Жоспар
Кіріспе 3
Ақша теориясы 4
1. Ақшаның пайда болуы және оның тауарлы жаратылысы
2 Ақша - тауардың жалпы эквиваленті 7
3 Ақша түрлерінің өзгеруі 8
4. Ақшаның атқаратын қызметтері 11
5 Ақшаның қажеттілігі және оның экономикалық маңызы 20
Қорытынды 21
Қолданылған әдебиеттер тізімі: 23
АЙНАЛЫСТАҒЫ АҚША, ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ 23
Кіріспе
Ақша адамдарға ежелден таныс. Бірақ оның қалай пайда
Қоғамдық дамудың алғашқы қауымдық құрылысы жағдайында бір қауым
Бірақ кез келген зат тауар бола алмайды. Егер
Ақша теориясы
1. Ақшаның пайда болуы және оның тауарлы жаратылысы
Айта кететін жәйт, кез келген пайдалы зат құн
Құн - тарихи категория. Құнның негізі - адам
Тауардың ішкі қайшылықтары қандай жағдайда шешіледі деген сұраққа
Адамзат қоғамының даму сатыларында айырбас қатынастары да дамып,
Ақша деген тауардың жалпы эквивалентінің тиянақталған түрі, құнның
2 Ақша - тауардың жалпы эквиваленті
Ақша кез келген тауар құнын білдіретін ерекше тауар
Біріншіден, тек ақшаға айырбастау арқылы ғана тауарлар қоғамдық
Екіншіден, әр адамның еңбектегі, яғни қоғамдық өнімдегі үлесін
Үшіншіден, айырбас процесінде ақшаның делдалдық етуімен тауардың ішкі
Тауарлар дүниесінің тауар және ақша болып екіге бөлінуі
Қорыта айтқанда, құнның ақшалай формасының пайда болуы, яғни
3 Ақша түрлерінің өзгеруі
Тауар өндірісінің тарихи даму барысында ақшаның ролін әр
Қазіргі кезде көп қолданылып жүрген "капитал" деген сөздің
Кейінірек қолөнер кәсібі дами бастаған кезде әр түрлі
Ал теңіздердің жылы жағалауын мекендеген тайпалар айырбас құралы
Қабыршақ ақша материалының ең бір орнықты формасы болып
Юлий Цезарь патшалығының тұсында ақша ретінде құлдарды пайдаланған.
Қолөнер кәсібінің жетілуі ақша эквивалентін де жетілдірді. Оңай
Қорыта айтқанда, қазіргі монетаның пайда болуы металдан соғылған
4. Ақшаның атқаратын қызметтері
Ақшаның кез келген тауарларға теңгерілуі (эквивалент болуы) неліктен?
Сонымен ақшаның бірінші атқартын қызметі - ол өндірілген
Тауардың ақша болып көрінетін құны - тауар бағасы.
Ақшаның құн өлшемі ретіндегі қызметі мен баға масштабының
Тауардың мемлекет бекіткен бағасының өз құнынан ауытқуы салдарынан
Ақшаның тауар айналысында атқаратын екінші қызметі - айналыс
Біріншіден, Т-А - процесі өнім өндірушінің өнім дайындауға
Екіншіден, бір нарыкта тауарды сатып, басқа бір нарықта
Үшіншіден, тауарды ақшаға айналдырып (Т-А), керек тауарды сатып
Осындай мүмкіндіктердін нәтижесінде жекелеген айырбас актілері араласып, түйісіп
Ақшаның айналыс құралы қызметінің ерекиіеліктері:
а) тауар мен ақшаның біріне-бірі қарсы қозғалысы;
ә) бұл қызметті ойдағы ақша
б) бұл қызметін ақша
Ақшаның бұл қызметінде айналысқа қажетті ақша мөлшері сатылатын
Тауар айналысы дамыған сайын тауарды сату уақыты оған
Ақшаның төлем құралы қызметі тек тауар айналысын қамтумен
а) тауарларға және көрсетілген қызметтерге ақы төлеу;
б) мемлекеттік қаржы міндеттемелерін өтеу;
в) банктік- мемлекеттік, тұтыну
г) сақтандыру міндеттемелерін төлеу;
д) құқықты-сот сипатындағы ақыларды төлеу және т.б.
Дамыған нарық жағдайында ірі сауда келісімдерінде ақша көбіне
Ақша төлем құралы қызметін орындауына байланысты айналысқа қажетті
Сөйтіп, ақшаның төлем құралы қызметі несие қаты-настары мен
Ақшаның келесі қызметі - қop жинау және байлық
Тауар айналымының үзіліссіз бірқалыпта жүруі үшін қажетті ақша
Айналым құралдарын және тұтыну заттарын сатып алуға қағаз
Ал, толық құнды ақша (алтын) материалданған құн ретінде
Қорыта айтқанда, ақшаның қор жинау және байлық құру
Халықаралық еңбек бөлінісінің дамуы, шаруашылық байланыстарының интернационалдануы тауар
• бүкіл елдерде ортақ төлем құралы, яғни халықаралық
• бүкіл елдерге ортақ сатып алу құралы,
• қоғамдық байлықты материалдандыру құралы ретінде ақша ұлттық
Дегенмен, тіпті алтын стандартты ақша жүйесі кезінде де
Әлемдік байланыстардың интенсивтендірілуі және несие қатынастарының дамуы, сонымен
Айта кететін жәйт, дүниежүзілік ақшаның түрлерінің өзгеруі ұлттық
Кейбір елдердің ұлттық ақша белгілерінің дүниежүзілік ақша ретінде
Біріншіден, бұл елдердің дүниежүзілік сауда мен несие қатынастарында
Екіншіден, бұл елдердің басқа елдерге айтарлықтай несие беруге
Бір сөзбен айтқанда, экономикасы дамыған және әлемдік нарықтағы
Алайда, дүниежүзілік ақша ретінде тек алтын танылғасын халықаралық
5 Ақшаның қажеттілігі және оның экономикалық маңызы
Ақшаның объективті қажеттілігі тауар өндірісі және одан туындайтын
Әйтсе де адам өміріне ақшаның қажеттілігі туралы әр
Осы және басқа да бірсыпыра себептерге байланысты әлемде
Әйтсе де шаруашылықта алтынды қолдану үнемі ұлғаюда. Ол
Ал электронды есептегіш және компьютерлік техника, механиканың дәл
Қорытынды
"Ақша - зат емес, ол қоғамдық қатынастар жиынтығы".
Ақша - тарихи дамыған экономикалық категория (санат). Ол
Нарықтық экономикада ақшаның маңызы зор. Себебі әр түрлі
Сонымен қатар қазіргі кезде кәсіпорындарды жекеменшіктендіру де, мемлекеттік
Ақша нарықтық экономикада ақша-несиелік реттеуде айналыстағы ақша массасының
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Байгісиев. М.Ә. Халықаралық экономикалық қатынастар. Алматы. 1998.
Жүнісов. Б ,, Нарықтың экономикалық негіздері,, Алматы 1994.
Нұрпейісов. Ж ,, Экономикалық теория негіздері,, Алматы 1996.
Соколова О.В. Финансы, деньги, кредит. – М:, «Юрист».2001.
Борисов Е.В. Экономическая теория. Учебник. - М.: Юристъ.
Долан Эдвин Дж. и др. Деньги, банковское дело
Кэмпбелл Д.К., Розмари Дж.Кемпбелл. Эдвин Дж.Долан. Деньги, банковское
Макконелл К.Р., Брю С. Экономикс: принципы, проблемы и
АЙНАЛЫСТАҒЫ АҚША, ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Бұл мәселе капитализмнің дамуымен байланысты. Ақшаның сандық теориясының
Батыс экономистерінің басым бөлігі американ экономисі И. Фишер
Осыдан соң И. Фишер ақшаның құны оның санына
Жоғарыда аталып өткендей, несиенің дамуы вексель және банкнот
2
2