Ф.4.7-006-02
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«Экономикалық теория» кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Пәні___Макроэкономика________________________
Мамандығы:_Қаржы____________________________
Тақырыбы:Қазақстан Республикасының экспорты мен импорты
Курстық жұмыстың
қорғалған бағасы
студент_ _______________
_______________________
(бағасы, күні)
Комиссия мүшелері
____________________
(аты-жөні қолы, қызмет)
Жетекшісі:
_____________________
(аты-жөні қолы, қызмет)
«Экономикалық теория» кафедрасы
Бекітемін
кафедра меңгерушісі,____________
«___» _______________200
МАКРОЭКОНОМИКА пәнінен курстық жұмысқа
№ тапсырма
Студент ______________
(аты-жөні)
Жұмыстың тақырыбы_ Қазақстан Республикасының экспорты мен импорты
Алғашқы деректер__ҚР-НЫҢ СТАТИСТИКАЛЫҚ МӘЛІМЕТТЕРІ
№ Курстық жұмыстың мазмұны орындалу мерзімі көлемі (парақ
1 КІРІСПЕ
2
2 1 ТАРАУ
20
3 2 ТАРАУ
15
4 3 ТАРАУ
10
4 ҚОРЫТЫНДЫ
2
№ Графикалық бөлімінің мазмұны Орындалу
мерзімі
Парақтар саны Формат
1 Негізгі әлеуметтік – экономикалық көрсеткіштер
1 А3
2
Әдебиеттер: 1_. Н.Қ. Мамыров.,
2_ Н.Ә.Назарбаев, “Жаңа әлемдегі
Тапсырманың берілген күні________, жұмыстың қорғалу күні
Жұмыстың жетекшісі ________________________________________
(қызметі, аты – жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдадым___________________
(аты –жөні, студент қолы)
Аннотация
Менің курстық жұмысымның тақырыбы «ҚР-ның экспорты мен импорты»
Әрекеттегі заңдылық бойынша тауар импорты дегеніміз тауарды, жұмысты,
Курстық жұмыс 3 тараудан,кіріспе, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер
Қысқартулар
СЭҚ- Сыртқы экономикалық қатынастар.
СЭӘ-Сыртқы экономикалық қатынастар
ҚР-Қазақстан Республикасы
ХБ- Халық банк
ҚҚС- Қосымша құн салығы
ТМД-Тәуелсіз мемлекеттер достығы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.................................................................................................................5
І
МАЗМҰНЫ
1.1 Экспортты - импортты тауарларды жеткізу шарттары және
1.2 Экспортты- импортты операцияларды ұйымдастыру бойынша негізгі ережелер.....................................................................................11
ІІ
2.1 Қазақстан Республикасының сыртқы сауда көрсеткіштерін
2.2ҚР-ның экспортты және импортты операцияларын талдау........22
ІІІ Қазақстанның халықаралық саудадағы орны мен рөлі
3.1 Қазақстан Республикасының сыртқы саудасының дамуыныңбастыбағыттары...............................................................31
3.2 Халықаралық сауданың артықшылығы мен келешегі................33
3.3 Экспортты- импортты операцияларды реттеу құралдары...........38
Қорытынды....................................................................................................41
Пайдаланылған әдебиеттер.........................................................................43
КІРІСПЕ
Курстық жұмыс тақырыбының актуалдығы. Қазіргі таңда кез келген
Әлемдік экономиканың қазіргі жүйесіндегі негізгі нарық механизмдерінің өзара
Қатысты курстық жұмыста ақпарат мұқият таңдалды және реттелді.
Нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорындардың көбісі сыртқы экономикалық әрекетке
экспорт — тауарды (қызмет және жұмыс) шетел сатып
импорт — тауарды шетел сатушысынан сатып алып, сатып
реэкспорт — импортталған тауарды Қазақстан Республикасына алдын ала
Сыртқы сауда келісімі келісім- шартпен орындалады. Келісім-шарт жақтардың
Келісім-шартты бекітпей тұрып тауарлы нарық конъюктурасын зерттеу, сыртқы
Экспортты және импортты операциялар субъектілері болып нарыққа тікелей
Импортталған тауарлар жеткізудің әртүрлі шарттарымен сатып алынады: СИФ,
Заң күші бар Қазақстан Республикасының Жарлығына сәйкес тауарлардың
Лицензияланатын тауарлардың (жұмыс, қызмет) тізімі, сонымен қатар экспортты-
Лицензиялар көрсетілген мерзімдерде тауардың экспорты және импортына берілетін
Сыртқы сауда байланыстары үшін Қазақстан Республикасында құқықтық негіз
Курстық жұмыстың мақсаты сыртқы сауда сұрақтарын зерттеу және
Осыған байланысты курстық жұмыста келесі сұрақтар қойылған:
- экспортты- импортты операциялар түсінігін ашу;
- экспортты- импортты операциялардың құжаттамалық сұрақтарын қарастыру;
-экспортты- импортты операциялардың жүргізу ерекшеліктерін зерттеу;
- экспортты- импортты операцияларды реттеудің тарифтік және тарифтік
Зерттеу құралы болып сыртқы сауда және экспортты-импортты операциялардың
Зерттеу нысаны экспортты-импортты операциялар алынды.
Курстық жұмыстың теориялық және методологиялық базасын шетел және
І ЭКСПОРТ-ИМПОРТТЫ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ МӘНІ МЕН МАЗМҰНЫ
1.1 Экспортты - импортты тауарларды жеткізу шарттары және
Экспортты- импортты операциялар дегеніміз кеден шекарасынан өту шартындағы
Экспорт- тауарды мемлекет шекарасынан шығару. Экспортты операцияны іске
Таурадың экспорты келесі шарттармен іске асады:
- шығарылған кедендік баж салығын төлеу;
- тарифтік емес реттеу шараларын сақтау (тарифтік емес
- ҚР заңдылығымен бектіліген талаптарды орындау.
Экспортқа шығарылған тауарлар ҚР кеден территориясынан өткізілу керек.
Тауарларды декларациялау кеден органында жүргізіледі, бұл жерде тауарды
Халықаралық коммерциялық тәжірибеде экспорт дегеніміз:
Мемлекетте шығарылған тауарларды және бұрын шет елден алынған
Бұрын еңгізілдген, бірақ кеден бақылауымен қайта өңделген тауарларды
Импорт- тауарды шет елден елге кіргізу. Тауарлардың импорты
Кеден территориясына кіргізілген тауарларға кедендік жүк декларациясы тауардың
Салық салынатын импорт көлеміне ҚР кеден заңдылығына сәйкес
Өнеркәсіптік қайта өңдеуге арналған импортталатын тауарларға ҚҚС мерзімінің
Импортталатын тауарларға ҚҚС төлеу есеп әдісімен орындалса.
Тауарлардың шекарадан өту кезінде импортты операцияларды іске асыру
Тауарларды мемлекетке еңгізуге лицензия беру;
Импортты кеден баж салығын төлеу туралы құжаттама;
Кедендік дайындауға төленген төлемдер туралы құжат.
Сыртқы экономикалық әрекетте реэкспорт және реимпорт сияқты операциялар
Реэкспорт- алдын ала әкелінген, бірақ мемлекетте ешқандай қайта
Реимпорт шекарадан бұрын шығарылған отандық тауарларды кіргізу,
Жеткізу- тауарды сату-сатып алу келісім-шартын орындау үшін сатушымен
Тауардың экспорты және импорты сыртқы экономикалық әрекет субъектілерінің
Сыртқы экономикалық әрекет келісім-шартпен безендіріледі, онда келісім-шарт бойынша
Тауарды жеткізу темір жол және су көлігімен іске
Темір жолмен тасымалдау кезінде «Франко» деп аталатын сату
Сызба 1
Топ Жеткізу шарттарын белгілеу Франкерлеу шарттары
E EXW Франко зауыт
F FCA
FAS
FOB Жеткізушіден еркін
Борт кемесінен бойлай еркін
Кемеде еркін
C CFR
CIF
CPT
CIP Құн және фрах
Құн, сақтандыру және фрахт
Жеткізу ... дейін төленген
Жеткізу құны және сақтандыру
.... дейін төленген
D DAF
DES
DEO
DDU
DDP Шекараға дейін жеткізілді
Кемеге дейін жеткізілді
Айлаққа дейін жеткізілді
Баж салығын төлеуге дейін жеткізілді
Баж салығын төлеумен жеткізілді
Сатушының (экспортер) франко-зауыты (франко-койма). Сатушы тауарды дайындайды, ал
Сатып алушының (импортер) франко-коймасы. Экспортер тауарды сатып
Жеткізушінің (экспортер) жүру станциясының франко-вагоны. Сатушы тауарды
Франко-вагон- стаушы елінің шекаралық станциясы. Бұл жеткізу кезінде
Франко-вагон- шете сатып алушысының белгілену станциясы (тікелей жеткізулер).
Су көлігі жеткізулерінде келесі сату шарттары қолданылады:
Фоб (кеме байламасынан еркін)- сатушы еліне жеткізу кемесі.
Сиф (құн, сақтандыру, фрахт)- сатып алушының белгілеу порты.
Сыртқы сауда тәжірибесінде келесі жеткізу түрлері кездеседі:
• Фас (кеме бортынан тыс) –баға құнын
• Коф (құн және фрахт) –
• Фоб (жеткізу ауежайы) – тауар
1.2 Экспортты- импортты операцияларды ұйымдастыру бойынша негізгі ережелер
Сыртқы экономикалық келісім-шарт халықаралық сату-сатып алу келісім-шартымен безендіріледі.
Келісім-шарттың орыдалуына тауарлы нарықтың конъюнктурасын зерттеумен, сыртқы экономикалық
Келісім-шартты бекіткен кезде кеден құнын есептеудің, яғни кеден
ҚР ТК сәйкес Қазақстан Республикасының территориясынан шығарылған тауарлардың
Тауардың кедендік құнын анықтау кезінде келісім шарт бағасына
Тауарды Қазақстан Республикасының шекаралық территориясынан ауежай немесе басқа
Сақтандыру құны;
Сатып алушының кеткен шығындары: комиссионды және брокерлік сыйақылар;
Роялти және лицензия алуға кеткен шығындар, олар сатушымен
Сатышуға ары қарай сатулардан тікелей немесе жанама түсетін
Қазақстан Республикасының кедендік территориясында алынатын салықтар, егер Қазақстан
Келісім шарт бағасының жоқтығы кезінде сыртқа шығарылатын тауарлар
Келісім шартта бұл шығындарға кім жауапты, немесе
Тауардың кедендік құнын бекіту кезінде көрсетілген құжаттамаға сәйкес,
Мысалы, Фоб жеткізу кезінде жеткізуші (сатып алушы)
Сиф жеткізу шарттары бойынша жеткізуші (сатушы) белгілі байламада
Техникалық құжаттама – техникалық паспорттар, сызулар, жинақтау, монтаж,
Тауардың жолдама құжаттамасы- тауардың сапа сертификаты, орама парағы,
Транспортты- экспедиторлы және сақтандыру құжаттамасы- темір жол жолдамасы
Қоймалық құжаттама- порттың экспорттық тауарға, портқа келген импортты
Есепті құжаттама – есеп-фактуралар, есепті құжаттар (егер тауар
Банк құжаттамасы- валютаны ауыстыру туралы арыз, инкассалық міндеттеме,
Кедендік құжаттама – жүкті кеден декларациясы, тауардың пайда
Арыз құжаттамасы- арыз хаты, сотқа немесе арбитражға талап,
Тауардың жетіспеуі және бұзулуы туралы құжаттар- жетіспеуге жасалынатыр
Кеден төлемдерінің аударылуы және төленуінің негізі болып «ҚР
Бұл төлемдердің көлеміне келесі факторлар әсер етеді:
Сыртқы эклономикалық әрекетте тауарлы номенклатура бойынша тауардың дұрыс
Тауардың пайда болу елі кеден төлемдерінің және салықтың
Тауар құнының дұрыс анықталуы;
Тенге бағамы;
Қазақстан Республикасы территориясында тауардың кедендік дайындалуына түскен тауар
Кедендік дайындалу кеденде Қазақстан Республикасының кедендік шекарасын кесіп
Тауарды кедендік дайындау ішкі кедендік транзит режимі бойынша
ІІ
2.1 Қазақстан Республикасының сыртқы сауда
Біздің республика саяси және экономикалық тәуелсіздікке ие болып,
Қазақстанның сауда әріптестері қатарында еуропалық елдермен қатар, азия
1997 жылдан бастап елдің сыртқы саудасының географиясы шалғай
1995 жылмен салыстырғанда 2005 жылы сыртқы сауда айналымының
2005 жылы Қазақстан Республикасы кәсіпорындарының 167 әлем ел-дерінде
Қазақстан Республикасының сыртқы сауда айналымында Ресей Фе-дерациясымен жасалатын
Әлемдегі басқа мемлекеттермен сыртқы сауда айналымы 33000,8 млн.
Диаграмма 1.Сыртқы сауда айналымының серпіні
Кесте1.Сыртқы сауданың негізгі көрсеткіштері
өткен жылға %-бен
1995 2000 2005
Тауар айналымы 133,3 145,4 137,5
ТМД елдері 136,7 162,7 119,4
ТМД-дан тыс елдер 128,4 137,0 145,6
Экспорт 162,5 150,1 138,6
ТМД елдері 153,9 154,7 99,3
ТМД-дан тыс елдер 174,4 148,5 148,6
Импорт 106,9 137,9 135,8
ТМД елдері 121,9 170,3 133,0
ТМД-дан тыс елдер 83,4 112,5 138,3
Экспорт
Экспорттың тауарлық құрылымында шикізат тауарлары басым (2-сурет). Бұрынғыдай,
Минералды өнімдер экспортының 2004 жылмен салыстырғанда 2005 жылы
Жеке азық-түлік тауарларының (ет және ішек-қарын өнімдері, ұн)
Диаграмма 2.Қазақстан Республикасы экспортының тауарлық құрылымы
1995
2005
Кесте 2.ТМД елдеріне Қазақстан Республикасы экспортының серпіні
млн.АҚШ доллары
Елдің атауы 1995 2000 2005
Барлығы 5250,2 8812,2 27849,0
Соның ішінде
ТМД елдері 2883,5 2336,7 4066,8
ЕУРАЗИЯ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАУЫМДАСТЫҒЫ 2535,3 1882,2 3329,7
Беларус 54,2 19,9 26,5
Қырғыстан 74,9 58,3 225,5
Ресей Федерациясы 2365,8 1751,4 2927,2
Тәжікстан 40,4 52,6 150,6
ЕУРАЗИЯ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАУЫМДАСТЫҒЫНАН ТЫС ЕЛДЕР 348,2 454,5 727,0
Әзірбайжан 23,1 46,8 129,1
Армения 0,2 4,1 43,1
Грузия 0,3 7,7 52,0
Молдова 2,5 1,1 52,5
Түрікменстан 47,5 7,1 17,3
Өзбекстан 153,1 133,5 242,6
Украина 121,5 254,2 200,4
Алдағы жылмен салыстырғанда 2005 жылы металлургия өнеркәсібінің өнімін
2005 жылы қазақстандық өнімді негізгі сатып алушыларының қатарында
2005 жылы экспорттың жалпы көлеміндегі ТМД елдерінің үлесі
2005 жылы 1995 жылмен салыстырғанда ТМД елдеріне экспорт
Ресейге жіберілетін экспорттың тауарлық құрылымында, жалпы экспорттың құрылымындағыдай,
Экспорттың жалпы көлеміндегі басқа елдердің үлесі 1995 жылы
2004 жылмен салыстырғанда, Еуропа елдеріне экспорт жалпы алғанда
2005 жылы 1995 жылмен салыстырғанда қазақстандық өнімді Азия
Америка елдеріне қазақстандық өнім экспорты 2005 жылы алдыңғы
Кесте 3.Әлемнің басқа елдеріне Қазақстан Республикасы экспортының өсу
млн.АҚШ доллары
Елдің атауы 1995 2000 2005
Барлығы 2366,7 6475,5 23782,3
Еуропа 1597,6 2744,3 17100,8
ЕО елдері 1116,2 2063,0 10999,4
ЕО-дан тыс елдер 481,4 681,3 6101,4
Азия 647,6 1210,6 4887,8
Америка 108,6 2499,0 1767,9
Африка 12,5 19,4 16,5
Австралия және Океания 0,4 2,2 9,3
Диаграмма 3.Қазақстан Республикасы экспортының географиялық құрылымы
1995
Импорт
Импорттың тауарлық құрылымында машиналар, жабдықтар, көлік құралдары (импорттың
Соңғы жылдары импортталатын минералды өнімдердің үлесінің (1995 жылғы
Диаграмма 4. Қазақстан Республикасы импортының тауарлық қурылымы
1995
2005
Кесте 4.ТМД елдерінен Қазақстан Республикасы импортының серпіні
млн.АҚШ доллары
1995 2000 2005
Барлығы 3806,7 5040,0 17352,5
соның ішінде
ТМД елдері 2652,7 2731,7 8133,9
Еуразия экономикалық қауымдастығы 2020,6 2513,5 6934,8
Беларусь 77,8 39,5 208,0
Қырғызстан 31,0 30,1 118,6
Ресей Федерациясы 1899,7 2439,2 6591,3
Тәжікстан 12,1 4,7 17,0
Еуразия экономикалық қауымдастығынан тыс елдер 632,1 218,2 1199,1
Әзірбайжан 25,2 9,9 21,3
Армения 2,6 1,2 2,1
Грузия 2,2 4,8 7,2
Молдова 5,6 7,1 18,6
Түрікменстан 241,3 43,4 50,7
Өзбекстан 269,5 70,5 254,5
Украина 85,7 81,2 844,7
2005 жылы импорттық өнімнің негізгі жеткізушілері қатарында Ресей
2005 жылы ТМД елдеріне барлық импорттық жеткізілімдердің 47%-ы
Ресейден сатып алынатын тауарлар, республиканы бірқатар маңызды тауарлармен
Қазақстанға енгізілген жеңіл автомобильдердің 14%-ы, жүк көліктерінің 42%-ы
Әлемнің басқа елдерінен енгізілген импорт үлесі 53,1 пайызды
2004 жылмен салыстырғанда 2005 жылы Еуропа елдерінен енгізілген
Азия елдерінен импорт көлемінің өсіміне (2004ж. деңгейіне 43%-ға)
Америка континенті елдерінен импорт көлемі 2004 жылмен салыстырғанда
Кесте 5.Әлемнің басқа елдерінен Қазақстан Республикасына енгізілген импорттың
млн.АҚШ доллары
Елдің атауы 1995 2000 2005
Барлығы 1154,0 2308,3 9218,6
Еуропа 690,0 1258,5 4622,9
ЕО елдері 491,9 1025,2 4287,8
ЕО-дан тыс елдер 198,1 233,3 335,1
Азия 348,5 612,8 2883,8
Америка 110,6 403,5 1621,1
Африка 1,8 26,1 55,0
Австралия және Океания 3,1 7,4 35,9
Диаграмма 5.Қазақстан Республикасы импортының географиялық құрылымы
1995
Диаграмма 6.Қазақстан Республикасының 2006 жылғы негізгі әріптес елдер
Экспорт
Диаграмма 7. Қазақстан Республикасының 2006 жылғы негізгі тауарлық
Экспорт
Импорт
2.2 ҚР-ның экспортты және импортты операцияларын талдау
Қазіргі уақытта Қазақстанда тауарлардың экспорты және импорты қарқынды
Шетел серіктестерінің ұятсыздығы, форс-мажорлы жағдайлар, саяси тұрақсыздық- қазақстандық
Кедендік бақылау Агенттігінің мәліметтері бойынша 2006 жылдың 1
Қазақстандық экспорттаушыларға көбінесе олардың Ресей сатып алушылары қарыз
2007 жылы Қазақстан дақылдың 5 млн.тоннаға дейін экспорттай
Қазақстан және Украинаның экономикасының жылда жылға өсіп келе
Осылайша 2006 жылы елдер арасындағы тауар айырбасы 3
Қазақстанға Украина өнімінің жеткізілуі екі есеге жоғарылады. «Азовмаш»,
Қазіргі кезде кез келген өнімнің экспорты үлкен экономикалық
Қазақстанның алғашқы қадамдарына қарамастан қазірде отандық бизнесмендер экспторт
Осындай бір қазақстандық ауыл шаруашылық компаниясы өз өнімін
Басқа жағдайда дамыған елдердің біріне тауарды жеткізу келесім-шарты
Бұндай жағдайда кіші және орта бизнес субъектілері
Қазіргі кезде осындай жағдайлардан қорғанудың арнайы жүйсі бар.
Әлемдің тәжрибеде экспортты несиелерді және инвестицияларды сақтандыру тек
Осы мақсатта Қазақстанда 2003 жылы экспортты несиелерді және
Қазіргі таңда 57 кәсіпорындар корпорацияға экспортты несиелерді және
Кесте 6.Қазақстан Республикасының сыртқы саудасы
млн.АҚШ долл.
2002 2003 2004 2005 2006
Тауар айналымы – барлығы 16254,3 21335,4 32877,5 45201,2
соның ішінде:
ТМД елдері 5237,6 6912,8 10215,1 12200,6 16637,5
әлемнің басқа елдері 11016,8 14422,6 22662,4 33000,6 45289,7
Экспорт – барлығы 9670,3 12926,7 20096,2 27849,0
соның ішінде:
ТМД елдері 2194,3 2980,5 4097,2 4066,7 5574,0
әлемнің басқа елдері 7476,0 9946,2 15999,0 23782,3 32676,3
Импорт – барлығы 6584,0 8408,7 12781,3 17352,2 23676,9
соның ішінде
ТМД елдері 3043,2 3932,3 6117,9 8133,9 11063,5
әлемнің басқа елдері 3540,8 4476,4 6663,4 9218,3 12613,4
Кесте 7.Қазақстан Республикасының негізгі елдер-сауда серіктестері бөлінісіндегі экспорты
2004 2005 2006
млн.
долл қоры-тындыға пайыз-бен млн.
долл қоры-тындыға пайыз-бен млн.
долл қоры-тындыға пайыз-бен
Барлығы
соның ішінде: 20096,2 100,0 27849,0 100,0 38250,3 100,0
ТМД елдері 4097,2 20,4 4066,7 14,6 5574,0 14,6
ЕураАзЭҚ елдері 3214,5 16,0 3329,7 12,0 4611,9 12,1
Беларусь 18,3 0,1 26,5 0,1 71,0 0,2
Қырғызстан 222,0 1,1 225,5 0,8 267,8 0,7
Ресей Федерациясы 2838,1 14,1 2927,2 10,5 3731,1 9,8
Тәжікстан 136,1 0,7 150,6 0,5 157,3 0,4
Өзбекстан
384,7 1,0
ЕурАзЭҚ-тан тыс елдер 882,7 4,4 737,0 2,6 962,1
Әзірбайжан 287,1 1,4 129,1 0,5 226,4 0,6
Түрікменстан 26,1 0,1 17,3 0,1 20,7 0,1
Өзбекстан 201,7 1,0 242,6 0,9
Украина 277,8 1,4 200,4 0,7 622,8 1,6
Басқа елдер 90,0 0,5 147,6 0,5 92,2 0,2
Әлемнің басқа елдері 15999,0 79,6 23782,3 85,4 32676,3
Еуропа 10979,5 54,6 17100,8 61,4 24032,4 62,8
ЕО елдері 6991,6 34,8 10999,4 39,5 16533,8 43,2
Австрия 0,8 0,0 1,1 0,0 1,2 0,0
Бельгия 10,7 0,1 9,9 0,0 21,8 0,1
Ұлыбритания 240,0 1,2 320,5 1,2 1143,9 3,0
Венгрия 39,2 0,2 80,7 0,3 66,1 0,2
Германия 212,8 1,1 408,9 1,5 553,5 1,4
Ирландия 0,0 0,0 221,3 0,8 0,0 0,0
Испания 281,4 1,4 464,5 1,7 968,4 2,5
Италия 3109,0 15,5 4190,5 15,0 6891,6 18,0
Латвия 97,8 0,5 126,6 0,5 146,8 0,4
Литва 18,8 0,1 69,9 0,3 28,8 0,1
Нидерланды 464,6 2,3 877,8 3,2 1704,6 4,5
Польша 188,6 0,9 367,6 1,3 204,4 0,5
Словакия 105,6 0,5 43,8 0,2 44,8 0,1
Финляндия 166,9 0,8 177,6 0,6 281,3 0,7
Франция 1488,2 7,3 2665,1 9,6 3347,0 8,8
Чехия 50,2 0,2 23,6 0,1 31,1 0,1
Швеция 4,9 0,0 16,9 0,1 222,8 0,6
Эстония 42,3 0,2 128,5 0,5 32,7 0,1
Басқа елдер 489,8 2,4 804,6 2,9 843,0 2,2
ЕО-дан тыс елдер 3987,9 19,8 6101,4 21,9 7498,6
Болгария 16,6 0,1 0,7 0,0 0,8 0,0
Лихтенштейн 0,6 0,0
Румыния 32,7 0,2 460,3 1,7 747,1 2,0
Швейцария 3759,8 18,7 5509,5 19,8 6721,2 17,6
Басқа елдер 178,2 0,9 130,9 0,5 29,4 0,0
Азия 3667,9 18,3 4887,8 17,6 7648,8 20,0
Ауғаныстан 96,4 0,4 163,9 0,6 178,5 0,5
Вьетнам 54,4 0,3 50,9 0,2 15,4 0,0
Израиль 322,4 1,6 661,6 2,4 622,4 1,6
Үндістан 10,6 0,1 19,9 0,1 59,7 0,2
Индонезия 7,0 0,0 12,9 0,0 2,1 0,0
Иран 712,0 3,5 886,1 3,2 2077,6 5,4
Қытай 1967,3 9,8 2423,9 8,7 3592,5 9,4
Қытай,Гонкнг МӘА 0,2 0,0 16,3 0,1 82,7 0,2
Малазия 6,5 0,0 5,1 0,0 0,0 0,0
Монголия 29,3 0,1 47,0 0,2 66,4 0,2
БАЭ 31,8 0,2 20,2 0,1 80,0 0,2
Пәкістан 0,7 0,0 2,1 0,0 1,7 0,0
Корей Республикасы 162,8 0,8 187,5 0,7 215,0 0,6
Сауд Арабиясы 2,2 0,0 0,4 0,0 9,4 0,0
Сингапур 0,4 0,0 0,2 0,0
Тайланд 19,1 0,1 24,6 0,1 6,4 0,0
Тайвань(Қытай провинциясы) 12,5 0,1 12,8 0,0 2,8 0,0
Туркия 147,1 0,7 157,0 0,6 348,2 0,9
Филлипины 24,4 0,1 18,6 0,1 15,6 0,0
Жапония 29,7 0,1 137,3 0,5 214,1 0,6
Баска елдер 41,1 0,2 39,5 0,1 58,2 0,1
АМЕРИКА 1334,4 6,6 1767,9 6,3 895,9 2,3
Виргин аралдары ( Брит.) 763,5 3,8 551,5 2,0
Канада 246,4 1,2 528,1 1,9 287,3 0,8
Колумбия 1,8 0,0 0,1 0,0 20,5 0,1
Панама 0,6 0,0 0,9 0,0
АҚШ 273,9 1,4 666,0 2,4 462,3 1,2
Эквадор 3,9 0,0 0,2 0,0 1,1 0,0
Басқа елдер 44,3 0,2 21,1 0,1 15,0 0,0
АФРИКА 15,5 0,1 16,5 0,1 91,6 0,2
Алжир 0,0 0,0 0,5 0,0 2,3 0,0
Египет 9,0 0,0 3,3 0,0 14,9 0,0
Марокко 0,0 0,0 0,2 0,0 30,4 0,1
Тунис 0,0 0,0
2,9 0,0
Баска елдер 12,5 0,0
41,0 0,1
АВСТРАЛИЯ ЖӘНЕ ОКЕАНИЯ 1,7 0,0 9,3 0,0 7,6
Кесте 8. Қазақстан Республикасының негізгі елдер-сауда
бөліністегі импорты
2004 2005 2006
млн.
долл қоры-тындыға пайыз-бен млн.
долл қоры-тындыға пайыз-бен млн.
долл қоры-тындыға пайыз-бен
Барлығы
Соның ішінде 12781,3 100,0 173852,9 100,0 23676,9 100,0
ТМД елдері 6117,9 47,9 8133,9 46,9 11063,5 46,7
Еур АзЭК елдері 5051,1 39,5 6934,8 40,0 9842,9
Беларусь 143,8 1,1 208,0 1,2 284,4 1,2
Кырғыстан 91,2 0,7 118,6 0,7 138,9 0,6
Ресей Федерациясы 4812,5 57,7 6591,3 38,0 9072,9
Тәжікстан 3,5 0,0 17,0 0,1 27,7 0,1
Өзбекстан
319,1 1,3
ЕурАзЭК-тан тыс елдер 1066,8 8,3
6,9 1220,6 5,2
Әзірбайжан 16,1 0,1 21,3 0,1 70,8 0,3
Түркменистан 75,5 0,6 00,7 0,3 132,6 0,6
Өзбекистан 227,6 1,8 204,0 1,5
Украина 722,6 5,7 844,7 4,9 983,9 4,2
Басқа елдер 24,9 0,2 27,9 0,2 33,3 0,1
ӘЛЕМДІК БАСҚА ЕЛДЕРІ 6663,4 52,1
53,1 12613,4 53,3
ЕУРОПА 3691,7 28,9
26,6 6506,5 27,5
ЕО елдері 3500,8 27,4
24,7 6256,3 26,4
Австрия 141,8 1,1 107,9 0,9 191,2 0,8
Бельгия 108,1 0,8 144,8 0,8 185,6 0,8
Ұлыбритания 301,1 2,4 123,3 2,4 506,2 2,1
Венгрия 58,0 0,5
0,4 84,7 0,4
Германия 1053,1 8,2
7,5 1809,7 7,6
Греция 8,7 0,1
9,1 0,0
Дания 33,6 0,3
0,2 45,2 0,2
Ирландия 26,7 0,2
0,2 46,3 0,2
Испания 65,2 0,5
0,4 80,5 0,3
Италия 426,2 3,3
0,9 1430,4 6,0
Латвия 29,3 0,2
0,1 32,5 0,1
Литва 19,6 0,2
0,2 44,1 0,2
Нидерланды 179,3 1,4 1490 0,8 189,5 0,8
Польша 169,7 1,3
0,1 303,4 1,3
Словакия 23,7 0,2
0,2 40,6 0,2
Финляндия 152,2 1,2
1,1 235,0 1,0
Франция 313,7 2,5
0,7 459,5 1,9
Чехия 99,3 0,8
1,8 126,1 0,5
Швеция 166,6 1,3
1,5 298,1 1,3
Эстония 803 0,6
0,1 44,6 0,2
Басқа елдер 44,6 0,3
93,9 0,4
ЕО-дан тыс елдер 190,9 1,5
250,2 0,4
Болгария 14,7 0,1
25 1,1
Румыния 37,3 0,3
82,2 0,3
Швейцария 107,1 0,8
97,2 0,4
Басқа елдер 31,8 0,2
45,9 0,2
АЗИЯ 2016,8 15,8
4385,0 8,5
Израиль 42,2 0,3
76,2 0,3
Ұндістан 86,0 0,7
150,6 0,8
Иран 13,0 0,1
21,6 0,1
Қытай 758,2 5,9
1824,9 0,1
Қытай,Гонгонг МӘА 20,1 0,0
7,0 3,0
Малайзия 23,3 0,2
67,6 0,8
Монголия 0,8 0,0
1,1
БАЭ 20,2 0,2 30,1 0,2 73,0 0,3
Корей Республикасы 247,7 1,9 256,1 1,5 359,3 1,5
Сингапур 18,1 0,1 34,2 0,2 60,6 0,3
Туркия 342,4 2,7 399,9 2,3 558,4 2,4
Жапония 398,2 3,1 598,6 3,5 914,1 3,9
Баска елдер 64,6 0,5 98,7 0,6 170,4 0,7
АМЕРИКА 885,0 6,9 1621,1 9,3 1613,0 6,8
Бразилия 115,9 0,9 166,6 1,0 183,0 0,8
Канада 97,4 0,8 127,3 0,7 138,5 0,6
Куба 26,5 0,2 7,0 0,0 34,4 0,1
АКШ 562,0 4,4 1204,5 6,9 1105,1 4,7
Басқа елдер 83,2 0,7 115,7 0,7 152,0 0,6
АФРИКА 46,3 0,4 55,0 0,3 67,2 0,3
АВСТРАЛИЯ ЖӘНЕ АКЕАНИЯ 23,6 0,2 35,9 0,2
Австралия 20,2 0,2 31,1 0,2 38,1 0,2
Басқа елдер 3,4 0,0 4,8 0,0 3,5 0,1
Кесте 9.Қазақстан Республикасының тауарлық
номенклатура болімдері бойынша экспорты
2004 2005 2006
млн.
долл қоры-тындыға пайыз-бен млн.
долл қоры-тындыға пайыз-бен млн.
долл қоры-тындыға пайыз-бен
Барлығы 12781,3 100,0 17352,2 100,0 23676,9 100,0
ТМД елдері 4097,2 100,0 4066,7 100,0 5574,0 100,0
Әлемнің басқа елдері 15999,0 100,0 23782,3 100,0 32676,3
Соның ішінде:
Тірі жануарлар және жануарлардан алатын өнімдер 1,1 0,2
ТМД елдері 15,0 0,4 17,2 0,4 27,2 0,5
Әлемнің басқа елдері 26,1 0,2 46,6 0,2
Өсімдік өнімдері 640,7 3,2 456,5 1,6 837,3 2,2
ТМД елдері 585,2 14,3 331,8 8,2 532,0 9,5
әлемдік басқа елдері 55,5 0,3 124,7 0,5 305,3
Жануарлардың немесе өсімдіктен алынған тоң
Майлар және майлар
Оларды ыдыратудан алынған өнімдер
Дайындалған тағамдық майлар; балауздар 12,7 0,1 10,4 0,0
ТМД елдері 12,7 0,3 10,4 0,2 14,6 0,3
Әлемнің басқа елдері 0,0 0,0 0,0
0,1 0,0
Дайн тамақ өнімдері;
Алкогольді және алкогольсіз ішімдіктер және сірке суы;темекі және
ТМД елдері 94,9 2,3 114,8 2,8 118,5 2,1
Әлемнің басқа елдері 24,7 0,2 33,5 0,1
Минералды өнімдер 13727,2 68,3 20553,3 73,8 27510,9 71,9
ТМД елдері 2190,1 53,4 2125,5 52,3 2771,5 49,7
Әлемнің басқа елдері 11537,1 72,1 18427,8 77,5 24739,4
Химия және соған байланысты өнеркәсіп салаларының өнімдері 634,1
ТМД елдері 380,9 9,3 536,4 13,2 764,7 13,7
әлемнің басқа елдері 253,2 1,6 362,7 1,5 788,5
Пластмасса және одан жасалған бүйымдар
Каучук және резеңке бұйымдары 20,5 0,1 25,4 0,1
ТМД елдері 19,0 0,5 23,4 0,6 32,1 0,6
әлемдік басқа елдері 1,5 0,0 2,0 0,0 5,3
Былғаны шикізаты, табиғи үлбір және одан жасалған бұйымдар;қайс-ер
Жол бұймдары,сөмкелержәне соған ұксас тауарлар; мал ішігінен жасалған
Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, ТМД елдеріне экспортталатын қазақстан өнімінің
Қазақстан 2007 жылы 5 млн.тоннаға дейін дәнді экспорттай
Қазақстан және Украинаның экономикасының жылда жылға өсіп келе
Осылайша 2006 жылы елдер арасындағы тауар айырбасы 3
Қазақстанға Украина өнімінің жеткізілуі екі есеге жоғарылады. «Азовмаш»,
. Қазақстан Республикасына экспортталатын дәрі құралдарының 1 тоннасының
. 2003 жылдың қорытындылары бойынша Бермуд аралдары қазақстандық
Сонымен қатар Қазақстан экспортының жалпы көлемінде Ресей үлесі
ІІІ Қазақстанның халықаралық саудадағы орны мен рөлі
3.1 Қазақстан Республикасының сыртқы саудасының дамуының басты бағыттары
Қазақстанның егемен ел ретінде Біріккен Ұлттар Ұйымына және
Қазақстан экономикасының бүгінгі жағдайын талдап қарасақ, онда біз
1. Теңгенің тұрақтылығының нығаюы. Егер 1995 жылы теңге
2. Инфляция деңгейінің төмендеуіне байланысты Ұлттық банктің қайта
3. Өндірістің құлдырауы тежеліп, макроэкономикалык ахуал барынша тұрақтанып,
4. Экспорт өнімдері тұрақты түрде ұлғаюда, егер 1995
Қазіргі кезде Қазақстанда қолданылып отырған сыртқы сауда режимі,
- облыстардың лицензиялар беру құқығын жойып, сыртқы (сауда
- барлық лицензиялар мен квоталарды (үлестерді) аукциондарда сатуды
- экспорттық салалар мен өндірістің дамуын жетілдіре беру
Қазақстанның сыртқы экономикалық байланыстар саласындағы орнын тұрақтандырып, рөлін
Экспорт мүмкіндіктерін ұлғайта беру үшін, интенсивті ауыл шаруашылығын,
Аталған салалар мен өндірістерді шұғыл дамыту мемлекеттің экспорттық
Қазақстанның халықаралық саудадағы рөлін күшейту үшін оған тән
Бүкіл дүниежүзілік сауда ұйымының жоғарғы басқарушы органы –
Сауда капиталы қанау процесінің шеңберін ұлғайтады. Оның өзгесіне
Халықаралық сауданың дамуының басты бағыттары мен келешегі.
Әлем экономикасында тауарлар мен қызмет көрсетулерді ұлттық шекара
Шет елдерден сатылып алынатын тауарлар мен қызмет көрсетулер
Егер ұлттық валюта құны басқа валюталармен салыстырғанда немесе
Қазақстанның егеменді ел ретінде қалыптасуы барысында халықаралық экономикалық
3.2 Халықаралық сауданың артықшылығы мен келешегі
Қазақстанның егемен ел ретінде БҰҰ-на жөне басқа да
Қазақстан экономикасының бүгінгі жағдайын талдап қарасақ, онда біз
1. Теңгенің тұрақтылығының нығаюы. Егер 1995 жылы теңге
2. Инфляция деңгейінің төмендеуіне байланысты Ұлттық банктің қайта
3. Өндірістің құлдырауы тежеліп, макроэкономикалык ахуал барынша тұрақтанып,
4. Экспорт өнімдері тұрақты түрде ұлғаюда, егер 1995
Қазіргі кезде Қазақстанда қолданылып отырған сыртқы сауда режимі,
- облыстардың лицензиялар беру құқығын жойып, сыртқы (сауда
- барлық лицензиялар мен квоталарды (үлестерді) аукциондарда сатуды
- экспорттық салалар мен өндірістің дамуын жетілдіре беру
Қазақстанның сыртқы экономикалық байланыстар саласындағы орнын тұрақтандырып, рөлін
Экспорт мүмкіндіктерін ұлғайта беру үшін, интенсивті ауыл шаруашылығын,
Аталған салалар мен өндірістерді шұғыл дамыту мемлекеттің экспорттық
Қазақстанда дамыған елдер қатарына қосатын факторларға халқының жаппай
Экономиканың, шикізаттың бағыты, шетел инвестициялары мен жаңа технологияларға
Ал, дамушы елдердің өз экспортына қолайлы база жасау
Таргетинг — экспорттық потенциалды, негізінде бір мақсатты ғана
1996 жылы Белорусь, Қазақстан, Қырғызстан және Ресей өкіметтері
«Төрттік» елдердің БСҰ-ға қосылу туралы құжаттарды дербес жасайтыны
Қазақстан дербес сыртқы экономикалық саясатты жасау мәселесінде халықаралық
Халықаралық экономикалық қатынастар жекелеген елдердің салалық, аймақтық шаруашылығының
ХЭҚ-тің негізгі нысаны — халықаралық сауда. Дүниежүзілік шаруашылық
Соңғы онжылдықтарды ғылыми-техникалық, көлік, қамсыздандыру, туризм, ақпарат, жабдықтарды
Дүниежүзілік шаруашылық – ХЭҚ-тің объективті негізі және маңызды
XX ғасырдың бас кезінде дүниежүзілік шаруашылық экономикалық емес
Интернационалдану дегеніміз: халықаралық еңбек бөлінісі негізінде жекелеген елдер
ХЭҚ-тің дәстүрлі және ең кең дамыған нысанына сыртқы
Қазақстан дербес сыртқы экономикалық саясатты жасау мәселесінде халықаралық
Халықаралық сауданың артықшылықтары
Бір елдегі жеке кісілер мен фирмалар сияқты, елдегі
Көптеген жағдайларда, халықаралық саудаға екі ел емес, әр
Саудадағы кейбір түбегейлі артықшылықтар
Қайсыбір елдерде, басқа жақта өндіруге болмайтын нәрселер өндірілуі
Әрбір мемлекеттегі ерекше жағдайлар оларға қайсыбір тауарлар және
Әлем саудасындағы салыстырмалы артықшылықтар
Жоғарыда аталғандай барлық елдердің түбегейлі артықшылығы бола бермейді.
Дороти Диксон заң колледжінде оқып жүріп, сабақтан бос
Әлемдегі барлық елдер өздерінің салыстырмалы артықшылықтарының ең үлкен
Еркін сауданың артықшылықтары
Елдер арасындағы еркін сауданы қолдаушылар (ешқандай шектеулерсіз) оның
1. Тұтынушыларға пайда түсіреді. Саудаға қойылатын кез келген
2. Қайта койылатын шектеулік шараларды болдырмайды. Басқа елдің
Халықаралық саудадағы кедергілер
Жоғарыда аталған халықаралық сауданың артықшылықтарына қарамастан, көптеген елдер
Кеден тарифтері. Бұл импортқа келетін тауарлар және қызмет
Импорт үлесі. Бұл импортқа кететін қайсыбір тауарлар және
Басқа шектеулер. Аталғаннан басқа да елдер арасындағы сауда
3.3 Экспортты- импортты операцияларды реттеу құралдары
1. Экспортты өндірушінің ынталандыратын келесі экономсикалық әдістер бар:
Экспорттарды несиелендіру келесі жағдайлармен іске асады:
Ішкі- мемлекеттік банктердің ұлттық жәнге еркін валюта бойынша
Сыртқы- импорттаушыларға қаржылық және тауарлы түрдегі несеиелрді бөлуге
Экспортты сақтандыру сыртқы және ішкі болып бөлінеді.:
Ішкі- бюджетті қорлар арқылы ірі капитал салымдары кезінде
Сыртқы- мемлекет бюджет есебінен экспорт бойынша саяси және
2. Қазақстанда экспортты операцияларды реттеудің негізгі құралы болып
Қазіргі кезде кеден тарифінде баж салығының бірнеше түрі
Адвалорлы баж салықтары- төлем тауар құнына пайыздық қатынас
Арнайы баж салықтары- олардың көлемі тауар көлемінен алынатын
Жинақталған қойылымдар – бір уақытта адвалорлы, бір тауарға
Соңғы жылдары біздің еліміз әртүрлі мемлекеттермен сыртқы экономикалық
Реттеудің тарифтік әдістері кедендік тарифтерді қолануға негізделген. Реттелудің
Фискалды, импортты және экспортты операцияларға таралады.
Кедендік төлемдер төлемдер бюджеттің табысты бөлігін толтыру көздерінің
Кедендік төлемдер бюджеттің негізгі көздерінің табысты бөлігін құраушы
Протекционды. Экспортты-импортты операцияларды реттеп кедендік тариф отандық өндірісті
Баланстық. Бұл функция экспортты баж салықтарына жатады және
Кедендік тариф дамушы елдермен және өтпелі экономика елдерімен
ҚР заңдылығымен анықталған кедендік төлемдер кедендік төлемдер: кедендік
Әлемдік тәжірибеде тарифтік емес шектеулерді қолдану қарама қайша
1. Ұлттық өндірістің нақты салаларын қорғау мақсатында импорт
2. Тауарлардың және транспорт құралдарының экспортын және импортын
3. Қауіпсіздік техникасы, экология, санитарлы-ветиринарлы нормалар, орама, маркерлеу
СЭӘ тарифтік емес механизмдерді лицензиялаудың негізгі белгісі- өз
Мемлекеттің сыртқы экономикалық әрекетін реттеуде тарифтік және терифтік
ҚОРЫТЫНДЫ
Жасалған жұмыс нәтижесінде Қазақстан Республикасында экспортты-импортты операциялардың дамуы
Соңғы алты жыл ішінде Қазақстанның сауда серіктесі Ресей
Алайда, екі жақты саудадағы өзара келісімге қарамастан, сауда
Теңге тұрақталған кезде қазақстандық экспорттың бесекеге қабілеттігі азаяды
Экономикалық тоқырауға дейін теңгенің тез ревальвациясы, Россия тауарларының
Нақты көрсеткіштер бойынша рубльге қатысты теңге двеальвациясы
Қазақстанның Ресеймен сауда айналымы тауарларды көрші елден алып
Ресейден бұл тауарларды алу Қазақстан серіктестері және ТМД
Қазақстан және ТМД елдері үшін автокөлік, өнеркәсіп жабдықтары
Қазақстанның экспортының жалпы көлемінде 65% минералды өнімдерін құрайды,
Алайда мемлекеттер арасында экспорттер сауда-айналымын төмендету қарқынын жоюға
Қорыта айтқанда, отандық тауар өндірушілерін қолдау Қазақстандық кәсіпкерлерді
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Указ Президента РК имеющим силу Закона «О лицензировании»
Постановление Правительства РК от 30.06.1997г. №1037 «О лицензировании
Учет внешнеэкономической деятельности, Алматы,
2001г. «Библиотека бухгалтера и предпринимателя»
Грузовая таможенная декларация
Таможенный кодекс РК;
Родостовец В.К. «Бухгалтерский учет на предприятии», Алматы, Центр-аудит
Закон РК «О таможенном деле в Республике
Инструкция «Об организации экспортно-импортного валютного контроля РК», утвержденный
Закон «О налогах и других платежах в бюджет»;
Закон Республики Казахстан «О таможенном деле в РК»
Закон «О таможенном деле в РК», от 20.07.1995г.
Приказа Таможенного Комитета МГД РК от 04.04.2000г. №117
Р.Е.Елемесов. «Халықаралық экономикалық қатынастар». Алматы, «Қазақ университеті». 2002.
Майдан-Әли Байгісиев. «Халықаралық экономикалық қатынастар». Оқу құралы. Алматы,
Маманов, Молдақұлова. «Халықаралық қатынастар».
Доғалова Г.Н. «Халықаралық экономика». Оқу құралы. Алматы. «Экономика».
Н.Қ.Мамыров, М.Ә.Тілеужанова. «Макроэкономика». Оқулық. Алматы, «Экономика». 2003.
«Экономикалық теория негіздері». Оқулық. Алматы, «Санат». 1998.
Сейтқасымов Ғ.С. «Ақша, несие, банктер». Оқулық. Алматы, «Экономика».
ҚР-ның 2007жылғы қысқаша статистика жинағы
43