Мазмұны
Кіріспе ........................................................................................................
1 Оқушылардың физика пәніне қызығушылығын арттыру.................
1.1 Физиканы мектепте оқыту әдістемесі ................................................
1.2 Оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру жолдары ...............
1.3 Шығармашылық есептер арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру .......................................................................................................
2 Молекулалық физика бойынша сабақ үлгілері.....................................
2.1 Термодинамика мен газ заңдарын оқыту ерекшелігі........................
2.2 Педагогикалық эксперимент және оның нәтижесі...........................
ҚОРЫТЫНДЫ..............................................................................................................
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР .......................................................................
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Үздіксіз іздену - әрбір мұғалімнің
Сапалы тиімді нәтижелі жүргізген әрбір сабақ – ұстаздың
Ғылыми – практикалық маңызы мен жаңашылдығы. Қазақстан Республикасының
Диплом жұмысының мақсаты. Физика пәнін оқыту және оқушылардың
Оқытудық қарқынын жоғарылату;
Оқушының шығармашылық белсенділігін көтеру;
Оқыту сапасын арттыру;
Деңгейін саралау.
Диплом жұмысының міндеті. Оқушылардың физика пәніне деген қызығушылығын
Оқытуда жаңа технологияны пайдаланып, оқушыларды жаңа тұрғыдан ойлауға
Зерттеу объектісі. Оқытудың жаңа инновациялық әдістері; № 4
Диплом жұмысынң теориялық және әдіснамалық негіздері. Диплом жұмысының
Диплом жұмысының практикалық базасы. Арқалық қаласындағы №2 облыстық
Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды мен пайдаланылған
1. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФИЗИКА ПӘНІНЕ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫ АРТТЫРУ
1.1 Физиканы мектепте оқыту әдістемесі
Егеменді еліміздің болашақ азаматтарына терең білім беру, оны
Мектепте физиканы сапалы оқытудың ең бірінші және басты
17 ғасырда, физиканы оқытуды бормен түсіндіру әдісі орын
20 ғасырдың басында ғана физиканы оқыту процесінде кейбір
40-шы жылдардан бастап мектеп физикасына эксперименттік әдіс бірқатар
Оқыту әдістерін зерттеу - негізінен дидактиканың міндеті, ал
Мектеп физика пәнінің әрбір басқыштарында оқытылатын оқу материалдарының
Оқу материалын баяндаудың жүйелілігін анықтау оқытылатын материалдың бірізділігі,оңайдан
Оқушылардың оқу материалының оңай меңгеруінің тиімді әдістері мен
Бағдарламалық жады хаттарды оқушылардың берік игеруін қамтамасыз ететіндей
Физиканы тереңдетіп оқытуға мүмкіндік туғызатындай сыныптан тыс және
Педагогика мен дидактика жөніндегі басшылықтарда, классификацияның негізіне қандай
Сөздік әдістер: мұғалімнің материалды баяндап беруі (дәріс, әңгімелеу,
Көрнекілік әдістер: мұғалімнің тәжірибе жасап көрсетуі, көрнекі құралдарды
Практикалық әдістер: оқушылардың эксперименттік және практикалық жұмыстары, үлестірме
Алғашқы екі топ оқушылардың білімдері мен логикалық ойлау
Оқыту әдістерінің әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері бар және белгілі
Практикада, әдетте, әдістердің бірде-бірін басқаларынан бөліп алып, «таза
Әдістерді сабақтың алдына қойылған міндеттерді анағұрлым тиімді шешуге
Оқыту әдістерін тандаған кезде сабақтың мақсаты мен міндеттерін,
Оқытудың сөздік әдістерін қарастыралық.
Әңгімелесу әдісі - мұғалім оқушыларда бар білімдерге, практикалық
7 - сыныптағы физиканы оқытуда қолданылатын әңгімелесу әдісі
физикалык заңдарды демонстрациялық тәжірибелермен және оқушылардың фронтальдық (шептік)
физикалық құбылыстардың мәнін ашып-айқындау кезінде (тәжірибелермен ұштастыра);
физикалық ұғымдарды қалыптастыру барысында (тәжірибелерді демострациялау мен көрнекі
жаңа материалды оқып үйрену процесіне сүйену үшін білу
сол сабақта оқып үйренілген материалдың меңгерілу сапасын тексеру
алға қойылған проблеманы шешу жолдарын анықтау кезінде.
Көрсетілген жағдайларда әңгімелесу әдісі - негізгі, ал басқа
Әңгімелеу - бұл мұғалімнің материалдың дәйектілікпен, бейнелі түрде,
оқушыларды өнер табыстары және физикалық заңдарды ашудың
ғылым мен техниканың жетістіктерімен және даму перспективаларымен таныстыру;
оқып үйренілетін физикалық құбылыстар мен заңдардың, приборлар мен
табиғат пен техникалық қондырғышарда бақыланатын құбылыстарды сипаттау.
Жоғарыда санап өтілген жағдайлардың алғашқы екеуінде әңгімелеу -материалды
Одан кейінгі екі жағдайда әңгімелеу көбінесе әңгімелесу әдісімен
Баяндаудың дәйектілігі мен айқындығы ұқыпты ойластырылған жоспар немесе
Түсіндіру - бұл мұғалімнің курстың неғұрлым күрделі мәселелерін
Физиканы оқытуда түсіндіру әдісін төмендегі оқу міндеттерін шешу
физикалық приборлар мен машиналардың құрылысын және жұмыс істеу
физикалық құбылыстардың мәнін неғұрлым жалпы физикалық теориялар негізінде
денелердің физикалық қасиеттерін заттардың атомдық-молекулалық кұрылысы туралы түсініктер
физикалық заңдардың мәнін оқып үйрену мен олардың арасындағы
физикалық құбылыстар мен заңдарға негізделген технологиялық процестердің мәнін
Түсіндіруді көрнекілік құралдарын қолданумен қоса қабат жүргізген жағдайда
Түсіндіру көбінесе әңгімелесу әдісімен ұштастып отырады, мұғалім оқушыға
Оқушылар физиканы оқыту практикасында оқытылатын материалды қосымша әдебиеттерді
Бақылау әдісі. Бақылау объектінің немесе құбылыстың өзіне тән
Мысал ретінде броундық қозғалысты бақылауды алып қарастырайық. Микроскоп
Бақылау кезінде зерттеуші бақыланып отырған процеске ықпал жасай
Эксперимент әдісі. Эксперимент зерттеушінің құрал - жабдықтар арқылы
1. Барлық экспериментте арнаулы құрал - жабдықтар пайдаланылады.
2. Эксперимент белгілі мақсатта ғылыми негізге сүйене отырып
3. Құрал - жабдықтардың көмегімен өтіп жатқан процестің
4. Экспериментте алынған нәтижені өңдеуде, жіберілген қателіктерді ескеріп,
5. Қазіргі физикада эксперименттің нәтижесін математикалық өңдеуден өткізгенде
Абстракциялау әдісі. Обьектінің немесе құбылыстың қасиетін қарастырғанда оның
Абстракциялаудың да шегі бар, әр заттың табиғаттағы өзіне
Дәріптеушілік объектіні абстрактілі ойша түрде елестету, шындығында практикада,
Салыстыру, аналогия, моделдеу. Салыстыру әдісі объектілердің арасындағы ұқсастық
Салыстыру кезінде олардың ұқсастықтары ең көп, ал айырмашылықтары
Физикада модельдеу әдісіде қолданылады. Моделдеу әдісі объектінің белгілі
Гипотеза. Ойша эксперимент. Гипотеза әдәсі белгілі фактіге сүйене
Ойша эксперимент әдісі шындығында жасалмайтын, эксперименттік жағдайға теориялық
Заман талабына сай әрбір пәнді оқытудың өзіндік ерекшелігі
Физика пәнінің сабақтарында компьютерлік техниканы пайдалану, оқушылардың
Физика курсының кейбір бөлімдері ойлануды, талдай білуді, салыстыруды
Көпшілік құбылыстарды демонстрациялауға физика кабинетінің жағдайы келе бермейді.
Энергияның берілуі
Термодинамика: жылу энергиясын беру, сәулелену, конвекция, жылу өткізгіштік
Саны Құрылғылар мен материалдар Бөлшек нөмері
1 PASPORT Xplorer GLX PS-2002
2 Температура қондырғысы (GLX қоса келеді)
1 Жылуды шығарушы ыдыстар TD-8570A
1 Мензурка, 50мл SE-7289
2 Химиялық стакан, 250 мл
2 Жылу өткізбейтін төсем
1 пар Қысқыштар (Ыстық суы бар ыдыстарға)
500мл Ыстық су (700 С)
1 жиын Қорғаныш заттары ( қолғап, көз әйнек,
Мақсаты
Жұмыстың мақсаты - әр түрлі металдан жасалған ыдыста
Кіріспе.
Жылу энергиясы үш әдіспен беріледі: жылу өткізгіштік, конвекция
Шолу
Алюминий ыдыста бірдей көлемдегі ыстық судың температурасының өзгеруін
Болжам
Қандай металдан жасалған ыдыста су 15 минут ішінде
Қауіпсіздік техникасы
Құрылғыны қолдану нұсқауын қатаң сақтаңыз. Ыстық сумен жұмыс
Қолғап, қорғаныш көз әйнегін және халат киіңіз.
Жұмыстың орындалу тәртібі
GLX ретке келтіру
GLX қосыңыз және GLX ретке келтіру файлдарындағы сәулелену
Сызбаны ашу үшін F1 басқышын басыңыз.
Экранда – 2 сызба температура – уақыт. Температура
Xplorer GLX сол бүйіріндегі портқа температура қондырғысын қосыңыз
Құрылғыны ретке келтіру
Бірінші қондырғыны боялмағын аллюминий ыдысқа, ал екіншісін қара
Ыдыстардың астына жылу шығармайтын төсемдер қойыңыз.
Әр ыдысқа бірдей мөлшерде су құюға дайындалыңыз.
Екі стаканның әр қайсысына 250 мл ыстық су
Берілгендер жиыны
Ескерту: Егер бір адам ыстық суға, ал екінші
Стакандардағы 250 мл ыстық суды алюминий ыдыстарға тез
10 секунд күте тұрыңыз, содан кейін берілгендер жиынын
Температура - уақыт сызбасын бақылап отырыңыз.
15 минут (900 секунд) өткен соң берілгендер жиынын
Сараптама
Температура – уақыт сызбасының әр қайсысын зерттеңіз. Әр
Құрал – саймандар мәзірін алу үшін F3(F3) басқышын
Меңзерді бірінші сызбаның басына апарып, судың бастапқы температурасын
Басқа қондырғының сараптамасын қайталаңыз.
«Құрал саймандар» мәзірін ашу үшін
Құрал саймандар мәзірінен «Интеллектуалды құрал саймандарды» таңдаңыз. Екінші
Екі ыдыстағы судың бастапқы температурасынан соңғы температурасына дейінгі
Ескерту: Үй экранына оралу үшін басқышын басыңыз және
Сұрақтар. Су қай ыдыста тез суиды?
Ыдыста су суыған кезде, жылу энергиясын қандай процестер
Ыдыстағы су тәжірибе басында тез суиды немесе тәжірибе
Жылу энергиясы берілген кезде жылу өткізбейтін төсемдер көмектеседі
Жылу энергиясы берілген кезде конвекция арқылы ыдыстың жіңішке
Физикалық есептерді шығаруға да компьютерді қолдану өте қолайлы.
- оқушыларға оқытылатын құбылыстар мен объектілер туралы толық
- оқытудың көркемділігін арттырады, яғни оқушыларға қиын да
- оқытудың тиімділігін жоғарылатады және оқу материалын түсіндіру
- оқушылардың ғылыми дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастыра отырып, олардың
- оқытушыны техникалық жұмыстан босата отырып, үнемдеген уақытта
- оқытушы мен оқушының жұмысын жеңілдетеді.
Тиімді ұйымдастырылған оқу сабақтарының әртүрлі формаларын үйлестіру оқушылардың
Оқытуды ұйымдастырудың негізгі формасы сабақ. Сабақтың түрлері мен
жаңа материалдарды оқып үйрену сабақтары;
практикалық шеберліктер мен дағдыларды дамыту сабақтары;
бұрын өткен материалды қайталау және қорыту сабақтары;
оқушылардың білімдерін, шеберліктері мен дағдыларын тексеру сабақтары;
аралас сабақтар.
Оқушылардың оқу материалы бойынша үлгерімін тексеруді дұрыс ұйымдастыру
Физика пәні бойынша үлгерімді тексеруге білімдерді, біліктер мен
Біліктер мен дағдыларды бақылау, лабораториялық жұмыстардың көмегімен, эксперименттік,
Физикадан оқушы білімдерін тексерудің қалыптасқан екі түрі бар:
- ауызша ( жеке және жаппай сұрау, сынақ
- жазбаша ( бақылау жұмысы, рефераттар). Педагогика -
А) мектеп физика пәнінің оқу бағдарламасы мен оқулықтың
Б) оқушыларға физикалық білімдер мен дағдылардың жүйесін ұғындырудың
Тек қана физикалық білімдерді ұқыпты ұғыну арқылы мектепте
1.2 Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру
Білім берудің мазмұны жаңартылған сайын әрбір пәнді оқытудың
Педагогикалық технология - мұғалімнің кәсіби қызметін жаңартушы және
Жаңа инновациялық технология білім беру саласын дамытуға, оқыту
Әлемдік білім беру жүйесі ХХІ ғасырда жаңа тың
Физика сабағында оқушылардың материалды дұрыс ұғынуы, пәнге деген
- баланың білім алуын қолдау;
- қазіргі мектеп бағдарламалары өте тығыз мөлшерде және
- оқу материалдарын өсу бағытымен, тұтастай, қайта орала
- сөйлеу бөлімінде оқытудың тиімді формалары арқылы оқушыны
Базалық білім – бұл технологияның алдына қойған мақсаттарына
Әр оқытушының негізгі жұмысы сабақ беру болғандықтан ең
Оқушы, студент үшін пәнге қызығушылықты оятатын ойластыратын негіз
Пәнге қызығушылықты оятудың негізін мынадай жолмен жүргізуге болады:
- Оқушының пәнге қызығушылығын арттыру;
- Оқушының шағармашылық белсенділігін көтеру;
- Оқытудын сапасын арттыру;
- Білім деңгейін саралау;
Физика пәнін оқытуда алға қойылатын мақсат әр түрін
Қазіргі заманда білім сапасын арттыру әр мұғалімнен шығармашылықпен
Оқушыларға өз бетінше жұмыс жасауға тапсырмалар берілсе, бұл
- білімді өз бетінше қабылдау қасиетін ұлғайту;
- қисынды ой- тұжырым білігі мен дағдысын, ғылыми
Физиканы оқып-үйрену кезінде кездесетін барлық танымдық бастауларды өз
Оқушылардың жоғары теориялық және практикалық дайындықтарының бір -
Бүгінгі таңда физика пәні бойынша оқушылардың білім сапасын
Оқушылардың жоғары теориялық және практикалық дайындықтарының бір -
Оқушылардың теориялық білімдерінің практикалық іскерліктері мен дағдыларынан алшақтығына
Заман талабына сай әрбір пәнді оқытудың өзіндік ерекшелігі
Физика пәнінің сабақтарында компьютерлік техниканы пайдалануына мүмкіндік көп.
Физика курсының кейбір бөлімдері ойлануды, талдай білуді,салыстыруды қажет
Көпшілік құбылыстарды демонстрациялауға физика кабинетінің жағдайы келе бермейді.
Физикалық есептерді шығаруға да компьютерді қолдану өте қолайлы.
- оқушыларға оқытылатын құбылыстар мен объектілер туралы толық
- оқытудың көркемділігін арттырады, яғни оқушыларға қиын да
- оқытудың тиімділігін жоғарылатады және оқу материалын түсіндіру
- оқушылардың ғылыми дүниетанымдық көзқарастарын қалыптастыра отырып, олардың
- оқытушыны техникалық жұмыстан босата отырып, үнемдеген уақытта
-оқытушы мен оқушының жұмысын жеңілдетеді.
Егеменді еліміздің болашақ азаматтарына терең білім беру, оны
Заман талабына сай қойылып отырған міндеттерді шешу мектептегі
Тиімді ұйымдастырылған оқу сабақтарының әртүрлі формаларын үйлестіру оқушылардың
Физика сабағын дербес компьютер арқылы өткізудің тиімділігі мен
Графикамен, бейне және дыбыстардың болуымен мультимедиялық программалар, қолданушының
Сонымен, компьютер есептегіш машинадан тағы бір оқытудың техникалық
Кейбір оқушыларда физиканың бөлімдеріндегі құбылысты, процесті тереңірек түсінуге
Әртүрлі физикалық құбылыстарды модельдеу, физикалық құралдардың әрекет ету
Физика эксперименттік ғылым. Физиканы оқуды зертханалық жұмыстарсыз елестету
Компьютерлік сабақтарды өткізу ерекше дайындықты қажет етеді. Айта
Физика сабағында оқушылардың физика пәніне деген қызығушылығын арттыруда
оқушыларға физикалық құралдардың қайда және не үшін пайдаланатынын
физикалық шамалар мен бірліктердің, заңдылықтардың мағынасын білдіру;
физикалық жаңалықтар мен заңдылықтардың кім, қашан және қалай
Осы ретте оқушылардың логикалық ой жүйесін, сана сезімін
Сөзжұмбақты физикалық диктант ретінде қолдануға болады. Ол үшін
Сонымен қайталау пысықтау сұрақтарында сөзжұмбақты оқушылардың білімін бағалау
Қорыта айтқанда сөзжұмбақ пен жұмыс жасау оқушыларды ынталандырып,
Әрбір мұғалімнің сабақ беруі мен түсіндіруі түрліше екені
Адамзат баласы үшін өте маңызды құндылықтың бірі -білім.
Оқыту процесінде пәнаралық байланысты анықтау бұл оқыту сапасын
Физика пәні қоршаған әлемнің физикалық құбылыстарын терең түсінуге
Мысалы, ауа райы құбылысына байланысты мақал-мәтелдерді айтып, содан
Осындай пәнаралық байланыс сабағында оқушылар қабілеті төмен, орташа
1.3 Шығармашылық есептер арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру
Есеп шығару, физиканы оқытудың әдәстері, тәсілдері, малдары ретінде
Оқушылардың логикалық және физикалық ойлауын дамытады, математикалық амалдар
Физикалық құбылыстар мен заңдылықтардың практикалық маңызына және өмірмен
Мектеп оқушыларын тапқырлыққа, қз бетінше жұмыс істеуге, еңбек
Физикалық ұғымдарды, жастардың практикалық ебдейліктері мен дағдыларынашылық қабілеттерін
Оқушылардың алған білімдерінің тереңдігі мен беріктігін тексереді;
Сабаққа проблемалық ситуация қойып, оны шешуге жәрдемдеседі;
Физикалық құбылыстар мен заңдарды және теорияларды талдауға, қорытындылауға,
Оқушылардың физикаға деген қызығушылығын арттырады [16].
Физикалық есептерді шығару арқылы мұғалім сабақта оқушылардың білімі
Физикалық есептерді шығару тәсілдерінің манадай түрлері кездеседі:
Арифметикалық тәсілде есептер математикалық теңдеулер құралмай, арифметикалық амалдардың
Алгебралық тәсіл физикалық формулалардың негізінде математикалық теңдеулер құру
Геометриялық тәсіл физикалық есептерді шығаруда фигуралардың геометриялық және
а) Графиктік тәсіл арқылы есептер шығарғанда, оларды жауаптары,
б) Эксперименттік тәсіл бойынша есептер эксперимент жүргізу негізінде
в) Аналитикалық тәсілде есептің мазмұны жеке қарапайым элементтерге
Синтетикалық тәсілмен шығарғанда есептің берілгендері бойынша қандай шамаларды
Оқушыларда меңгерілетін білімнің дамуы мен тереңдігі қалыптасатын дағдының
«Мектептегі оқытуда, деп жазды П. Я. Гальперин, негізгі
Есеп шығаруда мұғалім оқушылардың бағдарлаушылық іс әрекетіне көңіл
- процеспен және оның функционалдық қатынастарымен байланысты негізгі
- кез- келген нақты есеп жағдайындағы шамалар және
Есепті шығаруға тиімді оқытудағы маңызды шарт осы жұмыстағы
Теориялық білімдерді ретімен қолдану қиындық сатылары түрліше практикалық
Жаттығуларды орындаудағы теориялық материалдарға сүйенудің екінші әдісі практикалық
Практикалық әрекеттерді орындау барысында теориялық негіздеу педагогикалық тұрғыдан
Техника саласының білікті мамандарын дайындауға бүгінгі күні мектеп
Физикалық шығармашылық есептерді жалпы үш түрге бөлген. Олар:
Шығармашылық есептердің мазмұны мен орындау әдісімен айналысып жүрген
Физика сабағында сапалық есептерді пайдалану осы функцияны орындауға
Сапалық есептердің білімді тексеретін (мысалы, ампер деген
Қойылған сұрақтарға жауаптарды негіздеу қажеттігі оқушыларды пайымдауға, физикалық
Мысалы:
№708 (7 сынып). Жанып жатқан керосинді неге
Шешуі: Денелердің жүзу шарты бойынша егер дененің тығыздығы
№115 (8сынып). Көмір шоқтары металл табақшада тез сөнеді,
Шешуі: Түрлі заттардың ішкі құрылысына қарай олардың жылу
Есепті дұрыс таңдап алудың маңызы да аз
Мысалы:
№ 345 (7сынып). Мектеп тақтасында бор неге із
Шешуі: Борды тақтаға басқанда, көп үйкеліс күшін туғызады.
МАБ мен ҰБТ-де пайдаланылатын тест тапсырмаларында физика
Мысалы: А-күйінен В-күйіне өткенде, берілген массадағы идеал газдың
Т,К
Шешуі: Бірдей температура кезінде үлкен қысым тек кіші
Сапалық есептер біріккен түрде аналитикалық–синтетикалық тәсілдермен шешіледі.
Қарапайым сапалық есепті шешуде мынандай жобаны ұсынуға болады:
1. Есептің шартымен танысу (мәтін, сызба,
2. Есеп шартын ұғыну (берілгенін талдау,
3. Есептің шешу жоспарын құру (физикалық
4. Есептің шешу жоспарын жүзеге асыру
5. Жауабын тексеру
Күрделі сапалық есептерді де осы жолдармен шешуге болады,
Термодинамиканың бірінші бастамасы. Жылу қозғалтқыштары
Реактивтік ұшақтың қозғалтқышы 900 км / сағ жылдамдықта
Массасы 10т автомобиль 72 км/сағ жылдамдықпен қозғалып келеді
Автомобиль қозғалтқышының ПӘК-і сыртқы ауаның температурасына тәуелді ме?
Жылу қозғалтқыштарда неліктен мұхиттардың ішкі энергиясын қолдануға болмайды?
Қыздырғыштың температурасы 900К жылу машинасының максималь ПӘК-ін табыңдар?
Жұмыс денесінің қыздырғыштан алған жылуын толығымкен механикалық энергияға
Зымыран қозғалтқышында қыздырғыштың, тоңазытқыштың ролін не атқарады?
Мылтықты қозғалтқыштың қай түріне жатқызуға болады?
жылу қозғалтқышындағы жұмыс денесі не үшін қажет?
Жылу машинасының ПӘК-І бірге немесе 100% -ға тең
Жылу машинасынгдағы қыздырғыштың рөлі қандай?
Практикалық тапсырмалар
1 кг адам денесінің секунд сайын 1,6 Дж
Темірдің жылу сыйымдылығы мысқа қарағанда 20%-ға көп. Неліктен
Мұздың екі бірдей кесекшесі бір- біріне тең жылдамдықтармен
Ішіне 1 кг қорғасын бытыра салынған ұзындығы 2м
Үрленген шарик пен құоыш баллонда бірдей массадағы ауа
Үйдегі тоңазытқыш жұмыс істегенде бөлмедегі ауа қыза ма
Эксперименттік тәжірибелер
Жарылған пакет. Тесігі жоқ жаңа полиэтилен пакетті алыңдар.
Қол – жылу сезгіш. Қолыңды жылу сезгіш ретінде
Ыстық су. Ыстық су ағатын шүмекті ашқанда су
Жарылған құбырлар. Неліктен су құбырлары қыста жарылады? Егер
Салқын шыңдар. Неліктен тауда салқын болады? Тауға теңіз
Бұлтты не ұстап тұрады. Неліктен бұлт шашырап кетпейді?
Бұлттардың жануы. Егер елең – алаңмен аспанды төмен
Демнің конденсациясы. Егер салқын күні терезенің әйнегіне үрлейтін
Тұзды судағы көпіршіктер. Неліктен егер тұзды суды суға
Су қай кезде қатады. Су неліктен 0 градус
Салқын және ыстық судың қатуы. Ыстық судың салқын
Неліктен саусақ металлға жабысып қалады? Егер салқын металға,
Нығыздалған қар. Неліктен қарды өте төмен темпаературада нығыздауға
Неліктен денелер салқын секілді болып сезіледі? Бірдей температурадағы
2.1 Термодинамика мен газ заңдарын оқытудың ерекшелігі
Сабақтың тақырыбы: Термодинамикалық параметрлер. Температура және оны өлшеу
Сабақтың мақсаты:
а) Оқушыларға температура және оны өлшеу тәсілдері жайлы
б) Оқушыларды өз бетімен еңбектенуге үйрету, ой өрісін
в) Оқушыларды шапшаңдыққа, алғырлыққа баулу
Сабақтың түрі: Жаңа материалды меңгерту
Сабақтың әдісі : Дәстүрлі сабақ
Сабақтың көрнекілігі: Оқулық, термометрдің түрлері, сызбалар
Сабақтың барысы : Жаңа материалды түсіндіру
Анықтама: Термодинамикалық параметр деп – макродененің күйін
Термодинамикалық процесс дегеніміз-қандай да бір термопараметрлердің өзгеру құбылысы
Барлық макроденелер микроденелерден (атомдармен молекулалардан) тұрады.
Микроденелердің де өз сипаттамалары (микропараметрлері) бар. Оларға молекуланың
Физикалық шаманың белгілі информация беретін, яғни оның физикалық
Микроденелердің сипаттамасы
( микропараметрлер)
Белгіленуі
Көлемі V0
Массасы m0
Жылдамдығы Ы0
Концентрациясы n0
Температура: Жылулық тепе-теңдік кезінде барлық денелердің температуралары
Мысалы: мұнай өнімдерінің салаларын қарастырсақ, майды қоюландырып, оның
Ал, дене мен температураны өлшейтін аспапты- термометр деп
Топтастыру стратегиясы
Қайнау
Суық
Қатаю
Термометрлер және температуралық шкалалар
Температураны өлшеу үшін денелердің кейбір қасиеттерін температураға тәуелді
Термометрлік дененің температурамен бірге үйлесімді өзгеріп отыратыны белгілі
1. Фаренгейт шкаласы. 1724 ж. Ұлыбританияда және Голландияда
2. Реомюр шкаласы. 1740 ж.француз физигі Р.Реомюр спирттік
3. Цельсий шкаласы. 1742ж. швед астрономы және физигі
4.Абсолют температуралар шкаласы. Тұңғыш рет температуралық шкаланы физикалық
Термометрдің түрлері
(суреттерін тақтадан көрсету)
Термометрді алғаш ойлап тапқан ғалымдар
(суреттерін тақтадан көрсету)
Есептер шығару
1. Жұлдызаралық газ молекулаларының концентрациясы орташа алғанда
Берілгені:
п = 1м
Дж
Т.К: р-?
Шешуі: Идеал газ қысымы және бөлшектердің концентрациялары мен
Есептелуі:
2. Ауаны бірдей молекулалардан тұрады деп есептеп, қалыпты
Берілгені:
Па
кг/м
Т.К: -?
Шешуі: Газ қысымын, оның тығыздығы мен орташа жылдамдықтың
осы теңдеуден газ молекулаларының орташа жылдамдығы үшін мына
Есептелуі: м/с=280м/с.
Сабақты бекіту: Оқушылардан тест алу арқылы сабақтан алған
1.Дене мен температураны өлшейтін аспапты қалай атайды?
а) термометр*
ә) пирометр
б) динометр
2. Жылулық тепе-теңдікте болатын кез-келген екі физикалық дененің
а) көлем
ә) температура*
б) уақыт
3. Термометрлердің негізгі неше түрлері бар?
а) 2
ә) 3
б) 4*
4. Абсолют температуралар шкаласын тұңғыш жасаған физик кім?
а) Томсон Уиляьм*
ә) Реомюр
б) Фаренгейт
5.Абсолют температура шкаласын қай жылы енгізген?
а) 1742ж
ә) 1848ж *
б) 1730ж
6. Термодинамикалық процесс дегеніміз не ?
а) Қандай да бір термопараметрдің өзгеру құбылысы немесе
ә) Денелердің температурамен өлшеуге пайдаланатын заттарды термометрлік денелер.
б) Микроденелердің күйін сипаттайтын физикалық шама.
Жылу берілудің қай түрінде зат тасымалданбайды?
а) жылу өткізгіштік
ә) конвекция
б) сәуле шығару
1 кг судың температурасын 15 градустан 100 градусқа
а) 420 кДж
б) 63 кдж
в) 483кДж
Қатты денелердің, сұйықтардың және газдардың қайсысында жылу өткізгіштік
а) қатты денелердің
ә) cұйықтардың,газдардың
б) газдардың
10.Егер адам 60 градустағы бір стакан ыстық су
а) 19320 Дж
б) 50400 Дж
в)31080 Дж
Бағалау
Үйге тапсырма: Өткен тақырыпты қайталау
Гидро және аэростатиканын элементтері
Сұйықтар мен газдардың қасиеттері. Оқушылармен сұйықтардың негізгі қасиеттерін
Сұйықтардың ағуын олардың молекулаларының құрылыстарымен және қозғалыс сипатымен
Осыдан кейін бөлшектердің қозғалғыштығы мен олардың арасындағы бір-біріне
Газдардың қасиеттерін оқып үйрену, сұйықтар мен қатты денелердің
Газдардың қасиеттерін оқып үйренгенде, сұйықтардың қасиеттерімен салыстырудан, олардың
Газдың аққыштығын эфир буын пайдаланып, көлеңкелік проекцияланумен жақсы
Сұйықтардың және газдардың сығылғыштығы. Паскаль заңы. Сұйықтар
Паскаль заңы-гидро және аэростатиканың негізгі заңы. Жабық ыдыстағы
Паскаль заңын оқып үйренген кезде алдымен оқушыларға «Қозғалыстар
Одан әрі оқушылар жабық ыдыстың ішінде газдың қысымы
Сұйықта қысымның пайда болуының себебі жабық ыдыстағы сыртқы
Қортынды Паскаль шарымен жасалған тәжірибемен тиянақталады, поршеньге сыртқы
Газдармен қысымның берілуін демонстрациялап көрсету үшін ауасы бар
1. Жердің жасанды спутнигіне Паскаль заңы әсер ете
2. Кейбір велосипед насостарында шланг тесігін цилиндрдің түбінен,
Паскаль заңының сұйықтарға практика жүзінде қолданылуы ретінде гидравликалық
Сұйықтар мен газдар үшін Архимед күші. Архимед
«Сұйыққа батырылған дене, сұйықтың дене көлеміндегі салмақ қанша
«Сұйыққа батырылған денеге оның өзі ығыстырған сұйықтың салмағына
«Сұйыкқа батырылған дене, оның өзі ығыстырып шығарған сұйықтың
Бірінші анықтаманың негізгі кемшілігі «салмағын жоғалту» ұғымын ерекше
Екінші және үшінші тұжырымдамалар, сөз мағынасын дәлме-дәл ұғынғанда
Келтірілген барлық анықтамаларда дененің сұйыққа немесе газға батырылғандағы
Сондықтан, жалпы анықтама берілгені дұрыс, мысалы: «Сұйыққа немесе
Сұйыққа немесе газға, Ньютонньщ үшінші заңы бойынша, денеге
Архимед күшін негізгі екі тұрғыдан оқып үйренуге болады:
1) Архимед күшін тәжірибе арқылы анықтайды және Паскаль
2) Архимед күшін теориялық жолмен шығарып және содан
Материалды екінші әдіспен баяндау қиынырақ, сондықтан бірқатар жағдайларда
Ақырында, бұл материалды оқып үйренгенде тарихи деректерге көңіл
Егер осындай мағлұмат сабақта болмаса, оны физика кешінде
Мысалы, Сұйықтар мен газдар үшін Архимед күші.
Сабақтың жоспары:
1) Алдыңғы сабақтьң материалын меңгеріп алуын тексеру:
б) кері итеру күшінің батырылған дененің көлемімен және
2.Сұйыққа толық немесе біразы батырылған денеге әсер ететін
З.Сұйық пен газ үшін архимед күшінің тұжырымдамасы.
4.Архимед туралы әңгіме.
5.Бекіту:есеп шығару.
Сабақты үй тапсырмасының орындалғанын тексеруден бастайды.
Ұсыныстар:
1) Сұйықтағы Архимед күшінің пайда болуын түсіндіру. Шақырылған
2) Кері итеру күшінің неге байланыстылығын тәжірибемен көрсету
3) Газдардағы кері итеру күші әсерін көрсететін тәжірибелер
Сабақ тақырыбы хабарланады және оны тақтаға жазады, ал
1. Цилиндрді суға батырғанда пружина неліктен қысқарады?
Жауабы: Цилиндрге жоғары бағытталған судың кері итеруші күші
2. Пружинаны алғашқы қалпына келтіру үшін не істеу
Жауабы: Шелектің салмағын арттыру керек.
3. Ал оны қалай істеуге болады?
Жауабы: Шелекке жүк салып немесе су құю керек
Мұғалім су кұйып, пружинаның алғашқы қалпына келгеніне назар
Егер кабинетте Архимед шелегі жоқ болса, онда тәжірибені
Бұдан соң сұйыққа дененің біраз бөлігі батырылған жағдайын
Мұндағы р-сұйықтың тығыздығы, ал -дененің батырылға
Архимед туралы әңгімені 2-3 оқушы жасауға болады.
Газ заңдарын оқып үйрену
Бұл тақырыптың мазмұны соңғы жылдары жүйелік құрылымы тұрғысынан
1970 жылдары: 1980 жылдары: 1990 жылдары:
Термодинамикалық параметрлер (P,V,T)
Газ заңдары
Газ күйінің теңдеуі
Изопроцестер Газ заңдары
Идеал газ күйінің теңдеуі
Термодинамика заңдары
1. Идеал газ үшін МКТ-ның негізгі теңдеуі
2. Идеал газ күйінің теңдеуі және оның дербес
3. Жылу құбылыстары (термодинамика, жылу двигательдері)
Бұл құрылымдарға сәйкес идеал газ күйінің теңдеуі де
Бұл әдістемелік принциптің негізі мәні мынада деп түсінуге
а) 7-8 сыныптарда түсіндірілетін заттың құрылысына деген молекулалық
айналу заңын терең әрі саналы түрде түсінетін болады.
ә) Қазіргі мектеп физикасының басты жаңа идеясы -
б) Табиғатта және техникада, көп жағдайларда газдың үш
Бір ерекше методикалық ескертпе - температураның 100 градустық
Бұл тақырыпты өткенде оқушы газ кұбылыстарының техникалық қолдануымен
газдарда болатын процестерді
оларды түсіндіретін заңдарды ұғындыру керек
Физиканың даму тарихына зер салсақ, алдымен изотермиялық процестің
себепті изопроцестерді содан бастап оқыту әдістемелік тұрғыдан да
Идеал газ күйінің теңдеуін бірнеше тәсілдермен қорытып шығарудың
1-ші тәсіл. Массасы (т) газдың 1-ші күйден 2-ші
1-күйі 2-күйі
11- аралық күйі
Гей-Люссак заңына сүйеніп ,
(2.1)
формуласын аламыз. Бойль-Мариотт заңы бойынша
(2.2)
өрнектерді түрлендіруден
(2.3)
формуласы шығады.
(2.4)
десек онда Клапейрон теңдеуі алынады. Мұндағы В
массасымен табиғатына байланысты шама. Универсал газ
(2.5)
Газдың массасы 1 грамм-молекула емес, кез келген грамм-молекулаға
тең болса, онда ,
Бұл өрнекті - дің мәнін
(2.6)
2-ші тәсіл.
T0 - газдың
- газдың аралық күйі
V,
Бойль-Мариотт заңы бойынша:
(2.7)
Шарль заңы бойынша:
(2.8)
(2.7), (2.8) өрнектерден мына формула шығады:
(2.9)
3-ші тәсіл. 1 - суреттен Гей - Люссак
формуласын аламыз.
Р
C
P1 C
T=const
P2
B T2
O
4-ші тәсіл.
Р = пкТ (2.10)
теңдеуі негізінде, жеткілікті дәрежеде сиретілген газдың берілген массасының
(2.11)
Мұндағы:
N - белгілі массасындағы молекулалар саны,
m-газдың массасы;
- Авогадро тұрақтысы (1/моль – заттың 1 моліндегі
(1), (2) формулалардың қатынасынан идеал газ күйінің теңдеуі
,
Массасы белгілі газдың 1 және 2-ші күйлері үшін
, , одан
Дедуктивтік тәсілмен газ күйі теңдеуінен газ заңдарын алу
Т =const (изотерма) болса,
Р =const (изобара) болса, (Гей-Люссак
V =const (изохора) болғанда, (Шарль заңы).
T=const,(тзотерма)
P 1 P 1 V 2
2
3
0 V 0 T 0
1-изобаралық,
2 - сурет.
5 – ші
P
P2 T2 2
V= const
11 T=const
P1
P1 1 T1
0
3-сурет.
2-ші суреттегі сияқты изопроцестердің графиктерін салып оларды оқып
6-шы тәсіл. 4-ші суреттегі графиктен, газ 1→1
P
2
P2
P=const T=const
P1 1 T2
11
0 V1 V2 V1
4-сурет.
7-ші тәсіл.
Бұл Клапейрон теңдеуіндегі В - тұрақты шама, оның
(2.14)
Кез-келген массалы газ үшін берілген қысым мен температурада,
(2.15)
(1), (2) өрнектерді түрлендіруден Менделеев-Клапейрон теңдеуі шығады:
Процесс Тұрақты параметрлер Айнымалы параметрлер Заң Формула
Изотермиялық m,м,T P,V Бойль-Мариотт P1V1
Изобаралық m,м,P V,T Гей-Люссак
Изохоралық m,м,V P,T Шарль
m,м P,V,T Клапейрон
P,V,T m,м, Менделеев-Клапейрон
Сабақтың соңында
Термодинамика сұрактарын оқып - үйрену әдістемесі
1. Ішкі энергия ұғымы казіргі термодинамиканың негізгі ұғымдарының
Қазіргі кезде дененің ішкі энергиясы деп төмендегі энергиялар
молекулалардың ілгерімелі және айнымалы козғалысының кинетикалык энергиясы;
молекулалардың өзара әсерлесуінен пайда болатын потенциалдык энергия;
атомдардың тербелмелі козғалысының энергиясы;
атомдағы электрондык қабықшалар энергиясы;
ядро ішіндегі энергия;
дене бөлшектерінін арасындағы жылулык тепе-тендікті камтамасыз етіп тұратын
Ішкі энергия ұғымының осындай күрделі екендігіне қарамай, орта
Энергияның басқа түрлері тәріздес ішкі энергия да айырма
Ішкі энергия ұғымын енгізу үшін алдымен механикалық энергия
Айтылған тәсілдің кемшілігі сол - денелердің соқтыққанға дейінде
а) ауа насосы қалпағының астына тығыны бар пробирка
ә) кішкене ыдыс алып, ішіне шамалы су кұйып,
Сөйтіп 8 - сынып окушылармен мынадай қорытындыға келеміз:
Келесі мәселе - оқушыларды дененің ішкі энергиясын өзгерту
1. Екі тақтайшаны бір
2. Монетаны стол үстіндегі
3. Шыны қолба алып, оның тығыны
3. Оқулықта келтірілген эфир
4. Металл сымды периодты
5. Мыстың кішкене
6. Ауа шақпағы алынады
Көрсетілген тәжірибелердегі ішкі энергиянын көбеюін молекула - кинетикалық
2. Өте әсерлі және нанымды
Сөйтіп, оқушыларды мынадай қорытынды жасауға алып келеміз: денеге
Енді денелердін ішкі энергиясын өзгертудің екінші тәсілі жөніндегі
Келтірілген тәжірибе мен күнделікті өмірден алынған мысалдарды таңдау
Сонымен, жалпы қорытынды жасалады: дененін ішкі энергиясын екі
Ішкі энергияны өзгертудің бұл екі тәсілі өзара эквивалентті
Бұдан кейінгі сабақтарда жылу берілудің түрлері карастырылады: жылу
Жылудың бір денеден екінші денеге және дененің бір
Конвекция оқығанда сұйықтар мен газдардың температурасының өзгерісі олардың
Жылу берілудің тағы бір түрі - сәуле шығару
Кейбір әдіскерлер алдыңғы материалдарды ығыстырып, осы жерде бір
2. Дененің ішкі энергиясын екі жолмен өзгертуге болатындыгын
Алдымен оқушылармен бірге дененің ішкі энергиясы мен оның
Мұнан кейін тағы да оқушылардың күнделікті өмірде көріп
Дене температурасын (ішкі энергиясын) белгілі шамаға өзгерту үшін
Сөйтіп жалпы қорытынды жасалады: денені кыздыру үшін қажетті
Ішкі энергия да энергияның бір түрі болғандыктан, механикалық
Осындайдан кейін төмендігі есепке ұқсас есептер шығаруға болады.
Есеп: Стаканға тола суды (200г) 20 С-тан 70°С-қа
Есепті мына жолмен шығарамыз:
1г суды 1°С-қа қыздыру үшін 4,2 Дж керек.
200г суды 1°С-қа қыздыру үшін 4,2 *200 Дж
200г суды (70-20°)С-қа қыздыру үшін 4,2*200*50 Дж керек.
Барлығы 42000 Дж жылу мөлшері керек.
Бұл тәріздес есептер кейінгі тақырыпты түсірдіруді жеңілдетеді.
Меншікті жылу сыйымдылық ұғымын ендіру үшін жоғарыда көрсетілген
Оқушылар меншікті жылу сыйымдылықтың массасын және жылу мөлшерінің
Мұнан кейін отынның (бензин, солярка, керосин, көмір жэне
Сонан соң механикалық және жылу процестері кезіндегі энергияның
Ішкі энергия, жұмыс және жылу мөлшері ұғымдарын қалыптастыру
бөлшектер арасындағы байланысты бұзу жұмысына жұмсалатындығын окушылардың жақсы
«Жылу кұбылыстары» такырыбы жылу двигательдері жұмысын оқумен аяқталды.
3. Мектепте термодинамиканы окып үйренудің біркатар ерекшеліктері бар.
А. Эйнштейн термодинамика теориясының манызын жоғары бағалай келіп,
Оқушылардың дүниеге көзқарастарын қалыптастырудың зор маңызы бар. Термодинамика
Қазіргі кезде термодинамикалық метод ғылымда статистикалык методпен бірге
Термодинамиканың тақырыптарын оқытудың мазмұны мен реттері. Физиканы тереңдей
І.Денелердің физикалық қасиеттерін және олардағы процестерді оқытудың термодинамикалық
2. Термодинамика мен молекулалық физика мототорын газдардың,
3. Термодинамика методтарын жылу машиналарың негізгі типтерінің
Оқу материалының термодинамикалық бөлімінің бастамасы термодинамикалық әдіс туралы
Оқшауланған системаның ең маңызды термодинамикалық қасиеті сол- ол
Бұдан әрі оқшауланбаған система ішкі энергияны өзгертудің екі
Термодинамикалық система. «термодинамикалық система» ұғым макроскопиялық модельдің үлгісі
Ақырында системалар арасындағы өзара әсер ескерілмейтіндей жағдай туғызудың
Адиабаттық қабыкша деген-физикалык абстракция, бірақ қасиеттері жөнінен абдиаттыққа
2.2 Педагогикалық эксперимент және оның нәтижесі
Сабақтың тақырыбы: Табиғаттағы жылу процестерінің қайтымсыздығы. Термодинамиканың екінші
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға жылу процестерінің қайтымсыздығы жайында жылу қозғалтқыштары
Дамытушылық: Тақырып бойынша физикалық заңдылықтарды және физикалық формулаларды
Тәрбиелік: Оқушылардың өз ойын жүйелеуге, ұқастықты, қарама- қайшылықты
Сабақтың түрі: Аралас
Сабақтың оқыту әдісі: Түсіндіру, баяндау
Көрнекілігі: слайд, формулалар, суреттер
Пән аралық байланыс: техникамен, биологиямен, химиямен
Ұйымдастыру кезеңі: Сабаққа дейін кезекші мәліметін алу, көрнекіліктерді
Үй тапсырмасын сұрау:
Оқушыларға өткен тақырыпқа шолу ретінде келесі сұрақтар қойылады:
(Денелер мен заттар бөлшектердің өзара әрекеттесуі мен қозғалыс
2. Термодинамикада қандай ұғымдар жиі қолданылады?
(Термодинамикалық жүйе,термодинамикалық процестер үғымы)
3. Жылу алмасу деп нені айтамыз?
(Температуралары әртүрлі жанасатын денелердің жұмыс істемей,бір бірінен ішкі
4. Жылу беру процесінің қандай түрлері бар?
(Жылу өткізгіштік,конвекция,сәуле шығару)
5.Термодинамиканың бірінші заңы қалай тұжырымдалады? (Термодинамикалық жүйе бір
Сабақ барысы: Жаңа сабақты баяндау
Термодинамиканың бірінші заңы бұл жылу құбылыстарына таралған энергияның
Табиғаттағы барлық процестер бір бағытта өтеді. Олар өздігінен
Табиғаттағы процестердің қайтымсыздығы туралы тұжырым яғни, табиғи процестердің
Жылу қозғалтқыштары. Жылу машиналарының ПӘК-і. Жүйенің ішкі энергиясының
турбиналы
поршеньді
реактивті қозғалтқыштар
Мысалы көліктерде поршеньді іштен жану қозғалтқыштары, ұшақтарда, локомативтерде
Жұмыс істейтін әрбір машина негізгі үш бөліктен тұрады:
Қыздырғыштан
Жұмыс денесінен
Тоңазытқыштан
Циклдің тиімділігін сипаттау үшін ішкі энергияның механикалық энергияға
1824 жылы Сади Карно жылу машинасының максималь мүмкін
(2.16)
Карно жылу шығыны ескерілмейтін идеал қозғалтқыш үшін ПӘК-і
(2.17)
Ауыл шаруашылығы мен өндірісте жылу қозғалтқыштарының маңызы зор.
Жылу машиналарында отынды жағу арқылы атмосферадағы оттектің үлкен
Жылу машиналары тек оттекті жандырып қана қоймай, атмосфераға
Өнеркәсіптік мекемелердің, жылу электр станцияларында, жылу қозғалтқыштарында отынның
Әрбір адам қоршаған ортаны қорғауға үлес қосуы керек.
Өткен тақырыпты қорытындылауға есептер шығару:
1. Қыздырғышы С салқындатқышы
Берілгені:
Q = С + 273 =
Q С + 273 = 300К
Т.к:
2. Массасы 20 кг құрғақ отын жанғанда қанша
Берілгені:
кг
Т.к:
Пысықтау сұрақтары:
1) Қайтымсыз процесс дегеніміз не? Оған мысал келтір
2) Термодинамиканың екінші заңы туралы не білесін?
3) Жылу машиналары дегніміз не: оған қандай машиналар
4) Зымырандарда қандай жылу қозғалтқыштары қолданылады?
5) Жылу қозғалтқышның ПӘК-і дегеніміз не?
6) Пәк-і ғылымға енгізген ғалым кім?
7) Жылу машинасының формуласы қандай формуламен анықталады?
8) Жылу қозғалтқыштарының қоршаған орта мен адамға кері
9) Қоршаған ортаны ластамаудың жолдары?
10) Жылу қозғалтқыштарының пайдасы мен зияны қандай?
Оқушы білімін бағалау
Үйге тапсырма: 37, 38, 39 тақырыптарды оқып келу,
10 «а» сыныбында өткізілген сабақ нәтижесін талдау
Арқалық қаласындағы № 4 профильді орта мектебінің
Бірінші әдіс: Тақырыпты сөзбен ауызша баяндау, суреттер, карточкалар,
10 «а» сыныбына сабақ дәстүрлі әдіспен өтілді. Сыныпта
Сабаққа оқушылар жақсы араласып отырды. Оқушылардың сабаққа
Бұл сабақтың қорытынды нәтижесі төмендегідей болды:
- Бір сабақта үш тақырыпты блоктап өткізген соң,
- Оқушылардың сабаққа деген ынтасының төмендеуінің байқалуы;
- Физикаға қызығушылықтардың оянбауы, сабаққа деген ынта ықыластың
Оқушылардың сабаққа қатынасуы мен білім деңгейін төмендегі диаграммадан
Сабақтың тақырыбы: Табиғаттағы жылу процестерінің қайтымсыздығы. Термодинамиканың екінші
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға жаңа тақырыптар арқылы тың мәліметтер бере
Дамытушылық: Тақырыптағы формулаларды меңгерте отырып, есептер шығаруға, ұқыптылықпен
Тәрбиелілік: Сынып оқушыларының көмегіне сүйенбеуге, өзгенің еңбегіне кедергі
Сабақтың түрі: Аралас
Сабақтың оқыту әдісі: Сын тұрғысынан ойлаудың дамыту технологиясы,
Көрнекілігі: слайд, карточкалар, жаңа сабақ парақтары, кестелер формулалар
Пән аралық байланыс: экология, биология, химиямен
Ұйымдастыру кезеңі: Сыныпқа келіп, оқушылармен амандасып кезекшіден бүгінгі
Үйге берілген тапсырманы тексеру үшін қойылатын сұрақтар:
1. Термодинамиканың ең басты мазмұны энергияның өзгерісіне қатысты
Молекула кинетикалық теориядағы ішкі энергия,энергияның сақталу жіне айналу
2 Жылу берілу дегеніміз қандай процесс?
Жұмыс атқармай,энергияның бір түрден екінші бір денеге берілу
3. Изотермиялық процес кезінде идеал газдың ішкі энергиясы
4. Адиабаталық процесс дегеніміз не?
Газдың бір күйден екінші бір күйге өтуі, жүйеге
Сабақ барысы: Жаңа сабақты түсіндіру
Термодинамиканың бірінші заңы бұл жылу құбылыстарына таралған энергияның
Термодинамиканың бірінші заңы тұрғысынан алғанда кез-келген процесте энергия
Табиғаттағы барлық процестер бір бағытта өтеді. Олар өздігінен
Табиғаттағы процестердің қайтымсыздығы туралы тұжырым яғни табиғи процестердің
Жылу қозғалтқыштары. Жылу машиналарының ПӘК-і. Жүйенің ішкі энергиясының
турбиналы,
поршеньді,
реактивті қозғалтқыштар.
Мысалы көліктерде поршеньді іштен жану қозғалтқыштары, ұшақтарда, локомативтерде
Жұмыс істейтін әрбір машина негізгі үш бөліктен тұрады:
- Қыздырғыштан
- Жұмыс денесінен
- Тоңазытқыштан
Циклдің тиімділігін сипаттау үшін ішкі энергияның механикалық энергияға
1824 жылы Сади Карно жылу машинасының максималь мүмкін
%
Карно жылу шығыны ескерілмейтін идеал қозғалтқыш үшін ПӘК-і
%
Ауыл шаруашылығы мен өндірісте жылу қозғалтқыштарының маңызы зор.
Жылу машиналарында отынды жағу арқылы атмосферадағы оттектің үлкен
Жылу машиналары тек оттекті жандырып қана қоймай, атмосфераға
Өнеркәсіптік мекемелердің, жылу электр станцияларында, жылу қозғалтқыштарында отынның
Әрбір адам қоршаған ортаны қорғауға үлес қосуы керек.
Кесте толтырамыз,қосымша сұрақ қойылады,карточка таратылады.
Өткен тақырыпты қайталау:
Бірінші бастама дегеніміз:
А) Энергияның сақталу және айналу заңы
Б) Жылудың, жұмыстың және энергияның эквиваленттігін тағайындайтын заң
С) Термодинамикалық жүйе үшін жазылған энергияның сақталу және
2. Оқшауланған жүйеде бірінші дененің температурасы екінші дененің
А) Екінші денеден бірінші денеге жылудың өтуі болмайды
Б) Екінші денеден бірінші денеге жылудың өтуіне қарсы
3. Қайтымды процесс дегеніміз:
А) Газдардың диффузиясы
Б) Жылу берілу
В) Газдың бостыққа ұлғаюы
С) Үйкеліс жоқ кезде маятниктің тербелісі
4. Реал процестер дегеніміз:
А) Қайтымсыз
Б) Қайтымды
5. Жылулық процестің бағыты:
А) Термодинамиканың бірінші заңына
Б) Термодинамиканың екінші заңына
В) Термодинамиканың бірінші және екінші заңдарына сілтейді
6. Термодинамиканың бірінші заңына сәйкес жылу өздігінен:
А) Аса қызбаған денеден қатты қызған денеге өте
Б) Аса қызбаған денеден қатты қызған денеге өте
7. Қайтымды процесс:
А) Кері бағытта жүре алатын процесс
Б) Жүйені бастапқы күйге қайтаратын процесс
В) Жүйе барлық аралық күйлерін қайтадан кері бағытта
Д) Жүйе барлық аралық күйлерін қайтадан кері бағытта
8. Термодинамиканың екінші бастамасы:
А) Өздігінен температурасы аз денеден температурасы көп денеге
Б) температурасы аз денеден температурасы көп денеге көшеді
В) Өздігінен температурасы аз денеден температурасы көпа денеге
Бағалау
Үйге тапсырма: 37, 38, 39 тақырыптарды оқып келу
10 «э» сыныбында өткізілген сабақ нәтижесін талдау
Екінші тәсіл: Тақырыпты жаңа инновациялық технологиялар арқылы, слайд,
10 «э» сыныбында «Табиғаттағы жылу процестерінің қайтымсыздығы.
Оқытушы жаңа сабақты өзі түсіндірмей оқушылардың өздеріне тапсырмалар
Оқушылардың жаңа сабақты қалай меңгергендігі, толтырылған кестеден және
Жаңа инновациялық әдістер бойынша сабақ өткізу барысында уақыттың
Екінші әдіс бойынша қорытынды төмендегідей болды:
сабақтақа қатынасқан оқушылар түгелімен бағалануы;
оқушылардың ойлау қабілетінің артуы, өз ойларын еркін жеткізуі;
шығармашылық қабілеттерінің артқандығы;
физикалық ұғымдардың мағынысын әркім өз беттерінше талқыға салып,
есептер шығарғанда формуланы қолдана білуі және ұқыптылықпен жылдамдық
Салыстырмалы талдау
10-сыныптар арасында жүргізілген эксперимент нәтижесі бойынша екі сыныпқа
Екінші әдіс бойынша көп уақыт оқушылардың өздеріне берілді.
Қорытынды
Қазіргі таңдағы орта мектептің алдында тұрған негізгі міндеті
Әр оқытушының негізгі жұмысы сабақ беру болғандықтан әрине
Білім берудегі реформалауды жүзеге асырудың маңызды бір сипаты
Соның бірі – «Оқу мен жазу арқылы сын
Оқушылардың физикадан білімін көтерудің ең басты алғы шарты
Ал қызығушылықты тудырудың тәсілдері өте көп, олар: жаңа
Оқушылардың физика пәніне қызығушылығын арттыруда пәнді гуманитарландырудың мәні
Қорыта айтқанда оқушылардың физика пәніне деген қызығушылығын арттыруда
Пайдаланылған әдебиеттер
1 Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы 2007ж.
2 Қ.Әлімбаев. Оқу іс-әрекеттері – реттелген тұлғалық түзіліс
3 М. Құдайқұлов, Д .Жаңабергенов. Орта мектепте физиканы
4 Физиканы оқыту методикасы 6-7. Тұп нұскасының редакдиясын
5 К.Бұзаубақова. Физикалық сөзжұмбақ. И.Ф.М. 1996 №5
6 А.Акимбаев. Физика сабақтарында дербес компьютерді пайдалану
7 Л.Сұлтанғалиев. Оқушылардың іскерлік дағдысын қалыптастыру. И.Ф.М. 1995
8 Б.Қожамқұлова. Оқытудағы жалпы танымдық әдістер И.Ф.М. 1995
9 Ә.Іргебаева. Оқу үрдісінің жоғары сатысы. И.Ф.М. 1995
10 А.Картабаева. Оқушылардың жеке дара қабілеттерін дамыту Математика
11 Б.Оразаева. Физика пәніне қызығушылықты арттыру. Математика және
12 Н.Мамбетова. Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру.
Математика және физика. 2006 №4
13 М.Ержігітова. Білім бағалаудың әдістері. И.Ф.М. 2000 №3
14 Т.Қыдырова. Оқытудың тиімді тәсілдері. И.Ф.М. 2000 №3
15 Ғ.Елубаева. Физика сабағында компьютерді пайдалану И.Ф.М. 2006
16 А.Қ.Сариева. Шығармашылық есептер арқылы мектеп оқушыларының физикаға
4
А
В
Р,Па
О
Т,К
Р,Па
О
А
В
V1
V2
Қорытынды: есептің сұрағына жауап.
Бірінші логикалық түйін: есептің берілген шарты.
Есептің сұрағы
Екінші логикалық түйін: сәйкес физикалық заң, немесе анықтама
,\
Есептің шартын оқу. Ондағы құбылысты талдау.
Термометрлердің негізге түрлері
Спирттік немесе
сынаптық
Пирометрлер
Газдық
Электрлік
P2, V2, T2
P1, V1, T1
P1, V1, T2
V0,
V,
Pap,
P,