МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
4
1 ОЙЛАУ ЖӘНЕ СӨЙЛЕУ ПРОЦЕСС ҰҒЫМЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
6
1.1 Ойлау процессі туралы ұғым 6
1.2 Ойлау мен сөйлеудің арақатынасы 11
1.3 Оқушылардың сөйлеу маңызының түрлері
15
2 ОҚУШЫЛАРДЫҢ ОЙЛАУ ЖӘНЕ СӨЙЛЕУ ПРОЦЕССТЕРІН ДАМЫТУ
21
2.1 Логикалық ойлауын дамытудың негізгі кезеңі 21
2.2 Оқушылардың сөйлеу қабілетің дамыту
23
ҚОРЫТЫНДЫ
26
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 28
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың зерттеу өзектілігі. Қазіргі уақыттың негізгі талаптарының
Мектептегі оқыту үрдісінің негізгі мақсаттары – баланың білімді
Оқытудың мақсаты оқушыларға білім беру ғана емес, сонымен бірге
Әлемдік психолого – педагогикалық әдебиеттерде адамның ойлауын дамытатын мәселелерді
Ойлау дегеніміз – ақиқат дүниені өзара барлық байланыс қатынастарымен
Балалардың ойлауын дамыту туралы М.Жұмабаевтың сөзімен алсақ: «Ойлау жанның
Оқу материалын балалардың ойлау қабілеті жетерліктей жас ерекшеліктерін
Дұрыс ойлаудың формалары мен заңдары туралы ғылым логика деп,
Логикалық ойлаудың ерекшелігі – қорытындылардың қисындылығында, олардың шындыққа сай
Психолог – ғалымдар: Н.Н. Поспелов, Ю.А.Петров, А.Н.Леонтьев, «логикалық ойлау»
Оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін дамыту жөнінде А.В.Запорожец, Л.Н.Венгер, И.С.
Курстық жұмыстың зерттеу мақсаты ойлау және сөйлеу процесс ұғымдарын
Осы қойылған мақсатқа келесі міндеттер шешу қажет:
- ойлау және сөйлеу процесс ұғымының теориялық аспектілерін қарастыру;
- оқушылардың ойлау және сөйлеу процесстерін дамытуын көрсету.
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі барлық ойлау операцияларын (талдау, жинақтау,
Курстық жұмыстың зерттеу пәні ойлау және сөйлеу процессті дамытуы
Зерттеу жұмысының дереккөздері. Тәжірибе барысында жасөспірімдерде ой тұтастығының сақталмауы
Зерттеудің әдіс-тәсілдері. Зерттеу жұмысында сипаттама жасау, лексика-семантикалық талдау, этимологиялық
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен нәтижелері:
есепті, жаттығуларды талдай білу іскерліктерін қалыптастыру;
сызба графиктік модель бойынша есеп объектілерінің арасындағы байланыстарды түсіндіру;
Есептегі нақты заттарды оның моделімен ауыстыру;
Пәнге деген қызығушылығын, сүйіспеншілігін арттыру;
Сыныпқа дұрыс психологиялық жағдай орнатуға мүмкіндік туғызу.
Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық маңызы. Негізінде оқушылардың тілдік
Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер
1 ОЙЛАУ ЖӘНЕ СӨЙЛЕУ ПРОЦЕСС ҰҒЫМЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Ойлау процессі туралы ұғым
Ойлау және оның балалық шақта дамуы. Бүгінгі мәселе –
Психологияда ойлауға байланысты өзекті мәселелерді өмір тәжірибесінде қаншалықты маңызды
Дегенмен ассоциацня психологиясының өкілдері ойлаудың негізгі мақсаты мен қисынды
Тәжірибе жү ргізген бірсыпыра авторлар біздерге қажетті болған түсініктерді,
Сол кездегі психолог мамандар ойлауды дамытуда ассоциация бағыты және
Адам ойының құрамы ‘әрі оның ажырамас қасиеті идея санадары
Дегенмен, Эббингауз өзінің көзқарасын қорғау ниетімеі бірнеше мысалдар келтіреді.
Осындай қауіпті жағдайда оның ойы дегбірсізденіп жай тап-пай бір
Осы айтылған ойлаудағы екі түрлі бағыттың шашырап жайлауы салдарынан
Адам ойлауынлағы мұнда екі түрді ерекшеліктің екеуі де саналы
Сонмен ассоциация психологиясы балалар ойлауының амуындары басты бағыт ассоциациялық
Алайда мүңдай тұжырымның дәрменсіз екендігін бүдан ылайғы кездерде жүргізілген
Ахтың ойлауға арналған алғашкы зерттеулерінде ассоциация мен қажырлылық бағыттары
Оның бір арнасы – қазіргі бихевиоризм. Бұл арна негізінен
Сонымен бұл арнадары теорияны қолдаушылардың көрнекі өкілі айткандай, қарапайым
Екінші арнадағы психологтар бұл бағытқа қарама-қарсы бағдар ұстады. Бұл
Ахтың айтуынша детерминация – ассоциациялык түсінікке тән қасиет ерікті
Сонымен, Ах ойлау процесін теологиялық негізге тіректей отырьш, бір
Үшінші арнадағы психологтар бұл ғылымның бүкіл даму тарихында қалыптасқан
Ең алдымен вюрцбург мектебінің нендей мәселермен шұғылданғанын естеріңізге салайын.
Бұл арнадағы психологтар ассоциация психологиясы бағытынан ерекшелініп, бір жағынан
Ал осы үш арнадағы мектептердің ойлау туралы ұсынған бағыттары
1.2 Ойлау мен сөйлеудің арақатынасы
Сөз етіп отырған мәселеге қатысты құрылым писихология сының ойлау
Құрылым психологиясының алдына қойған басты міндеті ассоциация психологиясының кемшіліктерін
Келердің жұмысы психологияда өзіндік бір бағыт тудырғаны таңданарлық нәрсе
Осы бағытта ойлау теориясының жаңа сатысынлағы зерттеулер О.Зельц еңбектерінің
О.Зельц, Бюлер сияқты, вюрцбург мектебінен шыққан және ол бұл
Балалар психологиясындағы мұндай көзқарас. Бюлер еңбек-терінде кеңінен өрістеді. ол
Сөйтіп, балалардың ойлау әрекетін сол маймылдар мен адам ойлауының
Мұндай жайттардың бәрі оғаш болып көрінгенімен, бір жағынан алып
Пиаже теориясында ойлаудың дамуында биологиялық және әлеуметтік факторлардың арақатынасына
Бала ойлауындағы мұндай сипатты Блейлер аутистихалық ойлау деп атайды.
Баланың әлеуметгік оргада қарым-қатынас жасауына ерекше мән беріп, оны
Пиаженің бұл пікірін қорыта келе: баланың өзіндік ойлауы биодогиялық
Пиаженің анықтауынша өту кезеңі деп аталады. Ойлаудын. негізгі еелелерін
Ойлау психологиясы жайында негізгі теориялык көзқарастарды жүйелей отырып, жалпы
Бұл мәселені бір жағынан Платонның идеяларына сүйенген вюрцбург мектебі
Пиаже бала ойлауының ақылды және ақылсыз болатындығын қостағанымен, оның
Бюлер баланың ақыл-ойының дамуынын бастапқы кезеңінен-ақ қарапайым ойлау формалары
Сонымен кейбір мамандар баланың ойлау сипаты ересек адам-дардың ойлауымен
Бала ойлауының жүйелі болуын Пиаже әлеуметгік өмір мен ұштастырады
Сонымен казіргі буржуазиялық психологияның ойлаудың мән-мағынасы және формалары жайындағы
Балалар психологиясының кез келген мәселесі әр тарапты, әрі күрделі,
Ойлау мен сөйлеудің арақатынасы исихологиялық фактілердегі негізгі мәселе болғандықтан,
Бала сөздерді дыбыстап айтып, еөйлем құрайды, оның сөйлемі екі
1.3 Оқушылардың сөйлеу маңызының түрлері
Балалар психологиясында сөйлеудің мағыналық жағы оның сыртқы бедері делінген
Штерн және басқа авторлардын баланың сөйлеуінде оның логикалық құрылысы
Сонымен бұл орайда ойлаудың мағыналылыры мен ақыл дылық қасиеті
Мен енді өз зейінімді ойлаудың машнасы мен оның ақылдылық
Мәселенің басты нәтижесі – сөз арқылы ойлаудың аса күрделі
Бірсыпыра зерттеулерде сөйлеудің мұндай ерекшеліктері бірден қатарынан пайда болмаған
Зерттеушілер өздерінің ой-пікірін білдіру ниетімен қарапайым мысалдарды қолданады. Мұндай
Алайда осы зерттеущілердің пікірлерінде, соның ішінде Штерннің көрсетуінше, балалар
Штерн баланың алғашқы сөзінің мәні бір ғана зат есімді
А.Валлон көрсеткендей бала айтқан бір сөздің мағынасын ашып көрсететін
Сонымен баланың сөйлеуіндегі мағыналық мазмұн мен сөйлеуінің даму сатылары
Балалар сөйлеуінің дамуын арнайы тәжірибелермен теу нәтижесінде олардың сөйлеуінін
Мұндай тәжірибенің мән жайын оқып көрмесе де, Пиа: өз
Егер біздер казіргі тәжірибелік зерттеулер тұрғысынан адам ойының дамуында
Бұл жайында біздің пайымдауымыз тілдік тұлғаларды талдаудан да көрініп
Міне осы аталған мысалдар мен тәжірибе арқылы байқалып қорытылған
Осы айтылған жәйттерден сөз бен мағынаның, сөйлеу әрекеті мен
Бұл сұраққа пайымды жауап беру үшін мен осы мәселеге
Бірінші жайт – балалар сөзінің мағынасы үнемі дамып отырады.
Штерннің айтуынша балалардың сөйлеу әрекетінің дамып жетілуі бес жасында
О.Зельцтің айтуынша жоғарыда аталған зерттеулері методикалык маңызы психолог мамандарды
Психологияда ерекше манызды болған мәселенің бірі-өзінік зерттеу әдісін анықтап,
Баланың жеке процестерінін жетілуі мен олардың өзара байланысты болуын
Жеке психикалық процестердің атқаратын қызметтерін талдап іздестірудің маңызы қандай
Сонымен, сананың құрылысы мен психикалық қызметтердің барлық түрлерінін дамып
2 ОҚУШЫЛАРДЫҢ ОЙЛАУ ЖӘНЕ СӨЙЛЕУ ПРОЦЕССТЕРІН ДАМЫТУ
2.1 Логикалық ойлауын дамытудың негізгі кезеңі
Бастауыш сынып баланың логикалық ойлауын дамытудың негізгі кезеңі
Ал оқушылардың ойлауын дамытып, дұрыс ой түйіп, өздігінен сапалы,
Жаңа буын математика оқулығының басты ерекшеліктерінің бірі –
Математиканы оқыту процесінде жаттығулардың алатын орны ерекше. Жаттығу дегеніміз
Математикалық білімді жаттығулар орындау негізінде игеру мәселесіне ғылым тарихында
Жаттығулар алуан түрлі болады және олар, ең алдымен, оқу
Кең мағынада алғанда, математикалық жаттығу деп кез келген
Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің мемлекеттік стандартына сәйкес, математикалық білімнің
«Міндетті деңгейге бастауыш мектеп көлеміндегі берік игерілуі тиісті
Ал, мүмкін деңгейге, мазмұны тұрғысынан алғанда, негізгі мәселемен үйлесетін,
Жаңа буын оқулықтарында бастауыш математикалық білім мазмұнының мүмкін деңгейін
Шығармашылық жаттығу – бұл нақты мәні берілмеген, есепті шартты
Шығармашылық тапсырмалар оқушылардың жаңа бір нәрсені ашуы, яғни
Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуға бағытталған стандартты емес тапсырмаларды
Мектеп тәжірибесінде шығармашылық жаттығулар үздіксіз орындалмай жатқандығы белгілі. Кейбір
2.2 Оқушылардың сөйлеу қабілетің дамыту
Сөйлеу – адамзаттың бір-бірімен пікірлесуін, түсінісуін, сөйлесуін қамтамасыз ете
Сөйлеудік қатынас (ТҚ) – адамның ойлау, пайымдау, сөйлеу, тыңдау,
Қоғам мен табиғаттағы ең күрделі құбылыс адамзаттың ой-санасы мен
Адамның ойы мен санасы қаншама күрделі болғанымен, сөйлеусіз ой
Сөйлеудік қатынас сөйлеуді меңгерумен бірге адамды тәрбиелеуді қатар алып
Қазіргі әлеуметтік сөйлеу білімі мынадай үш негізгі сипатта түсіндіріледі:
Сөйлеу және қоғам,
Белгілі жағдайға сәйкес сөйлеушілерді таңдау;
Сөйлеушілердің әр алуан жас ерекшелігі ме әлеуметтік жағдайына байланысты
Қазақ сөйлеу білімінде әлеуметтік сөйлеу білімінің саласы болып табылатын
Мәдениет пен сөйлеудің бір-бірімен байланысы күрделі әрі өте тығыз.
Біздіңше, ХХ ғасырда кеңестік тарихшылардың «көшпелі», «көшпелілік» деген терминдері
Қазақ халқының төрт түлік малдың арқасында күн көргенін, маусымдық
Жалпы көлемі 3,5 млн шаршы километр болатын ұлы Даланы
Қазақ танымында қалыптасқан ұғымдардың, қабылданған түсініктердің барлығы да сөйлеуде
Атақты ақын О. Мандельштам сөз табиғаты жөнінде мынадай пікір
Сөйлеу мен мәдениеттің қарым-қатынасы мен байланысы терең. Сөйлеу табиғи
Қазақ дүниетанымының, мәдениетінің тұғыры – сөйлеу. Мәдениетінің бастаубұлағын көне
Ал оның атауы сөз жүзінде мәңгілік бейнесін сақтап қалған.
Шежірелі тарихымыздың саналы беттерін парақтай отырып, сөз жүйесінің иірімдері
ҚОРЫТЫНДЫ
Қысқаша қорытындылар мен нұсқаулар:
Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің мемлекеттік стандартына сәйкес, математикалық білімнің
«Міндетті деңгейге бастауыш мектеп көлеміндегі берік игерілуі тиісті
Ал, мүмкін деңгейге, мазмұны тұрғысынан алғанда, негізгі мәселемен үйлесетін,
Жаңа буын оқулықтарында бастауыш математикалық білім мазмұнының мүмкін деңгейін
Шығармашылық жаттығу – бұл нақты мәні берілмеген, есепті шартты
Шығармашылық тапсырмалар оқушылардың жаңа бір нәрсені ашуы, яғни
Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуға бағытталған стандартты емес тапсырмаларды
Мектеп тәжірибесінде шығармашылық жаттығулар үздіксіз орындалмай жатқандығы белгілі. Кейбір
Сыныптағы оқушылардың білім деңгейі бірдей емес. Олардың ішінде
Сөйлеу мен мәдениеттің қарым-қатынасы мен байланысы терең. Сөйлеу табиғи
Қазақ дүниетанымының, мәдениетінің тұғыры – сөйлеу. Мәдениетінің бастаубұлағын көне
Ал оның атауы сөз жүзінде мәңгілік бейнесін сақтап қалған.
Шежірелі тарихымыздың саналы беттерін парақтай отырып, сөз жүйесінің иірімдері
ҚОЛДАНЫЛАҒНА ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Сейдахметова А. Даярлық сынып оқушыларының логикалық ойларын дамыту жолдары.
Жарықбаев Қ. Психология. – Алматы, 2002. –
Ильина Т.А. Педагогика. – Алматы, 1977 – 454 бет.
Қазақстан Республикасы бастауыш білімінің мемлекеттік стандарты. – Алматы, 2003.
Қосанов Б.М. Математика курсындағы шығармашылық жаттығулар: орындау технологиясы. –
Алтынсарин Ы. Таңдамалы шығармалары, Алматы, 1994, 285 б.
Әбілқасымова А. Познавательная самостоятельность в учебной деятельности студента. —
Сабыров Т.С. Оқушы жастардың танымдық әрекетін арттырудағы оқытудың әдістері
К.Ж.Бұзаубақова «Мұғалімнің инновациялық даярлығын қалыптастыру»,Алматы, 2002ж
Т.Мейірманқұлова «Білім берудегі инновациялық технологиялар», Алматы, 2000ж
Бітібаева Қ., Әдебиетті оқыту әдістемесі, -Алматы: Рауан, 1997ж. 123б.
Омаров Д., Абайтану, Алматы: Мектеп, 2002ж. 201б.
Тас Серік Қирабаев «Революция және әдебиет» Алматы «Жазушы»
Нұрқатова А. «М.Әуезов шығармашылығы» 1965 жыл.21 б.
Қаратаев М. «Мұхтар Әуезов» 1967 жыл.13б.
Бердібаев Р. «Қазақ тарихи романы».1979 жыл. 3-136 беттер.
Бес ғасыр жырлайды. І том. – Алматы, 1981
Бес томдық шығармалар жинағы. І том. – Алматы,
/ Бейімбет Майлин / / Қаратаев М. Дала жұлдызы
Жұмалиев Қ. Жайсаң жандар. – Алматы, «Жазушы» баспасы, 1969
Қаратаев М., Нұртазин Т., Қирабаев С. Қазақ совет әдебиеті.
Қазақ поэзиясының Құлагері. / / Қаратаев М. Әдебиет және
Қирабаев С. Әдебиет және дәуір талабы. – Алматы, «Жазушы»
Осы жүйрік ақын. / / Дербісалин Ә. Мезгіл және
Соғайын сөзімнен бір сұлу сарай. / / Нұрғалиев Р.
4