МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
I ТАРАУ
1.1БӘСЕКЕНІҢ ТҮРЛЕРІ, МАҒЫНАСЫ...........................................................................................................4
1.2КӘСІПКЕРЛІК БӘСЕКЕЛЕСТІКТІ ДЕМЕУ....................................................................................................................9
1.3 КӘСІПКЕРЛІКТІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІ.....................................................................................................23
ҚОРЫТЫНДЫ ......................................................................................................29
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігі
Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік
университетінің колледжі
Мамандығы: 0703002 “Қаржы салалар” бойынша
«Кәсіпорын қаржысы» пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: «Қазақстан Республикасында бәсекелестікті демеу бойынша іс-шаралар»
Орындаған: ҚарМУ колледжі ФП-30
тобының оқушысы Ботқабаева А.
Қабылдаған:
оқытушы Мағзұмова Л.К
Қарағанды 2007
КІРІСПЕ
Менің курстық жұмысым кәсіпорын қаржысы пәнінен тақырыбым «Қазақстан
Нарықтық экономикалық қатынастардың негізгі ерекшелігі бұл таңдаудың еркіндігінде,
Бәсекелестікті іске асырудың екі әдісі бар: баға арқылы
1.1 БӘСЕКЕНІҢ ТҮРЛЕРІ, МАҒЫНАСЫ
Нарықтық экономиканың ең басты принципі - тауар өндірушілердің
Нарық жүйесінде бәсекелестік тұтынушылар үшін сайыс. Бұл нарықтағы
1) Бір сала ішіндегі бәсекелестік - бұл бір
2) Салааралық бәсекелестік - бұл халық шаруашылығы салалары
Еркін бәсекелестіктің негізгі белгілері - бұл шексіз нарыққа
1.Таза монополия - өнім шығаратын бір фирма бәсекелестігі
жоқ. Оның төрт ерекшелігі бар: 1) сатушы тек
2) сатылатын
монополиси нарықбы билейді, бағаны бақылайды, 4) нарыққа
кірер жерге өте алмайтын кедергі қояды. Бұларға: электр,
Монополиялық бәсеке- нарық жағдайында
арады, оған қосымша сатып алғаннан кейін сервис жұмысын
Олигополия - мұның ерекшелігі бәсекелестіктер көп
болмайды. Олар өзара баға
жөнінде келісім жасайды.
Олигополия сөзінің мәні: Олиго- көп емес, азғантай; полия
Нарықтың негізгі 4 моделінің ерекше белгілері
Ерекше белгілер Еркін бәсеке Таза монополия Монополиялық бәсеке
1.Фирмалақ саны Өте көп Біреу Көп Бірнеше
2 Өнімнің типі Стандартталған Өте сирек Дифференцилден-ген Стандартты
3Бағаға бақылау Жоқ Едәуір Біршама тар шеңберде Шектелген
4Салаға кіру жағдайы Өте жеңіл Мүмкіндік жоқ Жеңіл
5Баға емес бәсекелестік Жоқ Жоққа жақын Өнім сапасына,жарнамаға,
1.Баға бәсекесі - басқа бәсекелестіктерге қарағанда төмен
бағамен тауар сату, төмен тарифпен қызмет көрсеу. Бұл
2 Баға емее бәсеке- нарыққа жоғары сапалы,
3 Арсыз бәсекелестік - бұл әдіс бәсекелестіктің нормасын,
ережесін бұзу, демпинг (төмен бағамен сату), нарықта үстемдік
ету, өтірік мәлімет т.б.
Бәсекелестік - нарықтын негізі. Біздің елімізде – бәсекелестік
Бұрын өндіруші тұтынушы үстемдік жасаған болса, қазір
Монополияға қарсы мемлекеттік реттеу жүйесі
Монополияға қарсы мемлекеттік
Жалпы қорытып айтқанда өндірушілердің нарықты монополияландыруынан қорғау мақсатында
Монополияға қарсы реттеу жұмысына өндірісті шоғырландыру және монополиялау
өндіріс және айналым сфераларында монополияны тежеу
үшін шаралар жасақтау және оны іске асыру;
тауар нарығы мен
жөнінде нұсқау жасақтау;
- шаруашылық субъектілерді құрғанда, кайта құрғанда және
жойғанда монополияға қарсы талаптарды бақылауды қадағалау;
- шаруашылық субъектілерінің өндіріс саласында дара
басымдылығы болмау үшін ірі мөлшерде акциялар сату және
сатып алуды бақылау;
монополияға қарсы комитет тауар нарығын жәнс бәсекелестікті жстілдіру
еркін, реттелгсн, алдын-ала бслгіленген бағалардың қолданылатын ортаны өзгерту;
шет ел инвестициясын ынталандыру, біріккен кәсіпорындар
жасақтау;
экспорт-импорт операцияларына лицензия беру;
Кәсіпкерлік құпия
Фирма, кәсіпорындардың жұмысы жөнінде мәліттерді құпиялауға заңды правосы
Кәсіпорын, кәсіпкерлер өздерінің істері туралы мәліметтерді құпияда сақтауға
Кәсіпорындар туралы заңдар бойынша мемлекеттік органдарға мәлімет бермеуге
Өкіметтің қаулысы бойьнша коммерциялык құпияға жатпайтын мәліметтер тізімі
1.2 КӘСІПКЕРЛІК БӘСЕКЕЛЕСТІКТІ ДЕМЕУ.
Жосықсыз бәсеке туралы
Қазақстан Республикасының Заңы 1998 жылғы 9 маусымдағы N
Осы Заң жосықсыз бәсеке деп танылатын iс-әрекеттердi айқындайды,
1-9 бап.
1-бап. Негiзгi ұғымдар
Осы Заңда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
беделiн түсiру - бәсекелесiне деген сенiмдi жоюға, оның
бәсекелес (нарықта) қызмет көлемiнiң өзгеруi нарықтық қатынастардың басқа
контрафактық өнiм - нарықтық қатынастардың жекелеген субъектiлерiнiң жосықсыз
жосықсыз бәсеке - заңды тұлғаның және (немесе) жеке
нарықтық қатынастардың субъектiсi - кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын
монополияға қарсы саясат саласындағы орталық атқарушы орган -
2-бап. Жосықсыз бәсеке туралы заңдар
1. Жосықсыз бәсеке туралы заңдар Қазақстан Республикасының Конституциясына
2. Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта жосықсыз
3-бап. Осы Заңның қолданылу аясы
Осы Заң Қазақстан Республикасының жеке және заңды тұлғаларына,
4-бап. Бәсекенi шектеуге немесе жоюға жол берiлмеуi
1. Басқа кәсiпкерлердiң еркiн бәсекеге құқықтарын бұзу арқылы
2. Мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының,
3. Нарықтық қатынастар субъектiлерiне бәсекенi жоюға немесе шектеуге,
5-бап. Жосықсыз бәсеке түрлерi
Жосықсыз бәсеке түрлерi мыналар:
1) кәсiпкердiң фирмалық атауын, тауар таңбасын, қызмет көрсету
2) бәсекелесi тауарының сыртқы безендiрiлуiн, оның фирмалық атауын,
3) тауарлар (жұмыс, көрсетiлген қызмет) жөнiнде, соның iшiнде
4) бәсекелесi жоқ сатушының сатып алушыға өзiнiң сипаты
5) басқа бәсекелестiң тауарларымен (жұмысымен, көрсететiн қызметiмен) немесе
6) жарнамалық ақпаратта тауарлардың (жұмыстың, көрсетiлетiн қызметтiң) шын
7) бәсекелестер арасындағы баға, нарықтарды бөлiсу, басқа кәсiпкерлердi
8) нарықтық қатынастар субъектiлерiнiң бәсекенi едәуiр шектеуге немесе
9) ғылыми-техникалық, өндiрiстiк ақпарат пен коммерциялық және қызметтiк
9-1) демпингтiк бағаларды пайдалану арқылы бәсекеде артықшылыққа қол
10) бәсекенi жоюға немесе шектеуге, негiзсiз артықшылықтар беруге
5-1-бап. Қазақстан Республикасының жосықсыз бәсеке туралы заңнамасының сақталуына
1. Нарық субъектiлерiнiң, мемлекеттiк органдардың (бұдан әрi -
2. Монополияға қарсы орган жүзеге асыратын тексеру жоспарлы
Жоспарлы тексерулер тексерiлетiн субъектiлердiң Қазақстан Республикасының жосықсыз бәсеке
3. Жоспардан тыс тексеру жүргiзуге мыналар негiз болып
жеке және заңды тұлғалардың жосықсыз бәсекенiң нәтижесiнде өздерiнiң
Қазақстан Республикасының жосықсыз бәсеке туралы заңнамасының бұзылуы туралы
монополияға қарсы органның тауар нарығын талдау, бұқаралық ақпарат
монополияға қарсы органның Қазақстан Республикасының жосықсыз бәсеке туралы
4. Тексеру жүргiзу үшiн монополияға қарсы орган монополияға
Тексеру жүргiзу туралы нұсқама екi данада жасалып, олар
Нұсқаманың құқықтық статистика және арнайы есепке алу саласындағы
Құқықтық статистика және арнайы есепке алу саласындағы статистикалық
Тексеру тағайындау туралы нұсқамада көрсетiлген лауазымды адам (адамдар)
5. Тексеру жүргiзудiң бағдарламасы мен мерзiмдерi
тексеру жүргiзудiң мерзiмдерiн;
тексеру жүргiзудiң негiзгi мiндеттерi мен мақсаттарын, оларды iске
тексеру барысында анықталуға тиiстi мәселелердiң тiзбесi мен мән-жайлардың
тексеру жүргiзу кестесiн;
тексерiлетiн субъектiнiң ерекшелiгiне сәйкес өзге де ақпаратты қамтуға
6. Тексеру жүргiзудiң мерзiмi алда тұрған жұмыстардың ауқымы
Тексерiлетiн субъект қызметiнiң ерекшелiктерiне және тексеру жұмысының ауқымдылығына
Монополияға қарсы органның басшысы тексеру жүргiзудiң мерзiмiн ұзарту
Тексеру жүргiзу мерзiмiн ұзарту күнтiзбелiк отыз күннен аспауға
Тексеру жүргiзу мерзiмiн ұзарту туралы бұйрықтың көшiрмесi тiркелген
Тексеру нәтижелерi туралы анықтаманы тексерiлетiн субъектiге тапсырған күн
7. Монополияға қарсы органның лауазымды адамының тексеру жүргiзген
1) тексерiлетiн субъектiнiң аумағына және үй-жайына кедергiсiз кiруге;
2) тексеру нысанына сәйкес тексерiлетiн субъектiнiң автоматтандырылған деректер
3) тексерiлетiн субъектiнiң басшыларынан, лауазымды адамдарынан және басқа
Тексерiлетiн субъектiнiң басшысы және лауазымды адамдары тексеру жүргiзуге
8. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ақпаратты басқа мемлекеттiк
9. Тексеру жүргiзу кезiнде Қазақстан Республикасының жосықсыз бәсеке
10. Тексеру нәтижелерi анықтамамен рәсiмделедi, онда барлық тексерiлетiн
Тексеру нәтижелерi тексерiлген деректер мен фактiлердiң негiзiнде анықтамаға
Тексеру нәтижелерi бойынша Қазақстан Республикасының жосықсыз бәсеке туралы
Тексеру нәтижелерi бойынша ескертпелер және (немесе) қарсылықтар болған
Ескертпелер және (немесе) қарсылықтар тексеру жүргiзудiң нәтижелерi туралы
Тексерiлетiн субъектiнiң басшысы тексерудiң нәтижелерi туралы анықтамаға қол
Тексеру жүргiзу аяқталғаннан кейiн монополияға қарсы органның тексеру
Анықтаманы тексерiлетiн субъектiнiң басшысына тапсыру мүмкiн болмаған жағдайда,
11. Тексеру жүргiзу кезiнде тексерiлетiн субъектiнiң құқықтары мен
12. Монополияға қарсы органның лауазымды адамының тексеру жүргiзу
6-бап. Осы заңды бұзғаны үшiн жауапкершiлiк
1. Осы Заңды бұзғаны үшiн жауапкершiлiк мынадай негiздер
1) уәкiлеттi органның осы Заңның талаптарына сәйкес берiлген
2) уәкiлеттi органға құжаттарды, анықтама материалдарды және басқа
3) осы Заңның 5-бабында көзделген iс-әрекеттердi (әрекетсiздiктi) жасағаны
4) мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары
2. Осы Заңды бұзған жағдайда нарықтық қатынастардың субъектiлерi,
1) уәкiлеттi органның нұсқамаларына сәйкес жосықсыз бәсеке фактiсi
2) жосықсыз бәсеке салдарынан келтiрiлген залалды (зиянды) заңдарда
3) жосықсыз бәсеке нәтижесiнде алынған табысты және заң
7-бап. Монополияға қарсы саясат саласындағы орталық атқарушы органның
2. Монополияға қарсы саясат саласындағы орталық атқарушы орган:
1) шекарасы бiр облыстың (республикалық маңызы бар қаланың,
2) жосықсыз бәсекенi тоқтату және оның салдарларын жою
3) заңды және жеке тұлғалардан, сондай-ақ мемлекеттiк органдар
5) жосықсыз бәсекенiң жолын кесу және оның салдарларын
6) жосықсыз бәсеке фактiлерi жөнiндегi қылмыстардың белгiлерi бойынша
7) облыстық (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) атқарушы
3. Осы Заңды бұзушылықты жою туралы нарықтық қатынастар
7-1-бап. Монополияға қарсы саясат саласындағы облыстық (республикалық маңызы
органның құзыретi
Монополияға қарсы саясат саласындағы облыстық (республикалық маңызы бар
1) осы бапта аталғандарды қоспағанда, шекарасы бiр облыстан
2) жосықсыз бәсекенi тоқтату және оның салдарларын жою
3) заңды және жеке тұлғалардан, сондай-ақ мемлекеттiк органдар
4) мемлекеттiк органдарға бәсекенi шектейтiн немесе жоятын заңсыз
5) жосықсыз бәсекенiң жолын кесу және оның салдарларын
6) жосықсыз бәсеке фактiлерi жөнiндегi қылмыстардың белгiлерi бойынша
8-бап. Заңсыз алынған табысты алып қою және жосықсыз
бәсеке келтiрген зиянды өтеу
1. Жосықсыз бәсеке салдарынан заңды немесе жеке тұлғаға,
2. Заңды бәсекенi шектеуге немесе жоюға бағытталған iс-әрекеттердi
9-бап. Уәкiлеттi органның шешiмдерiне, нұсқамалары
мен қаулыларына шағым беру тәртiбi
Заңды тұлға немесе жеке кәсiпкерлер, мемлекеттiк органдар мен
2.2 КӘСІПКЕРЛІКТІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІ
Жалпы кәсіпорында қаржыны үйымдастыру принцптеріне келесілерді жатқызуға болады:
шаруашылық қызметті өзін - өзі реттеу;
өзін - өзі қаржыландыру және өздігінен орын толтыру;
қарыз және меншік айналым қаражаттарын қалыптастыру көздерін бөлу;
қаржы резервтерін болуы.
Қазақстан өндірістің шоғырлану деңгейі жоғары. Қазіргі кезде республика
«Қазақмыс» - ірі түсті металлаургия кәсіпорны. 1997 жылы
Балқаш кен - металлургия комбинаты кеніштеріне Қоңырат, Саяқ,
1997 жылдың наурыз айында - «Қазақойл» корпорациясы құрылды.
Маркетинг аясында компания еншілес кәсіпорын - «Қазақойл -
1999 жылы «Қазақ - Ембі» ААҚ болып құрылды.
«Қазақойл - Тельф» 1997 жылы құрылған. 2005 жылы
1996 жылы 9 наурызда «Қазақстан Алюминий» кәсіпорын құрылды.
1993 жыльі 9 қарашада “Қазгермұнай” бірлескен мұнай -
1997 жылы қаңтар айында «Қазмырш» түсті металургия кәсіпорын
«Қазтрансойл» компаниясы елде 2005 жылы өндірілген 33 млн
1986 жыды «Қаражанбастермұнай» тәжірибелік- эксперименттік мұнай -газ өндіру
ААҚ «Қазақмыс корпорациясы» толығымен жеке кәсіпорын болып табылады.
ААҚ «Қазақмыс корпорациясы» өндірістің аяқталған цикілімен көп салалы
ААҚ «Қазақмыс корпорациясы» жарғысы бойынша қызметтің негізгі бағыттары:
Түсті металдар рудаларын өндіру, байыту және қайта өңдеу;
Мыс өндірісі;
Алтын мен күмісті аффирлендіру;
Химиялық өндіріс;
Электр және жылу энергиясын өткізу жэне бөлу;
Көмір өндіру;
Өндірістік жэне азаматтық мақсаттаға объектілер құрылысы, құрылыс, материалдарын
Ғылыми зерттеу, жобалық-құрастыру және тәжірибелік – конструкторлық жұмыстар;
9. Инновациялық, қаржылық және өкілдік қызметтер;
10.Жүктерді және жолаушыларды тасымалдау.
Негізгі өнім катодты мыс болып табылады. Өнім мыс
ААҚ «Қазақмыс корпорациясы» негізгі өнімі әлемдік стандарттарға жауап
ААҚ «Қазақмыс корпорациясының» баға саясатына келетін болсақ, корпорация
Корпорацияда ағымдық және стратегиялық жоспарлауға барынша үлкен көңіл
Кесте 1
ААҚ «Қазақмыс» корпорациясының өткізу каналдары
Өнім түрлері Негізгі тұтынушы Үлесі,% %%%%
Катодты мыс Еуропа елдері (Грециядан басқа) Турция
Греция
Сауд Аравиясы
Қытай
Оңтүстік Корея 3922
14137
6
9 22 14 13 7 6
Бағалы металдар «SAMSUNG»(Корея Республикасы, Сеул)
«Марк Рич» (Щвецария,Цуг)
Қазақстан Республикасының банктері 72,5
15,5 12
Қорғасындық шаң АСПМК - 19 компаниясы (ҚР) АРRО
“LIMITED”компаниясы Басқалары 13
46 22
19
Күкірт қышқылы АҚ «Промтехсервис»
АҚ «Миттал Стил Темиртау»
АҚ «АЗХС»
ЖШС «Казинтерком»
Басқалары
Басқалары 26
10
20
25
Мырыштық концентрат Гленкор Интернейшел
АГ компаниясы
АҚ «Казцинк»
Дантрейд АГ
Басқалары 30
20
25
25
ААҚ «Қазақмыс Корпорациясы» 2006 жылы өндірісті дамытуға 145
Кәсіпорын шикізаттық базаның озық дамуымен қатар, оның құрамына
ҚОРЫТЫНДЫ
Нарықтық экономиканың
Бәсекелестік жетілген (еркін) және жетілмеген болып бөлінеді. Жетілген
Бәсекелестікті іске асырудың екі әдісі бар: баға арқылы
Кәсіпкерлердің нарықты монопопияландыру мүмкіндігін
тежеу мақсатьнда монополияға қарсы мемлекеттік реттеу
жүйелері жасақталады, олар экономикалық әкімшілдік
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақ тілін бизнес ұстанымдармен дамытудың 6 жолы. Жас
Дауранов.К. Проблемы развития конкуренций в Казахстане. АльПари 2000
Мамырав Н.К. Бәсеке саясаты. А-2001
Индивидуальный бизнес Республике Казахстан
Бизнес план. Практические рекомендаций
Шодыров.Е. Рынок в Казахстане А-1999
Павлова.Л.Н Финансы предприятия 1998
МельниковВ.Д Финансы 2001
Хакен.П Кәсіпкер болу оңай ма? А-1994
10 Әубәкіров.Я Экономикалық теория негіздері. А-1995
11 Бердалиев.К Қазақстан экономикасын басқару негіздері. А-2001
12 Бисенғазиев.М Кәсіпкерлік негіздері. А-1995
13 Дүйсенбаев.К Кәсіпорынның қаржылық жағдайын
14 ЖолдасбаевГ.Ө Кәсіпорын экономикасы А-2002