Жоспар:
I Кіріспе (1-бет)
II Негізгі бөлім
2.1.Ақшаның қажеттілігі,пайда болуы және мәні
(2-4 беттер)
2.2.Ақша жүйесі,оның элементтері және түрлері
(5-10 беттер)
2.3.Қазақстан Республикасының ақша жүйесінің
құқықтық негіздері (11-19 беттер)
III Қорытынды (20-бет)
IV Пайдаланылған әдебиеттер (21-бет)
КІРІСПЕ
Ақша жүйесі және оның түсінігі туралы
Ал екінші бөлігінде,жалпы әр мемлекетке тән
Үшінші бөлігінде,ақшаның пайда болу тарихына жалпы
2.1.Ақшаның қажеттілігі,пайда болуы және мәні
Нарықтық экономиканың әрекет ету механизмін түсіну
٭Қоғамдағы ақшаның қажеттілігі тауар өндірісі тауар
Сонымен,ақша-бұл тауар өндірісінің тарихи айырбасы процесінің
Тауар мен ақшаның шығуында ортақ негіз
Ақша-қоғамдық еңбек бөлінісі арқылы жекелеген тауар
*Қазіргі кездегі нарықта ақшаның қажеттілігі жоғарыда
Ал экономикадағы ақшаның пайда болуы мен
Ақшаны анықтаудың көп түрін шартты түрде
Әр түрлі аймақтарда тауар ретінде әр
* Тауарды үлкен кеңістік ортасынан барлық
Сондықтан да ақшаның мәні үш қасиеттің
1.ақшаның жалпы тікелей айырбасталу қасиеті бар;
2.ақша тауардың айырбас құнын белгілейді;
3.ақша тауарда жинақталған жалпы жұмыс уақытының
2.2.Ақша жүйесі,оның элементтері және түрлері
Әрбір мемлекеттің өзіне тән ұлттық ақша
*Ақша жүйесінің типі: ақша-ерекше тауар ретінде
Металл ақша айналысы,бұл жүйеде ақша тауары,яғни
Несие ақшалары және қағаз ақша айналысы,бұл
Ал жалпы ақша тарихы негізінен қоғам
Әлемдік өркениетте ақша жүйелерінің жекелеген элементтері
*Әрбір мемлекеттің өз ақша
Ақша жүйесін ұйымдастырудың принципі;
Ақша бірліктерінің атауы;
Ақша белгілерінің түрлері,оларды шығарудың тәртібі және
Ақша айналымын ақша-несие тұрғысынан реттеудің тетігі;
Ұлттық валюта бағамы,оны шетелдік валютаға айырбастаудың
Ақша жүйесін ұйымдастырудың принциптері мыналар:
ақша жүйесінің орталықтандырылған басқару принципі.Ол көбінесе
тиісті болжауларды жасау негізінде ақша айналымын
ақша айналымының тұрақтылығы және икемділік принциптері,ақша
ақша эмиссиясының несиелік сипатының принципі.Бұл ақша
эмиссияланған ақшаның қамтамасыз етілуі принципі
Орталық банк тәуелсіздігінің принципі
Ақша бірліктерінің атауы.Ақша бірлігі-барлық тауар бағаларын
Ақша бірлігінің атауы – теңге,доллар,рубль,,марка,фунт стерлинг,сом
Монополиялық тұрғыдан эмиссиялайтын барлық ақша белгілері
Ақша белгілірінің түрлері,оларды шығарудың тәртібі және
1.қағаз ақша - әр елдерде әрқалай
2.темір тиындар – әр түрлі құймалар
Барлық төлем түрлеріне олардың көрсетілуі құны
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкноттары мен
Ақшаның түрлеріне:қағаз және несие ақшалар жатады.
Ақша-несие айналымының тетігі.Ақша несиелік реттеу құралдарының,
1.ҚР-ның Ұлттық банктің банктерге несиесі бойынша
сыйақы мөлшерлемелерінің деңгейлері;
2.Ұлттық банкте депозиттелген ең аз шамадағы
резервтердің нормативі;
3.Мемлекеттік құнды қағаздарды сату және сатып
бойынша ашық нарықтағы операциялары;
4.Банктерге несиелер;
5.Валюта нарығындағы интервенция;
6.Айрықша жағдайларға жекелеген түрлерінің несиелік
операциялардың деңгейі мен мөлшеріне тікелей сандық
шектеулерді қою;
7.Ресми есептік мөлшерлеме
Ұлттық валюта бағамы.Оны шетелдік валютаға айырбастаудың
Сонымен,ақша жүйесі мемлекеттің ақша айналымының құрылысын
Монометаллизм-ақша жүйесі,яғни бір металл жалпыға бірдей
Алтынның құн белгілеріне айырбасталуы сипатына қарай
Алтын монеталы стандартты-еркін бәсекелестік кезеңінің талаптарына
Алтын құйма стандарт-оның алтын монеталы стандарттан
Алтын-девиз стандарт –ол банкноттың девиздерге,яғни белгілі
Әлемдік дағдарыстың нәтижесінде 1929-1933 жылдары алтын
Биметаллизм-баламаның жалпыға бірдей құнының рөлі айналымда
Қосарлы валюталар жүйесі –мұнда алтын мен
Екі жақты валюта жүйесі-металдардың сандық ара-қатынасын
«Ақсақ» валюта жүйесі-онда алтын мен күміс
*Сонымен,нарығы дамыған мемлекеттердің ақша жүйесінің
Алтынның демонитизациясы,яғни алтынның ақша бірлігі ретіндегі
Алтынға айырбасталмайтын несие ақшаларына көшу;
Ақша айналымында кейбір қағаз ақшалардың сақталуы;
Мемлекетті,шаруашылықты несиелеудің тәртібіне байланысты банкноталар шығару;
Инфляциялық процестерге әкеп соғаты,нақша жүйесінің қағидаларының
Ал ақша жүйесінің қызмет етуінің экономикалық,яғни
Олар айырбас сатысында пайда болады;
Бұл қатынастардың материалды объектісі болып тауар
Бұл қатынастарда ақша қозғалысы сатып
Олар қоғамдық өндірістің қажеттілігіне бағытталған;
Бұл қатынастар құқықтық емес түрде қалыптасуы
Олар мемлекеттің қаржы қатынастарының материалдық негізін
Бұл қатынастардың субъектілерінің ара қатынасы тараптардың
Сөйтіп,қазіргі таңда белгілі бір мемлекеттің ақша
2.3.Қазақстан Республикасының ақша жүйесінің құқықтық негіздері
* Негізінен ақша өте көне заманда,тіптен
Ал жалпы,негізгі қарастыратын тақырыбымыз ақша жүйесінің
Ақша жүйесінің құқықтық негіздері институтын қарастырған
Екіншіден,валюталық монополия барлық ақша қорларының,яғни барлық
Үшіншіден,мемлекеттің валюталық монопллиясының басты мақсаты-ұлттық
Мемлекеттің,мемлекет мүддесін көздейтін өкілетті органдардың валюта
*Валюта дегеніміз-заңды төлем қаражаты ретінде мемелкет
«Қазақстан Республикасының валютасы» – Қазақстан Республикасы
«Шетелдік валюталар» деп,заңды төлем қаражаттары болып
Негізінен «валюталар» ,яғни қандай-да болмасын мемлекеттердің
Айналымда,қандай да болмасын мемлекеттерде еркін жүретін
Жартылай еркін жүретін валюталар.Бұл валюталарға ,яғни
Тұйықталған,яғни бір елдің ішінде ғана жүретін
Енді Қазақстан Республикасының ақша жүйесіне келетін
Қазақстан
Мемлекетіміздің ұлттық ақша жүйесі өз қызметін
*«Теңге» атауының өзі көне түріктің жалпы
Банкноттар мен тиындар номиналының құрылымын Қазақстан
*Қазақстан Республикасы ақша айналысы-тауар айналысына қызмет
Девальвация – айналымдағы ақша бірлігінің алтын
Деноминация – айналымдағы ескі ақшаларды белгілі
Дефляция – айналымнан басы артық ақшаларды
Нуллификация – айналымнан бағалығы жойылған қағаз
Ревальвация – ұлттық ақша бірлігінің бағалығын
Осы аталған банкноттар мен тиындар Қазақстан
«Қазақстан Республикасының ақша жүйесі туралы» Заңы
*Ал Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі 1993
ақша айналысын басқаруды;
айналыстағы ақша массасының көлемі мен құрылымын
банкноттар мен теңгелер шығаруды;
еліміздің валютасының курсын шет мемлекеттердің валютасына
айналыстағы теңгелерді айырбастаудың тәртібін анықтауды
шетелдік валютаны сатып алуды және сатуды;
теңгелердің қанша мөлшерде тұтынылатынын анықтап,оларды дайындауды;
нақты есеп айырысу және нақты төлемей
Сонымен,Қазақстанның Ұлттық банкі ақша жүйесі шеңберіндегі
*Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің негізгі
*Қазіргі кезде,Қазақстан Республикасында төмендегідей Ұлттық банктің
1998 жылғы үлгідегі 5000 теңгелік банкнота;
1999 жылғы үлгідегі 200 теңгелік банкнота;
1999 жылғы үлгідегі 500 таңгелік банкнота;
2000 жылғы үлгідегі 1000 теңгелік банкнота;
2000 жылғы үлгідегі 2000 теңгелік банкнота;
2003 жылғы үлгідегі 10000 теңгелік банкнота..
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің бұл банкноталардың
Сонымен қатар Қазақстан Ұлттық банкінің банкноталарымен
1997 жылғы үлгідегі сары түсті «нибрасс»
1995 жылғы үлгідегі 1999 жылы қолданысқа
1995 жылғы үлгідегі Абай Құнанбаевтің 150-жылдығына
1995 жылғы үлгідегі «нейзильбер»
1995 жылы қолданысқа түскен БҰҰ-ның 50
1996 жылы қолданысқа түскен Жамбыл Жабаевтің
1996 жылы қолданысқа түскен Қазақстанның тәуелсіздігіне
1997 жылы қолданысқа түскен Мұхтар Әуезовтың
1998 жылы қолданысқы түскен Астана қаласын
1999 жылы қолданысқа түскен Қаныш Сатпаевтің
2000 жылы 24 сәуірде қолданысқа түскен
2000 жылы қолданысқа түскен Сәбит Мұқановтың
2000 жылы 1 қыркүйекте қолданысқа түскен
2001 жылы қолданысқа түскен қазақ ұлттық
2001 жылдың 12 ноябрінен бастап қолданысқа
2001 жылы 30 ақпанда қолданысқы түскен
2001 жылдың 15 ноябрінде қолданысқа түскен
2001 жылы 29 желтоқсанда қолданысқа түскен
2001 жылды 29 желтоқсанда қолданысқа түскен
2002 жылдың 22 наурызынан қолданысқа түскен
2002 жылдың 29 ноябрінен қолданысқа түскен
2004 жылдың 20 ақпанында қолданысқа түскен
Бұл жерде айта кететін жәйт,естелік тиындар
Қазақстан Ұлттық банкі арнайы қаржылық және
* Сонымен,жоғарыда айтылғандарды есепке ала отырып
қазіргі таңда Қазақстанның Ұлттық банкі
сонымен қатар,мемлекет ақша бірліктерінің алтын құраманы
заңдарда өзгеше көзделмеген жағдайларды қоспағанда,шетел валютасын
Қазақстан экономикасының әрі қарай нығаюын қаматамасыз
ҚОРЫТЫНДЫ
Сонымен,ақша жүйесі дегеніміз-тарихи қалыптасқан, мемлекеттің ұлттық
Ақша жүйесінің типін былай қарастырса болады:ақша
Негізінен әлем тарихында ақша жүйесінің мынандай
Ал ақша жүйесінің түрлеріне келетін болсақ,оның
1.монометаллизм,яғни бір метал-алтын немесе күміс
2.биметаллизм,яғни баламаның жалпыға бірдей құны
Ал Қазақстан Республикасының ақша жүйесі дегеніміз
Пайдаланылған әдебиеттер:
1995 жылы 30 тамызда қабылданған ҚР-ның
1993 жылғы 13 желтоқсанда қабылданған «ҚР-ның
1995 жылы 30 наурызда қабылданған «ҚР-ның
1993 жылы 14 сәуірде қабылданған «Қазақстан
Эдвин Дж.Долан,Колин Д.Кэмпбелл,Розмари Дж.Кэмпбелл «Деньги,банковское дело
Москва,1991 г.
Ғ.С.Сейтқасымов «Ақша,несие,банктер». Оқулық. Алматы, 2005 жыл
Е.Ф.Жуков «Деньги,кредит,банки».Москва,1999 г.
В.И.Тарасов «Деньги,кредит,банки».Учебное пособие. Минск, 2003 г.
Б.А.Көшенова «Ақша,несие,банктер,валюта қатынастары». Алматы,2000 ж.
10. И.Худяков «Финансовое право РК».Общая часть.
Алматы,2001 г.
11.С.С.Найманбаев «Финансовое право».Астана,2005 ж.
12.О.И.Лаврушин «Деньги,кредит,банки».Москва,1999 г.
13.С.М.Найманбаев «Қазақстан Республикасының Қаржы
құқығы».Алматы,1994
1
Өнім нарығы
Фирмалар
Отбасы
шаруашылығы
Ресурстар нарығы