Мазмұны.
Кіріспе.
І ТАРАУ. Әлемдегі шаруашылықтың құрылымы.
1.1. Әлемдегі шаруашылық негіздері.
1.2. Халықаралық экономикалық қатынастардың мәні және ерекшеліктері
1.3. Дүниежүзілік сауда құрылымы
ІІ ТАРАУ. Әлемдегі нарық шаруашылығы және экономикасы
2.1. Нарықтық экономика және оның қазіргі көріністері
2.2. Макро және микроэкономика, әлем нарығында
2.3. Дүниежүзілік шаруашылық және әлем нарығы
Қорытынды.
Әдебиеттер тізімі.
Кіріспе
XX ғасырдың екінші жартысындағы дүниежүзілік шаруашылықтың айтарлықтай ерекшеліктерінің
Халықаралық Экономикалық Қатынастар жүйесіндегі дамушы елдердің, соның ішінде
Ал осы дәуірде Қазақстанның егеменді ел ретінде қалыптасуы
Еліміздің сыртқы экономикалық байланысын орнықтырып дамытудың қазіргі кезеңі,
Экономикалық өсудің қоғам дамуының әр түрлі кезеңдеріне тән
XX ғасырдың екінші жартысы ғылыми-техниканың қауырт прогресінің дәуірі.
Соңғы 10-жылдықтарда бүкіл адамзат өмірінде әлемдік мәселелердің маңызы
Әлемдік мәселелердің ерекшелігі - оларды жалпы адамзаттық мүдделер
Осы кезең нақтылы дүниежүзілік шаруашылықтың жедел даму дәуірі
Дүниежүзілік шаруашылық өңдіргіш күштердің тарихи дамуының объективті нәтижесі,
Ұлттық шаруашылық пен дүниежүзілік шаруашылық объективті біртұтас, сонымен
Ұлттық шаруаншлықтар бір-бірімен халықаралық еңбек бөлінісі, өндіргіш күштер,
І ТАРАУ. Әлемдегі шаруашылықтың құрылымы.
1.1. Әлемдегі шаруашылық негіздері.
Халықаралық экономикалық қатынасгардың жекелеген елдердің салалық, аймақтық шаруашылығының
Халықаралық экономикалық қатынастар дүние-жүзілік шаруашылықтағы кездейсоқ экономикалық қатынастарды
1) Халықаралых еңбек бөлінісі.
2) Тауарлар және кызмет көрсетулердің халық-аралық саудасы.
3) Кағидалар меншетелинвестицияларының қозғалысы.
4) Жұмысшы күшінің халықаралық миграциисы.
5) Халықаралықвалюта-қаржы және несие қатанастары.
6) Халықаралық экономикалық интеграция.
7) Халықаралық ғылыми-техникалық және өндірістік қарым-қатынастар.
Халыкаралық экономикалық қатынастардың құрылымына халықаралық меншік қатынастарын халықаралық
Өндірістің интернационалдануы өндіргіш күштердің қызметін кеңейтумен қатар, өндірістік
Дүниежүзілік шаруашылық - халықаралық экономикалық қатынастардың объективті негізі
Халықаралық экономикалық қатынастардың да қызмет ауқымы кеңейіп, тереңдеп
1.2. Халықаралық экономикалық қатынастардың мәні және ерекшеліктері
Қазіргі халықаралық экономикалық қатынастың дамуының мәні, ерекшелігі және
-дүниежүзілік шаруашылықтағы халықаралық еңбек бөлінісінің тереңдеуі;
- дайын өнімдердің саудасы көлемінің, құрылымының, сапасының өзгеруі
-капиталдар келуінің қарқыны,
-ғылыми-техникалық білімдер айырбасының және қызмет көрсетулердің дамуы;
- жұмысшы күштердің миграциясының өсуі;
-жекелеген елдер мен аймақтардың экономикасының үйлесу процесінің жеделдеуі
Өнеркәсібі дамыған елдердің сауда, өндіріс және несие қаржы
"Интернационализация" дегеніміз - халықаралық еңбек бөлінісі негізінде жекелеген
Ғылыми-техникалық прогресс әсерімен өндірістің интернационалдануы қай елде болмасын
Жұмысшы күшінің қозғалысы, кадрлар даярлау, мамандармен алмасу уақыт
Аталған байланыстардың қалыптасу заңдылықтарын зертеп, болашақты болжау дүниежүзілік
Халықарлық экономика қатынасының әлемдік деңгейін екі тұрғыдан талдап
1- Макроэкономикалық деңгейде оны жекелеген елдер мен аймақтардың
II- Микроэкономикалық деңгейде мүны фирмалар мен кәсіпорындардың ішкі
Біздің заманымыздың бірталай қайшылықтарына қарамастан, оның басты белгісі
Бұл қозғалыстың ілгерілеуіне мыналар әсер етеді;
- индустриялды қоғамнан постиндустриялды ақпаратық қоғамға өту;
- технологиялық төңкерістер;
- энергия, шикізат және азық-түлік мәселелерін шешу;
- экологияның әлемдік проблемалардың шешімін табу.
Бұл қозғалысқа теріс ықпалын тигізетін қауіпті де қатерлі
Сонымен, қазіргі уақыттағы халықаралық экономика қатынасының мәні осы
Халықаралық экономикалық қатынастың дәстүрлі және ең кең дамыған
Американ ғалымы Дис Сакстың пікірінше: "қандай бір ел
Халықаралық сауда-еңбек бөлінісі негізінде әр түрлі елдердің тауар
Ғылыми-техникалық прогрестің ықпалын экономикада жүріп жатқан құрылымдық өзгерістер,
Сыртқы саудада "фритретерствоны" (еркін сауда) немесе "иротекционизмді" (өз
- "Фритретерство" саясатын ең алғаш А.Смшт өзінің "Салыстырмалы
ХХІ - екінші жартысынан бастап халықаралык, сауда жоғары
1. халықаралық еңбек - бөлінісі мен өндірісті интернациоиалданудың
2. экономикада жаңа салалардың пайда болуына және негізгі
3. дуниежүзілік нарықтағы трансұлттык корпорациялардың белсеңді қызметі;
4. тарифтермен сауда туралы. Бас келісімінің шаралары арқылы
5. көптеген елдердің импортына кедергілердің жойылып, кеден бағасы
6. сауда-экономикалық интеграция процестері дамып, жалпыға бірдей нарықтың
7. сыртқы нарыққа бейімделген, экономикасы бар "жаңа индустриалды
Соңғы онжылдықтарда сыртқы сауда динамикасының әркелілігі біліне бастады.
Егер 1950 жылы АҚш үлесіне дүниежүзілік экспорттан 3/1
Бәсекеге қабілеттіктің дүниежүзілік классификациясы төрт жүзге жуық критерийлерден
Женевада өткен дүниежүзілік экономикалық форумның баяндамасында, бәсекелікті нақты
Мамандардың болжауы бойынша ХХІ ғ алғашқы жылдарында бәсекеге
Дамушы елдердің өз экспортын диверцификациялауға (шаруашылық қызметіне жаңа
Женевадағы дүниежүзілік сауда ұйымының деректеріне сәйкес 1994 жылы
Мемлекеттер Экспорт млрд. доллар Дүниежүзілік саудадағы орны-%
1.АҚШ 512 12,3 2.Алмания 421 10,1
3.Жапония 397 9,5
4.Франция 236 5,7
5.Ұлыбритания 205 4,9
6.Италия 205 4,5
7.Канада 165 4,0
8.Гонконг 152 3,7
9.Голландия 148 3,6
10.Белгия 131 3,1
11.Қытай 121 2,9
12.Сингапур 96 2,3
13.Оңт Корея 96 2,3
14.Тайвань 93 2,2
13.Испания 73 1,7
ххі соңғы ширегінде халықаралық экономикалық қатынастар жүйесінде Азия-Тынық
1.3. Дүниежүзілік сауда құрылымы
Дүниежүзілік сауданың қарқынды және өскелең дамып келе жатқан
Өнеркәсібі дамыған елдерде ғылыми сыйымды тауарлар экспорты жылына
Инжиниринг- клиентке көрсетілетін ииженерлік қызметтердің жиынтығы. Оның түпкі
Лизинг – машиналар мен жабдықтарды белгілі бір мерзімге
Консалтинг- жобаларды дайындау және жүзеге асыру кезіндегі кеңес
Соңғы онжылдықта (1985-1996 ж.ж.) өнеркәсібі дамыған елдердің машиналар
Халықаралық саудада жедел дамып келе жатқан саланың бірі
Дүниежүзілік азық-түлік саудасының оған деген сұраныстың біршама азайғаны
Дүниежізілік саудада жүріп жатқан процестерді талдасақ, оның басты
Ең ірі тоғыз халықаралық аймақтың сауда одақтары мынадай
1.Еуропалық Одақ - Австрия, Алмания, Ұлыбритания, Италия, Ирландия,
2. Еуропалық еркін сауда ассоциациясы - Исландия, Норвегия,
3. Еркін сауда туралы Солтүстік Америкалық келісім -
4. Азия-Тынық мұхит экономикалық ынтымақтастығы — Австралия, Бруней,
5."Меркосур"- Бразилия, Аргентина, Парагвай, Уругвай.
6. Оңтүстік Африкалық даму комитеті - Ангола, -
7. Батыс Африкалық экономикалық және валюталық одақ Кот'д
8. Оңтүстік Азияттық аймақтың ынтымақтастық ассоциациясы - Индия,
9. Анд пакті - Венесуэла, Колумбия, Эквадор, Перу,
Аталған Одақтастықтарды құруының негізінде саяси, экономикалық, тарихи мәні
Біртұтас әлемдік нарықтар жүйесін қалыптастыру бағытында әлі де
ІІ ТАРАУ Әлемдегі нарық шаруашылығы және экономикасы
2.1. Нарықтық экономика және оның қазіргі көріністері
Нарық қазір өз алдына қызмет ететін жүйеге айналды
"Нарық экономикасы" деген ұғым "нарық" ұғымынан кең, оған
I. "өндіріс"
II. "тұтыну" "Әлеуметтік реттелетін нарық экономикасы" деген ұғым
Нарық әлеуметгік реттеуші деп аталады. Реттеуге жататан субъекг
Нарық бірінде сатып алу, сату объектісіне тән дәстүрлі
Әрине, қандай болмасын экономиканың "өзегі" әрқашанда өндіріс болып
Осы өзгерістер адамзат тарихында тұңғыш рет постиндустриалды елдерде
Нарық экономикасының "идеалдық" моделі. Нарық экономикасы тәжірибеде (практикада)
1. Өндіріс пен тұтынудың өзара байланысын қамтамасыз ету.
2. Өз алдына тәуелсіз шаруашылық жүргізетін өндірушілер еңбегі
3. Бағаның еркін қозғалысы. Нарықтык бағаның мөлшері мен
4. Экономиканы "сауықтыру" (санация) дербес шаруашылық жүргізушілердің еңбек
5. Бәсекенің жалпыға бірдейлігі. Нарық экономикасы дегеніміз бәсеке,
а) өндіріс көлемін неғұрлым ұлғайту үшін;
б) шығынды неғұрлым азайту үшін;
в) неғұрлым пайдасы мол салаларда қызмет атқару үшін;
г) сатып алушылар арасында өз табыстарын неғұрлым тиімді
д) сатушы мен сатып алушылар нарық бағасының дәрежесі
Нарық экономикасының негізгі қызметі жоғарыда айтылған бәсеке, жарыс
Нарық экономикасының әлсіздігі. Жоғарыдан нарық экономикасын оның күш-қуаты
І. Макроэкономикалық пропорциялар. Нарық экономикасы халық шаруашылығы салалары
Ғылыми-техникалық өрлеу. Нарық экономикасы ғылыми-техникалық жаңалықтарды қолдануға, ерекше
ҒТП-тәуекелділікпен жұмсалатын көп қаржы-капитал. Нарық экономикасының бұл кемшілігін
Стратегиялық инвестициялар. Капиталдың айналымын тездетуді көздейтін нарық экономикасы
Нарықтық емес секторларды қолдау. Нарық экономикасы нарыққа тікелей
Әлеуметтік қорғау. Нарық экономикасы өте күрделі әлеуметтік проблемаларды
1. жұмыссыздық
2. табыстардың күрделі жіктелуі
3. инфляция
Нарық экономикасының осындай қиындықтарын, азайту мемлекеттің ерекше назарында
2.2. Макро және микроэкономика, әлем нарығында
Нарық экономикасы екі дәрежеде қызмет атқарады, ол "макроэкономика"
Микроэкономика жеке бизнес немесе негізгі экономикалық буынның (фирманың)
Микроэкономиканың нарық жағдайындағы басты сипаты және негізгі мақсаты
Микроэкономика - бұл жалпы экономикалық процестер саласы, қоғамдық
Макроанализ назарында агрегатгы өлшемді (жалпы өнім, ұлттық табыс,
Тапшылық және оның түрлері. Нарық зкономикасының қолайсыз бір
1. Арзан ресурстар тапшылығы болғандықтан өндірушілер оларды неғұрлым
2. Төлем тапшылығы – тауар тапшылығы емес, төлем
3. Бюджет тапшылығы – мемлекеттік шығындардың мемлекет табысынан
4. Сауда балансы тапшылығы - (басқа елдерге берешектің)
5. Төлем балансының тапшылығы-басқа елдерге берешектің олардан алатын
Осы тапшылықтардың әрқайсысы ерекше шара қолдану арқылы азайтылады.
Нарық экономикасы бағаны ырықтандыру жолымен де тапшылықтың көбінен
Нарық инфрақұрылымы және коньюнктурасы. Нарық - сұраныс пен
І. Нарықтар. Қазіргі уақытта нарықтар жүйесі қалыптасады. Олар
- баға дәрежесінің өзгеруі;
- тауар запастарын ауыстыра білу;
- тұтынушылардың ақшалай табысын реттеу;
Ұзақ мерзімде осы аталған факторлардың өзі қоғамдық еңбек
ІІ. Нарық инфрақұрылымына халық шаруашылығының ерекше саласы сауда
ІІІ. Нарық институттары-коммерциялық, банктер, қор биржалары, сақтандыру компаниялары,
Нарық дамыған инфрақұрылымы экономикалық үрдіс. Оның қалыптасуы нарық
Нарық инфрақұрылымының тиімділігі көбінесе экономикалық коньюнктураға байланысты, ягни
Коньюнктура туралы төменде көрсетілген көрсеткіштер жүйесі мәлімдейді:
- өндіріс пен құрылыс динамикасы, тауар запастарының мөлшері,
- пайда, еңбекақы және өндіріс шығындары дәрежесінің өзгеруі;
- еңбектегі және жұмыссыздар саны арасындагы қарым-қатынас;
Экономикалық коньюнгтураға "циклдық", "циклдық емес", "кездейсоқ" факторларның әсері
а) циклдық факторлар әдетте негізгі капиталдың кезекті жаппай
ә) циклдық емес факторлар экономикаға тұрақты түрде әсер
б) кездейсоқ (уақытша, тез өтетін) құрғақшылық аурулар.
Қазіргі барша кәсіпорындар немес жекеленген рыноктар коньюнктураның өзгеруін
2.3. Дүниежүзілік шаруашылық және әлем нарығы
XX ғасырдың екінші жартысы дүниежүзілік шаруашылыктың жедел даму
Дүниежүзілік шаруашылық өндіргіш күштердің тарихи ұзақ дамуының объективті
Ұлттық шаруашылық шеңберінде қоғамдық ұдайы өндірістің, негізгі процестері
Әлем шаруашылығының нарық негізіндегі құрылымы. Дүниежүзілік шаруашылықты соңғы
Интеграция-шаруаншылық өмірді интернационалдандырудың (халықаралық қоғамдастырудың) жоғары формасы, өте
Қорытынды.
Дүниежүзі шаруашылығының осы заманда дамуы. Біртұтас дүниежүзілік шаруашылық
Халықаралық мамандану мен еңбек бөлінісінің дамуына негізделген объекхивті
Ұлтаралық экономикалық байланыстар өнеркәсіп капитализмінің машиналы сатыға өту
Ұлттық рыноктар дүниежүзілік рыноктың бір бөлшегіне айналады және
Халықаралық өндірістік байланыстардың өзінде де сапалық өзгерістер пайда
Ғылыми-техникалық зерттеулердің халықаралык деңгейінің өсуіне байланысты оның жетістіктерін
Әлемнің барлық елдері мен аймақтарын қамтыған интернационализация экономикалық
Ұлттық шаруашылықтың халықаралық сипат алу салдары туралы айтсақ,
Қазіргі замандағы дүниежүзілік инфрақұрылымға дүниежүзілік тасымал жүйесі, информациялық
Әдебиеттер тізімі.
Мировая экономика. М. 2005 г.
Булатов Р. Экономика. М. 2005 г.
Сахариев С. Әлем экономикасы. Алматы, 2006 ж.
Сахариев С. Жаңа кезең экономикасы. Алматы, 2005 ж.
Шеденов Г. Жалпы экономикалық теория. Алматы, 2005 ж.
Мәуленова Г. Экономика. Алматы, 2005 ж.
Осипова О. Экономикалық теория. Алматы, 2005 г.
Экономика. М., 2005 г.
Әлем экономикасы. Алматы, 2006 ж.