енді осы кесте толығырақ түсінік берсек, бірінші кезекте
2005 жылдан бастап, жалпы бюджет бағдарламалары екіге бөлінеді: ағымдағы
Бұл өз кезегінде — материалдық объектілерді қалыптастыру және жетілдіру
Республикалық бюджетті бекіту және оған өзгерістер мен толықтырулар енгізу,
Республикалық бюджетті нақтылау, оны атқару барысында Өкіметтің ұсыныстары немесе
Мемлекеттік мекемелер бағдарлама әкімшісі банктен смета шегінде бюджеттік атқаруылуы
2.2 Қазақстан Республикасының бюджетінің атқарылуын талдау
Республикалық және жергілікті бюджеттің атқарылуы ағымды 1.09.2011 жылғы төмендегі
Кесте 3
1.09.2011 ж. Республикалық және жергілікті бюджеттер атқарылуы.
Көрсеткітердің аталуы Республикалық бюджет Жергілікті бюджет
01.09.2011ж. кассалык аткарылуы млрд.
Пайздық
үлес қорытынды Есептік мерзімге
белгіленген бюджеттің
пайздық аткарылуы 01.09.2011 ж. кассалык атқарылуы млрд. Пайздык үлес
белгіленген бюджеттін п. атқ.
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Түсімдер 4 041,3 100,0 110,1 269326
Табыстар 2 636, 9 76,4 110,6
Соның ішінде
Салықтық түсімдер 207933 80,4 117,5
Салықтық емес түсімдер 37656 14,5 106,7
Капиталдық операциялар табысы 13070 5,1 60,7
Алынған ресми трансферттер 73976 21,9 106,8
Бұрын берілген несие бойынша негізгі қарызды
өтеу 5836 1,7 135,3 1146
Шығындар және несиелеу 298465 100,0 85,3
Шығындар 282362 94,6 253026
Соның ішінде 75,6
Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер 16973 6,0
Қорғаныс 14112 5,0 88,4 3368
Қоғамдық тәртіп және кауіпсіздік 27327 9,7
Білім 11679 4,1 55589
Денсаулық сақтау 8370 3,0 86,5
Әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік көмек 100450 35,6
Тұрғын жай және коммуналдық шаруашылық
Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық құрылыс 3674
Отын энерг. кешен және жер қойнауын пайдалану. 2468
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы және қоршаған ортаны
өнеркәсіп және құрылыс 2217 0,8 69,6
Көлік және байланыс 12220 4,3 49,7
Басқада 15562 5,5 91,7 17247
Қарызға қызмет ету 20402 7,2 86,4
Ресми трансферттер 35682 12,6 91,5
Несиелеу 16103 5,4 78,5 85,7
Бюджет тапшылығы артықшылығы 1659
Бюджет тапшылығын қаржыландыру артықшылықты қолдану 39915
Есепті кезеңде Республикалық бюджет түсімдерінің 76,4%-ын салық түсімдері құрады.
Оның ішінде 81% әлеуметтік қамтамасыз ету ал 20,7% жалпы
Мемлекеттік органдардың өкілеттік регламентациясына сәйкес Республикаға жергілікті бюджеттердің атқарылуын
Елдің 2011 – 2015 жылдарға арналған әлеуметтік – экономикалық
Сурет 1. 2015 жылға дейін жан басына шаққандағы ЖІӨ
Жұмыссыздық деңгейін 2011 жылғы 6,4%-дан 2015 жылы 5,5%-ға дейін
Экономикалық өсудің тұрақты қарқынын қолдау саясатын басымдықтар ретінде жүргізу
ЖІӨ жан басына шаққанда 2015 жылы, болжам бойынша 12
Кесте 4
Мемлекеттік бюджеттің кірістері (трансферттерді есепке алмағанда) ЖІӨ-ге %-бен
Көрсеткіштер атауы 2011 жыл 2012 жыл 2013 жыл
Кірістер 16,8 17,0 17,4
Салықтық түсімдер 16,3 16,7 17,0
Салықтық емес түсімдер 0,4 0,3 0,3
Негізгі капиталды сатудан түсімдер 0,1 0,1 0,1
Мемлекеттік бюджеттің кірістерін болжамдау 2010 жылдан бастап мұнайға экспорттық
Сурет 2. 2008 – 2013 жылдардағы мемлекеттік бюджеттің кірістері
Мемлекеттік бюджеттің шығыстарын болжамдау дағдарысқа дейінгі кезеңмен салыстырғанда ЖІӨ-нің
3 Бюджет процесінің құқықтық негіздерін жетілдіру және оның
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011-2015 жылдардағы индикативті даму бағдарламаларына сәйкес
Бюджет Кодексіндегі негізгі басым бағыттар, бұл өз кезегінде, толығымен
1. Республикалық бюджет;
2. облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қала, астана бюджеті;
3. аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджеті;
Бұл бюджеттерден бөлек, төтенше мемлекеттік бюджет қабылдануы мүмкін және
Жаңа бюджет Кодексінде бюджет құрылымы келесі бөлімдерден тұрады:
1. Кірістер
- салықтық түсімдер
- негізгі емес түсімдер
- негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер
- ресми трансферттер түсімдері
2. Шығындар
3. операциялық сальдо
4. таза бюджеттің кредит беру
5. қаржы активтерімен жасалатын операциялар бойынша сальдо
6. бюджет тапшылығы
7. бюджет тапшылығын қаржыландыру
Негізгі бюджеттің жүргізетін қызметін айқындау мақсатында бюджет аралық қатынастарды
Жалпы әрбір деңгейдегі республикалық, облыстық, республикалық маңызы бар қала,
Мемлекеттік басқарудың бюджеттін қатынастарын реттеу - стратегиялық және оперативті
Қазақстан Республикасындағы жаңа қабылданған Бюджет кодексында, жалпы бюджеттік процессті
Бюджет кезеңдері:
1. Бюджетті жоспарлау негіздері;
2. Бюджетті жобаларын әзірлеу;
3. Бюджетті жобаларын қарау мен бекіту процесінің негізгі ережелері;
4.Қазақстан Республикасы Парламентінің Республикалық бюджеттің жобасын қарау және бекіту
5. Маслихаттың жергілікті бюджет жобасын қарау және бекіту процесі;
6. Бюджеттің атқарылу процесі;
7. Бюджетті нақтылау мен түзету процесі;
8. Бюджеттің атқарылуы туралы есеп беру;
9. Мемлекеттік қаржылық бақылау.
Бюджет жобаларын әзірлеу келесі механизм арқылы жүзеге асырылады:
- Бюджет жобасын қарау мен бекіту процесінде Қазақстан Республикасының
1. Әлеуметтік экономикалық дамудың орта мерзімді жоспары;
2. Алдағы үш жылдың кезеңге орта мерзімді фискальдық саясаттығы;
3. республикалық бюджеттін бағдарламалар паспортының жобаларын;
4. Республикалық бюджеттің түсімдері бойынша негіздемелер мен болжаулы есептер;
5. соңғы есептін күнгі жағдай бойынша мемлекеттік және мемлекет
6. алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет жобасында, негізгі
Содан кейінгі ҚР Парламентінің республикалық бюджет жобасын қарау және
Парламенттің бірінші оқылымында бюджет кірістерінің, шығындарының операциялық сальдосының таза
Келесі негізгі бюджеттен процесстің кезеңі бюджеттерді нақтылау және мен
Жалпы соңғы бюджет процесінің кезеңде республикалық және жергілікті бюджеттердің
Бұл өз кезегінде бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп қажетті
Бұдан бөлек мемлекеттік қаржылық бақылау жүргізіледі бұл ішкі және
Жалпы, осы қабылданған бюджеттің құқығын негіздері бүгінгі күнге Қазақстан
2008 жылы Қазақстан Республикасында шығындар мен кірістерді жаңа бюджеттік
Барлық мемлекеттік мекемелер бюджеттік арналымнан жоғары қаржылық міндеттемелерді өзіне
а) Барлық облыстар үшін Республикалық және жергілікті бюджеттердің
б) Республикалық және жергілікті бюджеттен қаржыландыратын мемлекеттік қызметтер шектеулі;
в) Жергілікті бюджеттердің тепе-теңдігі Республикалық және жергілікті бюджеттердің
г) Жергілікті атқару органдары үшін қарыздану қүқығы
Қазіргі кезде бюджет жүйесі жетілдіріліп бүгінгі күні келесі нәтижелері
Мемлекеттің әлеуметтік-экономиканың дамуының басым бағыттылығы ағымды бюджет жоспары және
Республикалық немесе жергілікті бюджеттен қаржылануға ұсынылған қаржыландыру жобалары елдің
2008 жылдан бастап бюджет бағдарламасының паспорты енгізілді. Бұл Әкімшілік
Бюджеттік бағдарламалардың сметалық шығындары. Бюджеттік бағдарламалардың сметалық шығындары және
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағдарламаларын салалық бағдарламаларын, аймақ дамуының экономикалық
Бюджетті негіздеу:
Бюджеттік бағдарлама туралы жүзеге асыру ұсыныстарды талдап және олардың
2005 жылдан бастап республикалық бюджет жобасына қосымша республикалық бюджеттің
Индикативті жоспар елдің әлеуметтік экономикалық дамуының мемлекеттік экономикалық реттегіштер
Қорытынды
Қазақстан Республикасының Үкіметі бюджет жүйесіндегі реформаларды жалғастыруда. Олар: перспективалық
1. Орта мерзімді жоспарлауға өтімде негізгі бюджет параметрлерін, түсімдер
2. Қаржылық шығындарды бюджеттік бағдарламалармен олардың орындалу нәтижелерін теңестіру
3. Негізгі бюджет бағдарламасы бойынша кейбір бюджет шығындарының тиімділігін
4. Республикалық және жергілікті бағдарламаларды қаржыландыру, орталықпен аймақтардың жауапкершілікті
5. Жиналған кредиторлық қарызды және бюджеттің жаңа қарыздарына
Үкімет пен мемлекеттік бюджетпен жаңа кредиторлық қарыздары тек қана
Қолма-қол түсімдерді болжау негізінде Республикалық бюджетті орындау басқармасы министрлікпен
Бүгінгі бюджет жүйесіндегі қалыптасып отырған негізгі мәселелер өз кезегінде
Бұл өз кезегінде Қазақстан Республикасының әлеуметті экономикалық дамуының жоғары
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Мельников В. Д. Құлпыбаев С. “Қаржы” 1 том
2. Мельников В. Д. Құлпыбаев С. “Қаржы” 2 том
3. П. Искакова “Мемлекеттік бюджет” оқу құралы. Алматы 1998
4. Қазақстан Республикасының бюджет Кодексі. “Егемен Қазақстан” 6 -
5. 2005 жылға арналған Республикалық бюджет туралы заң.
6. Жуйриков К.К. “Бюджет”. Учебник. - Алматы , 2005
7. Садыкова Р.О. “О проблемах бюджетной обеспеченности регионов” //
8. Положение «О счетном комитете по контролю за исполнением
9. Шалабаев И. “Бюджетная политика региона” //Аль–пари 200-№5-6-С.ЗО 31
10. Туякбай Ж. “Бюджетная сфера нуждается в реформах” //
11. Поташова О. “Новая страница в истории бюджетного законодательства”
12. Исахова П.К. “Вопросу разграничения полномочий между уровнямим государственного
13. “Совершенствование механизма межбюджетных отношении в РК” // экономика
14. Доклад председателя счетного комитета по контролю за исполнением
15. Елубаев X. “Особенности планирования доходов местных бюджетов” //
16. Постановление правительства РК от 25 июля 2011 года
ведение формы отчетности (периодически и годовой) для государственяъіх учреждениисодержащихся
17. Закон Республики Казахстан «О республиканском бюджете» на 2005
18. Радченко Т. “Некоторые проблемы перехода к казначейской системе
19. Жакыпбеков С. “О модернизации системы казначейства” // Қаржы-Қаражат
20. Журавлев С. “Государственный бюджет” М. 1999 год
21. Горемыкина Л. “Принципы государственного контроля за исполнением бюджета”
22. Кулекеев Ж. “Вопросы межбюджетных отношений” // Қаржы-қаражат 2011
23. Шиманский М. “Резервы исполнения бюджета” Казахстанская правда 2010
24. Аскар Тураппайұлы «Бюджет орындалды, көкейде көп сұрақ қалды»
25. “Мемлекеттік инвестицияны ұлғайтуды ұсынды”. 2 маусым 2005 ж.
26. Мельников В.Д. Ли В.Д. “Общий курс финансов” Алматы
27. Постановление Республики казахстан О концепции развитие системы контроля
28. Арынова Г. “Стратегические и тактические аспекты развитие казначейской
29. Қазақстан Республикасы Статистика Агенттігі: www.stat.kz
30. Wikipedia ашық энциклопедиясы: http://kk.wikipedia.org/
Қосымша А.
Елдің 2011 – 2015 жылдарға арналған әлеуметтік – экономикалық
2011 – 2015 жылдардағы экономиканың өсу параметрлері, алдыңғы жылға
Көрсеткіштер 2011 2012 2013 2014 2015
Тұтыну 103,6 103,6 103,9 104,7 105,8
жеке оның ішінде: 104,0 104,1 104,4 105,3 106,8
мемлекеттік 102,0 101,9 102,1 102,1 102,0
Инвестициялар 102,0 102,2 102,6 102,5 102,7
Тауарлар және қызметтер экспорты 102,1 101,6 102,4 102,2 108,7
Тауарлар және қызметтер импорты 103,0 103,2 103,6 104,2 104,0
2011 – 2015 жылдарға арналған төлем балансының болжамы*
2