Тақырыбы:«Салықтық құқық бұзушылық: түсінігі, ерекшеліктері және түрлері»
МАЗМҰНЫ
Кіріспе………………………………………………………………………………...3
Тарау 1. Салықтық құқық бұзушылықтың теориялық негіздері және салық
Салық құқық бұзушылықтар және салық санкциаларының экономикалық мазмұны, алыптау
Салық бақылауы салық әкімшілігінің негізі ретінде қолданылуы ...........15
Тарау 2. Қазақстан Республикасында салықтық құқық бұзушылықтар және салық
2.1 Қазақстан Республикасында салық санкцияларын қолдану
2.2 Қазақстан Республикасының экономикалық реформаларындағы салықтық құқық бұзушылыққа салық
Тарау 2. Салықтық құқық бұзушылыққа салық санкцияларының қолдану механизмін
3.1 Салық санкцияларын қолданудың шетелдік тәжірибесі................48
Қорытынды.................................................................................................................69Пайдаланған әдебиеттер………………………………………………...………...71
КІРІСПЕ
Қоғам даму тарихында еш бір мемлекет салықсыз өмір сүрген
Еліміз бұрынғы әкімшілік-жоспарлы эканомикадан нарықтық эканомикаға өткен кезде мемлекет
Cалық мемлекеттің ірге тасы болғандықтан, тиімді салық жүйесін құру
Бұл дипломдық жұмысты жазудағы негізгі мақсатым - салықтық құқық
Тарау 1. Салықтық құқық бұзушылықтың теориялық негіздері және салық
Салықтық құқық бұзушылықтыр және салық санкцияларының экономикалық мазмұны, қалыптасу
Салықтар - бұл мемлекетке заңды түрде белгілі бір мөлшерде
Салықтың мәжбүрлі төленұі екі жағдайда байқалады. Бірін-шіден, салық мәжбүрлі
Салық халықтың қалтасынан оған ауырпалық тигізбейтіндей алыну керек. Едәуір
Батыс ғалымдары осыған байланысты мынандай қорытындыға келді: “Мемлект ауыр
Соныменен, салықтық қатынастар міндетті қарым-қатынас болып келсді. Бұл міндеттемесінің
Салық төлеушінің салық заңдарына сәйкес мемлекет алдында туындаған міндеттемесі
1) салық міндеттемелерін дер кезінде және толық көлемінде орындауға;
2) салық қызметі органдарының анықталған салық заңдарын бұзушылықтарды жою
3) нұсқама негізінде салық қызметі органдары лауазымды адамдарының салық
4) салық есептілігі мен құжаттарды заңда көзделген тәртіппен табыс
5) заңға сәйкес қолма-қол ақшамен, төлемдік банк карточкаларымен, чектермен
Осы салық міндеттемелері ішіндегі ең негізгі мақсаты - ол
Мемлекет салық кызметі органы арқылы салық төлеушінің өз салық
Салықтық міндеттемені орындамауы - салық заңын бұзуы деген сөз.
«Салықтық құқық бұзушылық - бұл мемлекетпен бекітілген салықтар,
«Салық төлеуден жалтару - мемлекеттің кірісіне ақшалай қаражаттарды
Америкам экономисі А.Лаффер бұл жайында былай деген: «Салық ставкаларының
Салықтан жалтару түсінігі - салық төлеуге байланысты салық төлеушінің
Салықтарды төлеуден жалтарудың макроэкономикалық зардаптары мемлекетке едәуір зиян келтіреді.
Салық салудан жалтару кез-келген қоғамға едәуір қауіп төндоретіні туралы
1. егер мемлекетке тиісті бюджеттік қаражаттар түспесе, онда мемлекеттік
2. салықтарды төлемеушілер заңды орындайтын, тәртіпті төлеушілерге қарағанда ұтымды
3. салық қылмыстарының көбеюі, таралуы бюджеттің кіріс жағының тапшылығына
Сондықтан да, үкімет пен сәйкесінше министрліктер салықтардың толығыменен және
Салық бақылауы - салық қызметі органдарының салық заңдарының орындалуын,
Салықтық бақылау:
- салық төлеушілерді тіркеу есебі;
- салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді
- бюджетке түсімдерді есепке алу;
- қосылған құн салығын төлеушілерді есепке алу;
- салық тексерістері;
- камералдық бақылау;
- салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметі мониторингі;
- фискалдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану ережелері;
- акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік постыларды
- мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, бағалау және
- уәкілетті органдарға бақылау жасау нысандарында жүзеге асырылады.
Салық бақылауының негізгі мақсаттарының бірі - салықтан жалтаруға жол
Салық теориясы мен тәжірибесінде салықтан жалтарудың төрт түрлі себептері
- моралді;
- саяси;
- экономикалық;
- техникалық.
1. Көптеген азаматтар қазынадан ұрлауды ұрлау деп санамайды. Кез
2. Сонымен қатар, салық төлеушілерді салықтан жалтаруға итермелейтін саяси
3. Салықтан жалтаруға өте жиі әсер ететін жағдайларголар салық
4. Капиталдардың халықаралық қозғалысыньщ бақылаусыз, еркін болуы - салықтан
Осыған байланысты салық бұзушылығының ұлғаюына жағдай жасайтын қазіргі кездегі
Ал біздің казіргі салық заңымыз өзінің едәуір артық көлемімен
Осыдан: “Неліктен Қазақстанда салық заңын сақтау денгейі өте төмен
Жалпы, салықтан жалтару заңды және заңсыз болуы мүмкін. Егер
Қазіргі кезде салықтан жалтарудың көптеген жолдары бар. Олар мына
- заңдар мен нормативті-құқыктық актілердің келіспеушілігі, салық заңы нормаларын
- екі жақты бухгалтерияны жүргізу. Бұл жағдайда салық төлеуші
- салық органдарында тіркеусіз кәсіпкерлік қызметпен айналысу. Бұндай жағдайда
төлем көзінен ұсталынатын жеке табыс салығын төлемеу немесе толығыменен
табыс жасыру мақсатында жалған тұлғаяарға нарядтарды жазып беру арқылы
- өзіндік құнға кәсіпкерлік саласыньщ басшыларының, жұмыскерлерінің тұтыну шығьғадарын
- жалған банкроттылық. Бірнеше фирмаларды бірдей құрылтайшылар ашады да,
- жасалмаған операцияларға немесе бағасын жоғары етіп көрсетілген жөнелтпе
- жалған тұлға аттарын пайдалану. Бүл жағдайда экономикалық қызмет
- жеке тұлғаларға қызмет көрсету мен тауарларды өткізу. Салықтан
Салық төлемдерін азайтуға баіъпталған құқықбүзушылықтар өте кең таралған құбылыс.
Салық төлеушілердің бұндай заңға қарсы іс-әрекеттері тек салықтардың жоғары
Осы жағдайлардың барлығы «көлеңкелі экономиканың тудырады. Шаруашылық субъектілердің көбісі
«Көлеңкелі экономиканың үлкен көлемі, ақша қаражаттарын басқа елдердің банк
«Көлеңкелі бизнес - табыс әкелетін және мемлекеттік басқару органдарымен
Салықтық тәжірибе салықтық құқық бұзушылықтармен күресудің екі негізгі әдісін
1. ескерту (превентивті шаралар);
2. жазалау (репрессивті шаралар).
Салық бұзушылықтар санын азайту үшін маңызды мәселе - ол
1.2 Салық бақылауы салық әкімшілігінің негізі ретінде қолданыуы
Салық бақылауы – салық қызметі органдарының салық заңдарының орындалуын,
Салық бақылауында мынадай әдістер қолданылады
Салық төлеушілерді тіркеу есебі;
Салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді есепке
Бюджетке түсімдерді есепке алу;
Қосылған құн салығын төлеушілерді есепке алу;
Салық тексерулері;
Камералдық бақылау;
Салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметі мониторингі;
Фикальдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану ережелері;
Акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік постыларды белгілеу;
Мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, бағалау және сату
Уәкілетті органдарға бақылау жасау нысандарында жүзеге асырылады;
Кеден органдары өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасының кеден шекарасы
Салық төлеушілерді мемлекеттік тіркеу
1. Қазақстан Республикасында мыналар:
орналасқан немесе қызметін жүзеге асыру орны бойынша – заңды
тұрғылықты жері бойынша – салық және бюджетке төленетеін басқа
Қазақстан Республикасындағы болатын орны бойынша – тұрақты мекеме арқылы
Салық салу объектілері орналасқан жері бойынша және (немесе) тіркеу
Салық төлеушілердің мелекеттік тізілімін уәкілетті мемлекеттік орган жүргізеді.
Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімін жасау және жүргізу тәртібін ҚР
Салық төлеушіні мемлекеттік тіркеу бірінші рет тіркеу есебіне қою
Салық төлеушілерді тіркеу есебі.
1. Салық төлеушілерді тіркеу есебі салық төлеуші салық органдарында
Салық төлеушілердің мемлекеттік тіркеудің және тіркеу есебінің тәртібін уәкілетті
Салық төлеушілерді мемлекеттік тізілімінен шығарып тастау.
Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шығарып тастау осы
Салық төлеушіні Салық төлеушілердің мемлекеттік тізілімінен шартты түрде шығарып
Банктердің немесе банк оперцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың
Банктер немесе банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын үйымдар:
1) Салық төлеушіге (резиден емес жеке тұлғалар мен шетелдік
2) Вексельді және банктің резидент емес жеке тұлғалардың
3) Салық төлеушінің банк шотынан салық және бюджетке
4) Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
5) Нұсқамасы болған ретте, тексерілетін зағды тұлға мен
Уәкілетті органдардың салық төлеушілерді тіркеуді жүзеге асыру кезіндегі өзара
Салық төлеушілерді тіркеу есебін жүзеге асыру кезінде салық қызметі
1. Заңды түлғаларды мемлекеттік тіркеуді, қайта тіркеуді және таратуды
2. Статистика жүргізетін;
3. Салық салумен байланысты объектілерді және салық салу объектілерін
4. Лицензиялар, куәліктер немесе рұқсат беру мен тіркеу сипатындағы
5. Жеке тұлғаларды Қазақстан Республикасындағы тұрғылықты жері бойынша тіркеуді
6. Азаматтық хал актілерін тіркеуді жүзеге асыратын;
7. Нотариаттық іс-әрекеттер жасауды жүзеге асыратын;
8. Қорғаншылық пен қамқоршылықты жүзеге асыратын уәкілетті орындармен;
9. Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін басқа да уәкілетті органдармен
Салық тексеруі – салық қызметі органдары жүзеге асыратын, Қазақстан
Салық тексеруі мынадай түрлерге бөлінеді:
Құжаттық тексеру;
Рейдтік тексеру;
Хронометраждық;
Құжаттық тексеру мынадай түрлерге бөлінеді:
Кешенді тексеру – салықтың және бюджетке төленетін басқа да
Тақырыптық тексеру – салықтың және бюджетке төленетін басқа да
Қарсы тексеру – егер салықты тексеруді жүргізу кезінде салық
Рейдтік тексеруді салық қызметі органдары жекелеген салық төлеушілерге қатысты
Салық төлеушілердің салық органдарында тіркеу есебіне қойылуы;
Фискальдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолданудың дұрыстығы;
Лицензияның және өзге де рұқсат ету құжаттарының болуы;
Акцизделетін өнімді өндіру, сақтау және сату ережесін сақтауы талаптарын
Хронометраждық зерттеуді салық органдары салық төлушінің нақты кірісін және
Салық тексеруін жүргізу, Қазақстан Республиксының заң актілерінде белгіленген жағдайларды
Салық органы заңды тұлғаның өзіне салық тексеруінің жүргізілуіне қарамастан
Салық тексерулері мынадай мерзімділікпен жүргізіледі:
Кешенді – жылына бір реттен жиі емес;
Тақырыптық – салықтың және бюджеткке төленетін басқа да міндетті
Осы баптың бірінші тармағында көзделген шектеулер мынадай жағдайларда қолданылмайды:
Заңды тұлғаны қайта ұйымдастыруға немесе таратуға және жеке кәсіпкердің
Жер қойынауы пайдалануға арналған келісім-шарттың қолданылу мерзімі өтуіне байланысты
Қарсы тексеруді жүргізу кезінде;
Қайтарылуға қойылған қосылған құн салығы сомасының дұрыстығына салық төлеушінің
Салық тексеруі актісі бойынша хабарламаға салық төлеушінің шағымын қарайтын
Нақты салық төлеушіге қатысты уәкілетті мемлекеттік орган басшысының бұйрығына
Берілетін нұсқамаларда көрсетілетін салық тексерулерін жүргізудің мерзімі, егер осы
Құрылымдық бөлімшесі бар заңды тұлғаға салық тексеруін жүргізген кезде
Ерекше күрделі мәселелерді тексеру кезінде салық тексеруін жүргізудің мерзімін
Салық тексеруін жүргізу мерзімі құжаттарды тапсыру туралы салық органының
Хронометраждық зерттеулерді жүргізу мерзімі уәкілетті мемлекеттік орган бекіткен хронометраждық
Салық тексеруін жүргізу негіздемесі.
1. Салық тексеруін жүргізу үшін мынадай деректемелерді:
Нұсқаманың салық органында тіркелген күні мен нөмірін;
Нұсқама шығарған салық органының атауын;
Салық төлеушінің толық атауын;
Салық төлеушінің тіркеу нөмірін;
Тексеру түрін;
Тексеретін адамдардың лауазымын, тегін, атын, әкесінің атын;
Тексеру жүргізілетін мерзімін;
Құжаттық тексерулер кезіндегі тексерілетін салық кезеңін қамтитын нұсқама негіздеме
2. Рейдтік тексеру тағайындалған кездегі нұсқамада аумақтың тексерілетін учаскесі,
3. Тақырыптық, қарсы тексерулер тағайындалған кезде нұсқамада салықтың және
4. Нұсқамаға салық органының бірінші басшысы немесе оны ауыстыратын
5. Тексеру мерзімі ұзартылған жағдайда қосымша нұсқама ресімделіп, онда
6. Бір ұйғарым негізінде бір ғана салық тексеруі жүргізілуі
Салық тексеруін жүргізудің басталуы.
Салық төлеушіге (салық агентіне) нұсқама берілген кез салық тексеруін
Рейдтік тексеру жүргізілген кезде салық төлеушіге танысу үшін нұсқаманың
Салық төлеушінің (салық агентінің) нұсқаманы алудан бас тартуы салық
Салық тексерулерін жүзеге асыру кезеңінде тексерілетін салық кезеңіндегі
Салық тексеруі аяқталған соң салық қызметі органының лауазымды адамы
салық тексеруінің жүргізілген орнын, акті жасалған күнін;
тексерудің түрін;
салық қызметі органының салық тексеруін жүргізген лауазымды адамдарының қызметін,
салық төлушінің (салық агентінің) тегін, атын, әкесінің атын не
салық төлеушінің (салық агентінің) орналасқан жерін, банктік деректемелерін, сондай-ақ
салық төлеушінің (салық агентінің) салық есептілігі мен бухгалтерлік есептілікті,
алдыңғы жүргізілген тексеру мен бұрын анықталған салық заңдарын бұзушылықтарды
тексерілетін салық кезеңін және тексеру жүргізу үшін салық
Қазақстан Республикасының салық заңдарының тиісті нормасына сілтеме жасай отырып,
салық тексеруінің нәтижелерін көрсете отырып, салық тексеруінің актісін жасайды;
Салық тексеруінің актісі салық төлеушіге тапсырылған күн салық тексеруі
Салық тексеруі актісінің бір данасы салық төлеушіге (салық агентіне)
Камералдық бақылау .
1. Камералдық бақылау – салық төлушілер берген салық есептілігін
2. Камералдық бақылау тікелей салық органының орналасқан жері
Салық органы салық есептлігін қателіктер тапқан, салық есептілігінде келтірілген
Салық төлеушілер мониторингі .
1. Салық төлеушілер мониторингі салық төлеушілердің нақты салық салынатын
2. Электронды мониторинг – осы баптың 1-тармағында белгіленген электронды
3. Салық төлеушілердің мониторингі республикалық және аймақтық деңгейде жүзеге
Республикалық мониторингке жататын салық төлушілердің тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі
Аймақтық мониторингке жататын салық төлушілердің тізбесін уәкілетті мемлекеттік орган
Мониторингке жататын салық төлеушілер уәкілетті мемлекеттік орган бекіткен тәртіппен
Фискальдық жадысы бар бақылау-касса машиналарын қолдану.
1. Қазақстан Республикасының аумағында сауда операцияларын жүзеге асыру кезінде
Осы аталған ереже:
жеке кәсіпкерлердің (акцизделетін тауарларды өткізушілерден басқа): қызметін шағын бизнес
салық төлеушілердің: қызметін осы Кодекстің 391-397-баптарында белгіленген арнаулы салық
Адвокаттардың ақшалай есеп айырысуларына қолданылмайды.
Фискальдық жадысы бар бақылау-касса машиналарын қолдану мен пайдалану тәртібін
Фискальдық жадысы бар бақылау-касса машиналарын қолдану кезінде мынадай талаптар
қызмет басталғанға дейін фискальдық жадысы бар бақылау-касса машиналарын тіркеу
техникалық қызмет көрсетуге фискальдық жадысы бар бақылау-касса машиналарын қою
фискальдық жадысы бар бақылау-касса машиналарының чегін беру жүзеге асырылады;
фискальдық жадысы бар бақылау-касса машиналарына салық органдарының енуі қамтамасыз
Тарау 2. Қазақстан Республикасында салықтық құқық
бұзушылықтар және салық санкцияларын қолдану аясы
Қазақстан Республикасында салық санкцияларын қолдану механизмі
Салық санкцияларын қолдану мемлекет үшін өте маңызды роль атқарады.
Салық заңын бұзу үшін жауапкершілікті қарастыратын нормалар бұзушылықтың құрамынан
- Жедел түрде шаралар қолдану: банк шоттары бойынша операцияларды
- Қаржылық - құқықтық санкциялар: төленбеген салықтың бүкіл сомасын
- Әкімшілік жаупкершілік өлшемі: салық заңын бұзғаны үшін және
- Қылмыстық жауапкершілік өлшемі: заңда белгіленген мөлшердегі айыппұлдар, бас
Ал енді осы санкциялардың әрбіреуіне жеке-жеке тоқталып өтеміз.
Қаржылық-құқықтық жауапкершілік Қазақстан Республикасы Президентінің «Салықтар және бюджетке төленетін
а) төлем көзінен ұсталынбаған табыс салығы сомалары табысты төлеген
б) салықты белгіленген мерзімінен кеш төлегені үшін өсімақы. Мерзімі
в) Декларацияны уақытында тапсырмағаны үшін айыппұл белгілеу.
Заңды және жеке тұлға белгілі бір себепсіз декларацияны белгіленген
Салық декларациясын тапсыру мерзімін салық органының басшысы төлеушінің өтініші
Бірақ та, декларацияны тапсыру мерзімін ұзарту салықты төлеу мерзімін
г) Салықтарды, ағымдағы және аванстық төлемдерді, салық салу объектілерін
- Декларацияда салық мөлшерін төмендетіп көрсеткені үшін төмендетілген салық
Мысалы: Қосылған құн салығы бойынша декларацияда есептелінген таза салық
- Ағымдағы төлемдер сомасын төмендеткені үшін бір айға төмендеткен
- Тауарларды (жұмыстар, қызметтер) өткізу бойынша жүргізген операцияларды есеп
- Бір жылға нақты есептелінген табыс салығы жыл бойы
1) 10 %-дан асып кетсе, салық төлеушіге салық салынатын
2) 25 %-дан асса, салық салынатын табысынан 5 %
- ҚҚС бойынша есепке тұрмаған түлға ҚҚС-ғының есебімен
д) Кейбір банктік операцияларды жүзеге асыратын банктер және басқа
1) Өз талаптарын орындамаған жеке және заңды тұлғалардың банктік
2) Салықтармен санкция сомаларын занды тұлғалардың банк шоттарынан өндіріп
е) Сондай-ақ банктерге салықтық төлемдерді аударуды кешіктіргені үшін, әрбір
Сонымен, салықтық құқық бұзушылық және оны жасаған үшін жауапкершілік
1. Салықтың есепке тұру мерзімін бұзу;
2. Салық салу объектісіне есебін жүргізбеу немесе оны бекітілген
3. Салық салу объектісін жасыру;
4. Салық декларациясын тапсырмау немесе уақытында тапсырмау, не декларацияға
5. Салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді дұрыс есептемеу;
6. Заңды және жеке тұлғалардың табысынан төлем көзінен ұсталынатын
7. Салық сомаларын толық және уақытында төлемеу;
8. Салық органдарын салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді
9. Салық органдарының талаптарын орындамау және т.б.
Әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін жеке адамға мынадай әюмшілік
- Ескерту жасау;
- Әкімшілік айыппұл салу;
- Әкімшілік құқық бұзушылықты жасау құралы немесе оның тікелей
- Әкімшілк құқық бұзушылықты жасау құралы немесе оның тікелей
- Арнаулы құқықтан айыру;
- Лицензиядан, арнаулы рұқсаттан, біліктілік аттестатынан айыру немесе қызметтің
- Жеке кәсіпкердің қызметін тоқтата тұру немесе оған тыйым
- Өз бетімен салынып жатқан немесе салынған құрылысты мәжбүрлеп
- Әкімшілік қамауға алу;
- Шетел азаматын немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының
Әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін заңды тұлғаларға жеке адамдарға
Солардың ішінен әкімшілік айыппұлға тоқталып кетейік. Әкімшілік айыппұл
Айыппұл зацдарда белгіленген тәртіппен мемлекеттік бюджет кірісіне өндіріп алынады.
Әкімшілік өндіріп алу әділетті, яғни құқықбұзушылық сипатына, оны жасау
Қазақстан Реслубликасында қылмыстық жауапкершілік - мемлекетке біршама залал келтіретін
Қылмыстың объектісі - мемлекеттің қаржы жүйесі, салықтарды есептеу мен
Қылмыстьщ субъектісі - Қазақстан Республикасынъщ азаматтары, шетел азаматтары, азаматтығы
Қылмыс жасады деп танылған адамдарға мынадай негізгі жазалар:
- айыппұл салу;
- белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен
- қоғамдық жұмыстарға тарту;
- түзеу жұмыстары;
- әскери қызмет бойынша шектеу;
- бас бостандығын шектеу;
- қамау;
- тәртіптік әскери бөлімде ұстау;
- бас бостандығын айыру;
- өлім жазасы қолданылуы мүмкін. Сотталғандарға негізгі жазалардан басқа
1) арнаулы, әскери немесе құрметті атағынан, сыныптық шенінен, дипломатиялық
2) мүлкін тәркілеу қолданылуы мүмкін.
Жалпы, салық кодексі белгіленген мерзімдерде салық міндеттемесін орындауды көздейді.
1. Төленбеген салықтар мен бюджетке міндетті басқа да төлемдердің
2. Банк шоттары бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру;
3. Салық төлеушінің салық берешегі есебіне мүлікті иелік етуін
Мерзімінде орындалмаған салық міндеттемесін орындауды қамтамасыз етудің аталған тәсілдерін
Салықты еріксіз өндіріп алу дегеніміз салықтар бойынша барлық төлемдерді
Салық төлеуші салық қызметі органдарының тсксеру актісі бойынша есептелінген
Тексеру актісі бойынша анықталған және есептелген салық, алым, басқа
Салық қызметінің салық төлеушінің қайта қарау туралы негізделген шешім
Салық қызметі органдарының шешіміне салық қызметінің жоғары тұрған органына
Егер бұл шағымға 10 күн ішінде жауап бермесе, онда
Егер салық төлеушіге тексеру актісі бойынша есептелген салық, алым,
Егер 30 күн ішінде салық төлеуші салық қызметі органдарының
Егер салық төлеушінің банктегі шоттарында каражат болмаған жағдайда немесе
Салық міндеттемесінің мерзімінде орындалмағанын орындаумен қамтамасыз ету төсілдерін қолданғаннан
1. банктік шоттарда болып табылатын ақша есебі үшін өндіріп
2. қолма - қол ақша есебі үшін өндіріп алу;
3. дебиторлар есебі үшін өндіріп алу;
4. шектелген иелігіндегі мүлікті сату есебіне өндіріп алу;
5. қосымша акция эмиссияларын мәжбүрлі шығару.1
Салық кодексіне сәйкес жоғарыда санамаланған шаралар болып табылатын салық
Салық төлеуші мәжбүрлі өндіріп алу шараларын қолдану туралы хабарлама
Салық берешегін мәжбүрлі өндіріп алу шараларының бірінші кезеңі салық
Салық төлеушінің банк шотында теңгедегі ақша жоқ болған жағдайда,
Өз кезегінде салық органына банк шоттарындағы ақша есебінен салық
Күштеп өндіріп алу шарасының екінші кезеңі салық төлеушінің қолма
Мәжбүрлеп алудың үшінші кезеңі дебиторлардың шоттарынан жүргізіледі.
Салық төлеушінің банк шоттарында ақшасы және қолма - қол
1. салық төлеуші мен оның дебиторының атауы, олардың тіркеу
2. салық төлеуші мен оның дебиторы тіркеу есебінде тұрған
3. салық төлеуші мен оның дебиторының банк шоттарынан деректемелері;
4. дебитордың салық төлеушіге берешек сомасы;
Салық төлеуші хабарлама алған күннен бастап салық төлеушімен бірлесіп
Мәжбүрлеп өндіріп алу шарасының төртінші кезеңі иелік етуіндегі шектелген
Салық органдары салық төлеуші заңды тұлғаның және жеке кәсіпкердің
Қазақстан Республикасының экономикалық реформаларындағы салықтық құқық бұзушылыққа салық санкцияларының
Салық төлеушілердің салықтар, алымдар мен бюджете төленегін басқа да
Қаржы полиция органдары Мемлекеттік Кірістер Министрлігіне кіреді және мемлекеттің
Қаржы полицияның негізгі мақсаттары мынадай:
- экономикалық қылмыстар мен құқық бұзушылықтармен күресу;
- жемқорлық сипаты бар қылмыстарды анықтау, ескерту және жазалау;
- салықтық қылмыстары мен құқық бұзушылықтарды анықтау, ашу, ескерту
- акцизделетін өнімнің заңсыз айналымымен күресу;
- экономикалық қылмыстармен күресу жағынан жүргізетін мемлекеттік саясатын құру
- экономикалық қылмыстармен күресу саласында халықаралық
ынтымактастықта болу.
Ең өзекті мәселе - ол салықтан жалтарудың экономикаға ірі
2003 жылдан бері біздің елімізде бюджет тапшылығының көрсеткіштерін қарастырғанымыз
Кесте-1
Салықтық түсімдердің бюджет тапшылықына әсері.
Жылдар 2003 2004 2005
Салықтық түсімдер 624058 735792 850777
Бюджет тапшылығы -3278 -12998 +991
*Автордың құрастыруымен
Жалпы, 2004 және 2005 жылдардағы салықтық түсімдердің белсенді түрде
- салық заңының жетілдірілуі;
- салықтардың әкімшілік етуінің жақсартылуы, оған өткен жылдардағы салық
- салық органдарының экономикалық бақылау қызметінің жақсаруы. Өндіріп алу
- кәсіпорындардың қаржылық жағдайының жақсаруы және т.б.факторлар.
Міндетті төлемдерді өтеу жолындағы жұмыстарды барынша жетілдірмейінше, бүгінгі күні
Мерзімінде төленбеген төлемдерді азайту мәселесі - бұрынғысынша негізгі және
Кесте-2.
Келтірілген залал мен Өтелген залал мөлшері
Жылдар 2004жыл 2005жыл
Келтірілген залал (млн.тг) 4094,7 5445,9
Өтелген залал (млн.тг) 2252,1 3267,5
Сәйкесінше экономика саласында жасалған қылмыстарының келтірген залалының өтелу динамикасын
Диаграмма-1. Экономика саласында жасалған қылмыстарының келтірген залалының өтелу динамикасы
Алыну көзі: Статистика жөніндегі агенттіктің мәліметтері 2004-2005жж.
Бұл жағдай кейде салық органдарының жіберген қателерімен байланысты болуы
Диаграммадан көріп отырғанымыздай 2004 жылғы экономикаға келтірілген залалдың /4094,7
Сол жылдардағы салық комитеттерінің жасаған жұмыстарының нәтижелері туралы айтып
Кесте-3.
Салықтық тексеріс.
Жылдар 2003 жыл 2004 жыл 2005 жыл
Салық тексерулерінің саны 14930 16559 18214
*Автордың құрастыруымен
Салықтардың түрлері бойынша жасалған салық бұзушылықтарына келсек, 2004 жылы
Бұдан көріп отырғанымыз: салық бұзушылықтарының едәуір көп бөлігін бюджеттің
Салық бересін қысқарту мақсатында салық органдары келесі шараларды қолданады:
1. Бюджет алдындағы борыштарды өтеу мақсатында салық төлеушілердің дебиторларынан
2. Мерзімінде міндетті төлемдерін өтемеген заңды тұлғалардың мүліктерін тізімге
Енді соңғы жылдардағы қалыптасқан жағдайды макро деңгейде зерттейік.
Кесте-4.
2003-2005 жылдар аралығындағы айыппұлдар мен санкциялар бойынша түсетін түсімдер.
Жылдар 2003 2004 2005
Салықтық түсімдер 524058 635792 750777
Айыппұлдар мен санкциялар бойынша түсетін түсімдер 2615 2621 3137
І.Орталық мемлекеттік органдар, олардың аумақтық бөлімшелері салатын әкімшілік айыппұлдар
2. Медициналық айықтырғыштарға орналастырылған адамдар түсетін төлемдер 116 122
3. Стандарттар мен сертификаттау ережелерінің талаптарына сәйкес келмейтін өнімдерді,
4. Казино, тотализаторлар және ойын бизнесі қызметінен алынған кірістерді
5. Өнімді лицензиясыз әкеткені үшін айыппұлдар 210 0,6 106
сомасының түсімі
6.Атқарушылық санкция 129 94 2
7. Қазақстан Республикасының ұлттық Банкі белгілеген экономикалық нормативтерді және
8. Салымдар бойынша шоттарға жалақыларды уақтылы есептемегені үшін екінші
9. Қоршаған органы қорғау туралы заңдарды бұзғаны үшін төленетін
10. Жергілікті мемлекеттік органдар салатын әкімшілік айыппұлдар мен санкциялар
11. Республикалық бюджеттен қаржыланды-рылатын мемлекеттік мекемелермен алынатын басқа да
12. Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелермен алынатын басқа да
13. Оған қатысты лицензиялықтәртіп белгіленген казино, тотализаторлар және ойын
Алыну көзі: Статистика жөніндегі агенттіктің мәліметтері 2003-2005жж.
Бұл мәліметтер бойынша айыппұлдар мен санкциялар бойынша түсетін түсімдердің
Осы жылдардағы салық төлеушілердің берген өтініштерінің динамикасын қарастырып өтейік.
Кесте 5.
Әкімшілік және қылмыстық құқық бұзушылықтардың берген өтініштерінің саны.
Облыстар 2003 жыл
Қарал-ған өтініш-тер саны Салық комитеттерінің шешімдері заңсыз деп табылуы
Ақмола 53 23 68 39 59 38
Ақтөбе 33 15 47 16 44 17
Алматы 9 5 33 17 29 16
Атырау 11 5 24 14 28 17
Шығыс Қаз.обл. 177 47 182 52 193 63
Жамбыл 17 13 31 15 35 18
Батыс Қаз.обл 49 19 41 12 35 11
Қарағанды 162 74 162 52 170 50
Қостанай 54 26 32 12 48 15
Қызылорда 11 4 17 4 15 5
Маңғыстау 16 6 17 4 19 7
Павлодар 116 30 166 48 174 53
Солт.Қаз.обл 90 33 101 58 109 55
Оңт.Қаз.обл 43 31 42 25 44 29
Алматы қаласы 343 152 238 81 203 79
Астана қаласы 17 10 34 13 29 15
Барлығы 1201 493 1235 462 1234 488
Алыну көзі: Статистика жөніндегі агенттіктің мәліметтері 2003-2005жж.
Өтініштердің түсу көрсеткішінің жоғары деңгейде болуы - салық комиттерінің
Өтініштердің саны салық тексерулерінің сапалылығын көрсететін көрсеткіштерінің бірі болып
Диаграмма 2. Әкімшілік және қылмыстық құқық бұзушылықтардың берген өтініштерінің
Алыну көзі: Статистика жөніндегі агенттіктің мәліметтері 2003-2005жж.
Диаграммадан көріп отырғанымыздай, соңғы 2-жылда өтініштердің көп түскені байқалады.
Тарау 3. Салықтық құқық бұзушылыққа салық санкцияларының қолдану механизмін
Салық санкцияларын қолданудың шетелдік тәжірибесі
Салық қызметінің ең басты функцияларының бірі - ол салықтардың
Дамыған, алдыңғы қатарлы елдердің мысалында салық заңын бұзу үшін
Көптеген елдерде салық төлеушілерге әртүрлі қиыншылықтардың себебінен өздерінің салықтық
Дүниежүзілік тәжірибе дәлелдеп отырғандай, салық органдары салықтың төлемін қамтамасыз
Бірақ та, мүлкін тәркілеу бойынша өкілеттік тек баска шаралар
Мүлікті төркілеуден басқа көптеген елдерде салықтардың төленуін қамтамасыз ететін
- Салық төлеушілерге үшінші тұлға тарапынан мүліктік және ақшалай
- Борышкердің жоғалып кетуін алдын-ала болдырмау;
- Борышкерді мәжбүрлі түрде банкрот деп жариялау;
- Активтерді сатуды шектеу;
- Қайтыс болған салық төлеуші тұлғаның салық берешегіне оның
- Салықтарды мерзімінен бұрын жинау.
Төлемдермен айыппұлдардың мерзімінен кешігіп төленуі үшін өсімпұл -салық тәжірибесінде
Көптеген елдерде айыппұлдар мен өсімпұлдар тек бір ғана пайыз
Көптеген елдерде белгілі бір жағдайларда, атап айтқанда: салықтың төленуін
Греция-15%;
Жапония-40%;
Голландия -100 %;
Финляндия -100 %;
Франция- 150%;
Ирландия - 200 %;
Австралия - 200 %;
Австрия-200%;
Португалия - 300 %;
Салық төлеушілердің мүлкін тәркілеуден және айыппұлдардан басқа көптеген елдерде
Көптеген елдерде салық заңы ерекше жазалауларды қарастырады:
- салық заңын бұзушылардың аттарын жариялап отыру;
- салық инспекторын тіркелу сертификатынан уақытша айыру (Австралия, Бельгия,
- кәсіпкерлік қызметтің кейбір түрлерімен айналысу құқығынан айыру (Франция,
Біріккен Королдікте адвокаттар мен бухгалтерлерді жазалау туралы олардың қызмет
Жалпы айтқанда, барлық елдерде салық билік органдары салық төлеушілерге
Салық берешегін мәжбүрлі өндіріп алу бойынша алдыңғы бөлімде қарастырылған
Осындай шараларды қолдану нәтижесінде салық төлеушілерді хабарлау бойынша қолданылатын
Жалпы сипаттағы берілетін өкілеттіліктермен қатар салықтардың дұрыс есептелінуі мен
Кейбір өркениетті дамыған мемелекеттердегі қолданылатьш санкциялардың тәжірибесін жеке-жеке қарастырайық.
АҚШ-та салық заңын бұзуды қадағалау қызметі қаржы министрлігінің құрамындағы
Салықтық жазалауларда салық төлеушінің барлық мүлкін (қозғалмайтын мүлікті қоса
Жыл сайын Ішкі Кірістер Қызметіне 100 млн.-нан астам жеке
Әлемдік тәжірибеде АҚШ-тағы салық заңын бұзғаны үшін салықтық жазалаулар
АҚШ-тағы салық заңын бұзуға байланысты салықтық жазалаулар заң бұзушы
Италияда салықтарды еріксіз өндіріп алу төмендегі түрде жүргізіледі:
- бюджетке салықтарды тікелей аудару;
- сомалар төленген кезде салықтар ретінде ұстау;
- салықтық реестр арқылы салықтарды өндіріп алу.20
Ал енді, салықтарды өндіріп алудың үшінші әдісін - салықтық
Салықтық жазалауға байланысты бұдан басқа да Италия заңдарымен қылмыстық
- табысы 50 млн. лирдан жоғары болған жағдайда декларацияны
- бухгалтерлік жазуларды жүргізу тәргібінің болмауы;
- жалған операцияларға шоттарды жазу мен пайдалану;
- саналы түрде табысын төмендету.
Бұндай деректер істің сотқа жіберілуіне негіз болып табылады.
Қытайда накты өмірде салықтан жалтарушылық кең етек жайған. Осыған
Салықтан жалтару жоғарғы табысты
арасында да кең етек алған. Сондай-ақ, шетел инвесторларының салық
Қазіргі кезде Қытайда салық органдары қажет болған жағдайда дербес
Сонымен салық заңын айтарлықтай бұзған жағдайда салық төлеушінің ісі
Еуропалық заңдар салық заңын бұзушыларға жеңіл түрде жазалаулар қолдануды
Осылайша, мынадай қорытынды жасауға болады: көптеген елдер салық төлеуден
Салық бақылауын жетілдіру құқық бұзушылықтарды аныктау мен қаржылық тәртіптің
Салық төлеуші оны төлейтін салық түрлері және басқа да
Жалпы, салықтардың жиналуын жақсарту үшін салық төлеушілердің оларға жүктелген
- салық төлеушіге көмек көрсету мен ақпаратпен қамтамасыз етуді
3.2 Қазақстан Республикасында салықтық құқық бұзушылыққа қолданылытын салық санкцияларының
Мемлекеттің ірге тасы салық және салықтық төлемдерден құралады. Ал
Көптеген мамандардың пікірінше, мемлекетте салықтар мен төлемдерді жинау деңгейін
Қазақстан Республикасының Салықтық Кодексіндегі көптеген кемшіліктердің болуына мынадай жағдайлар
1) салық заңының жиі өзгертілуі, бұл өз кезекте салық
органдарымен салық төлеушілердің әрекеттеріндегі
түсініксіздіктеріне әкеледі;
2) салық заң нормаларын орындауына жағдай жасайтын жаппы
халықтық сипаттағы қосымша ақпараттардың жоқтығы.
Салық қызметі - өте жеңіл тілмен жазылған және салық
Кез келген салық жүйесіне тән қасиет - ол салық
Бірақ та, капитал салымдарына бағытталған кезкелген инвестицияларды салық салудан
Жалпы, экономиканың дағдарыстық жағдайынан шығуына жағдай жасайтын салық саясатының
- салық заңы мен салықтық есеп беруді стандарттау бойынша
- сауда мен қызмет көрсету саласында, кіші кәсіпорындарға салық
- банктік - несие жүйесімен тиімді өзара іс-қимылы, несие
- шығындар деңгейіне, өнімнің өзіндік құнына шығындардың дұрыс енгізілуіне,
- басым салалардағы кәсіпорындар мен өндірістердегі жеңілдік беру арқылы
- жанама салықтардың үлесін біртіндеп шектеу;
- экономика салаларында қосылған құн салығының сараланған ставкаларын енгізу
Бұндай бағыттарды іске асыру біздің ойымызша, мемлекеттің қаржы ағындарында
Салық қызмет органдарымен жүргізілетін экономикалық - бақылау жұмысы -
- әрбір ірі салық төлеушіге салықтық бөлімдерінің жұмыскерлері бекітілген;
- акцизделетін өнімді шығаратын әрбір жеке кәсіпорында акциздік постылар
- бюджетке салық бойынша берешегі бар кәсіпорындардың банк мекемелеріндегі
- қаскүнемдік салық төлеушілердің мүлкінің тізімдемесі жүргізіледі;
- берешектің өтелу есебіне тізімдемеге жазылған мүлікті сату;
- борышкер кәсіпорындардың дебиторларының есеп айырысу шоттарына өкімдер пшғару;
- қолма-қол айналымы бар кәсіпорындардың қолма-қол ақша қаражаттарын алу
Салықтық әкімшілік ету жүйесін қайта кұру мен реформалау бүгінгі
Салықтық әкімшілік ету тиімді болу үшін, орталық аппаратқа мынадай
1) Стратегияны жасау, оны орындау тәртібін құру және басқару.
2) Декларацияларды, түсіндірме материалдарды жасау. Басқа дамыған елдеріндегі салық
3) Нормативтік және нұсқаулық материалдарын дайындау. Алдыңгы қатардағы елдерінде
4) Оқытуды ұйымдастыру. Жаңа заманның талабына сай ескі жүйе
Соныменен, әкімшілік ету сапасына айыппұл санкцияларының сомасымен көлемі байланысты
Ал айыппұлдар мен өсімақыларды есептеу
- кәсіпорындардың бюджет алдындағы берешектерін одан ары көбейтеді. Және
Бюджеттің кіріс жағын толтыру мақсатында кәсіпорынның қызметін талдау мәселесіне
Салықтық әкімшілік ету институты салықты төлеуден жалтарушылықты анықтау жөнінде
Біздің ойымызша, банктер салық комитеті органдарын ірі мөлшердегі ақша
Салықтық даулардың ерекшелігі Салық Сотының құрылуын талап етеді. көптеген
Қабылданған жаңа салық кодексіне тоқталатын болсақ: ол салық органдарының
Сондықтан, біздің ойымызша, салық салу заңын жетілдіру екі бағытта
Қаржы ресурстарының бюджетке түспеу себептерін анықтап жою, салықтар мен
2) Салықтан жалтарудың тиімсіздігін қамтамасыз ететін заңды күщейту.
Тағы бір қарастыратын мәселеміз - ол салық органдарының салықты
Тәжірибеде дөлелденгендей, бұл уақыт аралығында кәсіпорын өз мүлкін елден
Мынадай қорытындыға келуге болады: салықтан жалтару - ол экономикаға
Біріншіден, өндірістік емес сипаттағы мемелекеттік шығындарын бірден қыскарту;
Екіншіден, табыстарын касақана жасырғаны үшін, оларды шетел банктерініц шоттарына
Яғни, бюджеттің дұрыс жұмыс атқаруы - салықтар, алымдар және
Біздің ойымызша, салық бересін қысқартудың едәуір тиімді жолдарын іздестіру
Әртүрлі әдістерді пайдалана отырып, олардың ішінен ең тиімдісін қолдану
Бүгінгі күні салық органдарының жүргізіп отырған экономикалық жұмыстарының жаңа
Мониторинг ірі кәсіпорындардан ақпаратты жинау және оларды электронды түрде
Әрбір салық төлеуші құқығының бұзылғанын қорғау үшін еотқа шагымдануға
1) салық тексеруі актісі бойышпа, хабарламаға салъщтық, өсімпұлдар мен
2) салық тексеруі хабарламасы мен актілеріне салық қызметі органдары
Сотқа берілетін талаптары үшін арызданушы мемлекеттік баж төлейді. Мемлекеттік
Мемлекеттік баж мөлшері Салық Кодексінде анықталып, сотқа берген талаптармен
1) - мемлекеттік органдардың және олардың лауазымды адамдарының жеке
- мемлекеттік органдардың және олардың лауазымды адамдарының заңды тұлғалардың
2) мүліктік сшіаттағы талап арыздардан:
жеке тұлғалар үшін - талап қою сомасының 1 %-ы;
3) салық тексеруі актілері бойынша, хабарламаларға дауласу туралы талап
- жеке кәсіпкерлер мен шаруа (фермер) қожалықтары үшін -
- заңды тұлғалар үшін - есептелген салық пен бюджетке
Мемлекеттік баждың бұндай ставкалары салық төлеушінің сотқа шағымдану ниетінен,
Яғни, салық органының хабарламасында көрсетілген сомалар жоғары болған сайын,
Жалпы, шетелдік тәжірибеде қарастырып өткендей, біздің елімізде репрессивті шараларын
Қазақстанда бұл мәселелерді шешудің әдістерінің бірі - ол салық
Кесте 6
Қазақстанның салық жүйесінде қолданылатын ақпаратты тарату арналары.
Ақпаратты тарату арналары
1
2
3
4
5 Баспаға шығару
Теледидар және радиодағы жарнамалар
Құжаттардың тікелей жегкізілуі
Телефон арқылы қызмет көрсету
Үй парағы Салық төлеушілерге талқылама сипатындағы баспа өнімдері мен
Салық органдарының талсырысы бойынша салықтарды уақытында төлеу қажеттілігін көрсететін
Құжаттарды барлық пошта жәшіктеріне тарту және тікелей салық төлеушілерге
Барлық елді мекендерде салықтар бойынша кезкелген ақпарат алу үшін
Өзінің компьютері арқылы қажетті ақпа-ратпен кеңес алу, салық салу
* «Бухгалтер бюллетені», «Салық төлеуші».
Декларацияларды телефон қызметі арқылы тапсырудың шетелдік тәжірибесі мынадай артықшылықтарын
- қарапайымдылығы, қол жеткізулігі және жедел түрде пайдалануы (декларацияны
- уақыттың аз жұмсалынуы және қосымша қаражаттарын қажет етпеуі
- салық сомаларын төлеу, қайтару бойынша қажетті ұсыныстарын алу
- қауіпсіздігін қамтамасыз ету, яғни салық төлеушіге арнайы кодын
Бұндай жүйемен жұмыс істеуге тек өзін адал салық төлеушілер
Бұл жәйттар Қазақстан Республикасындағы шешілмеген салықтық мәселелерге жаңа тұрғыдан
Атап айтқанда, ол салық қызметкерлері арасында лауазымдық қылмыстарын және
Қазақстанда әлемдік тәжірибеде кеңінен қолданылатын превентивті шараларын дамыту керек.
Сондықтан, менің ұсынатыным ол салық төлеушіге тиімді, түсінікті салық
Қорытынды
Салықтар - мемлекеттің өмір сүруінің және қоғамның экономикалық, әлеуметтік
Кез келген салық жүйесіне тән қасиет - ол салық
Салық қызметінің ең басты функцияларының бірі - ол салықтардың
Көптеген мамандардың пікірінше, мемлекетте салықтарды жинау деңгейін тек фискалды
Қазақстанда алемдік тәжірибеде кеңінен қолданылатын превентивті шараларын дамыту керек.
Пайдаланған әдебиеттер:
Ò.Ô.Þòêèíà “Íàëîãè è Íàëîãîîáëîæåíèå”. Ìîñêâà. “ÈÍÔÐÀ–Ì”,1999æ.
Қазақстан Республикасының “Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
Мельников В.Д., Ильясов К.К. “Финансы”. Алматы-2001ж.
Инструкция N43 “Об административных положениях по налогам и другим
Ô.Ñ.Ñåéäàõìåòîâà “Íàëîãè â Êàçàõñòàíå”. Àëìàòû,2002æ.
К.А.Аттапханов “Фискальная система государства”. Алматы “Ғылым”,1999ж
²àçàºñòàí Ðåñïóáëèêàñûíû» ²ûëìûñòûº Êîäåêñi. 2006 æ.
Қазақстан Республикасының “Әкімшілік құқық бұзушылық туралы”Кодекс.2005ж. 30 қаңтар.
А.И.Худяков“Налоговое право Республики Казахстан”. Алматы, “Жеті Жарғы”,1998ж
Налоги и налогообложение” под ред. В.Г.Князева, Д.Г.Черника Москва-“ЮНИТИ”,1997ж.
Қазақстан Республикасы Салық кодексінің негізгі ережелерін түсіндіру жөніндегі жинақ.
Б.Аимаков “Становление и развитие налоговой системы Казахстана”//Вестник по налогам
Материалы периодических изданий
Қазақстан Республикасы Президентінің “Салықтар мен бюджетке төленетін
М.Т. Оспанов“Налоговая реформа и гармонизация налоговых отношений”.Санкт-Петербург, 1997ж.
В.М. Пушкарева “История финансовой мысли и политики налогов”. Москва-“ИНФРА”,
Г.С. Сапаргалиев “Основы государства и права Республики Казахстан”. Алматы.
Н.И.Тургенев “Опыт теории налогов”. Москва,1937ж.
“Финансовое право” под ред.проф. О.Н.Горбуновой Москва. “Юрист”,1996ж.
“Налоги и налогообложение” под ред. В.Г.Князева, Д.Г.Черника Москва-“ЮНИТИ”,1997ж.
“Налоги и налогообложение”под ред. И.Г. Русаковой Москва- “ЮНИТИ”,1997ж.
Б.Аимаков “Становление и развитие налоговой системы Казахстана”//Вестник по налогам
З.Атыгаева “Налоговые апеляции как показатель качества работы налоговых оргонов”//Вестник
А.Тян “Некоторые вапросы принудительного взыскания налоговой задолженности” //Вестник МГД
З.Атыгаева “О рассмотрении жалоб по итогам проверки” //Вестник МГД
А.Молдабеков“Салық-бюджет бастауы”//Қаржы-Қаражат 1996ж. N5.
К.К.Кусаинов “Механизмы налогового администри-рования” //Қаржы-Қаражат 2001ж. N3.
А.А.Нурумов “О становлении налоговой службы Респулики
Казахстан” //Вестник по налогам и инвестициям 2005ж.N5-6.
Ò.Ô.Þòêèíà “Íàëîãè è Íàëîãîîáëîæåíèå”. Ìîñêâà. “ÈÍÔÐÀ–Ì”,1999æ.
Қазақстан Республикасының “Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
Мельников В.Д., Ильясов К.К. “Финансы”. Алматы-2001ж.
“Инструкция N43 “Об административных положениях по налогам и другим
Ô.Ñ.Ñåéäàõìåòîâà “Íàëîãè â Êàçàõñòàíå”. Àëìàòû,2002æ.
К.А.Аттапханов “Фискальная система государства”. Алматы “Ғылым”,1999ж
²àçàºñòàí Ðåñïóáëèêàñûíû» ²ûëìûñòûº Êîäåêñi. 2006 æ.
Қазақстан Республикасының “Әкімшілік құқық бұзушылық туралы”Кодекс.2005ж. 30 қаңтар.
А.И.Худяков“Налоговое право Республики Казахстан”. Алматы, “Жеті Жарғы”,1998ж
Налоги и налогообложение” под ред. В.Г.Князева, Д.Г.Черника Москва-“ЮНИТИ”,1997ж.
Қазақстан Республикасы Салық кодексінің негізгі ережелерін түсіндіру жөніндегі жинақ.
Б.Аимаков “Становление и развитие налоговой системы Казахстана”//Вестник по налогам
«Бухгалтер бюллетені», «Салық төлеуші». мерзімдік басылым
2