I - бөлім. Халқаралық валюта қатынастары..............................
1.1. Валюта және оның түрлері. Валюта курсы..............................
1.2 Валюта нарығының мәні: түрлері, дамуы...............................
II – бөлім. Халқаралық валюта жүйесі.....................................
2.1. Халқаралық валюта жүйесінің эволюциясы...........................
2.2. Халқаралық валюталық жүйенің
элементтері .................................................................................
2.3. Халқаралық валюта жүйесіндегі халқаралық қаржы ұйымының
Қорытынды………………………………………………………………
Қолданылған әдебиеттер тізімі……………………………………..
I - бөлім. Халқаралық валюта қатынастары.
1.1. Валюта және оның түрлері. Валюта курсы.
Валюта (итальян сөзі, сөзбе-сөз-құн ) – елдің ақша
Шаруашылық жағдайларын интернационалдандыру және әлемдік еңбек бөлінісін интенсивтендіру
Валюта қатынастары - әлемдік шаруашылықта валюта айналымынан қалыптасатын
Валюта қатынастарының туындауы ұдайы өндіріске байланысты болғанымен оған,
Валюталық жүйенің маңызды элементі- валюталық бағам болып табылады.
Валюталық бағам – бұл бір елдің ақша бірлігінің
Бағамның қалыптасуына ықпал ететін үш факторлар тобын бөліп
Саяси –саяси тұрақтылық, валюталы заңдылықтардың ырықтандырылуы, валюталық саясат
Экономикалық, халқаралық тәжірибеде анықталатын экономикалық тікбұрыштың шыңы сияқты:
Психологиялық: жаппай сұраныс, негізгі капиталды тәуекелден қорғануға ұмтылыс
Монометаллизм тұсында – алтын немесе күміс – валюталық
Валюталық бағам алтын нүктелерінің шегінен шығып кете алмады,
1971 жылы долларды алтынға ресми бағасы бойынша ауыстыру
Бұл жағдайда валюталық бағамның қалыптасу ерекшелігі мынада: валюталар
Валюталық бағам валюталық паритет шеңберінде ауытқиды.ХВҚ-ның жарғысы бойынша
Валюта бағамдарының динамикасы ақша бірліктерінің сатып алу қабілеттеріне,
Жалпы алғанда валюталық бағамның қозғалысының бағыттарын анықтайтын факторларды
Фундаментальды факторлар олта мерзімде әрекет ететін ұлттық экономиканың
Техникалық талдау – бұл бағамды жүргізу графигін талдауды
Қысқа мерзімді күтпеген факторлар валюталық бағам динамикасына маңызды
АҚШ-тың ішкі айналысында жанама баға белгіленімі неміс маркасына
Валюталық баға белгіленімінің түрі валютаның жағдайына, оның курстық
Әр валюта бойынша сұраныс пен ұсынысты салыстыру жолымен
Сатушы және сатып алушы курстарының арасындағы айырма банктің
Банкаралық валюталық нарықтардағы операциялар халқаралық төлем және
Сауда- өнеркәсібі клиентурасы үшін валюталар котировкасы банкімен кросс-курс
Чектің бағамы телеграф аударымының бағамынан төмен, өйткені осы
Кейбір мемлекеттерде операцияның әр түрі бойынша қолданылатын ұлттық
Айырбас валюталық бағамдардан басқа статистикалық және экономикалық талдау
АҚШ долларының валюталық бағамдарының тиімді индекстерінің ішіндегі біршама
Валюта бағамдарының ағымын талдау барысында номиналдық және нақты
Нақты валюта бағамының индексі сәйкес келетін екі елдің
1.2 Валюта нарығының мәні: түрлері, дамуы.
Валюталық нарықтар уақтылы есеп айырысуларды жүзеге асыруды,
Халқаралық есеп айырысудың өзіндік ерекшелігі барлық елдер үшін
Валюталық нарықтарда шетел валютасына деген сұраныс пен ұсыныс
Сонымен, валюталық нарықтарда валюталық операцияларды жүргізуге халқаралық сауда
Валюталық нарықтар – сұраныс пен ұсыныс негізінде ондағы
шаруашылық байланыстардың интернационалдануы негізінде валюталық нарықтардың интернационалдануының күшеюі;
байланыстың жаңа жүйелерін пайдалану;
әлемнің барлық бөліктеріне тәулік ішінде үздіксіз операцияларды жасау;
банктердің корреспонденттік шоттары бойынша жазбаша түрде негізделетін валюталық
коммерциялық валюталық мәмілелерімен салыстырғанда алыпсатарлық және арбитраждық валюталық
Валюталық операциялардың көлеміне, сипатына және пайдаланылатын валюталар тобына
Халқаралық валюталық нарықтар ірі дүниежүзілік қаржы орталықтарында шоғырланған.
Аймақтық және жергілікті нарықтарда белгілі бір конвертирленетін валюталармен
Ұлттық валюталық нарықтар деп, ережеге сәйкес, халқаралық
Сол немесе басқа елдің ішкі валюталық заңдылықтарының ырықтандырылуына
Институтциональдық көзқараспен қарағанда, валюталық нарық банктер, банкирлер үйін,
Қалған банктер мен брокерлік фирмалар өздерінің операцияларын
Валюталық операцияларды жүргізуге құқылы банктер өкілетті немесе девиздік
Девиздік банктердің валюталық нарықтағы операцияларға қатысу дәрежесі
Әдетте, валюталық операциялар банктер арасында тікелей жүргізіледі (
Дүниежүзілік тек өте ірі банктерінде валюталық департамаенттер және
Банктердің басқа да топтары ірі, бірақ азырақдиверсификацияланған
Брокерлік фирмалар 30%-ға жуық валюталық операцияларға қызмет етеді
Брокерлер делдал ретінде бола отырып, клиенттерден брокерлік комиссиялық
Брокер мәміле жасайтын және баға белгілейтін өзінің банк-клиенттеріне
Банктердің валютамен жасалатын операциялары клиенттердің есебінен де,
Аударым – бұл басқа елдегі банк-корреспондентіне өзінің клиентінің
Банктік чек – шетелдік банк-корреспондентке чекті ұстаушының ағымдық
Банктік вексель – осы елдің банктің шетелдік банк-корреспондетке
Бұл жерде чектер мен тратталарды тек қана
Несиелік айналыс құралдары халқаралық төлем айналымынан алтын мен
Халқаралық есеп айырысулардың сызбалы механизімін былай беруге болады:
II – бөлім. Халқаралық валюта жүйесі.
2.1. Халқаралық валюта жүйесінің эволюциясы.
Бірінші дүниежүзілік валюта жүйесі алтын монеталы стандарт негізінде
Екінші дүниежүзілік валюта жүйесі 1922 жылы Генуя халқаралық
Девиз деген кез-келген формадағы шетел валютасы.
Үшінші дүниежүзілік валюта жүйесі 1944 жылы 22
Төртінші (қазіргі) дүниежүзілік валюта жүйесі 1976 жылдың қаңтарында
Ямайка валюта жүйесінің бұрынғы жүйеден айырмашылығы:
алтын өзінің монетарлық қызмет атқаруын тоқтатты, яғни енді
алтын девизді стандарттың орнына жаңа халқаралық есеп айырысу
ХВҚ-ның мүшелері валюталық паритетті қолданбай кез-келген валюта бағамының
Бреттон Вудс жүйесінен ауысқан ХВҚ-ның міндетті мемлекетаралық валюталық
1979 жылы Европалық экономикалық одақтың шеңберінде Батыс Европа
ЕВЖ-нің дамуындағы маңызды кезең-саяси, экономикалық және валюталық одақ
Екінші кезеңде Европа валюталық институты құрылып, оның құрамына
Үшінші кезең экономикалық одақтың бірнеше мемлекеті несие –
2.2. Халқаралық валюталық жүйенің
түрлері, элементтері.
Валюта жүйесі – ол экономикалық көзқарас тұрғысынан шаруашылық
Тарихи үш түрлі: ұлттық, дүниежүзілік және мемлекетаралық немесе
Ұлттық валюта жүйесі деген қоғамның ұдайы өндірісті қалыптастыруға
Ұлттық валюта жүйесі ұлттық валютаға негізделіп құрылады. Ұлттық
Ұлттық валюта жүйесінің негізгі элементтері мыналар:
ұлттық валюта;
ұлттық валютаның шетел валютасына айырбасталу жағдайлары;
валюталық паритеттің бірдейлік ережесі- валюталардың алтын құрамына байланысты
валюта бағамының тәртібі.
валюталық шектеудің болуы немесе болмауы.
төрт қосындыдан тұратын (елдің ресми алтын және валюта
халқаралық несиелік айналым құралдары мен халқаралық есеп айырысу
валюта қатынастарын реттейтін ұлттық органдардың статусы.
Әлемдік шаруашылық қатынастарының дамуына байланысты әр елдің ұлттық
Дүниежүзілік валюта деген халқаралық валюта қатынастарының ұйымдастыру формасы,
Дүниежүзілік валюта жүйесі елдер арасындағы ақша-есептесу қатынастарын,
Алғашқыда әлемдік ақшаның бірден-бір түрі болын алтын, кейін
Ұзақ тарихи дамудың нәтижесінде дүниежүзілік валюта жүйесінің негізгі
әлемдік ақшаның міндетті формасы (алтын, резервтік валюта, халқаралық
валюталық паритет пен валюта бағамы тәртібін үйлестіру;
валюталық шектеу көлемін тәртіптеу;
халқаралық валюта өтімділігінің құрамдас бөліктерін белгілеу;
халқаралық несиелік айналым құралдарын қолдану тәртібін үйлестіру;
әлемдік валюта нерығы мен алтын нарығының ережесі;
мемлекетаралық реттеу институтының статусы – 1944 жылдан халқаралық
Аймақтық валюта жүйесі – дүниежүзілік валюта жүйесінің шеңберінде
Дүниежүзілік валюта жүйесінің ерекшеліктері мен тұрақтылығы оның құрылымдық
2.3. Халқаралық валюта жүйесіндегі халқаралық
қаржы ұйымының ролі.
Бұл мекемелер ағымдағы жүзжылдықта пайда болды. Олар
Халқаралық есеп айырысу банкі ( ХЕБ-БМР ).
Халқаралық есеп айырысу банкі – алғашқы халқаралық дәрежедегі
ХЕБ-ны құрудың мақсаты қатысушы – елдердің орталық банктерінің
Халқаралық есеп айырысу банкі – алғашқы халқаралық бәрежедегі
Бұл елдердің орталық банктері ХЕБ-ның құрылтайшылары, әрі оның
Қазіргі кезде ХЕБ мүшесі болып 30-дан астам мемлекет
ХЕБ-ның қызметін акционерлердің жалпы жиналысы мен директорлар
ХЕБ әлемдік басты валюталардың бағамын қолдау мақсатында
Қорытынды
Валюталық жүйенің басты элементі – валюталық бағам. Валюталық
Валюталық нарықтарды валюталық оперпцияларды жүргізудің негізіне халқаралық сауда,
Валюталық нарықтардың қатысушыларын екі басты топқа бөледі:
Шетел валютасы халқаралық төлем айналымында ең басты банктік
Валюталық бағам – басқа елдің ақша бірлігіне қатысты
Валюталардың баға белгіленімі айырбас үшін ұсынылған екі ақша
Сауда-өнеркәсіптік клиенттер үшін валюталар баға белгілеу кросс-бағам негізінде
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Н.Қ. Мамыров, М.Ә.Тілеужанова. "Макроэкономика"
2. Д.М. Мадиярова. "Сыртқы экономика саясаты және
экономикалық қауіпсіздік ". 2000ж.
3. А.П. Казаков, И.В. Минаев. "Экономика". 1996ж.
4. О.Ю. Мамедов. "Современная экономика". 1999ж.
5. В.Д. Камаева. "Эконом теория". 1999ж.
6. Ф.Г. Гайнулин. "Основы эконом теорий". 1998ж.
7. Б. Мәдешев. "Нарықтық эконом теорияға кіріспе".
8. С.Сатыбалдин."Азиатский кризис причины и уроки". 2000ж.
9. Н.М.Зубко. "Экономическая теория". 1998ж.
10. Б. Жүнісов, Ұ.Мәмбетов, ү.Байжомартов.
"Нарықтық экономика негіздері". 1994ж.
11. Осипова. Общая эконом теория 1994ж.
Әубакіров. “Жалпы эконом теория” 1999ж.
Шеденов. “Жалпы эконом теория” 2004ж.
Эриашивили. “Эконом теория” 1999ж.
23