Мазмұны
Кіріспе
1 Кіші мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері мен дарындылығының ғылыми
1.1Кіші мектеп оқушыларының психологиялқ ерекшеліктері
1.2Дарындылықтың негізгі түрлері мен оның бала бойында қалыптасуы
1.3Кіші мектеп оқушысының психологиясында дарындылығының көрінуі
1.4Кіші мектеп оқушыларының психологиясы мен дарындылығына әсер етуші факторлар
2 Кіші мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері мен дарындылығының байланысын
2.1Кіші мектеп оқушыларының психологиясын зерттеу және дарындылығын анықтау
2.2Дарынды балалардың ата-аналарымен және мұғалімдрімен жүргізілетін жұмыстар
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Қосымша
Кіріспе
Қазақстан психология ғылымындағы зерттеулерге сүйене отырып, дарынды балалармен педагогикалық-психологиялық
Зерттеудің өзектілігі. Қазіргі таңда болып жатқан қоғамдық-тарихи бетбұрыстар
Тұлға дарындылының ерте көрінуі қазіргі таңда өзекті мәселелердің
Зерттеушілердің анықтауынша үстіміздегі ғасыр шығармашылық дамуының өзектілігінің
Қоғамдағы тарихта халыққа басшылық етіп, әр салада жаңалықтар ашып,
Тұлғаның білімге құмарлығы немесе ми қызметінің белсенділігі, жалпы түрде
Қазіргі өскелең ұрпақ еліміздің болашақ зиялы қауымы мен өкілдері
Зерттеу мақсаты: Кіші мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері мен дарындылығы
Зерттеу міндеттер:
Кіші мектеп оқушыларының психологиялық еркешеліктерін мен дарындылығының байланысын теориялық
дарынды балалардың қабілет ерекшеліктері мен танымдық процестерін теориялық
дарынды балалармен жұмыстарды ұйымдастыруда педагог-психолог қызметін анықтау;
психологиялық ерекшеліктеріне байланысты дарынды балалармен жүргізілген жұмыстарды қорытындылау, педагогикалық-психологиялық
Зерттеу пәні: кіші мектеп оқушыдарының психологиялық ерекшелігі мен дарындылығының
Зерттеу нысаны: кіші мектеп жасындығы оқушылардың психологиялық ерекшелігі
Зерттеудің болжамы: егер, дарынды балалар психологиясы ғылыми-теориялық тұрғыда негізделіп,
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері. Бiздiң зерттеуiмiзге дарындылықты зерттеудің
Зерттеуде қолданылған әдістер.
Алдымызға қойылған міндеттерді шешу мен болжамдарды тексеру үшін зерттеу
теориялық (құжаттар мен іс -әрекеттер түрлеріне, ғылыми әдебиеттерге, терминдік
эмпирикалық (эксперименттік жұмыстар).
Зерттеу базасы. Аягөз қаласының №5 жалпы білім-беретін орта мектебінің
Жұмыстың құрылымы мен көлемі:
Диплом жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиет
1 Кіші мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері мен дарындылығының ғылыми
1.1Кіші мектеп оқушыларының психологиялқ ерекшеліктері
Педагогикалық – психологиялық әдебиеттерге талдау жасау барысында кіші мектеп
Кіші мектеп оқушыларының психолоиялық ерекшеліктерінің дарындылықпен байланыса дамуы бернеше
Рухани құндылықтар құрамына тұлғалық
Жеке тұлғаның құндылық бағдарының әлеуметтік-адамгершілік аспектісі мен ұлттық мәдениеттің
Бастауыш мектеп оқушысының психологиясы тек жас ерекшелігіне ғана байланысты
Бастауыш мектеп кезеңіне 7-10 жас аралығындағы балалар жатады. Бұл
Жекелеген психикалық үрдістердің қарқынды дамуы баланың бастауыш мектеп шағында
Бала зейінін негізінен өздері тікелей қызығатын нәрселерге аударады. Бала
Бастауыш мектеп кезеңінде негізгі іс-әрекет оқу болғандықтан, баланың барлық
Оқу іс-әрекеті балаға өзінің есте сақтау үрдісін басқаруды талап
Бастауыш мектеп кезеңінде сөздік материалды есте сақтау мүмкіншілігі күрт
Оқу үрдісінде ой операциялары да іске асады. Елестету бойынша
Бала тілінің дамуының мотивтеріне құрбыларымен, ересектермен қарым-қатынас жасау, қоғамның
Бастауыш мектеп жасындағы көркем жазу бала ойына едәуір өзгешелік
Қоғамдық талаптардың өзгеруі баланың жеке басындағы адамгершілік, жауапкершілік, әділдік,
Бұл жастағылардың негізгі әрекеті бұрын ойын болса, оқуға кіргеннен
Мектепке кірерде бала дене жағынан алға қарай недәуір өріс
Бала мектепке барғанша тек ойынмен айналысып жүреді. Оқу оның
Рольдік ойындардан басқа түрлі тиісті ережелерге сүйенетін ойындармен кіші
Бастауыш мектептегі оқу жұмысының әр саласына бейімделу балада бірден
Бастауыш мектепте тапсырма мынандай 2-түрлі жолмен беріледі: 1-ден, берілген
Әр оқу әрекеті кезінде берілер тапсырма алдында мұғалім кіріспе,
Кіші оқушының негізгі таным процестері мектепке кіргеннен кейін едәуір
7 жастағы баланың қабылдауы мектепке дейінгіге қарағанда жақсы қалыптасады
Әдетте, ес пен жадқа байланысты өзінше міндеттер шешу керек.
1-ші сыныпта балада арнаусыз есте қалдыру негізгі роль атқаратын
Бастауыш мектеп жасындағы балаларда үлкендерге соның ішінде мұғалімдерге сенімділік,
Баланың өзін-өзі бағалауы үлкендердің бағалауына байланысты. Сенімділік, ашықтық, айтқанын
Жетістікке жету мотивациясымен бірге балада екі түрлі тұлғалық сапа
Бала мектепке келгеннен кейін өзін қоршаған адамдармен қарымқатынасында үлкен
Екіншіден, қарым-қатынастардың тақырыбы өзгереді. Бірінші кластарда балалар кластарына қарағанда,
Үшінші, 4-ші кластарда ол өзгереді. Бұл кластарда мұғалім тұлға
Жеке бас деген ұғымға «Мен» деген ұғым кіреді. Бала
Осы нормалары мен ережелері айқын тұжырымдау орындаушылықты міндетті түрде
Баланың мектепке келуі және осымен байланысты өмірдегі жаңа бейнелер
Бала неге бейім және қандай қабілеті бар, ол қалай
Жалқау немесе түрлі себептермен білімінде олқылықтары бар оқушыны қабілетсіз
Егер баланың не жалпы, не арнаулы бір нәрсеге қабілеттілігі
Мектептерде оқытудың актив методтары қолданылады, мұнда оқушы есте сақтап
Қиындықты бірте-бірте көбейте түсудің зор мәні бар. Оқушыға берілген
Өкінішке орай, жақсы оқуға мүмкіншілігі толық жететін оқушыны, оның
В.А. Сухомлинский: «Егер баланың оқуда бәріне де жеңіл қолы
Талантты оқушылармен қарым-қатынаста сақтық жасау керек: оларды шектен тыс
Кейбір төменгі класс оқушылары іс-әрекеттің қандай да бір түріне
1.2 Дарындылықтың негізгі түрлері мен оның бала бойында қалыптасуы
Дарындылық түрлерінің дифференцияциясы сыныпификацияға негізінделген критерий бойынша анықталады. Дарындылықта
Дарындылықтың сапалық мінездемесін талдау бойынша түрлерді адампың психикалық мүмкіндіктерінің
Ғалымдар дарындылық мәселесін зерттей келе, оның жалпы және әдейі
Арнайы дарындылық, өзі ерекше ашылып көрінетін белгілі іс-әрекет түрлерімен
Кәсіптік қабілеттерді зерттеумен танымал ғалым Ч.Спирмен ақыл-ой энергиясының жалпы
Жалпы ақыл-ой дарындылығы ақыл-ой жетістігі талап етілетін жағдайдың бәрінде
Мектепте «орташа оқитын» оқушыны бағалау негізінде бағдарлау өткен уақыттарда
Жалпы ақыл-ой қабілеттілігіне біршама психологтардың зерттеу жұмыстары арналған. "Ақыл-ой»
Интеллект - өсіп жатқан адамның түрткі болулары мен ұмтылыстарымен
Ақыл-ой дарындылығының арнайы түрлері, яғни философиялық-теоретиялық жаттығуларға, қоғамдық
Ақыл-ой дарындылығы - бұл жалпы және жеке ақыл-ой сапасының
Балалардың жалпы интеллектуалды және арнайы дарындылығы түрлерінен бөтен, бұл
• психика сферасын қамтамасыз етушілер мен іс-әрекет түрлері
• дарындылықтың қалыптастырушы деңгейі
• дарындылықтың көрініс беру формасы
• дарындылықтың әр түрлі іс-әрекет түрінде
Дарындылықтың түрлерін келтірілген негіздеу бойынша қарастырайық. Бірінші критерий бойынша,
Іс-әрекетке сәйкес дарындылықтың мынадай түрлерін бөлуге болады: практикалық іс-әрекетте
Дарындылықтың әр түрі барлық психикалық мүмкіндіктерді нақты іс-әрекет түрінде
Іс-әрекеттің басым ететін түрі бойынша дарындылықтың қай түрін анықтасақ
Екінші критерий - «дарындылықтың қалыптасу деңгейі» бойынша потенциалды және
Потенциалды дарындылық - бұл қандай да бір іс-әрекет түрінде
Дарындылықтың бұл турлері, бұған дейін айтылып кетілген іс-әрекет түрлерімен
Бір ғалымдар берілген феномен туралы арнайы айтпай-ақ қоюға болады,
Үшінші критерий - дарындылықтың көрініс беру формасы бойынша, айқын
Жасырынды дарындылық іс-әрекетте аздап білдірілген формада көрінеді. Сондықтан да
Төртінші критерий - дарындылықтың әр түрі іс-әрекет көрініс берудің
Арнайы дарындылықтың арнайы психикалық қасиеттері ашылатын, белгілі іс-әрекет түрлерімен
Бесінші критерий - «дамудың жас ерекшелігі» бойынша ерте және
• интеллектуалды, оның түрі - академиялық
• көркемдік, шығармашылық (креативтілік)
• модерлік немесе әлеуметтік психомоторлы немесе спорттық.
Басқа ғалымдар шығармашылықты еңбектің өз бетінше түрі етіп бөлудің
Шығармашылықта психикалық процестер (ойлау, ес, қиял, эмоциялар т.б.), психикалық
• психологиялық процесс түрінде, ол кейде эпизодтық
• психикалық күй түрінде, бұл уайым мен
• жеке тұлғалық мінездеме түрінде. Бұл
Келтірілген психологиялық ерекшеліктермен сәйкес, балаларда дарындылықтың көрініс бесеуі 3
Бала дарындылығының көрсетілген типтері, оқу процесінің индивидуализациясы мен дифференциациясын
Әр адам балалық, жасөспірім және жастық шағынан бастап, өмірде
Қазіргі кездегі жаңа әлеуметтік — экономикалық жағдай бойынша, кәсіпкерлік
Әр түрлі іс-әрекеттерге байланысты адам қандай да қызметті орындауы
Адам қабілетіндегі айырмашылық іс-әрекеттің нәтижесінен, яғни оның сәттілігінен не
Іс-әрекетпен айналысқанда адамның табысқа жетуі үшін қабілет, қызығушылық, бейімділіктен
Адам қабілеттілігінің даралық
Әр түрлі іс-әрекеттер аймағына қажет білім, ептілік- дағдылар бірлігін
Өз қызығулары бағытында дарынды адамдар қайтпас қажырлылық таныта алады.
Дарындылықтың бағалануы тестілеуге ғана негізделмеуі керек -оның дәрежесі мен
Баланың дарындылығы деп — бірдей өмір шартында, өз құрбыларымен
«Дарындылық» — бұл «дарын» сөзінен шыққан және ол дамудың
- табиғи дарын
- бір нәрсені жасай алу мүмкіндігі
Әдетте біз «қабілеттілік» сын есімінің бірінші сөздік мағынасында (мысалы,
«Қабілеттілікке» философиялық энциклопедиялық сөздікте мынадай түсінік берілген: «Қабілеттілік —
Дарындылық - бұл
Әлеуметтік ортаның дарындылыққа байланысты жүргізілген әр түрлі зерттеулерінің нәтижесі
Дарындылықтың дамуындада жанұя өте маңызды жағдай болып келеді, соның
• жанұя құрылымы мен оның эмоционалды климаты;
• бала мен ата-ана арасындағы қарым-қатынас стильдері;
• ата-аналардың бала дарындылығына қатынасы.
Жанұя құрылымы мәселесіне жүгіне отырып, балалардың көбі (87%), толық
Бала мен ата-ананың қарым-қатынас стилі туралы мәселе аса ауқымды
Инструктивті стильде ақпарат көбірек болады, ал талаптар мынадай болып
•теріс
• ашуландырушы
• дұрыс-оң
• гиперсоциализация (ата-аналар
Дарынды балаларда әділеттілік сезімі болады. Адамгершіліктің ерте дамуы қабылдау
Олар қоршаған ортадағы әділетсіздікке өте сезімтал болады, өздеріне және
Дарынды балалар есептерді шығаруда ойын элементтерін енгізеді, қиялы дамулы
Дарынды балаларда әзіл-сықақ сезімі өте дамулы, күлкілі, сәйкес келмеушіліктерді,
Дарынды балалар эмоционалды баланс жетіспейді, олар балалық шақта шыдамсыз
Дарынды балалар энергиясы көп болуымен және олар аз ұйықтауымен
Дарынды баланың интеллектуалдық қажеттілігі эмоционалды күйдің күрделілігіне, неврозға және
Бала қаншалықты дарынды болса да, оны оқыту керек екенін
Қазіргі жағдайда дарынды балалармен жұмыс жасаудың түрі
1.3Кіші мектеп оқушысының психологиясында дарындылығының көрінуі
Кіші мектеп оқушысының психологиясы әртүрлі жағдайларға байланысты өзгеріске ұшырап
Әр адам балалық өмірде үлкен жетістіктерге жетуді армандайды. Көптеген
Қазіргі кездегі жаңа әлеуметтік - экономикалық жағдай бойынша, кәсіпкерлік
Әр түрлі іс-әрекеттерге байланысты адам қандай да қызметті орындауы
Адам қабілетіндегі айырмашылық іс-әрекеттің нәтижесінен, яғни оның сәттілігінен не
Іс-әрекетпен айналысқанда адамның табысқа жетуі үшін қабілет, қызығушылық, бейімділіктен
Адам қабілеттілігінің даралық
Әр түрлі іс-әрекеттер аймағына қажет білім, ептілік- дағдылар бірлігін
Өз қызығулары бағытында дарынды адамдар қайтпас қажырлылық таныта алады.
Дарындылық дәрежесінің артуы қажетті білімдер мен ептілік, дағдыларды игеріп,
Дарындылықтың өзіндік ерекшелігі ең алдымен қызығушылық бағдарға байланысты. Осыдан,
Дарынды балалар - жалпы және арнайы дарындылығын (музыкаға, сурет,
Мұндай көрсеткішті асыра бағалауға болмайды, өйткені ақылдық шығармашылық жағының
Дарындылықтың бағалануы тестілеуге ғана негізделмеуі керек -оның дәрежесі мен
Баланың дарындылығы деп - бірдей өмір шартында, өз құрбыларымен
«Дарындылық» - бұл «дарын» сөзінен шыққан және ол дамудың
- табиғи дарын
- бір нәрсені жасай алу мүмкіндігі
Біз «қабілеттілік» сын есімінің бірінші сөздік мағынасында (мысалы, «қабілетті
«Қабілеттілікке» философиялық энциклопедиялық сөздікте мынадай түсінік берілген: «Қабілеттілік -
Дарындылық - бұл
Әлеуметтік ортаның дарындылыққа байланысты жүргізілген әр түрлі зерттеулерінің нәтижесі
Дарындылықтың дамуындада жанұя өте маңызды жағдай болып келеді, соның
• жанұя құрылымы мен оның эмоционалды климаты;
• бала мен ата-ана арасындағы қарым-қатынас стильдері;
• ата-аналардың бала дарындылығына қатынасы.
Жанұя құрылымы мәселесіне жүгіне отырып, балалардың көбі (87%), толық
Жанұя құрылымы, көп жағдайда туыстар арасындағы қатынастар және жанұяның
Бала мен ата-ананың қарым-қатынас стилі туралы мәселе аса ауқымды
Р.Хесс және В.Шипман өзара әрекетті ата-аналық стильдері императивті және
Инструктивті стильде ақпарат көбірек болады, ал талаптар мынадай болып
Ата-аналардың бала дарындылығына деген қатынасы маңызды болып табылады. Бұл
• теріс
• ашуландырушы (игнорирующее)
• дұрыс-оң
• гиперсоциализация (ата-аналар
Дарынды балаларда әділеттілік сезімі болады. Адамгершіліктің ерте дамуы қабылдау
Олар қоршаған ортадағы әділетсіздікке өте сезімтал болады, өздеріне және
Дарынды балалар есептерді шығаруда ойын элементтерін енгізеді, қиялы дамулы
Дарынды балаларда әзіл-сықақ сезімі өте дамулы, күлкілі, сәйкес келмеушіліктерді,
Дарынды балалар эмоционалды баланс жетіспейді, олар балалық шақта шыдамсыз
Дарынды балалар энергиясы көп болуымен және олар аз ұйықтауымен
Дарынды бала қарым-қатынас жүйесінде де ерекшеленеді.
Мектепке дейінгі шақта, олардың жүргізуші іс-әрекеті - рольдік ойындар.
Дарынды балалардың мінез-құлықтары мен жеке тұлғасының кейбір ерекшеліктері, оларды
Өз құрбыларымен өзара әрекетінде қиындықтар кездескендіктен немесе олардың себептерін
Дарынды баланың интеллектуалдық қажеттілігі эмоционалды күйдің күрделілігіне, неврозға және
Бала қаншалықты дарынды болса да, оны оқыту керек екенін
Дарынды бала қысымды, шеттетуді, айқай-шуды көтермейді. Баланы мектепке дейінгі
Таланттарын дамыту үшін дарынды балалар өз уақытын еркін жүмсап,
Қазіргі жағдайда дарынды балалармен жұмыс жасаудың түрі
1.4 Кіші мектеп оқушыларының психологиясы мен дарындылығына әсер етуші
Дарынды балалардың мінез-құлықтары мен жеке тұлғасының кейбір ерекшеліктері, оларды
Өз құрбыларымен өзара әрекетінде қиындықтар кездескендіктен немесе олардың себептерін
Дарынды баланың интеллектуалдық қажеттілігі эмоционалды күйдің күрделілігіне, неврозға және
Бала қаншалықты дарынды болса да, оны оқыту керек екенін
Дарынды бала қысымды, шеттетуді, айқай-шуды көтермейді. Баланы мектепке дейінгі
Таланттарын дамыту үшін дарынды балалар өз уақытын еркін жүмсап,
Қазіргі жағдайда дарынды балалармен жұмыс жасаудың түрі
Психологиялық зерттеулерде дарынды баланың бірден көзге түсетін ерекшеліктеріне төмендегілерді
оның шектен тыс жоғары белсенділігі;
физиологиялық қажеттілігінде аз ұйықтауы;
танып- білуге деген құштарлығы;
қолына түскен заттарды реттеп, жүйелеуі;
қайта құрастыру арқылы жаңа нәрсені ойлап табу әрекеттерін
ерте сөйлеуі;
естігенін сөзбе-сөз қайталауы және тағы сол сияқты қасиеттер жатады.
Сонымен, дарынды баланы тәрбиелегенде қызыққұмарлықтан білім құмарлығына өсуі өте
Кеңес ғалымы В.С. Шубинский шығармашылық процессті үш сатыға бөліп,
Бүгінгі күні педагогика және психология ғылымдарында дарындылықтың 100-ден астам
«Дарындылардың қабілет ерекшеліктерін категориялары мен критерийлері» деп аталатын екінші
Қоршаған ортаның эмоциялық қолдауы бостандық пен сенімділік «Мен»-ді
Бала ата-ана мен педагогтар еркіндік беріп, өзіне керекті деген
Сурет -1
Сурет-2Дарындылыққа әсер етуші факторл
Көптеген ғалым зерттеушілер сезіну мәселесінің дамуын ең алдымен оқытумен
«Дарынды балалардың таным процесстері мен тұлғалық
Дарындылардың қиял процесі өте бай бола отырып, анық болып
Олардың шамалары жетпейтін мәселелерді шешуге талпынуы олардың даму тұрғысынан
Көптеген психологиялық әдебиеттерде дарынды балалардың шыдамсыздығы көрсетілген. Дегенмен, эмоциясы
Дарынды балаларға қандай да бір мәселеге жоғары назар аудару
2.1 Кіші мектеп оқушыларының психологиясын зерттеу және дарындылығын анықтау
Зерттеу жұмысы Аягөз қаласы №5 жалпы білім беретін орта
Зерттеу мақсаты: кіші мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері мен
Зерттеу бөлімінің міндеттері:
Эксперимент әдістемелері жөнінде тиісті әдебиеттерді оқып, терең
Кіші мектеп оқушыларына арналған әдістемелер кешнін іріктеп талдау.
Кіші мектеп оқушылары дарындылығын анықтайтын әдістемелерді қазақ тіліне бейімдеп
Дарынды балалар қандай? Олар әр түрлі, бір-біріне ұқсамайды. Дарынды
Бірініші категория – ой - өріс қабілеті ерте жастан
Екінші категория – жеке бір іс-әрекет түрі мінез-құлық ерекшеліктері
Үшінші категория – дарындылық күш – қажырымен ерекшеленетін оқушылар.
Ой - өрістік қабілетімен ерте жастан көзге түскен оқушыларға
Қазір ғылыми әдебиеттерде әлемде дарынды балалардың диогностикасы туралы түрлі
- арнайы психометриялық тест;
- баланы бақылаудың түрлі тәсілдері (оқу және оқудан тыс
- арнайы бағдарлама аясында сынақ сабақтарын өткізу;
- педагог тарапынан оқушының іс - әрекеті мен мінез
- әр түрлі зияткерлік жарыстар, байқаулар, олимпиадалар т.б. өткізу;
- оқушы шығармасының туындыларын эксперттік бағалау;
- арнай психодиогностикалық тренинг;
Дарындылық - жеке тұлғаның өте күрделі, көп аспектілі қыры.
Дарындылықты анықтау сауалнамалары балаланың қабілеттеріне жасалған ұзақ уақыт
Кіші мектеп оқшысының психологиялық ерекшеліктері мен дарындылығын анықтауға қажет
Дарындылықты анықтау әдістемелері баланың қабілеттеріне жасалған ұзақ уақыт бойғы
-
-
-
-
-
Бірінші бөлімде, танымдық процестерге байланысты әдістемелерді қолдандым. Олар:
- Ойлауды анықтауға арналған әдістеме;
- Көру арқылы есте сақтау;
- Есту арқылы есте сақтау;
- « Оперативті ес » әдістемесі;
- Зейінді анықтауға арналған « Қызыл-қара таблицалар »
- Зейінді анықтауға арналған « Мюнстенберг » әдістемесі;
- Ақпаратты қабылдау әдістемесі;
Кіші мектеп оқушыларының танымдық процестері бойынша көрсеткіштері
Диаграмма-1
Джонстың креативтілік сұрақнамасы
Мақсаты: баланың шығармашылық ойлау деңгейін зерттеу қарастырылған.
Джонстың креативтілік сұрақнамасы бойынша зерттеу нәтижесі:
Диаграмм-2
Бұл әдістемеден алынған мәліметтерді ескере келе, дарынды балаларға келесі
Дарындылықты анықтау әдістемесі (Е.Е. Туникт)
Мақсаты: дарындылықты анықтауда баланың шығармашылық ойлауының түрлі көрсеткіштерін
Шығармашылық ойлау бағасының көрсеткіштері:
( ой жүйріктігі (жеңілдігі, өнімділігі) -
( ой икемділігі - тез ойлауға көшуге
( ой ерекшелігі - ойдың даралығын
( ойдың нақтылығы - шығармашылық ойлаудың
Алынған нәтижелер сандық және сапалы талдауға, математикалық-статистикалық өңдеуге
Әдістемелік зерттеу нәтижелері
Зерттеу зорлық-зомбылықсыз, ішкі қалау ниеті жағдайында өтті.
1-ші субтест. Газетті қолдану. (вербалды сала).
Бұл тест бойынша кейбір балалар қиналды. Жиі кездесетін
Өте көп ұпайлар санын Марат (35), Гүлнәр
2-ші субтест. Қорытынды.
Бұл тестке де көп балалар қиналды орташа алғанда 3
Жиі кездесетін жауаптар: «адамдар мен аңдар бір-бірін түсініп,
Ал ерекше деп танылған жауаптар: «Аңдар олимпиадаларға қатысатын
Жоғары нәтижені көрсеткен 1-сынып оқушысы: Нурсейтова А. мен
3-ші субтест. Бейнелеу. (бейнелік сала).
Балалар түрлі өз қалауы бойынша суреттерді салуы тиіс болады.
Ал ерекше суреттер еркін тақырыпта болды. Олар:
4-ші субтест. Жасырылған форма.
Мұнда балаларға заттар жасырылып сипатталады. Олар сол зат
Ерекше сирек жауаптар: тиын (ақша), көйлек,
Алынған зерттеу нәтижелері арқылы балалардың шығармашылық ойлау табиғатын зерттеуге,
Дарындылықты анықтау әдістемесі нәтижесі (Е.Е. Туникт):
Р. Амтхауер бойынша «Иинтеллект құрылымын зерттеу» тестісі.
Бұл тест кәдімгі топтық интеллектуалды тест болып табылады.
Әдістеме мақсаты: оқушылардың жалпы ақыл-ой деңгейін анықтауға мүмкнідік
Сынауға алынған балалардың жеке тұлғалық ерекшеліктрі жайлы толық білу
Интелект құрылымының көрсеткіші:
Диаграмм-3
Психогеометриялық тест.
Әдістеме мақсаты: фигураларды қолдану арқылы, аз уақыт
Әдістеменің жабдықталуы: 5 фигура (квадрат, шеңбер,
Әдістеме барысы:
Әдістеме келесі нұсқау көмегімен түсіндіріледі.
«Балалар алдарыңдағы, фигураларды ұнату ретімен алдарыңызға тізіп қойыңыздар.
Балалардың психогеометриялық типтерінің мінездемесі.
Балалардың көпшілігі ирек сызықты қалаған. Бұл фигура креативтілікті,
Иректі ұнатқандар - креативтілік символы шеңбер топты
Линейлі формаларды (төртбұрыш, үшбұрыш, тік төртбұрыш)
Екінші бөлімде, бала қабілетін анықтауға байланысты алты тапсырма орындау
1 - тапсырма: «Жаттығулар»
2 - тапсырма: «Жағдайаттар»
3 - тапсырма: «Қанатты сөздер»
4 - тапсырма: «Обьект құрлымын өзгерте алу қабілеттілігі»
5 - тапсырма: «Сөздік пайымдық қабіліттерді» зерттеу;
6 - тапсырма: « Бақылау»
«Вербальды қиял» әдістемесі;
Аизенктің субтесті мен жаттығулар нәтижесі бойынша
қабілетті зерттеудегі көрсеткіш
диаграмм-4
Жоғарыда көрсетілген нәтижелер арқылы кіші мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктері
1-ші субтест. Газетті қолдану. (вербалды сала).
Бұл тест бойынша кейбір балалар қиналды. Жиі кездесетін
Өте көп ұпайлар санын Марат (35), Гүлнәр
2-ші субтест. Қорытынды.
Бұл тестке де көп балалар қиналды орташа алғанда 3
Жиі кездесетін жауаптар: «адамдар мен аңдар бір-бірін түсініп,
Ал ерекше деп танылған жауаптар: «Аңдар олимпиадаларға қатысатын
Жоғары нәтижені Алмас пен Ринат көрсетті.
3-ші субтест. Бейнелеу. (бейнелік сала).
Балалар түрлі өз қалауы бойынша суреттерді салуы тиіс болады.
Ал ерекше суреттер еркін тақырыпта болды. Олар:
4-ші субтест. Жасырылған форма.
Мұнда балаларға заттар жасырылып сипатталады. Олар сол зат
Ерекше сирек жауаптар: тиын (ақша), көйлек,
Алынған зерттеу нәтижелері арқылы балалардың шығармашылық ойлау табиғатын зерттеуге,
Әдістеме атауы: Дарынды балалардың танымдық белсенділіктеріне зерттеу
Әдістеме мақсаты: Дарынды балалар, олардың ата-аналарымен
Әдістеме барысы:
Әдістеме негізінде мына идея жатыр: бала
Зерттеу нәтижелері.
Бір баламен әңгімелесу барысында оның бір апта
Жуков және тағы басқа ұлы басшылардың тактикасы мен стратегиясын
Құмырсқалар мінез-құлықтарын бақыладым, және құмырсқа илеуінің санын санадым,
География, тарих және тіл тану бойынша кроссворд
Мерекелік дастархан мәзірін даярладым;
Ине, қорғасында бал аштым;
Ақ және қара магияны, астрологияны оқыдым;
Садақ пен жебе жасадым;
Қыдырдым;
Ағылшын тілін үйрендім;
Шахмат ойнадым;
Гениалогиялық ағашым бойынша зерттеулерімді жүргіздім;
өмірдің мәні жайлы өлең шығардым;
қытай басшыларының династиясы жайлы оқыдым;
Осы аталған тізімде достармен қарым-қатынастың жоқтығы осы баланың шынайы
ДАРЫНДЫ ОҚУШЫЛАР ТІЗІМІ
1 «А» сынып
Кесте-1
№ Оқушының аты-жөні:
Олимпиада Мектепшілік Қалалық
Ұпай орны ұпай орны
1 Нурсеитова Айдана
+ 15 1
2 «А» сынып
№ Оқушының аты-жөні:
Олимпиада Мектепшілік Қалалық
Ұпай орны ұпай орны
1 Бұқабаев Ануар
+ 86 1
3 «А» сынып
№ Оқушының аты-жөні:
Олимпиада Мектепшілік Қалалық
Ұпай орны ұпай орны
1 Ерболат Толғанай
+ 25 1
1 Утенова Ақнұр
+ 25 1
Үшінші бөлімде, іріктеліп шыққан баланың ата - анасына, сынып
- Мұғалімдер мен ата-анаға арналған дарындылық диогностикасының әдістемесі;
- Мұғалімдерге арналған « Ой-өрістік портрет » әдістемесі;
- Психологпен мұғалімге арналған « Оқушы сипаттамасы».
2.2 Дарынды балалардың ата-аналарымен және мұғалімдрімен жүргізілетін жұмыстар
Мұғалімдер мен ата-аналарға арналған психологиялық жұмыстар: Дарынды балалардың мұғалімдерімен
Дарынды балалармен жұмыстың принциптері:
Кесте-2
№ Жұмыс жүйесінің принциптері Мазмұны
1 Субьективті принцип Мектептегі ең басты фигура жай бала
2 Психоэлевациялық принцип Бұл оқыту жағдайы бастапқыдан жағымды жағдайда
3 Көкейкесті принцип Оқытудың мақсаты – бұл интеллектуалды, белсенді
4 Партиклиция принципі «партия»- сөзінен шыққан – бірлесу, топтасу
1.дарынды балалар психикасының қарапайымдылығы емес, жеке тұлғалар арасындағы коммуникациялық
5 Байытылған мекен ететін ортаны жасау принціпі Дарынды тұлғаны
Жеке тұлға дарындылығының дамытудың кешенді жинағы
Шығармашылық дарындылық Ғылыми – практикалық конференция, дебат тобының жұмысы,
Ақадемиялық дарындылық Арнайы курстар, факультативтер, олимпиадалар
Ақыл-ой дарындылығы Психологиялық қызмет, сауалнамалар, проблемалық ізденіс қызметі
Көркемдік дарындылық Жас дарындылық сайысы, ән фестивалі, ән, би
Психомоторлы дарыныдылық Спорттық жарыстар, түрлі секция жұмыстары, спортакиядаларға белсенді
Әлеуметтік дарыныдылық Көшбасшыны дайындау
Мақсаты: анықталған және дарындылық қасиеті орташа болған балалрдың ата-аналары
Оқушыға нұсқау:
Бұл бағдарлама практик психологқа дарынды балалармен түрлі даму
Дарынды балалардың жанұяда дамуы.
Мақсаты: баланың шығармашылық мүмкіндігін дамытуға қажетті ата-ана мен
Жүзеге асыру: ата-аналар үшін дарынды балалар жайлы кеңес
Дарынды балалар проблемалары.
Лета Холлингуарт дарынды балалар алдында тұрған бейімдеу проблемаларын түсінуде
мектепке немқұрайлылық. Мұндай қарым-қатынас оқу бағдарламасы дарынды балалар
Ойынға қызығу. Дарынды балаларға күрделі ойындар ұнайды,
Философиялық проблемаларға шолу. Дарынды балаларды өлім, өлімнен
Дене, интеллектуалды және әлеуметтік даму арасындағы сәйкессіздік.
Жетіліп кемелденуге ұмтылыс. Дарынды балалар үшін жетіліп кемелденудің
Зерттеулер дарынды балалардың жаңа жағдай-ситуацияларға аса сезімтал болады.
Дарынды балалармен жұмыс істеу үшін қажетті қасиеттер.
( “Astor” американ бағдарламасының критерийлері).
Мұғалім міндеттері:
қайырымды әрі әділетті болу;
дарынды балалар психологиясының ерекшеліктерін білуі тиіс, олардың қажеттіліктері
ақыл-ой дамуы жоғары деңгейде болуы тиіс.
Қызығуы мен шеберлік шеңбері кең болуы тиіс;
Педагогикалықтан тыс басқа бір білімі де болғаны абзал;
Дарынды балаларды оқытуға байланысты түрліше міндеттерді орындауға дайын болуы
Белсенді әрі өте қозғалғыш болғаны жөн:
әзіл сезімі болғаны дұрыс (бірақ сарказм емес);
икемді, әрі өзін үнемі жетілдіріп отыруы тиіс;
шығармашылық, мүкін болса, жеке дүние танымы дәстүрлі
денсаулығы балалармен жұмыс істеуге арнайы жоғары білімнен соңғы дайындығы
Дарынды балаларда дамыту керек болатын маңызды қабілеттер мен шеберліктер
танымдық қабілеттер мен дағдылар
үлкен ақпарат көлемін меңгеру
бай сөздік қор.
себеп-салдарлы байланыстарды анықтау.
жасырын тәуелділіктер мен байланыстарды табу.
қорытындыларды жасай білу.
күрделі проблемаларды шешуге қатысу.
ақпаратты ұйымдастыру.
көзге көрінбейтін айырмашылықтарды байқай білу шеберлігі.
ситуацияларды талдай білу.
процестің өзі сияқты нәтижені де бағалай білу шеберлігі.
болжам құра білу
идеяларды практикада қолдана білу.
ойлаудағы сыншылдық
жоғары дәрежедегі білуге құмарлық.
шығармашылық қабілеттер.
қатерге қабілеттілік
дивергентті ойлау
ойлау мен іс-әрекеттегі икемділік
ойлау тездігі
ерекше идеялар айта білу, жаңа нәрсе ойлап табу
бай қиял
жоғары эстетикалық құндылықтар
дамыған интуиция
эмоционалды аумақ ерекшеліктері.
реалистік мен - тұжырымдама
өзгелерге сыйластық
адамдарға эмпатикалық қарым-қатынас
өзге адамдар ерекшеліктеріне шыдамдылық
өзін талдауға бейімділік
сынға шыдамды көзқарас
тапсырманы орындаудағы табандылық
жарысқұмарлық
ойлаудағы тәуелсіздік
әзіл сезімі
өз күші мен қабілетіне сенімділік
ішкі мотивация
Дарынды балалармен жұмыс істейтін мұғалімдерге нұсқау
Тәжірибе көрсеткендей-ақ, дарынды баламен мұғалімнің өзара әрекет етуіндегі
Баланың өзінің білім дәрежесіне орай, бейімділігне орай
Қиын әрі шатасқан сұрақтар бойынша кеңес беру тақырыптарын анықтау.
Белгілі бір уақыт аралығында пән бойынша баладан есеп формасын
Балаға ұсыну керек:
тақырып атауы.
тақырыпты оқу жоспары
негізгі сұрақтар
бала меңгеруге тиісті ұғымдар мен терминдер
практикалық жұмыстар
қажетті әдебиеттер тізімі
бақылау формасы
өзін-өзі тексеру тапсырмалары
Дарынды баламен жұмыстың нәтижелерін талдау кестесін толтыру:
пән
кеңес беру мерзімі мен уақыты
басты қарастырылатын сұрақтар
бағдарлама бойынша жұмыс істеу уақыты
жіберілген уақыт
бағдарламадан тыс қосымша сұрақтар
анықталмаған сұрақтар
мерзімнен ауытқу себептері.
Мұғалім өте қайырымды, әрі зерек болуы тиіс.
Жауап парағының жоғарғы жағына өз аты-жөніңді жаз. Жауаптарыңды ұяшықтарға,
Ата-аналарға нұсқау:
Сізге баланың қабілеттерін дамытуда нақты кеңестер мен ұсыныстар айту
Жауап парағына аты - жөніңізді жазыңыз. Жауаптарыңызды ретіне қарай
Ата-анамен оқушы бірлесе отарып жұмыс жасайды.
«Ой-өрістік портрет» әдістемесі
«Ой өрістік портрет» әдістемесі мұғалімдерге арналған. Бұл әдістеме баланың
Берілген әдістеме мұғалімдер мен ата - аналарға арнайы дарындылық
Танымдық сала
Ойлаудың түп нұсқалылығы - бұл кең таралған, белгілі, бұрынан
Ойлау икемділігі - шешімнің жаңа жолдарын оңай әрі жеңіл
Өнімділік немесе ілеспелік - бірнеше ойларды жинақтап, күшейте алу
Жіктеу мен деңгейлендіру - бірегей обьектілерді түр, топ және
Зейіннің жоғарғы дәрежеде жинақталуы - әдетте психикалық негізі екі
Есте сақтау жады - баланың нақты мәліметті, оқиғаны абстрактілі
Тұлғалық даму саласы. Мәселен мазмұнына қызығушылық. Көптеген зерттеушілер осы
Перфекционизм - кез келген қызмет түріндегі түпкі өнімді жоғары
Әлеуметтік автономдылық - көпшіліктің пікірінше қарсы шыға алу қабілеті
Көшбасшылық - тұлғааралық қатынастарда ойындары мен ортақ іс-әрекеттерінде бастамашылық.
Бәсекелестік - өзара қарым-қатынас жасауда бәселекелестікке бейімділік. Нәтижеде келген
Әзілқойлық - түрлі жағдайлардан күлкі жайыттарды көре алмайтын шығармашылық
Әдістеме атауы: дарындылықты анықтау негізіндегі шығармашылық ойлауды
Мақсаты: Шығармашылық ойлаудың түрлі көрсеткіштерін - сөздік-шығармашылық
Шығармашылық ойлау бағасының көрсеткіштері:
( ой жүйріктігі (жеңілдігі, өнімділігі) -
( ой икемділігі - тез ойлауға көшуге
( ой ерекшелігі - ойдың даралығын
( ойдың нақтылығы - шығармашылық ойлаудың
Алынған нәтижелер сандық және сапалы талдауға, математикалық-статистикалық өңдеуге
Әдістемелік зерттеу нәтижелері.
Зерттеу зорлық-зомбылықсыз, ішкі қалау ниеті жағдайында өтті.
Біз өз зерттеу жұмысымызда осы салада пайдаланатын ұғым,
Ғалымдар дарындылық ұғымын қаншалықты зерттесе де, осы күнге
Бүгінгі күнде дарындылық мәселесі түбегейлі шешілмеген, және дағдарысы
Арнайы ұйымдастырылған оқыту процесінің өзі оқытушы мен дарынды оқушының
Қабілетті біріккен іс-әрекет контекстінде субъект - убъект қатынасы
Баланың дарындылығын айқындау, дамыту мәселесі нақты көрінетін,
Дарынды баланың дамуындағы кедергілер анықталды.
Дарындылық мәселесі әрі қарай зерттеуді қажет етеді. Бұл
Әдебиеттерге шолу жүргізу, бізге дарындылық мәселесін әр түрлі
Дарындылықты психодиагностикалау деңгейін анықтау бағдаламасы
Кесте-3
№ Деңгей Сипаттамасы
1 2 3
1 Анықтау деңгейі Бала
Педагог-психологтарға ұсынылатын тесттер:
Интеллекттік дамуды анықтауға арналған Д.Векслер, Дж. Равен тестілері;
Креативтілікті бағалауға арналған «Шығармашылық ойлаудың қысқаша тестісі (мүсін форма)»
Психоәлеуметтік дамуды бағалауға арналған әдістемелер (Р. Кеттелдің «16PF» тестісі)
Педагогтарға:
«Дарындылық картасы»;
«Бастауыш сынып жасындағы балаларға арналған қызығушылық картасы»;
«Анкета-мінездеме» (Дж. Рензули бейімдеген);
«Интеллекттік портрет» әдісі;
Ата-аналарға ұсынылатын әдістер:
«Дарындылық картасы»;
«Ата-аналарға анкета»;
«Бастауыш сынып жасындағы балаларға арналған қызығушылық картасы»;
«Баланың жалпы дарындылығын бағалау әдісі».
2 Бағалау-коррекциялық кезең Бұл кезеңде алынған алғашқы мәліметтердің нақтылауға
3 Өзіндік бағалау кезеңі Балаға өзбетінше жұмыс жасау
4 Қорытынды таңдап алу кезеңі Бұл кезеңде баланы зерттеу
Дарындылықтың теориялық зерттеулеріне талдау жасай келе, оның түрлерін зерттеу
Дарындылық түрлерін психодиагностикалау әдістері
Кесте - 4
№ Дарындылық түрі Диагностикалау әдісі
1 2 3
1 Психомоторлық дарындылық 11 субтесттен тұратын тұратын Пурдье тестісі-
Крауфордтың ұсақ заттармен манипуляциялау икемділігі тестісі;
Д.Арнхеймнің және У. Синкердің негізгі қозғалыс дағдыларына негізделген тест-баланың
К.Беррптің көру-қозғалыс координациясы тестісі-арнайы аппараттың қажеттіліг жоқ, мұнда тек
Кесте-5
1 2 3
2 Интеллекттік дарындылық А.Биненің интеллектіні анықтауға арналған тестісі;
Л.Терманның ақыл дарындылығын анықтауға арналған тестісі;
Когнитивті ептілік тестісі;
Р.Кеттелдің «Мәдени тәуелсіз» интеллектік тестісі;
Векслер тестісі;
Р. Амтхауэрдің интеллект құрылымы тестісі;
3 Шығармашылық дарындылық Дж.Гилфордтың креативтілікті анықтауға арналған тестісі;
Бейнелік шығармашылық ойлауды анықтауға арналған П. Торранс тестісі;
Вербальді шығармашылық ойлауды анықтауға арналған П.Торранстың тестісі;
С.Римм ұсынған талантты анықтауға арналған қызығушылық тестісі.
4 Қарым–қатынас аймағындағы дарындылық Психологиялық-педагогикалық тренингтер;
Қарым-қатынас тренингтері
Осы бөлімде дарынды балалардың даралық психологиялық ерекшеліктерін зерттеу бағытындағы
3-кесте. Дарынды балалардағы жағымсыз психологиялық ерекшеліктер
№ Автор Жағымсыз қасиеттер
1 К.Тэкэкс Әсіреленген қорқыныш сезімі
Әңгімелесушіні соңына дейін тыңдамау, қайта-қайта бөле беру
Басқаларды түзетуге әдеттену
Айналасындағыларға талап қою
2 Л. Холлингуорт Мектепке жағымсыз қатынас
Философиялық мәселелерге бой ұсыну
3 Дж. Уитмор Шынайы емес мақсаттар қою
Шектен тыс сезімталдық
Ересектердің назарында болуға ұмтылу
Шыдамсыздық
Бастауыш сынып оқушыларының қызығушылық бағытын зерттеу кезінде, олардың осы
Қорыта келе, дарынды балалардың психологиялық ерекшеліктерінде де өзгерістер байқалды.
Дарындыларға оқуда қиындық туғызбайтын, тәртіпті, ұйымшыл, білімді, тұрақты, ұғымтал,
Білім беру жүйесінде педагогтардың дарындылармен жүргізілетін жұмыстарының басты мақсаттарының
Бұл бөлімде біз дарындылармен жұмыс түрлеріне, педагог тұлғасына қойылатын
Мектепте дарындылықты анықтауда және оны дамытуда педагог- психолог қызметінің
Бастауыш сынып жасы когнитивті әрекеттердің сензитивті кезеңі болып табылады.
Қабілет құрылымындағы дарындылықтың өзіндік сипаты мен ерекшеліктері бар;
Дарындылықты кешенді әдістер арқылы дамыту әлеуетін жоғарылатуға болады.
Қорытынды
Бұл ғылыми зерттеу жұмысының жоғарыдағы екі тарауында қарапайым
Осы уақытқа дейін елімізде небір дарынды да, талантты адамдар
Дарынды балалармен жұмыс жасауда педагог-психолог мамандардың атқаратын рөлі
Дарындыларды зерттеудегі педагог-психолог қызметінің құрылымындағы басты бөліктер төмендегідей:
оның бағыттылығы, яғни, өмірлік позициясы, сенімі, талғамы мен қызығушылығы;
тұлғаның танымдық-психикалық қасиеттері (зейін, түйсік, қабылдау, ес, ойлау және
адамның сезімі және ерік-жігері;
тұлғаның темпераменті, яғни, мінез-құлқының табиғи ерекшелігі;
тұлғаның мінезі (психикалық сипаты);
тұлғаның қабілеті (іс-әрекет мүмкіншілігі).
Дарынды балалардың ерте сөйлеуі мен абстрактылы ойлауға негізделген есте
Зерттеу жұмысымыздың нәтижесінде біз төмендегідей ұсыныстарды ұсынамыз:
дарынды балалармен жұмыстарды жүргізу бағыттары бойынша педагог-психологтардың тәжірибесі насихатталса;
дарынды балаларда кездесетін жағымсыз қасиеттерді психокоррекциялау жұмысы жүйеленсе;
дарынды балалардың физиологиялық және психологиялық ерекшеліктері бойынша мектеп педагогтарымен
дарынды балаларды психодиагностикалау бағытында кешенді зерттеу жұмыстары жүргізілсе
Қорытындылай келе, дарынды баланың бойынан табылатын асыл қасиеттердің, өмірге
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Алдамұратов Ә. « Жалпы психология» Алматы 1996 ж.
Ахметжанова А. «Оқушылардың қызығушылығын арттыру жолдары» Білім 2004
Айзенк Г. Дж. Узнай свой собственный ІQ. –
Асмолов А.Г. Личность как предмет психологического исследования.
Әбжанов С. «Оқушыларды шығармашылықпен дамыта оқыту» Бастауыш мектеп №2.
Әбілқасымова А.Е. «Оқушылардың танымдық ізденімпаздығын қалыптастыру» Алматы Білім 1994
Әуелбеков Ш. «Қазақ тілін оқыту методикасы» Алматы 1987
Әлмұханова Г. «Шығармашылық деңгеймен жұмыс жасау» Бастауыш мектеп №10.
Бабаев С. « Жалпы психология» Алматы 2003
Бернс Р. Развитие Я-концепции и воспитание.
Божович Л.И. Личность и ее формирование в детском
Бекбаева К. “Дарын” ақпараттық-әдістемелік жинағы. №2,
Волков И.П. «Творчествоға үйрету» Бастауыш мектеп №7 1988
Выгодский Л.С. История развития высших психических функции.
Готсдиннер А.Л. К проблеме многосторнних способностей. Вопросы
Гильбух Ю.З. Умственно одаренный ребенок. Киев,
Ділдәбекова Г. « Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту» Бастауыш мектеп
Джакупов С.М. психология познавательной деятельности. Алма-Ата, Изд.
Дружинин В.Н., Хазратова Н.В: Экспериментальное исследование формирующего
Есмағанбетова Ш.«Оқушылардың танымдық іс-әрекетін қалыптастыру» Алматы. Ғылым 2002
Жақсылықова Т. « Қазақ тілі сабағы» Бастауыш мектеп №1
Жұмабаев М. « Педагогика» Алматы 1992
Жұманбаева Қ. « Баланың логикалық ойлауын дамытудың жолдары» Бастауыш
Жүнісова Д. «Ана тілі» Бастауыш мектеп №10. 2002
«Жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысында аға білім мазмұны
Жұмабаев М. Педагогика Алматы, 1992.
Задинова С. «Қызығушылықты арттыру» бастауыш мектеп №1. 1985
Искакова М. «Халық календары» Алматы Қазақстан. 1990
Кәкімова Ш.Л., Қашығынова Ә.Қ. «Оқушы шығармашылығын дамыту» бастауыш мектеп
Клименко В.В. Психологические тесты таланта. Харьков,
Краткий энциклопедический словарь. Москва. Юрид. Литер.
Карне М Одаренные дети. – Москва, Знание,
Қазыбаев С. «Қазақ тілін оқыту методикасы» Алматы 1990
Қайранова Ғ. «Білім негізі бастауышта» бастауыш мектеп №2. 2002
Қазиева С. «Оқушылардың ой-өрісін дамыту» Бастауыш мектеп №1.2003
Қазақстан мектебі №1.2002
Қазақстан мектебі №2. 2002
Қазақстан мектебі №3. 2002
Қазақстан мектебі №5. 2002
Қазақстан мектебі №6. 2002
Қазақстан мектебі №9. 2002
Қазақстан мектебі №6. 2004
Қошанова М. «Оқушылардың бақылау қабілеттерін дамыту» Бастауыш мектеп №1.
Қоянбаев Ж. «Семья және балалар мен жеткіншектер тәрбиесі» Алматы.
ҚР «Білім мемлекеттік бағдарламасы» Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан-2030»
Лейтес Н.С. Об умственной одаренности. – Москва,
Лейтес Н.С. Способности и одаренность в детском возрасте.
Матюшкин А.М. Загадки одаренности. - Москва,
Матюшкин А.М. Таланты нужно беречь. /Мир психологии,
Матюшкин А.М., Сиск Д.А. одаренные и талтнливые
Моляко В.А. Проблемы психологии творчества и разработка подхода
Мелхорн Г. Гениями не рождаются. Общество и
Одаренный ребенок под.ред. Дьяченко О.М., М., 1997.
Одаренные дети (пер. с анг. // общ. Ред.
Өмірәлиев Қ. «Абайдың нақыл сөздерін оқу-тәрбие ісінде пайдалану» Алматы.
Психология одаренности детей и подростков (под.ред. Н.С. Лейтеса,
Педагогика и психология одаренности школьников (под ред.
Москва. Издат. Центр «Академия», 1996,
Равич-Щебро И.В. О природных предпосылках индивидуальности, Таллин,
Рүстемова Ж. «Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту» Бастауыш мектеп №1.
Сабыров Т. «Болашақ мұғалімдердің дидактикалық дайындығын жетілдіру» Алматы. 1992
Сәкенова Р., Найманбаева П. «Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту» Бастауыш
Савенков И.А. Одаренные дети в детском саду и
Семенов И.Н. Возрастные особенности одаренных детей //Инновационная
Туник Е.Е. Тест Е. Торренса. Диагностика креативности.
Кулемзина А. Кризисы детской одаренности. Школьный психолог,
Табылдиев Ә. «Қазақтың халық педагогикасы және тәрбие» Алматы 1992
Тұрғынбаева Б. «Оқушының шығармашылық қабілетін дамыту» Бастауыш мектеп №7.
Холодная М.А. Существует ли интеллект как психическая
Чудновский В.Э. Одаренность: дар или … -
Учителю об одаренных детях (пособие для учителя) под ред.
Чудновский В.Э. Воспитание способностей и формирование личности.
Штерн В. Умственная одаренность: психологические испытания,
Этнопедагогика и проблемы одаренных детей св системе образования (материалы
Яковлев Е. Развитие творческой одаренности детей школьного возраста
Қосымша-1
Джонс креативтілігі сұрақнамасы
Мақсаты: оқушылардың шығармашылық ойлау деңгейін зерттеу
Жалпы сипаттамасы:
Креативтілік сұрақнамасы (КС) өзін шығармашылықпен көрсетуге байланысты элементтерге көңіл
КС бойынша маман кретивтілікті бағалау үшін бізді қызықтырған тұлғаның
Креативтіліктің жалпы бағасы - сегіз пункті бойынша ұпайлар санының
Сұрақнама мәтіні
Шығармашыл тұлға мүмкіндігі:
1. Қоршаған ортаның нәзік, белгісіз, күрделі ерекшеліктерін сезіну
2. Нақты жағдайда көптеген түрлі ойларды ұсыну және айта
3. Түрлі сипат пен деңгейдегі ойларды ұсыну
4. Қосымша детальдар, ойлар, баламалар мен шешімдер ұсыну
5. Елестете алу ,әзілқойлық,мүмкіндіктерді тұжырымдап,дамыту
6. Мәселені шешуе тосын, жаңа мінез-құлық таныту
7. Басқа келген қарапайым, көпшілікке белгілі ойлардан бас тартып,
8. Туындаған қиындықтарға қарамастан өз шешіміне деген сенімін жоғалтпау,
Мүмкін болатын бағалау ұпайлары:
1-ешқашан; 2-сирек; 3-кейде;
Орта буында оқитын балалардың ойлауын бағалау әдісі
Сізге осы әдістемені қолдану барысында 20 мәселені шешу беріледі.
Тапсырма:
1.А үлкен Б 6 есе
Б кіші В
3. А үлкен Б 3
Б кіші В 6
5.А кіші Б 3 есе
Б үлкен В 5 есе
7.А үлкен Б 9 есе
Б кіші В 4 есе
9.А кіші Б 5 есе
Б үлкен В 6 есе
11.А кіші Б 3 есе
Б үлкен Б 2 есе
13.А кіші Б 10 есе
Б үлкен В 3есе
15.А үлкен Б4 есе
Б кіші В 3 есе
17.А үлкен Б 4 есе
Б кіші В 7 есе
19.А кіші Б 5 есе
Б үлкен В 8 есе
Әр бір дұрыс жауапқа 0,5 балл
10 балл - өте жақсы
8-9 балл - жоғары
4-7 балл - орташа
2-3 балл - төмен ; 0-1 балл -
Көру арқылы есте сақтау
Балаға мына суреттер беріледі. Оларға қосымша сурет салынбаған қағаз
Есту арқылы есте сақтау
Балалардың есту арқылы есте сақтауын анықтау үшін 4 нұсқадағы
1-нұсқа
Ай
Ағаш
Секіру
Сары
Қуыршақ
Сумка
2-нұсқа
Кілем
Стакан
Жүзу
Ауыр
Кітап
Алма
3-нұсқа
Вилка
Диван
Қалжың
Күшті
Пальто
Телефон
4-нұсқа
Мектеп адам
Ұйықтау
Қызыл
Дәптер,
гүл
«Оперативті ес» әдістемесі
Қысқа уақыт ішіндегі есті зерттеуге арналған әдіснама. Зерттелушіге бірінші
ҚҰРЛЫМЫ: Саған сандарды оқимын. 10 қатар әр біреуінде 5
Әдістеме материалының үлгі бланкісі.
Аты-жөні:
№ ҚАТАР
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Әдістеме мазмұны:
1- 5,2,7,1,6
6- 4,2,3,1,5
Зейінді анықтауға арналған «Қызыл-қара таблицалар» әдістемесі.
Бұл әдістеме зейінді анықтауға арналған. 1 минут.
Құрлымы: Сізге қызыл –қара сандары бар таблица берілді. Сіз
Мысалы: Қызыл сан 25, Р деп жазамыз, Қара сан
Р В И Н ..............
Әдістеме дұрыс тапқан әріптердің саны бойынша бағаланады.
«Қызыл-қара» таблица әдістемесінің материалы.
Аты-жөны:
8 К 24 У 13
8 І 14 Ф 14
19 К 3 К 18
21 Р 13 А 1 Р
5 М 10 С 4
12 Ж 6 Б 16
2 Н 7 Н 11
Қызыл сан:25-1 Қара сан:24-1 дейін
Мюнстенберг әдістемесі
Бұл әдістеме тұлғаның зейінін анықтауға бағытталған.
ҚҰРЛЫМЫ: Көрсетілген әріптердің ішінде сөздер құрастырылған. Сіздің міндетіңіз тез
Тапқан сөздердің санын шығарып қатесін белгілеу керек.
Мюнстенберг әдістемесінің үлгісі
Вншағашшедышыршанемоедарынжаотанымдплпоқуогшнәтижелдплджылоллдмектеплдол
ғылымолплдәлеуметлдлоқушыолаплкөрушгдзейінждыжэхзппбалашещзбілімгещскезеңолвщк
міндетлдыжоблыспнущдамытузелжойындвщшәрекетопгпедагогжвщшуақытжхухбасшыолпагшуаақлдазжылущлдхтәжірибезхкндтдтұқымырщқұралдыушзпсезімдлаплпсыныпдмдвшввхат
Дұрыс жауаптар:
Ағаш,шырша,дарын,таным,оқу,нәтиже,жыл,мектеп,ғылым,әлеумет,оқушы,көру,зейін,бала,білім,кезең, міндет,облыс,дамыту,ойын,әрекет,педагог,уақыт,
басшы,,атақ,тәжірибе,тұқым,құрал,сезім.
Қосымша -2
Оқушылардың шығармашылық қабілетінің диогностикасы.
1 бөлім. Жаттығу.
1. Қалампыр сөзі беріледі.осы сөздегі әріптерді пайдаланып барынша көп
2. Балаларға төмендегі әріптерден басталатын бес сөзі бар мүмкіндігінше
Қ-Б-С-А-Т
Сөйлемдердің мазмұны болуы керек, сөйлемдегі сөздер дұрыс жазылуы тиіс.
Тапсырма нәтижелерін бағалау экраны.
3. Мына жаңылтпаштан біреуін таңдап, жылдам айтып шығу керек.
1. Қарға, қарға, қарғалар, қар үстінде жорғалар
2. Көк базарда бәрі бар. Барып бәрің бәрін ал
3. Шалғышы шалғы алды. Шаңғышы шаңғы алды.
Жылдам, қатесіз - 2 ұпай. Қателермен - 1 ұпай
2 бөлім.
Сіз төмендігі жағдаяттарда ұсынылған жауаптардың қайсысын таңдар едіңіз (Жауап
1. Егер мен балалар қалашығын салсам, онда:
А) еш жерде жоқ қаланы салар едім - 2
В) қаланы ұсынылған типтік жоба бойынша салар едім -
С) қаланы кино, журнал, кітаптан көргенімдей етіп салар едім
2. Егер мен достарымды туған күн кешіне шақырсам, онда:
А) сценарий жазып, сыйлықтар дайындаймын - 2
В) оларға уақытын айтып, ата-анама үмітімді артамын - 0
С) қонақтарға тағамдар дайындауға көмектесемін - 1
3. Сабақ үстінде мұғалім қойған сұраққа мен келесідей жауап
А) қарапайым - 0
В) күрделі - 1
С) мүлдем жаңа - 2
4. Мен бір нәрсеге қатты қызықсам,онда:
А) өлең жазамын - 2
В) қызыққан нысанымды қызықтап отырады - 1
С) қанағаттанушылық сезімде боламын - 0
5. Егер мен сүйікті пәнімнен зерртеу жұмысын жүргізсем,онда:
А) көптеген қсымша әдебиеттерді оқимын - 2
В) жеңілірек материал таңдаймын - 1
С) мұғалім көмек бередідеп үміттенемін - 0
6.Мен үшін қарым - қатынас жасауда ең бастысы:
А) өзгеше жаңа нәрсе туралы мағлұмат алу мүмкіндігі -
В) достарыммен өз қиындықтарым туралы бөлісу - 1
С) уақыт өткізу - 0
7. Егер де мен ғалым болсам,онда:
А) шетілге жиі барар едім - 0
В) көптеген пайдалы кітаптар жазар едім - 1
С) адамзат пайдасы үшін жаңалықтар ашар едім - 2
8. Егер сізге орманға барарда үш жол кездессе, онда
А) өзіңізге ыңғайлысын - 0
В) таныстарым айтқан жолды таңдар едім - 1
С) белгісіз жолды таңдаймын - 2
9. Менің қалауым - мектепте:
А) барлығы өз мүмкіндігі аясында ғана оқысы - 1
В) барлығы тату болса - 0
С) жаңа нәрселер туралы неғұрлым көп білсек - 2
10. Үш жаңылтпашты дауыстап, анық айтыңыз:
А) кеше неше кесе сынды
В) торғай тоғайды ұнатады. Торғай торғайды ұнатады
С) Піл күшті. Піл күшті емес тіл күшті
3 бөлім.
Сіз ғұламалардың қанатты сөздерімен келісесіз бе? Өз жапуатарыңызды карточкаға
А) толық келісемін - 0
В) келіспеймін - 2
С) қанатты сөзді бағалауға дайын емеспін - 1
11. «Ойды ой ғана жоққа шығара алады»
12. «Адамның ақылы оның жұдырығынан күштірек» (Ф.Рабле)
13. «Қабілеттер бұлщық еттер секілді жаттығудан кейін өседі» (И.Тимирязов)
14. «Тек ақымақтар мен өліктер ғанаөз ойларын өзгертпейді» (Д.оруэлл)
15. «Етікші нан пісіпсе, наубайшы етік тіксе, жаманшылық келгені
16. «Адамдар тек қорыққанын ғана сыйлайды» (А.Чехов)
17. «Бар шындық айтылмайтыны белгілі болғанда, өзге шебер болған
18. «Бірнеше адамға бақыт сыйлаған адам, дүниедегі ең бақытты
4 бөлім. Обьект құрлымын өзгерте алу қабілеттілігі
Әр сұрақтың бірінші қатарыгда өзара байланыс немесе қандай да
22. Теңіз - бассейн
1. Өзен - трубба
2. Өзен - монша
3. Өзен - көлшік
4.Өзен-су
23. Қайта өрлеу - жеңімпаз
1. Өрлеу – тау
2. Өрлеу - көшбасшы
3. Өрлеу - жігерлендіруші
4. Өрлеу - қахарман
24.Ара - бал
1. Ит - жүн
2. Қабан - тіс
3. Ешкі – сүт
4. Жылқы –тұяқ
Ұсынылған түпкі сөз жұптары белгілі бір арақатынаста тұр. Келесі
25. Емтихан -емдлу
Институт:
а) профессор
ә) оқытушы
б) оқыту
в) мекеме
г) студент
26. Күлкі - мұңаю
Қайғы:
а) жеңіл
ә) клоун
б) ренішті
в) көңілді
г) түңілу
27. Шыбын-өрмек
Балық:
а) өрмекші
ә) сазан
б) ау
в) қармақ
г) жүзу
5 бөлім. Сөздік пайымдық қабілеттері
Сізге ынталандыру материалы ретінде үш сөз ұсынылды. Сіз осыларға
№ Ынталандырушы материал Мүмкін болатын жауаптар
28 Асау, хрусталь, аялау Фонтан
29 сабыр, ұшақ, ой Сынықша
30 Бос, ми, бақша Бас
31 Алу, күшті, рух Мереке
32 Жүрек, болат, бару Кездесу
33 Кездейсоқ, үй, құпия Түлкі
34 Қызыл, тұмсық, қу Жалын
35 Үміт, сұғу, түтас Табу
36 Жедел,төркін,бақыт Білім
37 әлсіз, қадам, монолит Бюроктар
38 Емен, машина, іші Жалқаулық
39 Теңіз, көп, тұлға Арман
40 Жарық, ақымақ, қанат Сағат
41 Қалта, топырақ, бозбала өмір
42 Ит, күш, дөңгелек Қағаз
43 Жылан, қызыл, мөр Ыдыс
44 Гүл, жаухар, шаңырақ Сыйлық
Барлық нәтижелер ортақ кестеге енгізіледі, яғни тігінен аты-жөні, көлденеңнен
Жағдайаттардан шығу жолын табыңыз
45. Сізді облыс әкімі етеіп сайлады. Сіздің бастапқы іс-әрекетіңіз?
46. Сіз өзенде шомылдыңыз делік: Кенет біреулер сіздің киімізді
47. Сіз институтқа байқау бойынша өте алмай қалдыңыз. Сізге
48. Сіз африкалық аборигандер арасына түсіп қалдыңыз. Сіздің әрекетіңіз?
Эксперимент жүргізуші бағалауды былай жүргізеді:
Жауап жоқ - 0
Қарапайым жауап - 1
ерекше жауап - 2
Әрбір заттың неғұрлым көп қолдану аясын атап шығыңыз
49. Тоқыма сымы
50. Тіс щеткасы
51. Полиэтилен бөтелкесі
6 бөлім . (Бақылау)
Иә - 2, Айту қиын - 1, жоқ
52. Маған жаңашылдық сезімі ұнайды
53. Мен шындығында болуы мүмкін емес нәрсені елестете аламын
54. Күрделі жағдаяттарда тез жиналып, өз-өзіме келемін
55. Өзімнің қандай да бір нәрсеге әуестігімнің себебін түсіндіре
56. Шығармашылық күш лебін жиі сезінемін
57. Мені ерекше ойлар жиі мазалайды
58. Күрделі мәселенің маңыздысы мен қосалқысына шектеу қоя аламын
59. Өз еңбегіме айналамның берген бағсын тыңдауға әрдайым қуаныштымын
60. Мен өзімнің бақытсыздығымның себебін түсіне білуді үйрендім
61. Менің танымдық сұранымтарымды қанағаттандыру үшін мектептің оқу материалдыры
62. Мен өз қабілеттерім мен мүмкіндіктеріме сенем.
Диогностика нәтижесі төмендегіше бағаланады:
А) Орындалған тапсырмалардың 2-3 бөлігі 2 ұпаймен бағаланған (жоғары
Ә) Орындалатын тапсырмалардың 0,5-тен бөлігі 2 ұпаймен бағаланған (орташа
Б) 0,5-тен төмен –төменгі шығармалық деңгей
«Вербальды қиял» әдістемесі
Баланың елестетуін анықтау үшін оған мынадай тапсырма беріледі. 5
1. Елестету процесінің тездігі
2. Бейнені ұйымдастырудағы ерекшелік
3. Қиялының бай болуы
4. Ерекше ұйымдастыру қабілеттері
«Вербальды қиял» әдістемесінің сыза протоколы
Баланың елестетуін бағалау параметрі Балл бойынша бағалау параметрі
0
1.Елестету процесінің тездігі
2.Бейнені ұйымдастырудағы ерекшелік
3.Қилының бай болуы
4.Ерекше ұйымдастыру қабілеті
2 балл - егер барлық сапалар бағлау параметріне сәйкес
1 балл - бір кемшілік кездессе
0 балл - бағалау параметріне мүлдем сәйкес келмесе
Қосымша-3
Оқушы дарындылығын анықтау әдістері (Е.ЕТуникт)
1.Қарапайым арифметикалық тапсырмаларды шешуге арналған әдістемелер жинағы.
Мақсаты: Баланың қарапайым математикалық есептеулерге қызығушылығын және математикалық
Өткізілуі. Балаларға берілген тапсырма бойынша, белгіленген уақытта, бірнеше сұрақтарға
I-нұсқа
Тапсырма 1. Ыдыста 10 кесе салқындатылған айран бар. Балалар
Сұрақтар:
1.
2.
3.
4.
Тапсырма 2. Құрылыс алаңына бір машина 5 қап ұнтақталған
Сұрақтар:
1. Екінші машина неше қап топырақ әкелді? (10 секунд)
2.Үшінші машина екінші машинадан неше қапты артық әкелді? (10
3.Бірінші машина екінші және үшінші машинадан неше қапты артық
4.Қаптағы топырақ қандай болды? (10 секунд)
Тапсырма 3. Жиһаздар сатылатын дүкенде 9 сандық болды. 4
Сұрақтар:
1.Қанша сандық сатылуға қалды? (10 секунд)
2.Қанша сандықты сатып алуға болады? (10 секунд)
3.Сандық қайда болды? (10 секунд)
4.Дүкенде қалған сандықты, сатылған сандықтарға қоссақ, нешеу болады? (10
Тапсырма 4. Қорада тұрған 11 жылқыға 4 жылқы қосылды.
Сұрақтар:
1.Қорада жиыны неше жылқы болды? (10 секунд)
2.5 жылқы сатылған соң, қорада нешеуі қалды? (10 секунд)
3.Қорада қалған 10 жылқыға, сатылған 5 жылқыны қосса, нешеу
4.Қосылған 4 жылқы мен сатылған 5 жылқыны алсақ, қорада
Тапсырма 5. кезекші бала ас ішетін үстелге 5 шұңғыл
Сұрақтар:
1.Үстелде жиыны неше тәрелке болды? (10 секунд)
2. кезекші бала қай тәрелкені артық әкелді? (10 секунд)
3.Қойылған тәрелкелер саны бойынша неше адам тамақтана алады?
4.Кезекші бала тәрелкелерді қандай үстелге қойды? (10 секунд)
Тапсырма 6. Қорапта 15 түрлі-түсті қарындаш болды, оның 6-уы
Сұрақтар:
1.Қанша қарындаш ұштауға қалды? (10 секунд)
2.Қалған қарындаштың барлығын ұштаса, жиыны неше қарындаш болады? (10
3.Қарындаштар қайда болды? (10 секунд)
4.Қарындаштар қандай болды? (10 секунд)
Нәтижені талдау
Уақытында берілген дұрыс жауапқа-3 ұпай
Уақытында берілмеген дұрыс жауапқа-1,5 ұпай
Уақытында қате берілген жауапқа-0 ұпай
Баланың қабілеті, ол жинаған ұпайдың жалпы санымен анықталады.
12 ұпай-баланың қабілеті өте жоғары
10-11 ұпай-жоғары
6-9 ұпай-орташа
3-5 ұпай-төмен
0-2 ұпай-өте төмен
Зерттеу хаттамасы
Оқушының аты-жөні________________________ Жасы _________
Сынып_________ Жынысы_______
№ Тапсырма Уақыты Ұпай Нәтиже
1
2
3
4
5
6
Өткізу барысы. Екінші нұсқа бойынша балаға, белгіленген уақытта тапсырмаға
II-нұсқа
Тапсырма 1. Ыдыста 5 алма және 2 алмұрт болды.
Тапсырма 2. Көлікте 11 ересек адам және 3 бала
Тапсырма3. Көлік тұрағында 7 машина тұрды. Оған тағыда 5
Тапсырма 4. Дүкенде 6 қызыл, 4 көк түсті шана
Тапсырма 5. Анасы баласына бірінші күні 5 ұзын жол
Тапсырма 6. Әжесі 3 көйлек тікті, оның 1-ін баласына,
Нәтижені талдау
Тапсырманың нәтижесін талдау I-нұсқаның үлгісімен жүрізіледі.
Ондық және бірлікті анықтауға арналған әдістемелер
Әдістеме 1.
Өткізілу барысы. Балаға белгіленген уақытта келесі сандарды жазу ұсынылады:
Әдістеме 2.
Өткізілу барысы. Бұл нұсқада бала, берілген уақытта санның құрамындағы
Әдістеме 3.
Өткізілу барысы. Бұл нұсқада балаға белгіленген уақытта аталған санды
Нәтижені талдау
Уақытында берілген дұрыс жауапқа-3 ұпай
Уақытында берілмеген дұрыс жауапқа -1,5 ұпай
Уақытында қате берілген жауапқа-0 ұпай
Баланың қабілеті, ол жинаған ұпайдың жалпы санымен анықталады.
12 ұпай- баланың қабілеті өте жоғары
10-11 ұпай-жоғары
6-9 ұпай-орташа
3-5 ұпай –төмен
0-2 ұпай-өте төмен
Есептер құруға тапсырма
1.
а) Екі қорапта жиыны 25 қарындаш болды: егер кіші
в) Екі қорапта жиыны 25 қарындаш болды: 15
2. Үлкен қайыққа 11 бала, ал екінші қайыққа-4 бала
а) Екі қайыққа 15 бала отырды: үлкен қайыққа-11 бала,
в) Екі қайыққа 15 бала отырды: бірнеше бала-үлкен қайыққа
3. Балалар 20 жалауша жасады. Оның 7- уі қызыл,
4. Жиыны 10 қой болған. Күзде 2-уі сатылды. Қыста
Нәтижені талдау
Уақытында берілген дұрыс жауапқа-3 ұпай
Уақытында берілмеген дұрыс жауапқа-1,5 ұпай
Уақытында қате берілген жауапқа-0 ұпай
Баланың қабілеті, ол жинаған ұпайдың жалпы санымен анықталады.
12 ұпай – баланың қабілеті өте жоғары
10-11 ұпай-жоғары
6-9 ұпай-орташа
3-5 ұпай-төмен
0-2 ұпай-өте төмен
Зерттеу хаттамасы
Оқушының аты-жөні________________________ Жасы _________
Сынып_________ Жынысы_______
№ Тапсырма Уақыты Ұпай Нәтижесі
1
2
3
4
Баланың тапқырлығын анықтауға арналған тапсырмалар
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10. Үш қоян келе
Нәтижені талдау
Әр сұраққа 5 секундтан уақыт берілді 50 секунд.
Уақытында айтылған дұрыс жауапқа-5 ұпай
Уақытында айтылмаған дұрыс жауапқа -2,5 ұпай
Уақытында қате берілген жауапқа-0 ұпай
Баланың тапқырлығы, ол жинаған ұпайдың жалпы санымен анықталады.
50 ұпай-өте жоғары
48-49 ұпай-жоғары
25-40-ұпай-орташа
12-15 ұпай-төмен
0-3 ұпай-өте төмен
2. Эмоциялық қолдау
Дарындылыққа әсер етуші факторлар
6. Қоршаған орта
4. «Мен»
күші
3. Бала
қабілеті
1. Интеллекттік қолдау
5. Түрткілер жиынтығы
(мотивация)
Шығармашы
лық ойлауы
Шығармашылық қиял
Арнаулы қабілеттері
Жалпы қабілеттері
Шығармашылық қабілет
Шығармашылық
Қабілет
Қызығушылық
Бала
дарындылығы
Отбасы
Әлеуметтік институттар
Мотивация
Адам әрекетіндегі әлеуметтік-мәнді жетістіктері
Мақсаттар
Қажеттілік
Мектеп
Қоғам
Іс-әрекет саласы
Адам-белгі жүйесі
-жалпы интеллекттік
-математика-лық
-жаратылыс-тану
-шахматтық
Адам-техника
-компьютер-лік;
-техникалық
Адам-адам
-әлеуметтік;
-лидерлік
-педагогика-лық
-рухани құндылық
Адам-табиғат
-жалпы психометрика-лық;
- спорттық;
-орындаушы-лық;
-хореография
лық
Адам-көркем бейне
-шығармашы-лық
-көркемдік- эстетикалық
- көркем- суреттік
-музыкалық