МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ………………………………………………………………. 3
ЕҚЫҰ: ЕУРОПАҒА АРНАЛҒАН ЖАҢА ҚАУІПСІЗДІК АРХИТЕКТУРАСЫ ………………………………………………….. 11
ЕҚЫҰ құрылу тарихы мен қызметінің негізгі бағыттары.11
ЕҚЫҰ құрылымы ……………………………………… 24
ЕҚЫҰ жӘне ҚАЗАҚСТАН АРАСЫНДАҒЫ ӨЗАРА ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС………………………………………………………………..35
ЕҚЫҰ мен Қазақстан арасындағы қатынастардың орнау мен кезеңдері………………………………………………………….35
ЕҚЫҰ мен Қазақстан арасындағы байланыстың негізгі бағыттары……………………………………………………………….42
Ұжымдық қауіпсіздік жүйесіндегі Қазақстан Республикасы мен ЕҚЫҰ байланысы……………………………
ҚОРЫТЫНДЫ……………………………………………………. 62
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ …………………. 65
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қазақстан Республикасының1 жаңа жеке халықаралық қатынастар субъектісі
КСРО тарағаннан кейін оның құрамындағы одақтас республикалары,суверенді, тәуелсіз
Интеграциялық процестер және интеграцияға ұстанымдар қазіргі
Осы жолға 50 жыл бұрын түсіп, еуропалық
Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық Ұйымымен (ЕҚЫҰ) ынтымақтастық
ЕҚЫҰ - әрекет етуші ұйымдардың ішіндегі қауіпсіздікті қолдау
Қазіргі кезде, жаңа мыңжылдықтың табалдырығында тұрған әлемде
Суық соғыс жағдайында құрылған Еуропадағы
1975 жылы Хельсинкиде қабылданған қорытынды акт,
Бұндай саясат, әрине, бұл жерде өздерінің қауіпсіздігіне
Осы мүдде саласында, АҚШ мен ЕО елдерімен тығыз байланыста
Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Тақырыптың зерттелу дәрежесі туралы сөз еткенде,
Ресей тарихнамасы. Ұйымның жеке аспектілері төмендегі
Кеңестік халықаралық-құқықтық әдебиеттерде бір бөлігі ұжымдық
Отандық тарихнама. Жұмысты жазуда Н.А.Назарбаев, К.К.Тоқаев, С.Д.Прімбетов, Ж.О.
Батыстық тарихнама. Я. Броунли, Г.Кельзен, Р.Ульман, А.Уолферс, Г.Шварценьерг және
Дереккөздері. Негізгі дерек көздер ретінде Еуропадағы
Тақырыпты зерттеуде маңызды алғашқы дереккөздері ретінде
Дереккөздердің екінші тобын саяси және мемлекет қайраткерлерінің
Диплом жұмысының мақсаты Қазақстан Республикасы мен ЕҚЫҰ ынтымақтастығын
- ЕҚЫҰ қызметінің негізгі бағыттары мен құрылу
- ЕҚЫҰ құрылымын зерттеу;
-ЕҚЫҰ мен Қазақстан арасындағы қатынастардың қалыптасуы мен даму
- ұжымдық қауіпсіздік жүйесінде ЕҚЫҰ мен Қазақстан Республикасының
- қатысушы-мемлекеттер талаптары контексінде ЕҚЫҰ реформалау
Жұмыстың методологиялық негізі. Диплом жұмысын жазуда автор
Зерттеудің методологиялық негізі кеңестік, ресейлік, отандық және шетелдік авторлар
Хронологиялық шектер. Зерттеу кең көлемді мәселелі-хронологиялық контексте ашылған,
Диплом жұмысының құрылысы. Диплом жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен,
1. ЕҚЫҰ: ЕУРОПАҒА АРНАЛҒАН ҚАУІПСІЗДІКТІҢ ЖАҢА АРХИТЕКТУРАСЫ
1.1. ЕҚЫҰ құрылу тарихы мен қызметінің негізгі бағыттары
Алғашында ЕҚЫҰ КСРО және басқа онымен одақтас мемлекеттердің
Бірінші кезең - 1973 ж. шілденің 3-нен 7-сіне дейін
Екінші кезең - 1973 жылдың 18 қыркүйегінен 1975 жылдың
Үшінші кезең - 1975 жылдың 30 шілдесінен 1 тамызына
ЕҚЫҰ құрылу тарихы өз бастамасын 1975 ж. 1
Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық Мәслихатының Қорытынды Актісінде
Суверендік теңдік, суверенитетке тән құқықты мойындау.
Күшті қолданбау және күштеп қорқыту.
Шекараның тұтастығы.
Мемлекеттің аумақтық тұтастығы.
Дауларды бейбіт реттеу.
Ішкі істеріне араласпау.
Адам құқығын және негізгі бостандықты, ой, сөз, дін
Өз тағдырын билеудегі халықтар құқығы мен теңқұқылығы.
Мемлекеттер арасындағы ынтымақтастық.
Халықаралық құқық бойынша міндеттемелерді адал орындау.
Хельсинки Қорытынды Актісімен ЕҚЫМ процесінің ары қарай
Қорытынды акт құрамына келесі негізгі уәделестіктер кіреді:
- халықаралық-құқық саласында – Екінші дүниежүзілік соғыстың саяси
- экономикалық салада – экономика, ғылым мен техника және
- қоғамдық салада – адамдардың құқығы мен негізгі
Содан бері құрылық мәселесін шешуге арналған жалпы
Жалпыеуропалық процесс саласындағы уәделестік заңды міндетті сипатқа ие емес,
Осы уәделестіктердің дамуы Белградтық (1977-1978 ж.), Мадридтық (1980-1983 жж.),
ЕҚЫМ эволюциясы үшін ЕҚЫҰ қатысушы-елдерінің мемлекет пен үкімет
Париж маслихатының басқа маңызды нәтижесі
1991 жылы 10 қыркүйек пен 4 қазан аралығында
Жалпы еуропалық процестің дамуы үшін кезеңді оқиға
Хельсинкиде қабылданған құжат – “Ауыспалы уақыт талабы” – ЕҚЫҰ
1992 жылы шілдеде қабылданған жаңа Хельсинки құжатында
ШІМК Стокгольм кездесуі (14-15 желтоқсан 1992 ж.)
1993 ж. желтоқсанында Венада жаңа орган – Тұрақты
ЕҚЫҰ тиімділігін арттыру міндеттеріне, оның әлуетін бітімгерлікке және
Рим ШІМК басқыншылық ұлтшылдық бойынша Декларация қабылдады, ол
ЕҚЫҰ құрылымдық қатайту бойынша бірқатар шешімдер келісілді, соның
1994 ж. желтоқсанында Будапештте жоғары деңгейдегі кезекті
Саммит құжаттарында – “Жаңа дәуірдегі шынайы серіктестік
Саммиттің ірі қорытындысы ХХІ ғасырдағы Еуропа
1995 ж. 7-8 желтоқсанда Будапештте ШІМК кездесуі болды,
Лиссабонның басқа маңызды нәтижесі – ДОВСЕ жаңарту туралы
Лиссабон құжаты халықаралық қауіпсіздік және қарулануды
Лиссабонда қабылданған “Қарулануды бақылаудың концептуалды базасы” және “Қауіпсіздік
1997 ж. 18-19 желтоқсанында Копенгагенде ЕҚЫҰ шетел
ЕҚЫҰ ШІМК кезекті, жетінші кездесуі 1998 ж. 2-3
ШІМК дискуссияларында маңызды орынды косово мәселесі,
Министрлер ЕҚЫҰ ары қарай күшейту бойынша бірқатар шараларды қабылдаудың
Алтыншы ЕҚЫҰ саммиті 1999 ж. 18-19 қарашада Стамбулда
2000 жылы 27-28 қарашада Венада ЕҚЫҰ ШІМК
2001 жылы 3-4 желтоқсанда Бухаресте ЕҰЫҮ ШІМК тоғызыншы
- құрамында Ұйымның осы саладағы жұмысының ұзақмерзімді бағдарламасы
- ЕҚЫҰ саяси диалог үшін форум ретіндегі рөлін
- аймақтық мәселелер бойынша өтініштер тобы (Грузия мен Молдова,
- ЕҚЫҰ қызметін гуманитарлы өлшемі бойынша шұғыл шешімдер қатары15.
Кездесудің негізгі қорытындысы, ХХІ ғасырдың басында гуманитарлы-құқыққорғау дискуссиясына көңіл
2002 жылы 12 маусымда Лиссабно халықаралық конференциясында
2003 жылы 1-2 желтоқсанда Маастрихте (Нидерланды) ЕҚЫҰ ШІМК он
2004 жылы 15 қаңтарда Венада ЕҚЫҰ Тұрақты
ЕҚЫҰ саммиттерінде келесі жүзжылдық үшін қауіпсіздік
“Еуропадағы қауіпсіздік жіне ынтымақтастық мәслихаты, мысалы, барлық
“… ал бір ұйым осы кепілдемелері қамтамасыз
Сонда да, кең тараған қауіпсіздік ұйымы ретінде
Біріншіден, қауіпсіздіктің жаңа концепциясын іске асыру үшін жалпыға
Екіншіден, ЕҚЫҰ негізі –барлық қатысушы-мемлекеттер үшін теңқұқылық, бұл олардың
Үшіншіден, әскери одақтар кең тараған қауіпсіздікті
Төртіншіден, ЕҚЫҰ бірден-бір нақты жалпыеуропалық
Қазіргі кезде Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық Ұйымы (ЕҚЫҰ)
ЕҚЫҰ қауіпсіздік мәселесіне көлемді және кең тараған түрде
1.2. ЕҚЫҰ құрылымы
Қазіргі кезде ЕҚЫҰ міндеттер болып табылады:
жалпы құндылықтар консолидациясы мен азаматтық қоғамды құру;
локальды жанжалдардың алдын алу, тұрақтылықты қалпына келтіру және
қауіпсіздіктің нақты және ұйғарылған қаупін жою және
Аталған міндеттер ЕҚЫҰ негізі институттары мен органдары арқылы
Саяси шешімдерді қабылдау органдары:
- Саммиттер – ЕҚЫҰ қызметіне шол жасалатиын, сәйкес басышылық
- Министрлер Кеңесі – ЕҚЫҰ қатысушы-елдерінің сыртқы істер
- Жетекші кеңес – СІМ саяси диреткорлары жоғары деңгейіндегі
- Тұрақты кеңес, саяси кеңес беру және Ұйымның
- Қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық форумы (ҚЫФ)- - қауіпсіздіктің
ЕҚЫҰ оперативті қызметінің органдары:
-ЕҚЫҰ Әрекет етуші төрағасы (ӘТ), ол төрағалық орындағы елдің
- ЕҚЫҰ Хатшылығы, Вена орналасқан, ЕҚЫҰ Әрекет етуші
- Демократиялық институттар және адам құқығы бойынша ЕҚЫҰ Бюросы
- Ұл азшылығы істері бойынша ЕҚЫҰ Жоғары комиссары
- БАҚ еркіндігі бойынша ЕҚЫҰ Төрағасы ЕҚЫҰ ең
-Парламенттік Ассамблея (ПА), құрамына ЕҚЫҰ мүше-мемлекеттерінің үш жүзден
- ЕҚЫҰ миссиялары Ұйымның шұғыл қызметінің құралдарының
ЕҚЫҰ миссиялары мен басқа өкілдіктері барлық аймақтарда
Барлық миссиялар үшін негізгі мәселе әлеуметтік, демократия мәселелері
Барлық миссиялар халықаралық және үкіметтік емес
ЕҚЫҰ миссиялары Косовода, Боснияда және Герцоговинада, Хорватия, Эстония,
Миссиялар және басқа өкілеттіліктер қабылдаушы елдің
Миссиялар өз қызметін 90-шы жалдардың бірінші жартысынан бастады.
ЕҚЫҰ көп көңіл аударатын аумағы оңтүстік-шығыс Еуропа.
Миссиялар және ЕҚЫҰ өкілдіктері Кавказда, шығыс Еуропада, екі
- татуласу және қазылық ЕҚЫҰ соты, татуласу мен
Белоруссия бұл Конвенцияға 1999 жылы қосылған. Сот
ЕҚЫҰ бюджеті Ұйымның қатысушы-елдерінің жыл сайынғы салымдарынан
Органдар құрамы мен олардың құзыреттілігі оларға үлкен тиіңмділік беру
Прага кездесуінде ЕҚЫҰ қатысушы-мемлекеттерінің сыртқы істер министрлерінің
Прага кездесуінде еркін нарықтық экономикаға өту мәселелері бойынша
Париж кездесуінде құрылған жанжалдардың алдын алу
1992 жылы Хельсинкиде өткен мемлекеттер мен үкімет
Төрағаға көмек ретінде Үштік институты (), және де
Ұлт азшылығы істері бойынша ЕҚЫМ Жоғары комиссары қызметі
ЕҚЫМ қауіпсіздік саласы бойынша ынтымақтастық форумы
Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтық Маслихатының Қорытынды актісінде келесі қатысыушы-мемлекеттердің
ЕҚЫҰ өкілдігін инстукциялау және кеңейту процесіндегі маңызды кезеңі 1992
Будапешт кездесуінде жоғары лауазымды тұлғалар комитеті Жетекші кеңес болып
ЕҚЫҰ процесні институционалдаудан және жаңа өкілдіктерден басқа оның
Басқа ұйымдармен салыстырғанда ЕҚЫҰ еуропалық қауіпсіздік
Осылайша берілген бөлімді қорытындылай отырып өткен соңғы уақыттағы ЕҚЫҰ
ЕҚЫҰ қызметіне оның тиісті тәжірибе жинақтау шамасына қарай қажетті
2. ҚАЗАҚCТАН МЕН ЕҚЫҰ-ның ӨЗАРА ҚАРЫМ-ҚАТЫНАCЫ.
2.1 Қазақcтан мен ЕҚЫҰ-ның өзара қарым-қатынаcының құрылуы мен дамуының
Өзінің қауіпcіздігін нығайту мақcатында Хельcинкидегі Cоңғы Актте бекітілген Ұйымның
1994-1995 жылдары Ұлт азшылығы іcтерімен айналыcатын Жоғарғы Комиccариат Орталығы
1995 жылы мамыр айында қақтығыcтың алдын алу Орталығымен
Қазақcтан Реcпубликаcының Президенті Н.Ә.Назарбаев ЕҚЫҰ -ның жалпы қатыcушы мемлекет
ҚР-ның Cыртқы Іcтер Миниcтрі К.К.Тоқаев 1995 жылы желтоқcан айында
Қазақcтан Реcпубликаcының ЕҚЫҰ-дағы ары қарайғы іc-әрекетінің өзектілігі 1995 жылдың
1996 жылы Лиccабондағы кездеcудің дайындығына байланыcты ЕҚЫҰ-ның жоғарыдағы негізгі
ЕҚЫҰ-ның ары қарайғы мәлімдемеcіне және де cаммитке даярланып
ЕҚЫҰ-ның болашақтағы жоcпарына экономикалық және экологиялық cұрақтар жөніндегі жоғары
1996 жылы 2-3 желтоқcанда өтетін ЕҚЫҰ-ның Лиccабондық cаммиттің дайындығы
Cаммиттің алғашқы пленарлық отырыcында Қазақcтан Реcпубликаcының президенті баcшылық етті,
Превенттік дипломатияның міндеттерін жүзеге аcыра келе ЕҚЫҰ-ның миccиялары түрлі
1996 жылы орталық Азия аймағына деген қызығушылық ерекше орын
1996 жылы cәуір айында Ташкент пен Душанбеде ЕҚЫҰ-ның оcыған
Тәжікcтандағы қақтығыc жолдарын реттеу.
Демократиялық жағдайларға аралаcу.
Орталық Азия елдерінің экономикаcын cауда қарым-қатынаcына ауыcтыру.
Экологиялық cұрақтар.
ЕҚЫҰ-ның көз алдында тұрған бір мәcеле ол орталық Азия
Европадағы қауіпcіздік және ынтымақтаcтық ұйымының 1996 жылы Тәжікcтан миccияcына
Реcпубликадағы демократиялық ұйымдарды құру және дамыту жолындағы Тәжікcтан баcшыларының
1996 жылы мамырда Тәжікcтандағы әcкери іc-әрекеттің қайта қарқындауы Қазақcтан
1996 жылы 4 қазанда көрші Ауғаныcтандағы жағдайдың шиеленіcуіне байланыcты
ЕҚЫҰ жанындағы ҚР-ның тұрақты Өкілеттілігінің алдында Қазақcтан Реcпубликаcының президенті
Жалпы алғанда мұндай алға қойған мәcелелер ЕҚЫҰ ортаcында жағымды
1996 жылдан баcтап Қазақcтан Реcпубликаcының қауіпcіздікті әcкери жағдайлары cалаcындағы
Венадағы 30 мемлекет келіcімшартты жаңарту мәcелеcі төңірегінде, әcіреcе оның
ЕҚЫҰ-дағы біздің реcпубликамыздың іc-әрекетіндегі маңызды бағытының бірі ол қауіпcіздік
Федералды қауіпcіздік қызметіндегі айлық практикадағы баcшылықтың cәйкеc келуі негізінде
Өкіл C.Турcунов баcқарған ЕҚЫҰ-дағы Қазақcтан Реcпубликаcының тұрақты баcшылығының ұжымы
Делегация мүшелерін ФҚҚ-нің жұмыcының нәтижелігін нығайту жолдары жайлы мәcелеcі
ЕҚЫҰ cекретариатының бағалауымен, ФҚҚ-ға мүше мемлекеттер қақтығыcының алдын алу
Жалпы ЕҚЫҰ-дағы Қазақcтан Реcпубликаcының дипломатиялық қатынаc бойынша жан-жақты форумынға
2.2 ЕҚЫҰ мен Қазақcтан қарым-қатынаcының негізгі бағыттары
Қазақcтан Реcпубликаcының cыртқы cаяcаты әлемнің барлық мемлекеттерімен әртүрлі құқылы
Бүгінде ЕҚЫҰ Европадағы қауіпcіздік орталықтарының ішінде беделді орын
ЕҚЫҰ қауіпcіздікті қамтамаcыз етудегі бағытының негізгі мазмұны ынтымақтаcтық негінде
Біздің әлем біртұтаc болды, және де кезінде Европадағы қауіпcіздік
Бұл орайда бір ғана cұрақ туып тұр: өркениетті дүние,
Оcының негізінде Қазақcтандағы ЕҚЫҰ-ның миccияcының маңызды екенін бағалап оның
ЕҚЫҰ-ның Қазақcтан үшін қажетті және келешегі бар қатынаcының дамуы
Қазақcтан Реcпубликаcының cтратегиялық бағытының дамуын анықтай келе Президентіміз Н.Ә.Назарбаев
2002 жылы 29 қазанда Cыртқы Іcтер Минcтрі, Мемлекеттік Хатшы
Кездеcу біраcында дипломаттар Қазақcтан Реcпубликаcы мен ЕҚЫҰ араcындағы ынтымақтаcтық
К.Токаев және А.Мартинш де Круш қауіпcіздікті нығайту cалаcындағы және
ЕҚЫҰ-ның баcшыcы Қазақcтан демократиялық реформа cалаcында” аймақтағы этникалық ,
Доcтық және cындарлы жағдайда өткен екіжақты кездеcу ЕҚЫҰ мен
К.Токаев ЕҚЫҰ мен Қазақcтан араcындағы біріккен қарым-қатынаcтың маңыздылығын тағы
Қазақcтан Реcпубликаcы 1992 жылдың қаңтар айынан баcтап ЕҚЫҰ -ның
1999 жылы Cтамбулда өткен ЕҚЫҰ-ның cаммитіндегі евразиялық фактордың дамуының
Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі қауіпсіздік мақсатына жету арқылы іске асырылатын
Қазақстан Республикасы ұлттық қауіпсіздігі стратегиясы қауіпсіздік объектілері мен субъектілерін
Қауіпсіздіктің негізгі объектілеріне жатады: мемлекет – оның коституциялық құырылысы,
Ұлттық қауіпсіздік стартениясы Қазақстан Республикасының өмірлік маңызды мүдделерін сақтаудан
Тұрақты өмірлік маңызды мүдделерге жатады: мемлекеттік тұтастықты және республика
Экономикалық салада: Қазақстан Республикасы өз беттілігінің әлсіруі, оының технологиялық
Әскери салада: жергілікті әскер мен қарулы жанжалдардың әрекет етуші
Экология саласында: Қазақстан Республикасы аумағында техногенді сипаттағы қауіптер мен
Ішкі қауіпсіздіктің негізгі қауіптеріне жатады:
заңдылық пен құқықтық тәртіптің әлсіреуі, соның ішінде
қылмыстық өсу, оның ұйымдасқан түрлерін қоса, мемлекеттік органдардың қылмысты
конституциялық құрылымды күшпен өзгертуге
бағытталған қызмет соның ішінде, мемлекет аумағының шеттетілмеуіне, тұтастығына, бірыңғай
елдің қорғану қабілетінің әлсіреуі, мемлекеттік шекараның дербестігіне қауіп төну
Қазақстан Республикасы ұлттық қауіпсіздігіне зиян тигізуге бағытталған барлау, террорлық,
мемлекеттік органдардың қызметінің шырқының бұзылуы, олардың тоқтаусыз әрекетінің бұзылуы,
түрлі формадағы саяси экстремизм, соның ішінде әлеуметтік,
ұлтаралық және межконфессионалдық даулармен, көпшілік тіртіпсіздікпен, рұқсат етілмеген жиындар,
Қазақстан Республикасының заңгамасымен қарастырылмаған әскериленген құрылымдарды құру;
экологиялық жағдайлардың күрт нашарлауы, табиғи апаттар және басқа
мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігіне зиян келтіру, мемлекет мүддесіне қарсы стратегиялық
демографиялық жағдайдың нашарларуы, соның ішінде бала туудың төмендеуі, өлімнің
білім сапасының және елдің интеллектуалды әлуетінің төмендеуі;
елдің ұлттық мүддесін қорғау бойныша нормативті құқықтық актілердің болмауы
2.3. Ұжымдық қауіпсіздік жүйесіндегі Қазақстан Республикасы мен ЕҚЫҰ
Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі мәселесін қамтамасыз етудің заңнамалық бағасы ретінде
Қауіпсіздікті қамтамасыз ету саясытнады үш кезең байқалады. Бірінші
Бірінші кезең: 1991-1995 жж. жас мемлекеттің құрылуының бастапқы кезеңіне
Екінші кезең: 1995-2000 жж. Қаіпсіздікті қамтамасыз ету саястаныдағы
Үшінші кезең 2001 жылғы 11 қыркүйектегі белгілі жағдайдан кейін
Осылайша, 1991-2004 жылдар кезеңінде Қазақстан ұлттық қауіпсіздік
Әскери-саяси өлшем шегінде Қазақстан қауіпсіздікті және сенімді
ЕҚЫҰ қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін кешенді және
ЕҚЫҰ контексінде қауіпсіздіктің кешенді негіщі Ұйымның мәселені
Корпоративті қауіпсіздік өзара есептілікке, тұнықтыққа және
ЕҚЫҰ жұмысының жаңа және маңызды бағыты халықаралық терроризммен
Ауған дағдарысын реттеу мәселесі бойынша Қазақстанның ұстанымын білдіре отырып,
КСРО тарауы бұрынғы кеңестік республикалардың алдына өз қауіпсіздігін қамтамасыз
Бұл ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт қатысушы-мемлекеттерге өзара немесе үшінші
1999 жылы сәуір айында алты мемлекет – Армения, Белорусия,
Жаңа тәуелсіз мемелекеттердің ең басты міндеттерінің бірі ұлттық және
Келісімге қатысушылар жаңа реали шарттарында о бастан бір жағынан
ҰҚК мақсаты – бірлескен күшпен суверинитетке және қатысушы-мемлекеттердің территориялық
ҰҚКҰ тек географиялық-кеңістікте ғана емес, саяси-құқықтық мәнде Еуразиялық болып
ҰҚКҰ әрекеттерінің негізгі саласына мыналарды жатқызуға болады32:
Сыртқы саяси қызмет.
Соңғы жылдары ҰҚК әрекеттерінің алғашқы жоспарына халақаралық сахнадағы қатысушы-мемлекеттердің
Әскери-саяси ынтымақтастық.
1992 жылы 15 мамырдағы ұжымдық қауіпсіздік келісім алғашқы кезеңнің
Осы жылдардағы әскери-саяси ынтымақтастықтың ерекшелігі, оның бұрынғы жалпы қорғаныс
Тәуелсіз елдер ынтымақтастығына қатысушы-мемелекеттердің саяси және әскери құрылысындағы мәселелер
Іскери техникалық ынтымақтастық.
Ұжымдық қауіпсіздік келісімі шегінде әскери техникалық ынтымақтастық көпжақты және
ӘТЫ дамуының маңызды сәті 2000 ж. 20 маусымында
Келісіммен әскери өнімдерді ұлттық әскери құрылымдар мүддесіне бағытталған,
Халықаралық терроризмге қарсы әрекетті үйлестіру
Ұжымдық қауіпсіздік кеңесінің Минскідегі, Бішкектегі, Еревандағы, Москвадағы және Душанбедегі
ҰҚК қатысушы-мемлекеттері бүгінгі күні халықаралық терроризм және онымен байланысты
Қазіргі кезеңде ҰҚК қатысушы-мемлекеттері өз геосаяси жағдайына қарай
Бұған куә ретінде Солтүстік Кавказдағы оқиғаларды және көптеген жылдар
ҰҚК қатысушы-мемлекететрі өздерінің ұстанымды,бірнеше рет мәлімделген, соның ішінде
Бұл қатысушы-мемлекеттердің ұстанымы 2002 жылы 14 мамырдағы Москвадағы ҰҚК
ҰҚК шегінде әрекеттің басқа да маңызды бағыттары секілді
1992 ж. 15 мамырдағы ұжымдық қауіпсіздік Келісіміне қатысушы-мемлекеттердің ұжымдық
Концепция БҰҰ, ЕҚЫҰ, ұжымдық қауіпсіздік Келісімі, сонымен қатар, оның
Концепцияға кіреді: қатысушы-мемлекеттер әскери саясатының негіздері, ұжымдық
Концепция қағидаларын іске асыру келісліген саяси, экономикалық, әскери және
Қатысушы-мемлекеттер саяси және әскери байланыстарда бірде-бір мемлекетті немесе мемлекеттер
Қатысушы-мемлекеттер әскери-техникалық базамен және инфрақұрылыммен, ұжымдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету
Қатысушы-мемлекеттер ұстанымдарды үйлестіру және қауіпсіздік салаласында келісілген саясатты жүргізу
Ұжымдық қауіпсіздік кеңесімен бейбітшілікті қолдау бойынша БҰҰ, ЕҚЫҰ
ҚОРЫТЫНДЫ
ЕҚЫҰ құрылу тарихы өз бастамасын 1975 ж. 1
“Хелсинкий декалогына” келесі ұстанымдар кіреді:
Суверендік теңдік, суверенитетке тән құқықты мойындау.
Күшті қолданбау және күштеп қорқыту.
Шекараның тұтастығы.
Мемлекеттің аумақтық тұтастығы.
Дауларды бейбіт реттеу.
Ішкі істеріне араласпау.
Адам құқығын және негізгі бостандықты, ой, сөз, дін
Өз тағдырын билеудегі халықтар құқығы мен теңқұқылығы.
Мемлекеттер арасындағы ынтымақтастық.
Халықаралық құқық бойынша міндеттемелерді адал орындау.
Бұл ұстанымдар , әлі де аяқталмаған “суық соғыс” кезеңінде
Қорытынды Актіде мемлекетаралыұ қатынастардың негіңзгі салаларын қамтитын
Бірінші- әскери-саяси өлшемдерге саяси қауіпсіздік және қарулануды
ЕҚЫҰ қызметінің бірінші кезеңі суық соғыс жылдарына түсті.
ЕҚЫҰ жетістігіне Еуропадағы әскери шиеленісушілікті бәсеңдетуді жатқызуға болады.
ХХ ғасырдың 70-80-ші жылдары мәслихатқа еуропа құрлығында қауіпсіздік
80-ші –90-шы жыладры Еуропада түбегейлі саяси өзгерістер болды.
1999 жылы 21 қарашада Парижде жаңа Еуропа үшін
Құжатта ЕҚЫҰ жету үшін жұмыс істейтін үш мақсат белгіленді:
1990 жылға дейін ЕҚЫҰ мәжілістер мен конференциялар кешені ретінде
Саяси кеңестердің үш сатылы механимзі құрылды:
1) қатысушы –елдердің мемлекет пен өкімет басшыларының кездесуі екі
2) Сыртқы істер министрлерінің кеңесі (СІМК) – ЕҚЫҰ процесі
3) Жоғары лауазымды тұлғалар Комитеті (ЖЛТК)қызметіне Кеңес отырысын дайындау,
Бұдан басқа Хатшылық (Прагада) жанжалдардың алдын алу Орталығы (Венада)
ПАЙДАЛЫНЛАҒАН ӘДЕБИЕТЕР ТІЗІМІ
1. Заңнамалық актілер, саяси құжаттар
Заключительный акт Совещания по безопасности и сотрудничеству в Европе
Пражский документ о дальнейшем развитии институтов и структур СБСЕ
Документ Копенгагенского совещания, 5-29 июня 1990 г.: Конференция по
Документ ООН. S/23280
Итоговый документ Венской встречи 1986 гола представителей государств участников
Общеевропейская встреча в верхах, Париж, 19-21 ноября 1990 г.:
Результаты совещания СБСЕ по мирному урегулированию споров (Женева, 12-23
СБСЕ. Хельсинский документ 1992 года //Московский журнал международного права.
Договор о коллективной безопасности (ДКБ) 15 мая 1992 год
Соглашение об основных принципах военно-технического сотрудничества между государствами-участниками ДКБ.
2. Сөздер, мәлімдемелер, мемлекеттік және саяси тұлғалармен сұхбаттар,
Назарбаев Н.А. Нурсултан Назарбаев: Мы за многополюсный мир: (интервью
Токаев К.К. Главное практические дела. //Каз.правда. 2000. 14 июля.
Основные направления внутренней и внешней политики на 2004 год
Встреча глав государств и правительств стран - членов СБСЕ
Заявление государств-участников ДКБ в связи с террористичекими актами в
ІІ.ЗЕРТТЕУЛЕР
Schermers H. Іnternatіonal іnstіtutіonal law. Leіden, 1972. V. І.
Актуальные проблемы внешней политики Казахстана (Сб. ст. МИД РК.).
Внешняя политика Казахстана Алматы-Москва, 1995.
Во имя мира, безопасности и сотрудничества: К итогам Совещания
Гефтер А.В. Европейское международное право. М., Наука, 1988.
История ОБСЕ: «От Хельсинки до Будапешта. М., 1998.
История СБСЕ/ОБСЕ в документах. 1973 - 1994. М., 1996.
Ковалев А. Н. Азбука дипломатии. М., 1977.
Кулжабаева Ж.О. Международное публичное право. Алматы, 2002.
Курс международного права, М. Наука, 2001.
Лукашук И. И. Международное право. Общая часть. Учебен. М.:
Мазов В. А. Принципы Хельсинки и международное право. М,
Назарбаев Н.А. Критическое десятилетие. А.2003г.
Назарбаев Н.А. На пороге XXІ века. Алматы: Онер, 1996.
Назарбаев Н.А. Пять лет независимости. Алматы: Казахстан, 1996.
Назарбаев Н.А. Стратегия развития Казахстана как независимого государства. Алматы,
Примбетов С.Д. Актуальные проблемы внешней политики Казахстана. А.1998.
Решетов Ю.А. Борьба с международными преступлениями против мира и
Сборник Действующее международное право. (в 3-х томах). Москва, 1996.
Собакин В. К. Равная безопасность. М., 1984.
Создание новой системы европейской безопасности и роль международных организаций.
Талалаев А. Н. Хельсинки: Принципы и реальность. М., 1985.
Токаев К.К. Под стягом независимости: очерки о внешней политики
Тункин Г. И. Теория международного права. М., Международные отношения,
Ушаков Ю.А. Основания международной ответственности. М., 1983.
Фарукшин М. Х. Международно-правовая ответственность: (Сущность и основание) //
Хименес де Аречага Э. Современное международное право. М.: Прогресс,
Черниченко С. В. Международное право: современные теоретические проблемы. М.,
Шибаева Е. А. Право международных организаций. М., 1986.
ІІІ. Ағымды басылымдар
Акимбеков С. Безопасность в коллективности? №9 (96) 7 -
Алимжанова Б.Т. Перспективы Казахстана. //Независимая газета. 24 февраля 2000.
Алов О. Стокгольмская конференция по мерам укрепления доверия, безопасности
Игнатенко Г. В. Заключительный акт общеевропейского совещания в Хельсинки
Казахстанская правда. 30 октября 2002.
Кофод М. Московское совещание по человеческому изменению // Московский
Крайкемайер А. На пути к единой системе ценностей в
Лукашук И. И. Международные политические нормы к условиях разрядки
Малинин С. А. Совещание в Хельсинки (1975 г.) и
Нысанбаев А., Кадыржанов Р. Безопасность Казахстана. //Казахстанская правда
Пархалина Т. О новой архитектуре безопасности в Европе// Мировая
Фридмен Л. Силовой потенциал и вакуум безопасности в Европе.//
Петрова С.Н. Культурно-историческое наследие, ресурс внешней политики РУЗ //
Роль ОБСЕ на Балканах. //Наш современник. 2002. №1.
Токаев К.К. Главное практические дела. Каз.правда. 2000. 14 июля
Усенко Е. Т. Совет Экономической Взаимопомощи - субъект международного
Фридмен Л. Силовой потенциал и вакуум безопасности в Европе//
ІV. Анықтамалық әдебиеттер
Внешнеэкономическая деятельность Республики Казахстан. Статистический сборник // Под ред.
Колосов Ю.М. Международное право. М.2001г.
Спиридонов В.А. Международные организации. М. 2000.
Хроника внешней политики Республики Казахстан. 2001 год. Центр внешней
Шреплер Х.А. Международные организации. М.1995.
Хрестоматия по новейшей истории. В 3-х томах. Под ред.
1 Òîºàåâ. ²àçàºñòàííû» ñûðòºû ñàÿñàòû.//Ìàºàëàëàð æèí. “Ïðåçèäåíò Í.°.Íàçàðáàåâòû»
3 Åóðîïàäà¹û ºàóiïñiçäiê æ¸íå ûíòûìàºòàñòûº ̸ñëèõàòûíû» ²îðûòûíäû àêòiñi
4 Ų۵ èíñòèòóòòàðû ìåí º½ðûëûìäàðûíû» àðû ºàðàé äàìóû òóðàëû
5 Åóðîïàäà¹û ºàóiïñiçäiê æ¸íå ûíòûìàºòàñòûº ̸ñëèõàòûíà ºàòûñóøû
6 Êîïåíãàãåí ì¸ñëèõàòû º½æàòû, 5-29 ìàóñûì 1990 æ. Ų۵
7 Äàóëàðäû áåéáiò ðåòòåó áîéûíøà ŲÛÌ æèíàëûñûíû» í¸òèæåëåði
8 ŲÛÌ. 1992 æûë¹û Õåëüñèíêèé º½æàòû. // Õàëûºàðàëûº º½ºûº
9
11 ŲÛÌ ì¾øå-åëäåðiíi» ìåìëåêåò æ¸íå ¾êiìåò áàñøûëàðûíû» êåçäåñói//
12 Çàâåðèí Í. Á¸ñå»äåòó óà¹ûçäàðû // Êîìïàñ, №6,
13 Åóðîïàëûº ºàóiïñiçäiê æ¸íå ûíòûìàºòàñòûº ̸ñëèõàòû (ŲÛÌ) ²îðûòûíäû
14 Ïàðõàëèíà Ò. Åóðîïàäà¹û æà»à ºàóiïñiçäiê àðõèòåêòóðàñû
15 ŲÛÌ/Ų۵ òàðèõû º½æàòòàðäà. 1973-1994. Ì., 1996. 124 á.
16 Ïàðõàëèíà Ò.Î. Åóðîïàäà¹û ºàóiïñiçäiêòi» æà»à àðõèòåêòóðàñû òóðàëû
17 Ôðèäìåí Ë. Åóðîïàäà¹û ê¾øòiê ïîòåíöèàë æ¸íå
18 Åóðîïàëûº ºàóiïñiçäiêòi» æà»à æ¾éåñií º½ðó æ¸íå õàëûºàðàëûº
19 ²½ëæàáàåâ Æ.Î. Õàëûºàðàëûº ê¼ïøiëiê º½ºûº. Àëìàòû, 2002. 209
20 Ų۵ º½ðûëûìäàðû ìåí èíñòèòóòòàðûí àðû ºàðàé äàìûòó
21 ŲÛÌ. 1992 æûë¹û Õåëüñèíêè º½æàòû.
22 Äàóëàðäû áåéáiò ðåòòåó áîéûíøà Ų۵ ì¸æiëiñiíi» í¸òèæåëåði (Æåíåâà,
28 Íûñûíáàåâ À., ²àäûðæàíîâ Ð. ²àçàºñòàí ºàóiïñiçäiãi //Êàçàõñòàíñêàÿ ïðàâäà
29 Íûñàíáàåâ À., ²àäûðæàíîâ Ð. ²àçàºñòàí ºàóiïñiçäiãi // Êàçàõñòàíñêàÿ
30 Ôðèäìåí Ë. Åóðîïàäà¹û ê¾øòiê ïîòåíöèàë æ¸íå
31 µæûìäûº ºàóïñiçäiê êåëiñiìi (µ²Ê) 15 ìàìûð 1992 //Õàëûºàðàëûº
32 Àêèìáåêîâ Ñ. µæûìäà¹û ºàóiïñiçäiê? 9 (96) 7-20 ìàìûð
33 µ²Ê ºàòûñóøû-ìåìëåêåòòåð àðàñûíäà¹û ¸ñêåè-òåõíèêàëûº ûíòûìàºòàñòûºòi» íåãiçãi ½ñòàíûìäàðû
34 Àìåðèêà ²½ðàìà Øòàòòàðûíäà¹û òåððîðèñòiê àêòiëåðìåí áàéëàíûñòû µ²Ê
2
62