Бағалы қағаздар


ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ
1. Бағалы қағаздардың мәні..............................
2. Бағалы қағаздардың түрлері және олардың жіктелуі........................
3. Бағалы қағаздар нарығында кәсіби қызметті жүзеге
үшін келісім алу тәртібі..
4. Бағалы қағаздармен операциялардың есебі.........
Қосымшалар.......................................
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексі бойынша бағалы қағаздар деп
Бағалы қағаздардың экономикалық мәнін ашуда құжаттың бағалы қағаздар
Біріншіден, бағалы қағаздар өз кезегінде меншік титулы нысанында
Екіншіден, бағалы қағаз қорларды инвестициялау туралы куәландыратын құжат
Үшіншіден, бағалы қағаздар - бұл нақты активтерге (акцияларға,
Төртіншіден, бағалы қағаздардың экономикалық мәнін түсіну үшін маңызды
1 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫҢ МӘНІ
Сонымен қатар бағалы қағаздардың өтімділік, айналымдылық, нарықтық сипат,
Өтімділіктің астарында бағалы қағаздардың сатылуы нәтижесінде ақша қаражаттарына
Бағалы қағаздар ерекше тауар ретінде, яғни өзіне тиесілі
Бағалы қағаздар нарығы басқа нарықтар сияқты күрделі ұйымдық
Бағалы қағаздардың айналымға түсу уақыты мен әдісіне байланысты
Атаулы баға дивиденттерді, пайыздарды есептеу базасы ретінде нақты
Сонымен, бағалы қағаздар шаруашылық қызметте қолданатын әр түрлі
2. БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖІКТЕЛУІ
Бағалы қағаздардың түрі түсінігінде багалы қағаздарға тиісті жалпы
Бағалы қағаздардың жіктелуі мен бағалы қағаздар түрлерінің жіктелуін
Бағалы қағаздардың жіктелуі - бұл бағалы қағаздардың өздерше
Бағалы қағаздар түрлерінің жіктелуі - бұл бір түрдегі
Бағалы қағаздар жоғарыда айтылғандай белгілі бір сипаттың жиынына
Уақыт сипаттамасы:
қызмет ету мерзімі: айналысқа қай уақытта шығындарды, қай
• пайда болуы: басы өзінің бірінші негізінен келе
Кеңістік сипаттамасы:
• қызмет ету нысаны: қағазды немесе заңды түрде
• ұлттық белгісі: отандық немесе басқа мемлекеттік, яғни
• аймактық белгісі: елдің қай аумағында шығарылған. Нарықтық
• бағалы қағаздар негізінде жатқан актив түрі немесе
• иемдену тәртібі: ұсынушыға, атаулы, ордерлі. Атаулы бағалы
• шығару нысаны: эмиссионды, яғни ішінде барлық бағалы
• меншік нысаны және бағалы қағаздарды нарыққа шығарушы
• айналыс сипаты: нарықта еркін немесе шектеулі
• бағалы қағаздар ұсынатын құқық түрі негізінде экономикалық
• тәуекел деңгейі: жоғары, төмен және тағы басқа;
• табыс көзі: бағалы қағаздар бойынша табыстың қандай
• қаражат салымның нысаны: ақша қарызға немесе меншік
Бағалы қағаздар сонымен қатар мерзімді және мерзімсіз болып
Мерзімді - оларды шыгару кезінде мерзімі белгіленетін багалы
• қысқа мерзімді, айналымда бір жылға дейін жүретін;
• ұзақ мерзімді, айналымда бір жылдан жоғары мерзімде
Мерзімсіз - айналым мерзімі шектелмеген бағалы қағаздар, ягни
Бағалы қағаздардың пайда болуының классикалық нысаны - қағаз,
Инвестициялық (капиталдық) - капитал салымы үшін объекті болып
Инвестицияльщ емес - тауар немесе басқа нарықта ақшалай
Эмитенттің құқықтық мәртебесін, инвестициялық және несиелік тәуекел деңгейін,
. мемлекеттік; муниципалдық;
• мемпекеттік емес.
Мемлекеттік бағалы қағаздар - мемлекеттің ішкі қарыздарының нысаны;
Муниципалдық бағалы қағаздарға жергілікті өкімет органдарының қарыздық міндеттемелері
Мемлекеттік емес бағалы қағаздар корпорациялық және жеке қаржы
Нарықтағы айналым ерекшелігіне байланысты бағалы қағаздарды нарықтық (айналымды)
Нарықтық бағалы қағаздар екінші нарықта биржалық және биржадан
Нарықтық емес бағалы қағаздар бір қолдан екінші қолға
Сонымен қатар, айналысы шектелген бағалы қағаздар туралы айтып
Бағалы қағаздардың борышқорлық және иемденуші үлесіне бөлінуі өз
әр түрлі активті меншікке алуға; уақытша пайдалануға.
Егер бағалы қағаздар салынған ақша сомасын қайтарып беру
Эмиссиялық бағалы қағаздар ірі серияда және көп көлемде
Эмиссиялық емес бағалы қағаздар аз серияда немесе санаулы
Қазіргі әлемдік тәжірибеде қолданылатын бағалы қағаздар екі үлкен
1-сынып - негізгі;
2-сынып - туынды.
Негізгі бағалы қағаздар - қандай да болса бір
«Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығы туралы»
Заңында туынды бағалы қағаздар - басқа бағалы қағаздар
«Қазакстан Республикасындағы акционерлік қоғам туралы» Заң негізінде
Варрант акционерлік қоғам шыгаратын және варрантта бекітілген баға
Қоғам басқару органының шешімі бойынша опцион жағына шығарылатын
Туынды бағалы қағаздар санатына ең алдымен депозитарийлік қолхаттар
американдық (ADR);
ғаламдық (GDR);
халықаралық (IDR).
ADR АҚШ нарығында айналады және долларлы номиналы болады,
Қазақстан Республикасында алғаш рет депозитарийлік қолхат 1996 жылдың
Банк өзінің қызмет етуін жүзеге асыру үдерісінде айналымға
• акциялар;
• депозиттік сертификаттар;
• облигациялар;
бағалы қағаздардың басқа түрлері.
Акция бұл акция
белгілі жағдайда пайдаға қатысу (дивидендке құқык);
акционердің жалпы жиналысына қатысу;
акционердің жалпы жиналысында дауыс беру құқығы;
капиталдың көбеюі кезінде
Акция ұсынатын құқық көлеміне карай жай және артықшылығы
Акцияның түрін ажыратудың тағы бір критерийі өткізу тәсілі
Банктік сертификаттар ақша қаражаттарын салу туралы салымшыға онда
Депозиттік сертификат бойынша пайыз түріндегі алынған табыстар белгіленген
• жаңа шығарылған сертификаттарды иемдену жолы;
• салымның басқа түрлеріне қолма-қолсыз аударымдар; қолма-қол ақша.
1996 жылы 19 қыркүйектегі «ҚР депозиттік (банктік) сертификаттардың
• сертификатты өтеу мерзімі аяқталғанға дейін жиі;
• сертификатты өтеу күнінде.
Банктік сертификаттық міндетті деректемелері келесілер болып табылады:
«депозиттік сертификат» атауы;
- депозитті енгізу күні;
- сертификатты өтеу күні; депозит
эмитент-банктің депозит сомасы
депозит бойынша жылдық пайыздық мөлшерлеме;
тиесілі пайыз сомасы,
депозитордың аты-жөні, орналасқан жері;
эмитент-банктің сертификаты
банк мөрімен бекітілген, эмитент-банктің екі уәкілетті тұлғаларының қолдары.
Сертификат бланкісінің мәтінінде қандай да болса міндетті деректемелердің
жылдық пайыздық мөлшерлеме деңгейі;
шығарудың стандартты шарттары (эмиссия
номиналды төлеу және пайыздарды есептеу кепілі. Қазакстан Республикасының
бұл эмитент мүлкіне меншік титулы емес, бұл қарыз
- пайыздарды төлеу кезінде акция (дивиденд төлеумен салыстырғанда)
- эмитентті басқаруға құқық бермейді. Облигацияларды шығару тәртібі:
Әмитент қосымша қорларды тарту
Құқықты бекіту әдісі бойынша облигациялар атаулы болу
- Эмитенттің активі облигацияны шығаруды
Акцияның атаулы құнының көлемі шектелмейді; Облигациялар бойынша пайыздар
Табыс =
Номиналды пайыз
Эмиссиялық курс
х 100.
(12)
Табыс арнайы айналатын
Облигацияны айналысқа шығару бағалы қағаздар нарығы туралы заңдылықта
- белгілі бір мүлік кепілімен қамтылған;
- үшінші жақтың соз беруімен қамтылған;
- заңды тәртіпте қамтамасыз етпеу бекітілген. Эмитентіне байланысты
- мемлекеттік;
- муниципалды;
- корпорациялық;
- шетел.
Номиналды өтеу әдісі бойынша: бір жолғы төлем;
- уақыт бойынша бөлу;
Жалпы облигация көлемінің тіркелген үлесін біртіндеп өтеу. Төлеу
- тек пайыздар;
- нөлдік купон;
- атаулы құн;
- кезеңдік тіркелген табыс жәие атаулы құн;
- атаулы құн және жиынтық
Купонды төлеу әдісі бойынша:
тұрақты купондық мөлшерлеме;
қалқымалы купондық мөлшерлеме;
біркелкі өсетін купондық мөлшерлеме (индекстелетін);
ең төмен немесе нөлдік купон;
таңдап төлеу;
аралас түрде.
Банктер облигацияларды және бағалы қағаздардың басқа да түрлерін
Бағалы қағаздарды шығару екі жақ ушін де тиімді,
Коммерциялық банктердің бағалы қағаздармен жасалатын операциялар көлемінің ішінде
Коммерциялық банктердің мемлекеттік бағалы қағаздармен жүргізілетін операциянын ішінде
Қысқа мерзімді ноталар
1997 жылғы 30 маусымдағы Қазақстан Республикасыыың Ұлттық баикінің
Алғашқы агент бағалы қағаздар нарығында диллерлік және /
Ұлттық банктің қыска мерзімді ноталарды шығарушы эмитенті болуының
Ұлттық банктің кысқа мерзімді ноталары мемлекеттік бағалы қағаздарға
Дисконтпен сатып алу, бағалы қағаздардың атаулы құнынан төмен
Инвесторлар үшін мемлекеттік бағалы қағаздар операцияларының тағы бір
МЕККАМ - мемлекеттік қысқа мерзімді қазынашылық міндеттемелар. Үкімет
МЕККАМ мемлекеттік қысқа мерзімді қазынашылық міндеттемелерінің номиналдық құны
Мемлекеттік қысқа мерзімді міндеттемелерді (МҚМ) тарту көптеген факторлармен
Сенімділіктің жоғары деңгейі. Эмитентті Қаржы министрлігі болып табылатын
Абсолюттік өтімділік. Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы мүше мемлекеттер шығаратын
Мәмілені ресімдеудін қарапайымдылыгы. Қорларды мемлекеттік қазынашылық облигацияларға орналастыру
Салық жеңілдіктері. Қазақстанның мемлекеттік бағалы қағаздарының танымал факторлардың
Қазіргі таңда мемлекеттік бағалы қағаздар нарығы белсенді түрде
Сонымен, МҚМ орта мерзімді инвестиция құралы ретінде қаражаттарды
МҚМ-ді алғашқы орналастыру эмитент тапсырысы бойынша олардың арасындағы
Арызды алғаннан кейін
Ұлттық банктің мемлекеттік бағалы қағаздарын алғашқы орналастыруы келесі
Бағаның әр түрлілігін қанағаттандырудың аукциондық әдісі дисконттык мемлекеттік
Бірыңғай баға жағдайы бойынша аукциондық әдіс - екі
Жазылу - орналасатын бағалы қағаз түрі бойынша эмитент
Орналастырғанға дейінгі әдіс - орташа салмақтанған дисконт немесе
Мемлекеттік бағалы қағаздарға сонымен қатар МЕОКАМ, МЕАКАМ, МЕИКАМ,
МЕОКАМ — айналым мерзімі екі және үш жыл
МЕАКАМ - айналым мерзімі 10 жыл болатын мемлекеттік
МЕАКАМ ұстаушылары оларды кепілге беруге, РЕПО операцияларын жүргізуге,
МЕИКАМ - айналым мерзімі үш және одан көп
МБҚ - мемлекеттік бағалы қағаздар. Қазақстан Республикасы Қаржы
АВМЕКАМ - айналым мерзімі 5 жыл, атаулы құны
Коммерциялық банктер банкаралық несиені мемлекеттік қағаздарды кепілге ала
Бірінші жағдайда, несие алушы және бағалы қағаздар ұстаушы
3.БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫНДА КӘСІБИ ҚЫЗМЕТТІ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ҮШІН
Әлемдік тәжірибе жай банк ісі қызметімен бағалы қағаздар
Ықпалдардың біріне сәйкес банктерге бағалы қағаздар нарығын-да кәсіби
Екінші ықпал банктерге жай банктік операцияларды бағалы қағаздар
Банктер «Бағалы қағаздар нарығы туралы» Қазақстан Республикасы Заңы
Екінші деңгейдегі банктер бағалы қағаздар нарығында заңды рұқсат
- брокерлік және делдалдық қызмет;
- инвестициялар мен қорларды басқару;
- бағалы қағаздар нарығына қатысушыларға есеп айырысу қызметін
- кастодиондық қызмет;
- тізілімді жүргізу және депозитарийлік қызмет көрсету; кеңес
«Бағалы қағаздар нарығы туралы» Заңға сәйкес брокерлік қызмет
Делдалдық қызмет өз атынан бағалы қағаздармен және өз
Кастодиондық қызмет - клиенттердің сенімді бағалы қағаздары мен
Қаржылық активтерге капиталды қаржыландырумен байланысты сүрақтар бойынша көрсетілетін
Одан басқа банк делдалдық операцияларды жүргізе алады. Банк
Банк тек бағалы қағаздар эмитентімен ғана емес, сонымен
- сатуға ұсынылатын бағалы қағаздарға өтініш бойынша бағалау
- оның атына және
- бағалы қағаздарды орналастыру;
- бағалы
- бағалы қағаздар нарығында
- бағалы
Сонымен қатар коммерциялық банктер карыз алушыдан бағалы қағаздарды
Коммерциялық банктердің бағалы қағаздармен операцияларын кеңейтуге талпынуы, біріншіден,
Бағалы қағаздар нарығында кәсіптік қызметті жүзеге асыруға келісім
• кәсіптік қызметті
• үсынылытын
Бағалы қағаздар нарығында кәсіптік қызметті жүзеге асыруға келісімді
• ҚР
. Қазақстан Респу^икасы Үлттық банкі белгілеген пруденциалық норматив
• Қазақстан Республикасы Үлттық
• Қазақстан Республикасы Үлттық
. Өз штатында бағалы
жүзеге асыруға қүқық
маман болуы керек.
Үлттық банк
қызметті лицензиялау
орындамаса;
• штатында біліктілік куәлігі
• занда көрсетілген талаптарға
Ба-сілы қағаздар нарығында кәсіптік қызметті жүзеге асырута Қазақстан
Үлттық банк берген келісімнің үш ай ішінде заңды
Куәландырылған лицензия көшірмесі банк клиентінің көздері оңай жететін
Басқа көшірмесін Қазақстан Республикасы Үлттық банкіне оны берген
Лицензияны Үлттық банк келесі жағдайларда қайтарып алады:
• дұрыс емес мәліметтер
• банктің
• банктің Үлттық
Үлттық банк келісімді қайтарып алу туралы жеті күн
Үлттық банк бағалы қағаздар нарығында кәсіптік қызметті жүзеге
4.БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРМЕН ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ЕСЕБІ
Шоттар жоспарының баланстық шотында көрсетілетін бағалы қағаздар операцияларының
Бэк-офистің негізгі міндеттеріне келесілер жатады:
• активті операциялар бөлімінде
• әрбір операция бойынша
• бағалы қағаздар қоржынының,
• қаржы нарығында
• Қазақстан
Көрсетілген міндеттерді жүзеге асыру мақсатында бэк-офис келесідей қызметтерді
• франт-офис бекіткен
• бағалы қағаздар операциялары
• банкаралық
• валюталық нарық және
• сәйкес журналдарда операциялар
• мемлекеттік
• инвестормен ақшалай есеп
• әрбір инвестордың
. кіріс және шығыс
бағалы қағаздар
қаржы нарығының басқа да сегменттерінде
жүзеге асыру; .
жоғары өтімді
қалыптастыру.
Франт-офистің негізгі қызметтері: .
операцияларын жүзеге асыру; .
сында операцияларды жүргізу; .
цияларды жүргізу;
. банктің ақша қажеттілігін
бийынша клиент тапсырысын қабылдау және орындау;
• банктің
• мемлекеттік
• жоғары
• инвесторлармен,
• инвесторлармен, клиенттермен
• мемлекеттік бағалы
• конъюктураны
Банктің қазынашылық міндеттемелері мен басқа да жоғары өтімді
Банк шыгаратын багалы қағаздар есебі
Бағалы қағаздарды айналысқа шығару кезінде банк оларды атаулы
Шығарылған бағалы қағаздар бағасы мен оның атаулы құны
теріс - шығарылган
. оң - шығарылған
Бағалы қағаздарды өтеу олардың атаулы құны бойынша жаса-лады,
Бағалы қағаздарды айналысқа жеңілдік ретінде шығару:
• сатылу сомасына
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
Кт 2301 «Айналысқа шығарылған облигациялар»
2303 «Айналысқа шығарылган басқа да бағалы қағаздар»;
• жеңілдік сомасына:
Дт 1803 «Атаулы кұны мен сатып алу бағасы
Кт 230І «Айналысқа шығарылған облигациялар»
2303 «Айналысқа шығарылған басқа да бағалы қағаздар»;
• Бағалы қағаздарды
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
Кт 2301 «Айналысқа шығарылған облигация»
2303 «Айналысқа шығарылған басқа да бағалы қағаздар»;
• сыйақы сомасына:
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
Кт 2803 «Айналысқа шығарылған бағалы қағаздардың атаулы құны
Одан әрі айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сый-ақы
• Шығындар сомасына:
Дт 5301 «Айналысқа шығарылған облигациялар
ақы төлеуге байланысты шығыстар»
5303 «Айналысқа шығарылған
бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар» Кт
йынша есептелген шығыстар»;
.
. сыйақы амортиз£.ция сомасына:
Дт 2803 «Айналысқа шығарылған
Кт 2730 «Айналысқа шығарылған езге бағалы қағаздар бойын-Ша
Егер бағалы қағаздың номиналы валютада болса, онда сыйақы
шығындар сомасына:
Дт 1858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
2858 «Банктің шетел
позициясы» Кт 2730
бойынша еептелген шығыстар»;
күны мен олардың сату бағасы арасындағы айырма» Кт
бойынша есептелген шығыстар»
және бір уақытта есептелген шығындар сомасына теңге бойынша
Дт 5301 «Айналысқа шығарылған облигациялар
ақы төлеуге байланысты шығыстар» Кт 1859
қүны (валюталық ұзақ позиция)»
2859 «Шетел валютасының
Есептелген сыйақыны төлеу бағалы қағаздарда көрсетілген мерзімде жүзеге
Дт 2730 «Айналысқа шығарылған өзге бағалы қағаздар бойынша
Кт 1001 «Кассадағы қолма-қол
Егер келісімшартқа сәйкес сыйақыны төлеу ай сайын жүргі-зілсе,
• алғашқы
болса):
Дт 5301
. немесе жеңілдікпен
Дт 5301 «Айналысқа шығарылған облигациялар бойынша сый-ақы төлеуге
1803 «Атаулы кұны мен сатып алу бағасы арасындағы
Кт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша».
Егер бағалы қағаздар валюта да болса:
• сыйақыдан алғашқы
Дт 1858 «Банктің шетел
позициясы»
2858 «Банктің шетел
позициясы»
2803 «Айналысқа шығарылған бағалы
құны мен
(сыйлықақының амортизация сомасына) Кт 1001
• немесе жеңілдікпен
Дт 1858 «Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа
2858 «Банктің шетел
1803 «Атаулы құны мен сатып алу бағасы арасындағы
Кт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
және бір уақытта теңге бойынша:
Дт 5301 «Айналысқа шығарылған облигациялар бойынша сый-ақы төлеуге
Кт 1859 «Шетел валютасының теңгемен көрсетілген қарсы құны
2859 «Шетел
Бағалы қағаздарды өтеу олардың атаулы құны бойынша жаса-лады,
Дт 2301 «Айналысқа шығарылған облигациялар»
Кт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
2303 «Айналысқа шығарылған басқа да бағалы қағаздар».
Банк және бағалы қағаздарды ұстаушы келісімі бойынша бағалы
Қайта қаржлландыру операцияларыньщ есебі
Қайта каржыландыру1 операцияларының есебі баланста алынған несие ретінде
жоғары өтімді бағалы қағаздарды пайдалану арқылы банктік кайта
Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
1751 «Алынған қарыздар
ақыны алдын ала телеу»
Кт 2300 «Айналысқа шығарылған басқа да
ты шығыстар» Кт 1751
ақыны алдын ала төлеу»;
ломбардтык несиені етеу кезінде:
Дт 2300 «Айналысқа шығарылған басқа да бағалы қағаздар»
• табыс алу кезінде:
Дт 2300 «Айналысқа шығарылған баска да
2803 «Айналысқа шығарылған бағалы қағаздардың
құны мен
(жеңілдік сомасына)
1751 «Алынған қарыздар және салымдар бойынша сыйақы-
ны алдын ала төлеу» (ломбардтық несие бойынша дисконт
сомасына) Кт 1201
құнының сомасына)
1751 «Алынған қарыздар
ақыны алдын ала төлеу» (есептелген сыйақы сомасына)
4510 «Бағалы қағаздарды сатып алу-сату бойынша кірістер»
(алынған табыс сомасына);
Қайтя каржыландыру - 1) мемлекеттік қарызды заемның жаңа
• шығынға ұшыраған
Дт 2300 «Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар»
2803 «Айналысқа шығарылған бағалы қағаздардың
кұны мен
(жеңілдік сомасына)
5510 «Бағалы қағаздарды сатып алу-сату бойынша шығыс-
тар» (бағалы қағаздар құнының сомасына) Кт
ны алдын ала төлеу».
РЕІІО және кері РЕІІО операцияларыныц есебі
Екінші нарықта мемлекеттік бағалы қағаздардың өтімділігін қолдау үшін
РЕПО және кері РЕПО операцияларын Ұлттық банк ноталары,
РЕІЮ сатып алушысы алатын жай жылдық пайыздық мөлшер-леме
операцияларының нә\гы
Q = Ps - Ро / Ро х
(13)
Мұндағы: Q -
РЕПО және кері РЕГІО операцияларын жүргізу үшін бағалы
Қазақстандық коммерциялық банктер үшін РЕПО операциялары бағалы қағаздармен
Қайтадан сату міндеттемесіне екінші жақ өз мойнына алатын
Kepi РЕПО - ол да тура сол мәміле,
РЕГЮ операцияларының тағы бір анықтамасы бар - бұл
Қызмет ету мерзіміне байланысты РЕІІО үш түрге бөлінеді:
АҚШ-та РЕПО нарығының қалыптасу тәжірибесі, мысалы, келісімшартта жақтар
Бірінші нұсқау бірінші бөлімінде сатып алынған РЕГІО бағалы
Екінші нүсқауда бағалы қағаздар үшінші жақтың пайдасына беріледі.
Үшінші нүсқауда бағалы қағаздар сатып-алушы үшін бағалы қағаздарды
РЕІІО операциясын жүргізу кезінде бірінші бөлімде сатып алынған
Егер бағалы қағаздар биржада бағаланбаса, онда олардың құ-нын
Бағалы қағаздардың бағасы олардың түріне, сенімділігіне, өтімділігіне, РЕПО
Банк аталған операцияны банк балансының өтімділігін қолдау үшін
Егер эмитенттері, пайыздық мөлшерлемесі, өтеу мерзімі, бағалы қағаздардың
РЕГІО операциясын жүргізу кезінде сату бағасы бойынша кор-респонденция
Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары» Кт 2231
Ай сайын сыйақы есептелінеді:
Дт 5231 «Клиенттерден «РЕПО» операциялары бойынша алын-ған карыздар
Кт 2730 «Айналысқа шығарылған өзге бағалы қағаздар бойын-ша
Бағалы қағаздарды қайтадан сатып алу кезінде:
Дт 2231 «Клиенттерден «РЕПО» операциялары бойынша
ған қарыздар»
Кт 2730 «Айналыска
5231 «Клиенттерден «РЕПО» операциялары бойынша алынған қарыздар бойынша
Дт 2231 «Клиенттерден «РЕПО» операциялары бойынша
2730 «Айналысқа шығарылған өзге бағалы қағаздар бойынша есептелген
Банк қоржынындагы багалы қағаздар операцияларының есебі Инвестор
36-819жоғалу тәуекелін кеміту үшін қажет. Мысалы инвестор өзінің
Инвестициялау қоржынының объектісіне әр түрлі бағалы қағаз-дар жатады:
«Қаржы қүралдары: тану және бағалау» 39-ҚЕХС сәйкес ¥лт-тық
1) сатуға арналған бағалы қағаздар - бұл
2) өтеуге дейін ұсталатын
3) сатуға жарамды
Сатуға арналған бағалы қағаздар және өтеуге дейін үсталатын
Бағалы қағаздардың әділ құны бір немесе бірнеше жалпы
Бағалы қағаздардың әділ күны мәміле қүнына немесе баска
Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар ең алғаш тану
1) саудаға арнэлған бағалы қағаздар бойынша -
2) сатуға жарамды бағалы қағаздар
Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар бойынша қайта бағалау
Саудаға арналған және сатуға жарамды багалы қағаздар 1.
Саны
Атаулы құны
Жарияланған табыстылық (сыйақы
мөлшерлемесі)
Сыйақыны төлеу дүркінділігі
Қор биржасындағы бір багалы
қағаздың құны
Қор биржасындағы бағалы
қағаздардың жалпы құны
Жасалған мәміле бойынша биржаның
ұстап қалатын комиссиялық жиыны
1 000 дана
1 000.000 теңге
жылдық 6 % ай сайын
1 020,00 теңге 1 020 000,00 теңге 5
2. Сатып алу бағасына
1) саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша:
Дт 1201 «Саудаға арналған бағалы
есепшоттары»
2) сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша:
Дт 1452 «Сатуға жарамды бағалы
есепшоттары»
3. Банктің есеп саясатына
1) саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша:
Дт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар»
Кт 4201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар
бойынша сыйақыны алуға байланысты кірістер»
2) сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша:
Дт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»
Кт 4452 «Сатуға арналған қолда бар бағалы қағаз-
дар бойынша сыйақы алуға байланысты кірістер»
4. Банктің есеп саясатына сәйкес ай
1) бағалы қағаздардың әділ күнының олардың баланстық қүнынан
а) саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша: Дт 1201
Кт 4709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы
өзгертуден кіріс»
ә) сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша: егер
Дт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»
Кт 4709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы
Егер есеп саясатына сәйкес қайта бағалау нәтижесі осы
Дт 1452 «Сатуға жарСмщл бағалы қағаздар»
Кт 3561 «Сатуға арналған жарамды бағалы кдғаз-дардың кұнын
2) бағалы қағаздың
асып түсу кезінде (бағалы қағаздың нарықтық құны 2002
қантар айының соңында
сыйақы есебімен бағалы қағаздар баланстық күны 1
құрайды (1 025,10+5,00))
а) саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша:
Дт 5709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы
қағаздар қүнының өзгерісін кайта бағалау шығысы»
Кт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар»
ә) сатуға жарамды бағалы қағаздар бсщынша:
еғер есеп саясатына сәйкес
мен шығыстар шотына жатса:
Дт 5709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы
Егер есеп ^аясатына сәйкес қайта бағалау нәтижесі осы
қағаздарды сату кезіндегі табыстар
бағалау нэтижесінен
шотына жатқызылса:
Дт 3561 «Сатуға жарамды бағалы қағаздардың қүнын қайта
Кт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»
Сонымен қатар қайта бағалау
каражат болмаған жағдайда
жатқызылады:
Дт 5921 «Банктік қызметтен өзге шығыстар»
Кт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»
5. Бағалы қағаздар
1) саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша:
Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары» 5
2) сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша:
Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары» 5
6. Банк ақпан
Сонымен катар келесі бухгалтерлік жазба жүзеге асырылады: 1)
1 028,00 теңгені
1 027 000,00 теңгені күрайды.
а) саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша:
Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есегппоттары»
Кт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар»
4510 «Бағалы қағаздарды сатып алу-сату бойынша кірістер»
ә) сатуға жарамды багалы қағаздар бойынша:
Дт 1050 «Банктердің корреспондентгік есетшттары» 1
Кт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»
4510 «Бағалы қағаздарды сатып алу-сату бойынша кірістер»
және бір уақытта капитал шотында жинақталған қайта бағалауға
Дт 3561 «Сатуға жарамды бағалы
қағаздардың кұнын қайта бағалау резервтері»
Кт 4709 « Саудаға арналған және сатуға жарамды
бағалы қағаздардың құнын өзгертуден кіріс»
2) нарьщтық құнга тең мәміле бағасы бір бағалы
а) саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша:
Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік
есепшоттары»
Кт 5510 «Бағалы қағаздарды сатып
алу-сату бойынша шығыстар»
Кт 1201«Саудаға арналған бағалы қағаздар»
ә) сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша:
егер есеп саясатына сәйкес кайта бағалау нәтижесі табыстар
Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік
есепшоттары»
5510 «Бағалы қағаздарды сатып алу-сату
бойынша шығыстар»
Кт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»
егер есеп саясатына сәйкес кайта бағалау нәтижесі осы
Дт 1050 « Банктердің корреспонденттік
есепшоттары»
5510 «Багалы қағаздарды сатып алу-сату
бойынша шығыстар»
Кт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»
және бір уақытта капитал шотында жинақталған кайта бағалауға
Дт 5709 «Саудаға арнал."'ан және сатуға жарамды бағалы
5510 «Бағалы қағаздарды сатьга алу-сату бойынша»
Кт 3561 «Сатуға жарамды бағалы
қағаздардың құнын кайта бағалау резервтері» 1 100,00 Есепті
Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар
7. Банк 2002 жылдың
саны
атаулы құны
сыйақы немесе жеңілдік сомасы
жарияланған табыстылық
(сыйақы мөлшерлемесі)
сыйақы төлеу дүркінділігі
(31 наурыз, 30 маусым, 30 кыркүйек, 31 желтоқсан)
жасалған мәміле бойынша биржаның ұстап қалатын комиссиялық жиыны
8. Бағалы қағаздарды
1) бағалы қағазды жеңілдікпен сатып алу кезінде:
бағалы қағазға иемдену сомасына:
Дт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» 452
Кт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары» 452 500,00
атаулы құн мен сатып алу бағасы арасындағы айырма
Дт 1804 «Банктің атаулы құны мен сатып алу
бағасы арасындағы айырма түріндегі өтелгенге дейін
ұсталатын бағалы қағаздар эмитентіне талаптар»
Кт 2802 «Атаулы құны мен сатып алу
бағасы арасындағы айырма түріндегі өтелгенге дейін
ұсталатын бағалы қағаздар бойынша болашақ
кезеңдердің шығыстары»
Банк қаржылық есептілік жасаған кезде бағалы қағаздардың атаулы
2) бағалы қағаздар сыйақымен сатып алу кезінде:
бағалы қағаздарға иемдену сомасына:
Дт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар»
Кт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
Атаулы құн мен сатып алу бағасы арасындағы айырма
Дт 1802 «Бағалы қағаздардың атаулы құны мен сатып
алу бағасы арасындағы айырма түріндегі өтелгенге
дейін ұсталатын амортизациясының сомасы»
Кт 2804 «Өтелгенге дейін ұсталатын бағалы
қағаздардың атаулы құны мен олардың
сатып алу бағасы арасындағы айырма»
Банк қаржылық есептілік жасаған кезде бағалы қағаздардың атаулы
9. Банктің есегт саясатына сәйкес ай сайын/күн сайын
Дт 1745 «Басқа да бағалы қағаздар
бойынша есептелген кірістер»
Кт 4451 «Өтелгенге дейінгі ұсталатын бағалы
қағаздар бойынша сыйакы алуға
байланысты кірістер»
Ю.Банктің есеп саясатына сәйкес ай сайын/күн сайын өтеуге
жеңілдікпен алынған бағалы қағаздар бойынша:
Дт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар»
Кт 1804 «Банктің атаулы құны мен сатып алу
бағасы арасындағы айырма түріндегі өтелгенге дейін
үсталатын бағалы қағаздар эмитентіне талаптар»
және бір уақытта:
Дт 2802 «Атаулы құны мен сатып алу бағасы
арасындағы айырма түріндегі өтелгенге дейін
үсталатын бағалы қағаздар бойынша
болашак кезеңдердің шығыстары»
Кт 4451 «Өтелгенге дейінгі ұсталатын бағалы
қағаздар бойынша сыйақы алуға
байланысты кірістер»
сыйақымен алынған бағалы қағаздар бойынша:
Дт 2804 «Өтелгенге ^гйін ұсталатын бағалы
қағаздардың атаулы қүны мен олардың
сатып алу бағасы арасындағы айырма»
Кт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар»
және бір уакытта:
дт 4451 «Өтелгенге дейінгі үсталатын бағалы
қағаздар бойынша сыйақы алуга байланысты
кірістер»
Кт 1802 «Бағалы қағаздардың атаулы қүны мен
сатып алу бағасы арасындағы айырма түріндегі
өтелгенге дейін үсталатын
амортизациясының сомасы»
П.Эмитент бағалы қағаздар бойынша төлеу кезінде келесі бухгалтерлік
Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары»
Кт 1745 «Басқа да бағалы қағаздар
бойынша есептелген кірістер»
12. Эмитепт өтеу сомасына жеңілдікпен немесе сыйақымен алынған
Дт 1050 «Банктердің корресповденттік есепшоттары» 500 000,000
Кт 1451 «Сатуға арналған колда бар бағалы қағаздар»
Банктің айналысқа шығарған облигацияларының есебі
ІЗ.Банк 2002 жылдың қаңтар айында қор биржасына айналым
саны
атаулы құны
сыйақы немесе жеңілдік сомасы
жарияланған табыстылық
(сыйақы мөлшерлемесі)
сыйақы төлеу дүркінділігі
(31 наурыз, 30 мау-сым, 30 қыркүйек, 31
жасалган мәміле бойынша
биржаның ұстап қалатын
комиссиялық жиыны
14. Эмитент-банк шығарған облигацияларын сату кезінде келесі бухгалтерлік
1) жеңілдікпен өткізілген облигациялар бойынша:
облигацияларды өткізу сомасына:
Дт 1050 «Банктердің корреспонденттік
есепшоттары»
Кт 2301 «Айналысқа шығарылған облигациялар» 1 432 500,00570
Атаулы кұн мен сатып any бағасы арасындағы айырма
кезеңдердегі шығыстары»
Кт 2301 «Айналыска шығарылған облигациялар»
есепшоттары»
Кт 2301 «Айналысқа шығарылған облигациялар»
Кт 2803 «Айналысқа шығарылған бағалы қағаздардың атаулы құны
Банк қаржылық есептілік жасаған кезде бағалы қағаздардың атаулы
15.Банктің есеп саясатына сәйкес ай сайын/ күн сайын
Дт 5301 «Айналысқа шығарылған облигациялар бойынша сыйақы төлеуге
іб.Банктің есеп саясатына сәйкес ай сайын/ күн сайьш
1) жеңілдікпен өткізілген облигациялар бойынша:
Дт 2805 «Айналысқа шығарылған облигациялардың
атаулы қүны мен олардың сату бағасы арасындағы
айырма»
Кт 2301 «Айналысқа шығарылған облигациялар»
және бір уакытта:
Дт 5301 «Айналысқа шығарылған облигациялар
бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар»
Кт 1803 «Атаулы құны ^мен сатып алу бағасы
арасындағы айырма түріндегі айналысқа
шығарылған облигациялардың
болашак кезеңдердегі шығыстары»
2) сыйақымен өткізілген облигациялар бойынша:
Дт 2301 «Айналысқа шығарылған облигациялар»
Кт 1803 «Атаулы құны мен сатып алу бағасы
арасындағы айырма түріндегі айналысқа
шығарылған облигациялардың
болашақ кезеңдердегі шығыстары»
және бір уақытга:
Дт 2803 «Айналысқа шығарылған бағалы
қағаздардың атаулы құны мен олардың
сату бағасы арасындағы айырма»
Кт 5301 «Айналысқа шығарылған облигациялар
бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар»
17. Эмитент-банк үш айға айналысқа шығарылған облигациялар бойынша
Дт 2730 «Айналысқа шығарылған өзге бағалы қағаздар бо-йынша
Кт 1050 «Банктердің корреспонденттік есепшоттары» 30
18. Эмитент-банк өтеу сомасына
Дт 2301 «Айналысқа шығарылған облигациялар»
Багалы қағаздарды бір санаттан басқага ауыстырумен байланысты операция
19. Багалы қағаздарды бір
20. «Сатуға жарамды багалы қағаздар» және «өтеуге дейін
1) сатуға жарамды бағалы қағаздар санатына:
а) баланстық қүнға:
Дт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»
Кт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар»;
ә) оң қайта багалау сомасына
Дт 4709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы
Кт 3561 «Сатуға жарамды бағалы қағаздардың күнын қайта
б) теріс қайта бағалау сомасына
Дт 3561 «Сатуға жарамды бағалы қағаздардың құнын қайта
Кт 5709 «Саудаға арналган және сатуға жарамды бағалы
в) сыйақы алумен байланысты есептелген табыс сомасына
Дт 4201«Саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша сыйақы алуға
Кт 4452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша сыйақы
2) «етеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» санатына
а) қайта бағалаудың күшін жоятын сомасына:
Дт 4709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы
немесе
Дт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар»
Кт 5709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы
ә) есептелген сыйақы сомасына:
Дт 1745 «Басқа да бағалы қағаздар бойынша есептелген
Кт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар»;
және бір уақытта:
Дт 4201 «Саудаға арналған бағалы қағаздардың құнын қайта
Кт 4451 «Өтелгенге дейінгі ұсталатын бағалы қағаздар бойын-ша
б) кайта бағалау
Дт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» Кт
в) атаулы құн
жеңілдікпен алынған бағалы қағаздар бойынша:
Дт 1802 «Бағалы қағаздардың атаулы құны мен сатып
Кт 2804 «Өтелгенге дейін ұсталатын бағалы қағаздардың атау-лы
21. «Сатуға жарамды бағалы қағаздар» және «өтеуге дейін
1) «сатуға арналған бағалы қағаздар» санатына:
а) баланстық құнына:
Дт 1201 «Саудаға арналған багалы қағаздар»
Кт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»;
ә) жинақталған қайта біғалау сомасына
Дт 3561 «Сатуға жарамды бағалы қағаздардың құнын қайта
Кт 4709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы
б) сыйақы алумен байланысты табыс сомасына
Дт 4452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша сыйақы
Кт 4201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар бойынша сыйақы
2) «өтеуге дейін ұсталатыи бағалы қағаздар» санатына:
а) қайта бағалаудың күшін жоятын сомасына:
Дт 3561 «Сатуға жарамды бағалы қағаздардың құнын қайта
Кт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»;
немесе
Дт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»
Кт 5709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы
ә) есептелген сыйақы сомасына:
Дт 1745 «Басқа да бағалы қағаздар бойынша есептелген
Кт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар»;
және бір уақытта
Дт 4452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар бойынша сыйақы
Кт 4451 «Өтелгенге дейінгі үсталатын бағалы қағаздар бойын-ша
б) қайта бағалау
Дт 1451 «Өтеуге дейін үсталатын бағалы қағаздар» Кт
в) қайта атаулы қүн мен сатып алу
Дт 1804 «Банктің атаулы қүны мен сатып алу
Кт 2802 «Атаулы құны мен сатып алу бағасы
жеңілдікпен алынған бағалы қағаздар бойынша:
Дт 1802 «Бағалы қағаздардың атаулы қүны мен сатып
Кт 2804 «Өтелгенге дейін ұсталатын бағалы қағаздардың атаулы
22. «Саудаға арналған багалы қағаздар» және «сатуға жарамды
1) «саудаға арналған бағалы қағаздар» санатына
Дт 2802 «Атаулы құны мен сатып алу бағасы
Кт 1804 «Банктің атаулы құны мен сатып алу
немесе
Дт 2804 «Өтелгенге дейін ұсталатын бағалы қағаздардың атау-лы
Кт 1802 «Бағалы қағаздардың атаулы құны мен сатып
2) әділ құнына
а) «саудаға арналған бағалы қағаздар» санатына аудару кезінде:
Дт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар» - әділ
Кт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» -
Кт 4709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы
немесе
Дт 1201 «Саудаға арналған бағалы қағаздар» - әділ
Дт 5709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы
Кт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» -
ә) «сатуға жарамды бағалы қағаздар» санатына аудару кезінде:
Дт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар» - әділ
Кт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» -
Кт 4709 «Саудаға арналған және сатуға жарамды бағалы
немесе
Дт 1452 «Сатуға жарамды бағалы қағаздар» - әділ
Дт 5709 «Саудаға арналған сатуға жарамды бағалы қағаздар
Кт 1451 «Өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар» -
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Қазақстан Республикасы Президентінің
2. Қазақстан Республикасы
3. Қазақстан
4. Қазақстан
5. Қазақстан
6. Қазақстан
7. Қазақстан
8. 23
9. 23
10. Қазақстан Республикасы ¥лттық
11. 15 қыркүйек
12. 15 кыркүйек
13. 5 желтоқсан 1998 жылы
14. 23 мамыр
15. 23 желтоқсан 1998 жылғы
16. 3 шілде
17. 14 маусым 2000
18. 7 желтоқсан
20. ҚР екінші деңгейлі банктерінің жаңа
21. Қазақстан Республикасының
22. 20 сәуір 2000
23. 15 қараша
24. 15 қараша
25. 23 мамыр
26. 24 сәуір
27. 26 желтоқсан
28. 29 тамыз 1997 ж. «Екінші
29. 21 сәуір
30. Қазақстан Республикасы банктерінің құжаттамалық аккредитивтермен
31. 11 ақпан
32. «Қазақстан Республикасында төлем карточкаларын шығару
33. 25 қараша
34. 5 қараша
35. 13 қазан 2000 ж. №395
36. Қаржылық лизингтің
37. Абрамов М.А., Александрова Л.С. Финансы, денежное
38. Адекенов Т. Банки и фондовый
39. Андросов A.M.
40. Андросов А. Бухгалтерский
41. Андросов A.M.
42. Анесянц С.А. Основы функционирования рынка
43. Асхауер Г. Введение в банковское
44. Ачкасов А.Н. «Активные операции коммерческих
45. Бабичева Ю.А. Банковское дело. -
46. Банковское дело: Справочное пособие /
47. Баринов В.Т.
48. Брейли P., Майерс С. Принципы корпоративных
49. Бухвальд Б. «Техника банковского дела». -М.:,
50. Дробозина Л.А. Финансы. Денежное
51. Ефимова Л.Г.
52. Емчиков В.К. Учет и операционная
53. Жуков Е.Ф. Банки и банковские
54. Козлова Е.П., Галанина Е.Н. Бухгалтерский учет
- М.: Финансы и статистика, 1996.
55. Колесников В.И., Кроливецкая Л.П.
56. Лаврушин О.А. Банковское дело.-М: Финансы и
57. Макеев А.В., Савенков В.Н.
58. Маркова О.М., Сахарова
59. Мэтьюс М.Р., Перера М.Х.Б. Теория
60. Мюллер Г.,
- М.: Финансы и статистика, 1996.
61. Нидлз Б.,
- М.: Финансы и статистика, 1996.
62. Носкова И.Я. Международные валютно-кредитные отношения.
РЕПО - алдын ала келісілген багямен белгіленген мерзімнен
49