Мазмұны
Кіріспе 3
1. Cақтандыру менеджерінің ақпараттық жүйесін тұрғызуды негіздеу 4
1.1 Қазақстандағы сақтандырудың қызмет нарығының қалыптасуы 4
1.1.1 Сақтандыру түрлері, заңды және жеке тұлғалардың мүліктерін сақтандыруды
1.1.2 Азаматтардың жеке автокөлігін ерікті сақтандыру 14
1.2 Сақтандыру компаниясының сипаттамасы және басқару жүйелері 16
1.3 Мүлікті сақтандырудың ақпараттық жүйесін тұрғызудың міндеті мен тағайындалуы
1.4 Мүлікті сақтандырудың ақпараттық жүйесіне қойылатын талаптар 22
1.4.1 Ақпараттық жүйелер құрылымына қойылатын талаптар 22
1.4.2 Ақпараттық жүйелер ресурстарына қойылатын талаптар 24
1.4.3 Ақпараттық жабдықтауға қойылатын талаптар 25
1.4.4 Ұйымдастырушы жабдықтауға қойылатын талаптар 26
1.4.5 Техникалық жабдықтауға қойылатын талаптар 27
1.4.6 Программалық жабдықтауға қойылатын талаптар 28
1.4.7 Математикалық жабдықтауға қойылатын талаптар 30
1.4.8 Ақпараттық және программалық құралдарды бұзылудан және деректерден алудан
1.5 Сақтандырудың ақпараттық жүйесінің концептуалдық схемасы 32
сақтандырудың ақпараттық жүйесі. 34
2. Cақтандыру менеджерінің ақпараттық жүйесін жобалау 34
2.1 Ақпараттық жүйе есептер кешенінің орны 34
2.2. Есептерді орнату 36
2.2.1 Есептер кешенінің сипаттамасы 36
2.2.2 Кіріс ақпараттары 37
2.2.3 Шығыс ақпараттары 40
2.3 Ақпараттық база 41
2.4 Есептерді математикалық жабдықтау 42
2.4.1 Есептің шешімінің алгоритмін сипаттау 42
2.5 Программалық жабдықтау 46
2.5.1 “СК” есептер кешенін орындау үшін қолданылатын программалық жабдықтаудың
2.5.2 Программалық жабдықтаудың құрылымы 47
2.5.3 Басқару инструкциясы 48
2.5.4 Бақылау мысалы 50
2.6 Есеп кешенінде ақпараттық технологияларды сипаттау 51
3. Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және оны қолданудың мүмкін
3.1 Ақпараттық жүйені құруға кететін шығындарды бағалау 51
3.2 Есеп кешенінде ақпараттық технологияларды жаңарту кепілдемесі 57
Қорытынды 57
Қолданылған әдебиеттер тізімі 58
Кіріспе
Бүгінде біздің мемлекетіміз экономикалық әрі саяси күрделі жағдайда тұр.
Біздің қоғамымыздағы сақтандыру өзінің қалыптасуы мен даму процесіне байланысты
Соңғы жылдар ішінде сақтандыру жүйелері түбегейлі қайта құралуларға төтеп
Дипломдық жұмыстың мақсаты – Cақтандыру менеджерінің ақпараттық жүйесін
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, теориялық бөлімнен, негізгі бөлімнен, ақпараттық
Теориялық бөлімде: тақырып аясы және процестің экономикалық мағынасы; “Сақтандыру
Дипломдық жұмыста қолданылған 21әдебиет атауының тізімі, 4қосымша, 22кесте және
1. Cақтандыру менеджерінің ақпараттық жүйесін тұрғызуды негіздеу
1.1 Қазақстандағы сақтандырудың қызмет нарығының қалыптасуы
Сақтандыру объектісі бойынша сақтандыру қатынастарының барлық жиынтығын екі үлкен
Cақтандыру менеджерінің сақтандырушылық қатынастардың объектісі - оның барлық
Сақтанған болып сақтанушының меншігіндегі, сондай-ақ оның сеніміндегі, қолдануындағы және
2002ж. 3 қазанынан “Сақтандыру туралы” заңды күші бар Қазақстан
Кәсіпкерлік қызметте кәсіпкер контрагенттерімен өздерінің міндеттемелерінің бұзылуынан немесе кәсіпкерге
Азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыру кезінде сақтандыру объектісі болып басқа адамдардың
Сақтандыру түрлерінің саны тәжірибеде шектелмеген және әлеуетті сақтанушылардың мүдделерінің
Мысалға, бізде ең көп таралған сақтандырудың кейбірін келтірейік.
Cақтандыру менеджерінің заңды және жеке тұлғалардың мүліктерін сақтандыруда бұл
Менеджер қауіптер сипаттары бойынша сыныптау тек сақтандыруды қамтиды және
Оттан және стихиялық жағдайлардан сақтандыру.
Зиянкестердің және тиімді емес табиғат жағдайларынан сақтандыру.
Cақтандыру менеджерінің заттардың барлық түрлерін апаттардан және басқа
Техногендік апаттар мен катастрофалардан сақтандыру.
Қаржылық тәуекелдерден сақтандыру.
Қауіптер сипаттамасы бойынша сыныптау зиянды анықтау мен сақтанушылық орны
Қазақстан Республикасында сақтандыру бизнесін реттеудің заңдық жүйесін дамыту үрдісі
Істе болған “Қазақстан Республикасындағы сақтандыру туралы” Заңындағы кемшіліктер мен
Осы Жарғыға сәйкес сақтандырудағы лицензиялау мен бақылау органының өкілеттіктерімен
Сақтандырудың құқықтық негізін қалыптастыру үшін тығыз фундаментті қалаған заң
Бүгінгі күні Қазақстан Республикасындағы сақтандырушылық туралы заңы Азаматтық кодекстің
Сақтандырушылық қатынастарды реттейтін негізгі заң акітелрі болып табылатын “Сақтандыру
Сақтандыру келісімінің нысаны мен мазмұнына Жарлықпен белгілі бір талаптар
Сақтандырушы сақтандыру төлемін төлегеннен кейін, ал оны төлеу кейінге
Сақтандырушылық қорғаудың қызмет ету кезеңі, егер міндетті сақтандыру туралы
Сақтандыру территориясы Қазақстан Республикасының территориясымен, егер сақтандыру объектісі сипатынан
Жарлықпен келісімді мерзіміне дейін тоқтату және оны жарамсыз деп
Азаматтық кодекспен қарастырылған міндеттері тоқтатудың жалпы негіздерінен басқа сақтандыру
сақтандыру объектісі жойылған кезде;
оны ауыстыру болмаған жағдайдағы сақтандырушы болып табылмайтын сақтанушының өлімі;
егер сақтандырушы сақтанушының ауысуына қарсы болып, ал келісіммен немесе
егер басқа жағдайлар қарастырылмаса, сақтанушымен кезекті сақтандыру салымдарын бекітілген
сақтандырушы мен сақтанушының талаптары, егер бұл сақтандыру шарттарымен, сондай-ақ
Келісімнің қызмет ету кезеңінде сақтандырушының сақтандыру сомасын көбейту талабына
Бір жылға келісілген келісімдер бойынша сақтандырушылық төлемдер сақтанушымен бекітілген
Бір жылдан аз мерзімге қол қойылған келісімдер бойынша сақтандырушылық
2 айға – 30%,
3 айға – 40%
4 айға – 50%
5 айға – 60%
6 айға – 70%
7 айға – 75%
8 айға – 80%
9 айға – 85%
10 айға – 90%
11 айға – 95% мерзімдеріне сақтану кезінде.
Жоғарыда көрсетілген мөлшерлерде және сақтандырушылық сомалардың жоғарылауына сәйкес келісілген
Тәжірибеде сақтандырушылар 2 немесе 3 жылға келісілген мерзімімен мүлікті
Cақтандыру компаниясы бес және одан да көп өткен жылдар
1.1.1 Сақтандыру түрлері, заңды және жеке тұлғалардың мүліктерін сақтандыруды
Өз сақтанушыларына кездейсоқ оқиға басталған жағдайда жоғалған, бүлінген мүліктер
Міне осылайша, жер сілкінісі – адамдардың кездейсоқ оқиғадан қорғана
Осыған байланысты жер сілкінісінің зардабын жою жөніндегі жұмыстарды ұйымдастырудың
Жер сілкінуден мүліктерді сақтандыру жекеменшік иесін, жалгерлерді өрттен, ұрлық
Жер сілкінуден сақтандыру, шын мәнінде үлкен зияннан емес, орасан
Жер сілкіну қатерінің сақтандыру шарттарының барлық түрлері бойынша шығындарды
Біздің алдымызда жер сілкінуден болған зардаптардың мөлшерін анықтап және
Жер сілкінудің салдарынан болған нақты зиянды анықтау орасан зор
Әрине, мүмкін – қадірінше бұл комиссияларды мейлінше тәжірибелі, білікті
Сақтандыру өтемін уақтылы әрі толық төлеу сақтанушыға бүлінген мүлікті
Cақтандыру менеджері жер сілкінудің нәтижесінде зардап шеккен азаматтардың жекеменшігінде
Жұмыстың мынадай тәртібін, яғни үй құрылыстарының өзге де объектілердің
Зиянды анықтау мен сақтандыру өтемін төлеу әдеттегідей Қазақстан Республикасы
Мұның негізі етіп техникалық инвентаризация бюросының бағасын алу керек.
- сақтандыру оқиғасының қолда барын түгендеуді және мүліктің жойылуы
- зиянның сомасын анықтау;
- сақтандыру өтемінің сомасын есептеу;
- сақтанушының есептелген өтемінің толық немесе жартылай сомасын алуға
- сақтанушыға сақтандыру өтемін төлеу.
Келтірілген зияндар мен сақтандыру өтемін бөлек – бөлек қараудың
Құрылыстың бүлінгені немесе жойылғаны жөніндегі акті белгіленген нысандағы бланкіде
Сақтанушының жойылған немесе бүлінген құрылыс және сол құрылыстың оған
- ауылдық, селолық жерлерде – сақтандырудың бағалау парақша-сы мен
- қалада – техникалық инвентаризацияның паспорты, техникалық инвентаризация бюросының
Cақтандыру менеджерінің мүлікті ерікті сақтандыру өтемін сақтандыру оқиғасы
Мынадай жағдайда, яғни мүліктің жойылғаны анықталғанда немесе келтірілген зиян
Жер сілкінудің зардабын жою кезінде, егер сақтандыру оқиғасы болған
Бұл орайда қосымша жай болып ас үй, астыңғы үй,
Сақтандыру өтемі мынадай жағдайда төленеді, егер мүлік сақтанушының немесе
Сақтанушының отбасы мүшелері болып, онымен бірге тұратын әрі шаруашылықты,
Cақтандыру менеджерінің сақтандыруы деп мүліктің өзі және
Мынадай болуы да ықтимал, мысалы, сақтанушылар сақтандыру өтемінің мөлшерін
Мынадай да фактілер кездеседі, яғни сақтанушының шығынын бағалау жөніндегі
Келтірілген шығынның мөлшері актіде немесе анықтама есептеу-де көрсетілген үй
Зат мынадай жағдайда бүлінген деп есептеледі, егер жер сілкінудің
Заттың қаншалықты тозғанының процентін анықтау кезінде мүмкіншілігі бойынша мыналар
Мүліктің жер сілкіну кезіндегі шығынын анықтау мен оларды сақтандыру
Сақтандырылған мүліктің жер сілкіну салдарынан жойылуы мен бүлінгені туралы
Жер сілкіну салдарынан объектілер мен мүлік түрлерінің орасан көп
Сақтанушының меншігіне жататын мүліктердің жойылуы кезінде шығын толық баланстық
Шығынның құнына сақтандыру оқиғасы сәтінде бар – жоғы құжат-тармен
Негізгі құралдардың қатарына жататын мүліктердің тозуы бойынша жеңілдік беру
Шығынның жалпы формуласы мына түрінде болады:
мұндағы,
СП – страховая премия;
БНП – базовая нетто – премия;
АP – аквизициялық шығындардың коэффициенті (әр регионға жарлықпен қойылады);
0,96 – 4% салықты есептейтін коэффициент.
1.1.2 Азаматтардың жеке автокөлігін ерікті сақтандыру
Азаматтардың жеке автокөлігін ерікті сақтандыру шарты сақтандыру ұйымдарымен 1мерзімге
Сақтандыру екі нұсқада жүзеге асады:
1. 0,5 мың теңгеден 1,0 мың теңгеге дейінгі сақтандыру
2. 0,1 мың теңгеден 3,0 мың теңгеге дейінгі сақтандыру
Жеке мүлікті сақтандыру ол ұрланған жағдайда, сол секілді жойылып
Шарт сақтандыру куәлігінің бланкісіне хатталады. Жеке мүлікті сақтандыру шарты
төлемдік қолма-қол ақшамен төлеген кезде;
ақшасыз есеп айырысқан кезде – еңбекақыны беретін күн белгіленген
салымнан алып ақша аударған кезде – сақтандыру орган-дарының есеп-шотына
Шарттың іс-әрекеті бір жылдан соң, яғни шарт күшіне енген
Сақтандыру оқиғасы басталған кездегі сақтанушының міндеті:
- мүлік ұрланған жағдайда, адамның әдейі істеген жөнсіз әрекеті
- бір тәулік мерзімде сақтандыру оқиғасы болған аумаққа қарайтын
- жойылған немесе ұрланған мүліктердің сақтандыру ұйымдарынан алған нысан
- актіні жасау кезінде сақтандыру ұйымының өкіліне бүлінген заттардың
Актіні жасауды сақтандыру ұйымы сақтанушы мен екі куәнің міндетті
Сақтандыру өтемі төленбейді, егер:
1. Сақтандыру оқиғасы сақтанушының әдейі істеген әрекеті салдарынан зиянға
2. Үшінші бір адам мүлікті ұрласа, жойғысы келсе, бірақ
3. Тек қана заттар қалдықсыз құрып кеткеннен басқа кездегі
Егер сақтанушы құрып кеткен заттардың ішіне жойылмаған нәрсені әдейі
Егер де келтірілген зақым орнына келтірілсе, онда сақтанушы сақтандыру
1.2 Сақтандыру компаниясының сипаттамасы және басқару жүйелері
“Халық” банкінің ”Сақтандыру компаниясы” нарықта 6 жылдан бері жұмыс
Компанияның имиджіне және қызмет ету стандартының құрылуына компанияның акционерлері
Компанияның жарғылық капиталы 1 364,0 млн. теңгені құрайды және
Компания өзінің белсенділігін дара қызмет ету сферасында дамытады, бөлшек
Қазіргі уақытта біз сақтандырудың барлық түрлерін ұсынамыз. Клиенттердің ыңғайлылығына
Сурет 1
“Халық” банкінің “Сақтандыру компаниясының” ұйымдық құрылымы
“Халық” банкінің ”Сақтандыру компаниясы” өздерінің клиенттеріне кең және әр
Сақтандыру топтары Сыйақы 2004
Мың тг. Үлес
Мүлік жүйесін сақтандыру 353 002 25%
Жауапкершілікті және мүлікті сақтандыру 506 480 36%
Жеке сақтандыру 369 813 26%
Қаржылық тәуекелдерді сақтандыру 172 363 12%
Барлығы: 1 401 658 100%
Cақтандыру менеджерінің мүлік жүйесін сақтандыру төмендегідей бөліктерден тұрады:
- мүлікті өз еркімен сақтандыру;
- БАНК – МҮЛІК сақтандыруы;
- мүлік иесінің азаматтық – құқықтық жауапкершілігін ерікті сақтандыруы;
- мүлік иесінің азаматтық – құқықтық жауапкершілігін міндетті сақтандыруы;
- тасымалдаушының жолаушылар алдындағы азаматтық – құқықтық жауапкершілігін міндетті
Cақтандыру менеджерінің мүлікті ерікті сақтандыру төмендегідей бөліктерден
- кәсіпорын мүліктерін сақтандыру;
- мұнай операцияларын сақтандыру;
- құрылысты сақтандыру;
- ұшақтар мен қайықтарды сақтандыру;
- жүктерді сақтандыру және т.б.
Cақтандыру менеджерінің ерікті сақтандыру төмендегідей бөліктерден тұрады:
- медициналық ерікті сақтандыру;
- аурулардан сақтандыру;
- шетелге кететін және ҚР келетін азаматтарды сақтандыру;
- жұмысшының денсаулығына және өміріне зақым келтіргені үшін жұмыс
Cақтандыру менеджерінің қаржылық тәуекелдерді сақтандыру төмендегідей бөліктерден тұрады:
- келісім – шарт бойынша азаматтық – құқықтық жаупкершілікті
- кәсіпкердің тәуекелділігін сақтандыру.
Cақтандыру менеджерінің МҮЛІК ЖҮЙЕЛЕРІН ерікті түрде сақтандыру
Осы ережелердің шарттары негізінде «Халық Сақтандыру Компаниясы» АҚ жеке
Осы ережелерде келесі ұғымдар мен терминдер қолданады:
мүлік құралының иесі – мүлік құралын жекеменшік құқығында немесе
пайда алушы – сақтандыру шартына сәйкес сақтық өтемді алушы
сақтандырылған адам – өзіне қатысты сақтандыру жүзеге асырылып отырған
сақтандырылған мүлік құралы – өзіне қатысты сақтандыру жүзеге асырылып
сақтандыру объектісі – сақтанушының (пайда алушының) сақтандырылған мүлік құралын
сақтанушы – сақтандырушымен сақтандыру шартын жасасқан жеке тұлға.
сақтаудырушы – сақтандыруды жүзеге асыратын «ХАЛЫҚ» Сақтандыру Компаниясы» АҚ,
сақтандыру жағдайы – басталған бойда сақтандыру шартында ескерілген тәртіп
сақтандыру сыйлықақысы (сақтандыру жарналары) – сақтандырушы пайда алушыға сақтандыру
сақтандыру сомасы – сақтандыру объектісі сақтандырылған және сақтандыру жағдайы
сақтандыру төлемі – сақтандыру жағдайы болған жағдайдағы сақтандырушы сақтанушыға
шартсыз франшиза – әр сақтандыру жағдайында сақтандыру төлемінің
Мүлік құралдарын ерікті сақтандыру ережелерінің бөліміне келесі ұғымдар мен
жол-мүліктік оқиға – жол үстімен мүлік құралының жүру барысында
жол – ыңғайластырған немесе икемделген және мүлік құралдарының жүруі
техникалық қызмет бекеті (ТҚБ) – мүлік құралдарын сондай
авторизацияланған қызмет орталығы - өндіруші фирманың өзі шығарған мүлік
толық жойылу – қалпына келтіру шығындары оның нақты құнынан
Мүлік құралын тексеру:
Сақтандыру шартын жасасу барысында сақтандырушы сондай әрекетке арнайы өкілеттендірілген
Мүлік құралын тексеру бойынша кез-келген ықтимал шығандарды сақтандыру шартын
1.3 Мүлікті сақтандырудың ақпараттық жүйесін тұрғызудың міндеті мен тағайындалуы
Қазіргі уақытта көптеген банктерде жаңа автоматтандырылған есеп – қисап
Ақпараттық технологиялардың архитектурасын таңдау стратегиясы, программалық жабдықтау және телекоммуникация
( банк мөлщерінде (активтер, есептер саны, филиалдар мен бөлімшелер
( банк қызметінің басты бағыты;
( банк салымшыларының мінез – құлқы;
( жарнама стратегиясы;
( мамандануы: коммерциялық / инвестициялық / әмбебаб;
( ішкі және халықаралық нарыққа бейімделу;
( банктегі ақпараттық технологиялардың бар мүмкіндіктерінде;
( жоғары басқарушы қызметкерлерінің аса үлкен тәуекелдерін қабылдауға дайындық
Ақпараттық жүйе – бұл жүйе, жинауға, сақтауға, іздеуге, өңдеуге
Кез – келген АЖ мақсаты, қолдану аймағына қатысты емес
АЖ құрудың басты мақсаты автоматтандыруды жинау, сақтау, өңдеу, іздеу
ЭАЖ құрудың басты мақсатымен қатысты АЖ есептері мыналар болып
( қызметкерлердің іскерлігі мен еңбек өнімділігі;
( берілген мәліметтердің ақиқаттығы;
( салымшылардың ақшасы туралы мәліметтерді тез арада алу;
( құжат айналымдарының азаюы, банк шығындарының азаюына әкеліп соғады;
( әртүрлі критериялар бойынша салымшы туралы ақпаратты іздеуге мүмкіндігі
( берілген ақпараттың сенімділігі мен қорғануы бойынша барлық комплексті
( тез арада ақпараттарды жинау, бақылау, өңдеу және беру
Қосымша есептер комплексін қосуына және әрі қарай дамуына, функционалдық
Достық интерфейс компьютермен жұмыс істеген кезде жұмысшылар өз жұмысының
1.4 Мүлікті сақтандырудың ақпараттық жүйесіне қойылатын талаптар
Ақпараттық жүйе (АЖ) – бұл жүйе, жинауға, сақтауға, іздеуге,
Қолданушыларға жүйе өте ыңғайлы және ұнамды болатын интерфейс және
Осы АЖ ақпарат құпия болмайды және ішкі қолданушылар қолдана
Фактілерді ескеріп, компьютерлік жүйенің архитектурасына әсер етеді, оған мынандай
- АЖ архитектурасы барлық жүйенің жұмыс тәртібінің бұзылу ықтималдығын
- ақпараттар легінің қатысуымен элементтер жүйесі арасындағы ақпараттардың байланысы
- берілген тапсырмаларды қарастыру және ақпараттардың жаңартуын жабдықтау;
- қарым – қатынас тәртібінде қолданушылардың сұраныстарының тапсырмаларын іздеу;
- ақпараттарды ыңғайлы енгізу;
- ерте енгізілген ақпараттарға тез арада қол жеткізу;
- нормативтік – анықтама ақпараттарын қайта – қайта қарап
- ақпараттық жеткілікті жылдамдық, ақпараттың ауысу көлемі және жиілігі
1.4.1 Ақпараттық жүйелер құрылымына қойылатын талаптар
Ақпараттық жүйе – бұл қиын жүйелер және элементтерді бөлек
АЖ құрылымы – бұл ішкі жазықтық – уақыттық байланыстарының
АЖ жабдықтаушы және функционалды бөлімдерден тұрады. Жабдықтаушы бөлімі –
Есептер комплексі – бұл есеп жиынтығы, белгілі бір қасиетіне
Есеп – бұл автоматтандырылған функциялардың бөлігі, ақырғы немесе ортааралық
Экономикалық есептердің келесідей ерекшеліктерін көрсетуге болады:
- жоғары алгоритмдеу;
- иерархиялық, яғни жүйеастыларына, блоктарға, есептер комплексіне кіруі;
- шешімнің бір қалыптылығы;
- шешімге белгілі бір уақыттың болуы;
- типтік алгоритм шешімінің мүмкіндігі және жалпыламалығы;
- жүйенің шығу – кіру тапсырмаларының құрылымы және үлкен
Мүлікті сақтандырудың АЖ қойылатын талаптар кесте түрінде бейнеленген, бұл
Кесте 1
АЖ құрылымына қойылатын талаптар
Есеп кешені Есеп атауы Кіріс ақпараттары Шығыс ақпараттары Қолданушылар
Сақтандыру мүліктерін есепке алуды және сақтандырушы-лармен есептесуді автоматтандыру Мүлік
Зиян келтіруден сақтандыру Сақтандырушының жасы, жүргізушінің стажы және соңғы
Ұрлықтан және айдап кетуден сақтандыру Түнгі уақытта мүлік қай
Азаматтық – құқықтық жауапкер-шілікті ерікті сақтандыру Бұған дейін қандай
Қосымша материалдар Менеджердің арызды қабылдауы АНКЕТА және ПОЛИС Сақтандыру
1.4.2 Ақпараттық жүйелер ресурстарына қойылатын талаптар
Автоматтық тәртіпте жүйені қалыптастыру үшін жүйенің қамтамасыз ету бөлігі
Программалық және математикалық жабдықтау машиналық программалар жиынтығын, алгоритмдерді, экономика–
Ақпараттық жабдықтау ақпараттық ресурстарды құрайды (кіру, уақытаралық және шығу
Ұйымдастырушы жабдықтау АЖ қалыптастыру және құруын жабдықтауға арналған. АЖ
Ақпараттық ресурстарды жиынтық мәліметтер деп атайды, белгілі бір мекеме
1.4.3 Ақпараттық жабдықтауға қойылатын талаптар
Ақпараттың қолдануысыз басқару процесі мүмкін болмағандық-тан, ақпараттық жүйеде ақпаратпен
Ақпараттық жабдықтау (АЖ) – бұл ақпараттық жүйеде қолданатын экономикалық
Ақпараттық жүйені ақпараттық жабдықтау өзіне жүйеде қолданатын экономикалық ақпараттар
Ақпараттық база (АБ) – бұл ақпараттық жүйенің функционерлену кезінде
Машина ішіндегі ақпарат базасы – бұл ақпараттық жүйені жұмыс
Кесте 2
Ақпараттық жабдықтау
Элементтер Сипаттамалар
Ақпараттық технология Мәліметтер базасында негізделген
Мәліметтер базасы типі Реляциондық
Кодтау жүйесі Фасеттік жүйе
Ақпараттық қорғау АЖ-мен жұмыс істеу кезінде парольдер жүйесі қолданылады.
1.4.4 Ұйымдастырушы жабдықтауға қойылатын талаптар
Автоматтандырылған ақпараттық жүйені тұрғызу мен жұмыс істеудің негізгі шарты
Ақпараттық жүйені тұрғызу – ақпарат кезеңдерін зерттеуді, жобалау шешімдері
Ұйымдастырумен жабдықтау ақпараттық жүйенің тиімді жұмыс істеу үшін өте
Белгілі ережелерге бағындыру құжаттары ақпараттық жүйені тұрғызудың, жұмыс істеу
1.4.5 Техникалық жабдықтауға қойылатын талаптар
Техникалық жабдықтау – бұл ақпараттық жүйе жұмыс істеуді қолданылатын
Барлық операцияларды үш сатыға топтауға болады:
Ақпаратты алу.
Ақпаратты түрлендіру.
Ақпаратты тұтыну.
Бірінші саты – экономикалық объектілердегі қызмет барысында туындайтын бастапқы
Екінші саты – ақпаратты түрлендіру операцияларының тобы, кеңістік және
Үшінші саты – операциялар тобын және олардың бас қарушылық
Басқарудың ақпараттық кезеңінің негізгі сатысына сәйкес келесі техникалық жабдықтар
Ақпаратты жинау және тіркеу;
Ақпаратты өткізу;
Машиналық тасығыштарды дайындау;
Ақпаратты өңдеу;
Ұйымдастыру техникасы.
Ақпаратты жинау және тіркеу жабдығы бастапқы мәліметтерді тасығыштарға тіркеуге
Ақпаратты өткізіп беретін жабдық мәліметтерді өңдеу орталықтарына және оны
Машиналық тасығыштарды дайындау жабдығы, мәліметтерді машиналық тасығыштарға, оның ішінде
Кесте 3
Техникалық жабдықтау
Техникалық құралдар атауы Физикалық модуль Сипаттамалары
ДЭЕМ Intel Pentium 4 Процессор
Зерделік сақтаушы құрылғы
МҚДЖ
Монитор
Батырмалар тақтасы
Тышқан Intel, 2.4MHz
512Mb
40Gb
17 дюймдік
102 батырмалы
2 баспалы
Принтер Принтер HP LaserJet
Фкас – модем Факс – модем Sony – 42S
Телефон Телефон Panasonik
1.4.6 Программалық жабдықтауға қойылатын талаптар
Программалық жабдықтау деп – техникалық жабдықтау жүйесі жұмыс істеуде
Жалпы программалық жабдықтау – бұл жабдықтаудың кең көлемдегі қолданушыларға
Операциялық жүйе – ол есептеу кезеңін тиімді ұйымдастырып және
Есептеу кезеңін ұйымдастырудың тиімділігі ақпараттық жүйенің тәсілін, оның генерациясының
Сынаққа арналған программалар (тесттер) ДЭЕМ-нің жұмыс қабілетін тексеріп, егер
Арнаулы программалық жабдықтауға ҚПП мен бөлек функцияларды орындайтын және
Мәліметтерді басқаруда ;
Мәліметтерді орындаудың типтік орындалу ретін;
Деректі программалық әдістерін;
Дискретті программалар әдістерін;
Үздіксіз есептерді шешу әдістерін және басқаларды
орындайтын алгоритмдердің, әрі есептердің шешілу әдістерінің ерекшеліктеріне қарай бөлуге
Нақты объектінің ақпараттық жүйесінің арнаулы программалық жабдықтауына функционалды ҚПП
Кесте 4
Программалық жабдықтау
Тип Атауы Мүмкіндіктері
Жалпы программалық жабдықтау
ОЖ Microsoft Windows NT Server 4.0 Күшті 32-битті көп
Microsoft Windows NT Workstation 4.0
MS Office XP Дербес ЭЕМ үшін күшті 32-битті көп
Microsoft Windows 2000 Дербес ЛЕЖ үшін күшті 32-битті ОЖ,
Арнаулы программалық жабдықтау
ҚПП Visual Basic Программа құру.
МББЖ Paradox
Қорғау
ОЖ паролі Желіге енуді бақылайды.
МББЖ паролі МБ кестелеріне ену құқын анықтайды.
1.4.7 Математикалық жабдықтауға қойылатын талаптар
Математикалық жабдықтау – бұл ақпаратты өңдеудің математикалық, үлгілері мен
Ақпараттық жүйені математикалық жабдықтау құрамына мыналар кіреді:
типтік және жасалатын әдістемелер, ақпаратты өңдеу алгоритмі;
мәліметтерді іздеу және сорттау алгоритмі, шығыс құжаттарын қалыптастыру және
Ақпараттық жүйені математикалық жабдықтаудың жалпы талаптарына мыналар кіреді:
математикалық әдістер мен алгоритмдердің тиімдісін қолдану ;
ҚПП–н көрсететін типтік әдістерді, алгоритмдерді, модель-дерді және мүмкіндіктерді максималды
қолданылған математикалық әдістер техникалық және программалық құралдардың мүмкіндігін ескеруді,
алгоритмдерді көрсетудің барлық түрі жіберіледі: формулалы, сызба, блок-жүйе, сөзбен
Математикалық жабдықтау алгоритмдері келесідей жалпы талаптарға жауап беруі тиіс:
ҚПП –де пайдалануға негізделген стандарттық, іздеушілік және септеулік процедураларын
ақпаратты іздеудің шешімдерінің нақты мәнінің болмауы;
өз сипаттамасында программа тілінің мүмкіндіктерін максималды пайдалану;
есептердің функционалдық байланысын қамтамассыз ету;
қатысты жай блоктарға бөлшектеп байланыстыруды енгізу;
программаның орындауы жолына бақылау енгізу;
математикалық әдістер мен тәсілдер және олардың шешімдері берілген нақтылықтағы
1.4.8 Ақпараттық және программалық құралдарды бұзылудан және деректерден алудан
Ақпаратты қорғау дегеніміз – мәліметтер жүйесінде сақталатын орындалған программаларға
Ақпаратты және программалық құралдарды қорғау мақсаты – көп программалы
Ақпаратты және программалық құралдарды қорғау жүйесі келесі сипаттарға ие
● қауіпсіздік – кездейсоқ және әдейіге емес бұзудан мәліметтердің
● ұқсастыру – пайдаланушыларға, техникалық құралдарға және қорғалатын (мәліметтер
● конфиденциялылық мәліметтерге берілген және олардың қорғаныс дәрежесін анықтайтын
● құпиялылық – ақпаратты жабық және қорғалуға жататын деп
● өкілеттілік – қорғалған мәліметтермен сол немесе басқа процедураларды
● түпнұсқалық – қойылған идентификатордың объектіге қатысты-ғын тексеру.
Кездейсоқ бұзылулардан ақпаратты және программалық құралдарды қорғау жүйесі келесілерді
● вирустарға қарсы программалардың болуы;
● пайдаланушылар үшін сапалы құжаттаманың болуы;
● жабдықтарды жетілдірудің амалдарын пайдалану.
Ақпаратқа және программалық құралдарға санкцияланбаған енуден сақтандыру үшін келесі
● парольді пайдалану. Пакетте бекітілетіндер: пакетті ашу паролі, әкімгер
белгілі бір директорияларға енуді шектеу;
пайдаланғаннан кейін ақпаратты есте сақтау құрылғысынан жою;
техникалық құралдарды және пайдаланушыларды бақылау;
техникалық құралдардың құқықтарын анықтау (есептерді және ақпараттық файлдарды пайдалануға
техниклық құралдарды, есептерді және ақпараттық файлдардың пайдаланушыларынан ұқсастыру;
шектеуі пайдаланудағы ақпараттарды өңдеу кезінде техникалық құралдардың және пайдаланушылардың
санкцияланбаған әрекеттер кезіндегі сигнализация;
әр түрлі бағыттағы көмекші программалар (бақылау және қорғаныс механизмі,
1.5 Сақтандырудың ақпараттық жүйесінің концептуалдық схемасы
Ақпараттық жүйе – бұл жүйе жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу
ҚР ақпараттандыру туралы заңында ақпараттық жүйенің келесідей анықтамасы көрсетілген:
Концептуалды схема бас әдістемелер кезінде ақпараттық жүйенің жұмыс жасауын
Өзара байланысқан құрылым схемалардың жиынтығын көрсетеді, бұлардың құрамына иерархиялық
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің жобалы құжаттар-ының өңделуі кезінде жүйенің єртүрлі
Тұтас ақпараттық жүйенің негізгі концептуалды схемасы бүтіндей жүйені құрудың
Сақтандырудағы ақпараттық жүйенің концептуалдық схемасы төмендегі суретте көрсетілген. Ол
Ақпараттық жүйенің жабдықтаушы бөлімі программалық, техникалық және ақпаратты жабдықтаушы
Ақпараттық жүйенің функционалдық бөлімінде ақпарат қалай, мәліметтер базасынан алынғанын,
Осы есепте қолданылатын талдау жүйесі иерархиялық. Ал бухгалтерлік баланстың
Сурет 2
Ақпараттық жүйенің концептуалдық схемасы
сақтандырудың ақпараттық жүйесі.
Жүйе Сипаттама
Тип ЭАЖ
ЭАЖ Желі
Желі Локальді
Желі топологиясы Жұлдыз
Жалпыжүйелік технолотия МБ қолдану
Кодтау жүйесі Фасеттік
2. Cақтандыру менеджерінің ақпараттық жүйесін жобалау
2.1 Ақпараттық жүйе есептер кешенінің орны
Бұл АЖ есептер кешенінен тұрады:
Cақтандыру менеджерінің есебі – бұл жерде мүліктің түрі,
“Эконом” бағдарламасы бойынша – сақтандыру жағдайы болып сақтандырылған мүлік
“Стандарт” бағдарламасы бойынша – сақтандыру жағдайы болып сақтандырылған мүлік
жол-мүліктік оқиғасы;
жолдан тыс жерде жүру барысында өзге мүлік құралдарымен немесе
объектілердің құлауы, жануарлармен немесе құстармен жанасу;
өрт, су астына қалу, табиғи апаттар (бұршақтан өзге);
үшінші тұлғалардың бұзақылығы, вандализмі және өзгедей құқыққа қарсы әрекеттері:
“Люкс” бағдарламасы бойынша – сақтандыру жағдайы болып сақтандырылған мүлік
“Азаматтық – құқықтық жауапкершілігін ерікті сақтандыру” есебі – мүлік
Жауапкершілікті ерікті түрде сақтандыру бөлігіндегі сақтандыру шарты бойынша
“Ұрлықтан және айдап кетуден сақтандыру” есебі - мүлік құралын
Пайда алушы болып мүлік құралын айдап әкетуден, ұрлаудан ерікті
Cақтандыру менеджерінің сақтандырылған мүлік құралын сақтанушының пайда алушының
“Зиян келтіруден сақтандыру” есебі – бұл жерде сақтандырушы-ның аты
2.2. Есептерді орнату
2.2.1 Есептер кешенінің сипаттамасы
Есептер кешені сақтандыру компаниясының клиенттерімен мәліметтерді өңдеу үшін, сонымен
мүлік жүйесінің мәлімдемесі;
зиян келтіруден сақтандыру;
ұрлықтан және айдап кетуден сақтандыру;
азаматтық – құқықтық жауапкершілігін ерікті сақтандыру;
қосымша материалдар.
Есептің мақсаты – сақтандыру компаниясындағы ақша құралдарының қозғалысы бойынша
Осы есептердің шешуі тек сбой кезінде және техникалық құралдардың
2.2.2 Кіріс ақпараттары
Кіріс ақпараты – бұл клавиатурадан түскен сигналдар, мәліметтер, құжаттар
Кіріс құжаттары және олардың негізінде алынған файлдар өз кезегінде
Қайта өңдеуге түсетін ақпарат бақылаудан өтуі қажет. Ең аз
Кесте 5
Құжат Түсу мерзімділігі Ақпараттың қайнар көзі
Иденти-фикаторі Аты Ұсыну түрі
TK Тіркелу куәлігі құжат Келісім-шартты тіркеу уақытынан кейін Клиент
SZ Сақтандырушының жасы құжат Әрбір операцияға Клиент
KSZ Түн уақытында мүліктің сақталынатын жері құжат Кассаға ақшаны
KSK Қандай сақтандыруды қолданған құжат Келісім-шартты тіркеу уақытынан кейін
AK Арызды қабылдау
құжат Кассадан ақшаны алу операциясымен байланысқанда Клиент
“Тіркелу куәлігі” кіріс құжатының ақпараттық құрылымдық бірлігінің бейнесі мен
Кесте 6
Құжат атауы Идентификатор
Тіркелу куәлігі TK
Реквизит атауы Есептер кешенінде белгіленуі Реквизит ұзындығы
Келісім – шарт номері Kel.shart_nom 5
Құру мерзімі Kuru_date 8
Жеке тұлғаның атауы NAME 60
“Сақтандырушының жасы” кіріс құжатының ақпараттық құрылымдық бірлігінің бейнесі мен
Кесте 7
Құжат атауы Идентификатор
Сақтандырушының жасы SZ
Реквизит атауы Есептер кешенінде белгіленуі Реквизит ұзындығы
РНН RNN 12
Жеке куәлігінің номері Kual_nom 9
Мекен – жайы Adr 70
Телефон Tel 6
Кәсіпорын түрі Type 3
“Түн уақытында мүліктің сақталынатын жері” кіріс құжатының ақпараттық құрылымдық
Кесте 8
Құжат атауы Идентификатор
Түн уақытында мүліктің сақталынатын жері KSZ
Реквизит атауы Есептер кешенінде белгіленуі Реквизит ұзындығы
Гараж Gar 20
қойма Sta 20
“Қандай сақтандыруды қолданған” кіріс құжатының ақпараттық құрылымдық бірлігінің бейнесі
Кесте 9
Құжат атауы Идентификатор
Қандай сақтандыруды қолданған KSK
Реквизит атауы Есептер кешенінде белгіленуі Реквизит ұзындығы
ХАЛЫК HALYK 10
НСК NSK 10
ТСО TSO 10
ЦАСО ZASO 10
АТФ ATV 10
Коммеск - өмір Kom_om 15
Казкоммерцполис Kaz_kom 15
Казахинстрах Kaz_in 15
“Арызды қабылдау” кіріс құжатының ақпараттық құрылымдық бірлігінің бейнесі мен
Кесте 10
Құжат атауы Идентификатор
Арызды қабылдау
Реквизит атауы Есептер кешенінде белгіленуі Реквизит ұзындығы
Аты – жөні Name 20
Коды Kod 12
Мерзімі Date 8
2.2.3 Шығыс ақпараттары
Шығыс ақпараты – бұл берілетін басқару объектісіне, қызметшіге немесе
Кесте 11
Құжат Жіберу мерзімділігі Ақпараттың қайнар көзі
Иденти-фикаторі Аты Ұсыну түрі
ANK АНКЕТА құжат Клиенттің сұрау мерзімінен кейін Клиент
POL ПОЛИС құжат Клиенттің сұрау мерзімінен кейін Клиент
“АНКЕТА және ПОЛИС” кіріс құжатының ақпараттық құрылымдық бірлігінің бейнесі
Кесте 12
Құжат атауы Идентификатор
АНКЕТА және ПОЛИС ANK_POL
Реквизит атауы Есептер кешенінде белгіленуі Реквизит ұзындығы
Арызданушының аты-жөні Name 20
Куәлігінің номері Ku_nom 15
Телефон Tel 6
РНН RNN 12
Мүліктің маркасы Mar 20
Моделі Mod 20
Шығарылған жылы Year 8
2.3 Ақпараттық база
Ақпараттық база – бұл АЖ-ні жұмыс істетуде қолданылатын реттелген
Машинадан тыс ақпараттық база – АЖ-ні жұмыс істетуде қолданылатын
Жедел ақпарат дегеніміз – ол объектінің күйін осы уақыт
Машина ішіндегі ақпараттық база – бұл АЖ-ні жұмыс істетуде
Оған қатты магниттік табақшалар, иілгіш магниттік табақшалар, магниттік барабандар,
Ақпарат массиві – нақты тәсілмен аталған және ұйымдастырылып өзара
Машина ішіндегі ақпарат массивтері тұрақты, сақтаулы, жедел және қызмет
Сақтаулы массивтер өзара байланысқан басқа есептерді шешу үшін қолданылатын
Жедел массивтер жедел құжаттар негізінде тұрғызылады, яғни біртіндеп жиналған
Қызмет көрсететін массивтер, массивтерді автоматты өңдеуде қажетті қызмет көрсету
Машина ішіндегі ақпарат базасы жергілікті есепке, немесе есептер жиынтығына
Мәліметтер базасы, ол тікелей мәлімет алуға болатын жадыда, сақтағыш
Мәліметтер базасын тұрғызудың себептеріне – мәлімет өңдеу уақытын қысқарту,
Мәліметтер базасын қолдану, ондағы мәліметтерді басқарудың программалық жабдығының бар
МББЖ – бұл АЖ-ны қолданушылардың қолданбалы есептерден мәліметтерге енуін
2.4 Есептерді математикалық жабдықтау
2.4.1 Есептің шешімінің алгоритмін сипаттау
Математикалық қамтамасыздандыру дегеніміз – ақпаратты өңдеудің математикалық әдістер мен
Сақтандыру сомасы – сақтандыру сомасының мөлшері сақтандырудың келісім шарты
Мүлікті ерікті сақтандыру бойынша сақтандыру сыйлықтарын есептеу ережелері –
- сақтандыруға өтініш бланкі толығымен және өткізіліп кеткен жерлері
Кесте 13
Мүлікке зиян келу тәуекелі бойынша:
Жасы: Жүргізушінің стажы: Жол апатының саны:
29 және одан төмен +10 балл 1,5 жылдан аз
30-65 арасында 0 балл 1,5-5 жыл арасында 0 балл
66 және одан жоғары +5 балл 5 және одан
Соңғы 3жыл ішінде жол апаты туралы ақпарат жоқ +30
Кесте 14
мүлік құралын сақтандыру уақыт аралығында қолданыла ма (оң жауап
Жеке тасымалдауда, жүктерді немесе жолаушыларды коммерциялық тасымалдауда +40 балл
Жалға беруде немесе жалдану жұмыстарында +40 балл 1000-2500км арасында
Раллиге қатысуда, спорттық немесе сауықтық ойында +40 балл 2500км
Кесте 15
Мүлікті ұрлау тәуекелі бойынша:
Түрі: Маркасы(фирма - өндіруші): Шығарылған жылы:
Жеңіл мүлік 0 балл Жеңіл көлігі +10 балл Егер
“внедорожник” ”ДЖИП” +15 балл “Мерседес” автокөлігі +15 балл Егер
Басқа мүліктер 0 балл
Кесте 16
Түнгі уақытта көлік қай жерде тұрады? Айдап қашуға қарсы
Қойма, қоршалған тұрақ (жаз-баша келісім-мен күзетілген) 0 балл Имобил-лайзер
Қойма, қоршалған тұрақ (ауызша келісіммен күзетілген) +5 балл Сигнализация
Қойма, тұрақ (күзетілмейтін) +10 балл Механикалық құлыптау құралы +10
Басқа жерде +20 балл
Кесте 17
Cақтандыру мүлік иесінің ГПО тәуекелі бойынша:
мүлік құралы Азаматтық – құқықтық жауапкершілікті міндетті түрде сақтандыру
Оң жақ рульді +20 балл “Тұран Әлем” банкінің СК
Сол жақ рульді 0 балл Басқа СК +20 балл
Келісім – шартқа тұру ұсынылады +10 балл
- барлық ұпайларды қосып, шыққан соманы жаттап немесе жазып
- нақты құны (сақтандыру сомасы) бойынша сақтандыру сомасын анықтаңыз;
- сақтандыру сыйлығын мына формула бойынша есептеңіз:
СС=
мұндағы БНП=СС*1%
СС – сақтандыру сомасы
СС – сақтандыру сыйлығы
AP – акцизді шығындардың коэффициенті (әр аймақ үшін бұйрықпен
0,96 – сыйлықтан 4% салықты ескеретін коэффициент.
Ескерту: Сақтандыру сомасының мөлшері айтылған құнға тең, бірақ төлем
Тәуекелдердің қорытынды бағасы және сыйлық мөлшерін есептеу – сыйлықтың
Сақтандыру компанияның өкілдерінің ескеруіне:
1. СК-ның өкілі есептеуді берілген инструкцияға сәйкес жүргізуге міндетті.
2. Егер клиент сақтандыруға стандартты емес тәуекелдерді ұсынған жағдайда,
3. Стандартты емес тәуекелдер бар сақтандыру келісім – шарттары
2.5 Программалық жабдықтау
2.5.1 “СК” есептер кешенін орындау үшін қолданылатын программалық жабдықтаудың
Кесте 18
“Халык” банкінде қызмет көрсететін бағдарламалық өнімдер тізімі
№ Бағдарлама өнімінің аты Құрастырушы Мақсаты
1 2 3 4
1 Банктің бағдарламалық кешені
BS AO3T “Soft Road” Оперативтік бөлімдегі клиенттерге қызмет көрсету.
2 Банктік орта “Sprint” Саладин И.К.
Игилик – софт Баланстық және баланстық емес шоттарды енгізу,
3 Еңбек ақының есебі Ахметов В.А. Еңбек ақының
4 Негізгі құралдар
USER Искаков Б.К. Негізгі құралдарды есепке алу
5 BANK_P1Pr “Тұран Әлем” банкі Төлемақыны теру және басу.
6 Standalone Branch
SoftWare “Тұран Әлем” банкі Слиптарды өңдеу бағдарламасы
7 Statement Utilitles
Карточка иегерлерлі бойынша құру және басу бағдарламасы.
8 PENSION
АОЗТ “Soft Road” Арнайы зейнеткерлердің МБ жұмыс жасау.
9 ARGOMAIL АОЗТ “Soft Road” Модемдік байланыс бойынша ақпараттарды
Желі ұйымы
Компьютерлер локальді есептеуіш желісіне Ethernet желісінің принципі арқылы біріккен.
Ethernet ең қолайлы, белгілі және әйгілі желілік технологиялардың бірі
Ethernet – ің жақсы жақтары мен жетіспеушіліктері.
Ethernet – ің жақсы жақтары өте көп: ол тұрақты
Ethernet кабельдік қосулардың негізгі түрлерімен жұмыс істей алады, сонымен
Кабельдік қосулардың негізгі түрлері волоконно – оптикалық кабель, коаксиальдік
2.5.2 Программалық жабдықтаудың құрылымы
Жалпы жүйелік программалық жабдықтау – бұл ұйымның шығару процесіне
Операциондық жүйелер барлық басқару шығару жүйелерінің қорларына жауап береді.
Персоналды компьютердің әр түрлі модельдері мүмкіншілігі және архитектурасы әр
Windows 98 операциондық жүйесінің мінездемесі:
Windows файлдармен, дисктермен және т.б. операцияға арналған ыңғайлы және
Бұл ОЖ өзіне енгізілген мультимедиа құралдары, енгізілген тасымал компьютерлері
- Microsoft Word – 2000 XP Professional мәтіндік редакторы;
- Microsoft Excel – 2000 XP Professional электрондық таблицасы;
- Microsoft PowerPoint – 2000 XP Professional презентациялық редакторы;
- Microsoft Access – 2000 XP Professional мәліметтер базасын
Сонымен қатар Windows – 98 құрамына қызмет бағдарламалары мен
- 486DX процессоры немесе одан жоғары;
- 16Мб кем болмайтын оперативті жады;
- VGA видеоадаптері.
2.5.3 Басқару инструкциясы
“Халық” банкінің “Сақтандыру компаниясының” программалық пакеті туралы
Бұл пакет келесілерді орындайды:
- мүлік жүйесінің мәлімдемесі;
- зиян келтіруден сақтандыру;
- ұрлықтан және айдап кетуден сақтандыру;
- азаматтық – құқықтық жауапкершілікті ерікті сақтандыру;
- қосымша материалдар.
Программа менюі
“Мүлік жүйесінің мәлімдемесі” бас менюінің опциясы
Бұл меню өзіне:
- сақтандырушының аты – жөні;
- мүлік құралының рулі оң жақта немесе сол жақта
- мүлік құралының түрі, мысалыға жеңіл мүлік немесе “джип”
- мүліктің тіркелу куәлігі, оның нөмірі және берілген күні;
- мемлекеттік нөмірі, мүлік түсі және қанша км. жүргені
- двигателінің, кузовінің және шассиінің нөмірлері;
- мүлік қаншаға бағаланғаны туралы;
- “ЭКОНОМ”, “СТАНДАРТ” және “ЛЮКС” бағдарламалары;
Бұл программалардың ішінен біз тек, біреуін ғана таңдай аламыз.
- мүліктің моделі және шығарылған жылы;
- кузовқа, терезелерге, айналарға және т.б. бөлшектеріне зақым келген
Егер бар болса, онда қандай бөлшектеріне зақым келгенін жазуы
“Зиян келтіруден сақтандыру” бас менюінің опциясы
Бұл меню өзіне:
- сақтандырушының жасы, қанша жыл мүлікті айдағаны туралы және
- мүлік құралын сақтандыру уақыт аралығында қолданыла ма (оң
1. Жеке тасымалдауда, жүктерді немесе жолаушыларды коммерциялық тасымалдауда.
2. Жалға беруде немесе жалдану жұмыстарында.
3. Раллиге қатысуда, спорттық немесе сауықтық ойында.
- бір ай ішінде жүрілген жол;
- сақтандыру территориясы.
Бұл менюлерді біз баллдарға қарап есептейміз. Бұл есептеулер 2.4.1
“Ұрлықтан және айдап кетуден сақтандыру” бас менюінің опциясы
Бұл меню өзіне:
- егер мүлік құралына белгісіз біреу зиян келтірсе;
- түнгі уақытта мүлік қай жерде тұрады?
Бұл жерде де баллға қарап есептейміз, мысалы, егер мүлік
- айдап қашуға қарсы құрылғылардың бар болуы;
- басқа жүргізушілердің қызметін пайдаланасыз ба?
“Азаматтық – құқықтық жауапкершілікті ерікті сақтандыру” бас менюінің опциясы
Бұл меню өзіне:
- азаматтық – құқықтық жауапкершілікті міндетті түрде сақтандыру полисі;
Бұл жерде бұған дейін қандай сақтандыру түрімен қолданғаны туралы
- мүлік құралына қатысты ерікті сақтандырудың басқа келісім –
Егер келісім – шарты болса, онда 0балл, егр болмаса,
“Қосымша материалдар” бас менюінің опциясы:
Бұл менюде барлық бас менюлердің есептеулері көрсетіледі, яғни баллдары
2.5.4 Бақылау мысалы
Мысалыға, “Тұран Әлем” банкінің “Сақтандыру компаниясына” көлігін сақтандыруға сақтандырушы
Сақтандырушының жасы 20, мүлікті айдағанына 2,5жыл болды, 3 рет
Мүлік қоймада сақталынады, сигнализациясы бар және басқа тұлғаларға тапсырмайды.
Бұған дейін “АТФ” “Сақтандыру компаниясын” қолданған, келісім – шарт
Зиян келтіру бойынша сақтандыру сыйлығы – 105778
Айдап қашу бойынша сақтандыру сыйлығы – 5445064
Сақтандыру сыйлығы – 7102258
Жалпы сақтандыру сыйлығы – 12653100
2.6 Есеп кешенінде ақпараттық технологияларды сипаттау
Ақпараттық технология – есептеуіш техника құралын қолданған-да ақпаратты қайта
Технологиялық процесс - өзара байланысқан әрекеттердің реттелген жүйелілігі, ол
3. Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және оны қолданудың мүмкін
3.1 Ақпараттық жүйені құруға кететін шығындарды бағалау
Кесте 19
Есепке берілген мәліметтер
№
Көрсеткіштердің атауы Белгі-ленуі Өлшем бірлігі Көрсеткіш-тердің мағынасы Ескер-тілуі
1 2 3 4 5 6
1 Өндіріс алдындағы шығындар Кп мың. Тг. 29,6
Проектіні енгізуге және байланыстыруға кеткен шығындар Кп1 мың. Тг.
Проектіні алуға кеткен шығындар Кп2 мың. Тг. 22,6
2 ПК бағасы Кэем мың. Тг. 58,5
3 Жылдық эксплуатациялық шығындар Зэ Мың. тг. 11,4075
4 Бөлімдегі ұйымдастырушылық-пен айналысатын жұмысшылар саны Ч Адам 4
5 Жұмыстың бір сағаттық тарифтік ставкасы З Тг 80
6 Қосымша жалақы коэффициенті G
0,70
7 Зейнеткерлік қорға бөлінетін коэффициенті C
0,15
8 Үстемелі шығындар коэффициенті H
0,33
9 ПК қолдану коэффициенті V
0,875
10 Пайыз коэффициенті Р % 9,0
11 ПК жұмысы уақытының жылдық қоры Тэем Сағ 1728
12 Есепті шешу уақыты Тшеш Сағ 54 Алдын-ала есептеу
13 Енгізу ақпаратының көлемі Кенг Мың.
симв 130,0 Есептік мәлімет-тер
14 Өңделген ақпараттың көлемі Көңд Кбайт 97,5 Есептік мәлімет-тер
15 Шығу ақпаратының көлемі Кшығ Мың.
симв 520,5 Есептік мәлімет-тер
16 Уақыттың нақты жылдық қоры Қуақ Сағ 1721 Кесте
1. Сатып алуға кеткен шығындарды орындаушы есептейді және олар
Байланыстыруға кеткен шығындар ендіруге кеткен шығындарға ұқсас есептеледі.
2. Дербес компьютердің бағасы “Прайс лист” құжатынан алынады.
3. Жылдық эксплуатациялық шығындарды 22-кестеден қараңыз.
4. Берілген есептеулер жүргізетін жұмысшылар саны.
5. Осы жұмысшылардың орташа сағаттық еңбек ақысы.
6,7,8. Кәсіпорын бухгалтериясында, қай жерде проект енгізіліп жатқаны есептеледі.
9. Жасалып жатқан есептер (есептер кешені) үшін ДК-дің қолдану
10. ДК-ге берілетін алғашқы көлемнен жұмыс пайызын ескеретін коэффициент,
11. ДК-дің жұмыс уақытының жылдық қоры 20-кестеде есептеледі.
Кесте 20
ДК жұмысы уақытының жылдық қоры
ДК түрі Бір ауысымдағы жұмыс сағатының саны Ауысым саны
Pentium 8 1 216 1728
12. Есепті шешу уақыты эмпирикалық жолмен есептеледі, онда өңделетін
13. Ендірілетін ақпараттардың көлемі әр енгізу формасының ақпарат көлемінің
14. Белгілермен өңделетін ақпарат көлемі енгізілетін ақпарат көлемі мен
15. Шығарылатын ақпарат көлемі әр шығу формасының ақпарат көлемінің
Кесте 21
Бір жұмысшының жұмыс уақытының жылдық қорының есебі
Көрсеткіштер Өлшем бірлігі Саны
Календарлық уақыт Күн 365
Демалыс күндер Күн 104
Мереке күндер Күн 8
Номиналдық уақыт Күн 253
Жұмысқы шықпаған күндер Күн 37
Кезекті демалыс Күн 24
Ауырған күндер Күн 11
Мемлекеттік міндеттемелер Күн 2
Бір жылдағы жұмыс күнінің нақты саны Күн 216
Мереке алдындағы күндердің саны Күн 7
Уақыттың нақты жылдық қоры Сағ 1721
Фвр = (бір жылдағы жұмыс күндер саны – мейрамдардың
Осыдан: (216-7)*8+7+7=1721сағат
Жобаны ендіру алдындағы жұмысшылардың орындайтын жұмысын (Do) былай есептейді:
Do= ч*Фвр (1)
мұндағы
ч – жұмысшылар саны, адам;
Фвр – бір жұмысшының жұмыс уақытының жылдық қоры, сағат;
Do= 4*1721= 6884сағат
Жобаны ендіруге дейінгі жұмысшылардың орындайтын жұмыстарының құны
(Со) мына формула бойынша есептеледі:
Со= Dо*з*[(1+g)*(1+C)+H] (2)
мұндағы
Dо – жобаны ендіруге дейінгі жұмысшылардың еңбектерінің көлемі;
з – бір жұмысшының орташа сағаттық тарифтік еңбек ақысы;
g – қосымша еңбек ақыны ескеретін коэффициент;
С – зейнет ақы қорларына аударымдарды ескеретін коэффициент;
H – шығындарды ескеретін коэффициент.
Со= 6884*80*[(1+0,7)*(1+0,15)+0,33]=1258395,2тг=1258,395мың.тг
Ақпаратты өңдеудің автоматтандырылған жағдайында (жобаны енгізгеннен кейін) еңбек көлемі
APM жобасын енгізгеннен кейін жұмысты ұйымдастырумен айналысатын қызметшілерде қалған
Dост= Do*(1-p/100) (3)
мұндағы
Do – APM-ді енгізуге дейінгі қызметкерлер орындайтын жұмыстың жылдық
p – алғашқы көлемнен ДЭЕМ-ға берілетін жұмыс пайызын ескеретін
Dост= 6884*(1-9/100)=6264,44сағат
Жобаны ендіру жағдайында қызметкерлерде қалған жұмыстар құны мына формуламен
Сост= Dост*3*[(1+g)*(1+C)+H] (4)
Cост=6264,44*80*[(1+0,7)*(1+0,15)+0,33]= 1145139,6тг=1145мың. тг
ДЭЕМ (ДК) қолданудың жылдық шығындары 22-кестеде көрсетілген /9/.
Кесте 22
ЭЕМ қолдануына кеткен жылдық шығындар
№ Шығын баптарының атауы Бағасы (мың.тг)
1 Күнделікті және алдын-ала жөндеуге кеткен шығындар (ЭЕМ бағасынан
2 ЭЕМ амортизациясы (ЭЕМ бағасынан 12%) 7,02
3 Заттарға кеткен шығындар (ЭЕМ бағасынан 2%) 1,17
4 Басқа шығындар (ЭЕМ бағасынан 0,5%) 0,2925
Барлық қолдануға кеткен шығындар 11,4075
APM жобасының жұмысымен байланысты жылдық эксплуатациялық шығындардың бөлігі былай
Свц=
мұндағы
Рреш – бір жыл бойы есепті шешудің периодтылығы;
Зэ – жылдық эксплуатациялық шығындар, мың. тг;
Тэвм – ДК-дің жұмыс уақытының жылдық қоры, сағат;
Треш – есепті шығару уақыты.
Егер жобада есепті шешу периодтылығы әр түрлі болса, онда
Свц=Свц1+Свц2+Свц3
Свц1= (3240*2*11,4075)/1728=42,778
Свц2= (216*2*11,4075)/1728=2,851
Свц3= (12*2*11,4075)/1728=0,1584
Кешеннің барлық есептері үшін:
Свц= 42,778+2,851+0,1584=45,7874
Жобаны ендіру жағдайында ақпаратты өңдеудің жылдық шығындары мынаны құрайды
Савт= Свц+Сост (6)
мұндағы
Свц – жобаны ендіру жағдайында ақпаратты өңдеудің эксплуатациялық шығындары,
Сост – APM жобасын жүзеге асыру жағдайында қызметшілерде қалған
Савт= 45,7874+1145139,6тг= 114518563тг= 1145,1853мың. тг
APM (есептер кешенін) енгізуден жылдық экономия (Сapm) мынаған тең:
Сapm= Co-Cавт (7)
мұндағы
Со – APM-ді енгізгенге дейінгі ақпаратты өңдеуге кеткен шығындар
Савт – APM-ді енгізген жағдайда ақпаратты өңдеуге кеткен шығындар
Сapm= 1258395,2-1145185,3= 113209,9= 113,209мың. тг
3.2 Есеп кешенінде ақпараттық технологияларды жаңарту кепілдемесі
Тестілеу нәтижесінде жүйе дұрыс нәтижені көрсетті деп айтуға болады.
Бірақ тап осы деңгейде тоқтауға болмайды, себебі жүйе толық
Қорытынды
Дипломдық жұмыста сақтандыру менеджерінің сақтандыру объектісін талдау,
Дипломдық жұмыс өңделген, автоматтандырылған ақпараттық жүйесін ұсынады, бұл
Экономикалық жүйеде есептер орны анықталған, қамтамасыз етуші бөлімдердің барлық
Есептер комплексін коммерциялық жалға беру рекомендациялары берілген және оның
Есеп комплексін өңдеу нәтижесінде пайдаланушыға қажетті құжаттарды ешқандай қиыншылықсыз
Есеп комплексін өңдеуде приоритет мынандай есептерге берілген, шешім нәтижесінде
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Н.Б.Бралиева, Қ.С.Байшоланова, Н.Л.Гагарина “Экономикадағы ақпараттық жүйелері”. Оқу құралы.
2. Н.Б.Бралиева, Л.А.Байбөлекова, Қ.Т.Балашов “Ақпараттық менеджмент негіздері”. Оқу құралы.
3. Е.Г.Неверова “Исследование проблем баз данных для информационных систем”.
4. Н.Б.Бралиева, В.Ф.Тимошенко, Н.Л.Гагарина “Информационные системы бизнеса”. Алматы, 1994
5. Қ.С.Байшоланова “Ақпараттық жүйелер теориясы”. Оқу құралы. Алматы: Экономика,
6. Н.Л.Гагарина “Анализ данных на компьютере”. Алматы: Экономика, 2002
7. Е.Т.Тулегенов, Н.Б.Бралиева, Л.А.Стороженко, И.А.Матвеева “Бухгалтерские информационные системы”. Алматы:
8. А.Ө.Биярова “Экономикалық кибернетика”. Оқу құралы. Алматы, 2001
9. К.Ильясов, В.Саткалиева, А.Зейнельгабдин, Б.Сапарбаев, П.Исахова “Государственный бюджет”. Алматы:
10. Н.Г.Семенова “Автомотизированные информационные технологий в экономике”. Москва, 2000
11. Г.А.Титоренко “Автомотизированные информационные технологий в экономике”. Москва, 2000
12. “Информационные системы в экономике”. Учебник под редакцией Дика
13. Қазақстан Республикасының Президентінің №359 14 маусым-нан 2000 жыл.
14. К.Қ.Жүйріков “Қазақстандағы сақтандыру: күрделі мәселелер мен дамудың болашағы”.
2
АНКЕТА және САҚТАНДЫРУ ПОЛИСІ
Көліктің қолдан. жері және франши-засы
Кузовінің номері, мар-касы, моделі, шығарылу мерзімі
Коды, мерзімі, телефоны
Гараж, стоянка және т.б.
БТА, ЦАСО, ТСО, АТФ және т.б.
Азаматтық – құқықтық жауапкершілігін ерікті сақтандыру
Қосымша материалдар
Ұрлықтан және айдап кетуден сақтандыру
Зиян келтіру-ден сақтан-дыру
Көлік жүйесінің мәлімдемесі
Өңдеу
ПЖ (Кесте4)
БД
- автокөліктің тіркелу куәлігі
- сақтандырушының куәлігі
- көліктің сақталынатын жері
- сақтандыру түрлері
- сақтандыру арызы
ТЖ (Кесте 3)
АЖ (Кесте2)
Сақтандыру бөлімі
Ақпараттық база
Жабдықтау бөлімі
Функционалдық бөлім
Администра-тивтік және HRдепарта-менті
Клиенттерге қызмет көрсету бөлімі
Клиенттерге қызмет көрсету бөлімі
Клиенттерге қызмет көрсету бөлімі
Арыздарды реттеу бөлімі
Заң департаменті
Тәуекелдерді бағалау бөлімі
Тәуекелдерді бағалау бөлімі
Арыздарды реттеу бөлімі
IT департаменті
Көлік жүйесін сақтандыру департаменті
Басқару
төрағасы
Қаржылық департаменті
Жауапкершілікті және мүлікті сақтандыру департаменті
Жеке сақтандыру департаменті
Маркетинг бөлімшесі
Арыздарды реттеу бөлімі
Тәуекелдерді бағалау бөлімі