Жоспары:
І. Кіріспе.
ІІ. Негізгі бөлім
ІІ.1. Дөңгелек ауыздылар (Сусlоstоmаtа) класына сипаттама.
ІІ.2. Миксиндер отряды.
ІІ.3. Миногалар отряды.
ІІ.3.1. Теңіз миногасының (реtгоmуzоп maчiпиs)
ІІ.3.2. Өзен миногасының (Іаmреtга flиvіаtіlis)
ІІ.3.3. Бұлақ миногасы (Іаmреtга рlапегі)
ІІ.3.4. Каспий миногасы (Caspіomyzon wagnerі)
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
І. Кіріспе.
Ихтиология (ichthys - балық және логия) - балықтар
Қазіргі заманның басты проблемалары, ашық мұхитпен ішкі су қоймаларының
Ихтиология балықтардың сыртқы белгілері мен ішкі құрылысын (морфологиясы
Ихтиология мынадай салалардан тұрады: балықтар физиологиясы, балық өсіру, өндірістік
19 ғасырдың аяғы мен 20 ғасырдың басында неміс ғалымы
Ихтиологиялық зерттеулерді дамытуға көмектесетін Халықаралық Ихтиологиялық бірлестік, Халықаралық Ихтиологиялық
Республикамыздың ірілі-уақты суларын терең зерттеу 20 ғасырдың 40-жылдарынан басталды.
20 ғасырдың 60-жылдарынан Қазақстанның әр өңіріне лайық балық ш-тарын
ІІ. Негізгі бөлім
Дөңгелек ауыздылар осы кезде тіршілік омыртқалылардың ішіндегі өте қарапайым
Сырт пішіні мен,тіршілік әрекетіне қарағанда, олар балықтарға ұқсас, ал
Дөңгелек ауыздылардың аяктары мен жактары болмайды. Мұның өзі олардың
ІІ.1. Дөңгелек ауыздылар (Сусlоstоmаtа) класына сипаттама.
Сыртқы көрінісі. Денесі балықтардың денесі сияқты ұзын және үш
Денесінің арқа және құйрық жағындағы еттері карапайым құрылысты болады.
Тұлға мен құйрық бөлімдерінің скелеті негізінен хордадаи тұрады. Хорданың
Бұларда ми сауытының құрылысы да қарапайым болады. Ол мидың
Миногалардың висцеральдық скелеті жіктелмеген тоғыз желбезек доғасынан тұрады, олар
Ми сауыты мен висцеральдық скелеттің негізгі ерекшелікте-рі: жақтың, ми
Ас қорыту органдары — воронкадан, тілден, жұтқыншақтан және ішектен
Ішектің алдыңғы бөлімінен бауыр дамиды, ал ұйқы безі же-тілмеген.
Желбезек аппараты. Денесінің ұзына бойына бас бөлімінің екі жағынан
Тыныс алғанда су желбезек тесіктерінен желбезек қапшық-тарына еніп, ал
Қан айналу органдары. Дөңгелек ауыздылардың қан жүретін органдарының құрылысы
Қанды алып кететін желбезек артериялары қолқаның дара түбіріне келіп
Нерв системасы. Дөңгелек ауыздылардың миы бес бөлімнен:алдыңғы (tеlепсерһаlоп), аралық
Мидан 10 пар нерв тарайды. Жұлын нервтері екі түбірлі
Сезім органдары — өте қарапайым. Есіту органы ішкі құлақтан
Зәр шығару органдары — мезонефрикалық (теsоперһгоs) бүйректерден құралады. Бұлардың
Жыныс бездері — дара, олардың арнаулы түтіктері болмайды. Жыныстық
ІІ.2. Миксиндер отряды
Миксиндер. Балықтардың уақытша паразиті миксиндер болып есептеледі. Бұлардың паразиттік
Миксиндердің арқа қанаттары болмайды, нашар дамыған көздері тері астында
Ауыз воронкасының жиегінде 4 пар қармалағыштары, тілінің үстіңгі жағында
Миксиндер қос жынысты организмдер. Жүмыртқалары үлкен, 20 мм жетеді.
Миксиндер — Атлантика, Тынық және Индня мұхиттарында таралған жануарлар.
Миксиндер көбінесе балықтардың желбезектері арқылы ішіне кіріп, олардың терісі
ІІ.3. Миногалар отряды
Миногалар (Petromуzonіformes) – омыртқалылардың дөңгелекауыз-дылар класының отряды.
Миногалар миксиндерге қарағанда паразиттік тіршілік етуге аз бейімделген. Ұрықтанған
Желбезек қапшықшалары жұтқыншақ ішіне ашылады. Жұтқыншағының құрсақ жағындағы бөлімінде
Бұл отряд бір тұқымдастан (реіготуzопісіае) және жеті туыстан құралады.
ІІ.3.1. Теңіз миногасы (реtгоmуzоп maчiпиs)
Теңіз миногасының (реtгоmуzоп maчiпиs) ұзындығы 50— 100 см. Бұлар
ІІ.3.2. Өзен миногасы (Іаmреtга flиvіаtіlis)
Өзен миногасының (Іаmреtга flиvіаtіlis) денесінің ұзындығы 40 см-дей болады.
ІІ.3.3. Бұлақ миногасы (Іаmреtга рlапегі)
Бұлақ миногасы (Іаmреtга рlапегі) ұзындығы 30 см-ге жуық, Европа
ІІ.3.4. Каспий миногасы (Caspіomyzon wagnerі)
Каспий миногасы (Caspіomyzon wagnerі) – миногатәрізділер отрядының миногалар тұқымдасының
Каспий тeңізі су алабының Әзербайжан және Солтүстік
Су электр станциялары салынғанша Еділмен Калинин қаласына, Камамен
Ұзындығы 20 – 55 см, салмағы 30 – 200
Денесі жалаңаш, пішіні жыланбалық тектес. Қаңқасында сүйекті тіні болмайды,
Көбеюі мен дернәсілдік уақыты өзенде (18 – 20°С-та 8
Еті өте дәмді және майлы (31 – 34%) болғандықтан
Каспий тілтістісі
Каспий тілтістісі – дөңгелек ауыздылар класының өкілі. Балықтәрізді жануардың
1941 жылға дейін жылына орта есеппен 350 тонна тілтіс
ІІІ. Қорытынды.
Сонымен қорыта келе, айтарымыз дөңгелек ауыздылар осы кезде тіршілік
Сырт пішіні мен,тіршілік әрекетіне қарағанда, олар балықтарға ұқсас, ал
Миксиндер. Балықтардың уақытша паразиті миксиндер болып есептеледі. Бұлардың паразиттік
Миксиндердің арқа қанаттары болмайды, нашар дамыған көздері тері астында
Ауыз воронкасының жиегінде 4 пар қармалағыштары, тілінің үстіңгі жағында
Миксиндер қос жынысты организмдер. Жүмыртқалары үлкен, 20 мм жетеді.
Миксиндер — Атлантика, Тынық және Индня мұхиттарында таралған жануарлар.
Миксиндер көбінесе балықтардың желбезектері арқылы ішіне кіріп, олардың терісі
Миногалар миксиндерге қарағанда паразиттік тіршілік етуге аз бейімделген. Ұрықтанған
Желбезек қапшықшалары жұтқыншақ ішіне ашылады. Жұтқыншағының құрсақ жағындағы бөлімінде
Бұл отряд бір тұқымдастан (реіготуzопісіае) және жеті туыстан құралады.
Теңіз миногалары уылдырығын көктемде шашады. Уылдырықтарын су түбін қазып,
Өзен миногаларыньщ Каспий миногасына карағанда кәсіптік маңызы аз.
Бұлақ миногасы (Іаmреtга рlапегі) ұзындығы 30 см-ге жуық, Европа
Пайдаланылған әдебиеттер
Дәуітбаева К.Ә. Омыртқасыздар зоологиясы. Алматы - 2005.-416 б.
Наумов С.П. Омыртқалылар зоологиясы. Алматы: Мектеп, 1970. - 286
Дәуітбаева К.Ә. Омыртқасыздар зоологиясы. Алматы. - 2004 ж.
Ковшарь А.Ф. Қазақстандағы жануарлар әлемі. Алматы: Алматы кітап ААҚ,
Несіпбаев Т.Жануарлар физиологиясы. - Алматы: Қайнар-1995-352 с.
Қазақстан жануарлары мен өсімдіктері. Алматы., 2005 ж.
Н.М.Кобышев, Б.С.Кубанцов «География животных с основами зоологии», М., «Педагогика»,
Б.Муханов және т.б. «Жануартану» А., Рауан, 1994.
С.Н. Наумов. Зоология позвоночных. М.,1982.
Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған
“Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы”, 4 – том