Жоспары.
Кіріспе
1 Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер мен тоқтатылған
1.1 ХҚЕС 5 бойынша түсініктер регламенттенуі
1.2 Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтердің жіктелуі
1.3 Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтерді өлшеу
2 Ұзақ мерзімді активтерді қызметтің тоқтатылуындағы есебі және
2.1 Сатуға арналған ретінде жіктелген ұзақ мерзімді активті
2.2. Тоқтатылған қызмет есебі
2.3. Сатуға арналған ретінде жіктелген ұзақ мерзімді активті
3 Қаржылық есеп беру бойынша ұсыныстар мен жетілдіру
Қорытынды
Қолданылған қайнар көздер тізімі
Кіріспе
Қазақстан бүгінгі таңда әлеуметтік-экономикалық жаңару мен саяси демократияландырудың
Еліміздегі үрдіс пен нарықтық қатынастар жүйесі жылдан жылға
Қаржылық есеп – бұл шаруашылық қызметтің нәтижелерін сипаттайтын
Қаржылық есептің мақсаты – тұтынушыларды қандай да бір
Қаржылық есеп субъект (кәсіпорын, ұйым) қызметіндегі жасалған жұмыстар
Нарықтық қатынастардың қалыптасуы жағдайында кәсіпорынның шаруашылық қызметін қаржыландыруды
Шаруашылық ету жағдайларының өзгеруіне байланысты кәсіпорынның есеп беру
Сонымен, бұл курстық жұмыста Халықаралық қаржылық есептілік стандарттары
(а) сатуға арналған ретінде жіктеу критерийлерін қанағаттандыратын активтердің
(b) сатуға арналған ретінде жіктеу критерийлерін қанағаттандыратын активтерді
Осы Стандартта көзделген деректерді жіктеуге және ұсынуға қойылатын
Кейде кәсіпорын активтер тобын шығаруды кейбір тікелей байланысты
Қорытынды
Ұзақ мерзімді активтер айнымалы активтерге (қысқа мерзімді) ХҚЕС
Компания бухгалтері бұл стандартты тәжірибиеде қолдану үшін ол
Ұзақ мерзімді активтің (немесе шығаруға арналған топтың) баланстық
Кәсіпорын сатуға арналған ретінде жіктелген ұзақ мерзімді активті
Егер таяу арада сатып алынған актив (немесе шығаруға
Сату бір жыл өткен соң орын алады деп
Активті (немесе шығаруға арналған топты) сатуға арналған ретінде
Шығаруға арналған топты бұдан әрі қайта өлшеген кезде
Тоқтатылған қызметке жататын талаптар аналитикке жалғасатын қызметті және
ХҚЕС сатуға арналған активтер шығуынан шығындар немесе пайда
Пайдалылықты ыңғайлы талдау үшін кез келген шығудан табыс
Қаржылық есеп негізінде субъектінің қаржылық жағдайының нашарлай бастау
ҚР-нда енгізілген қаржылық есеп негізгі параметрлері бойынша халықаралық
ҚР-ның заңдарында бұл тұғырнамалар жүзеге асырылады. Бухгалтерлік есеп
Қаржылық есепті жасау үшін есептік уақыт болып есепті
Қолданылған қайнар көздер тізімі
28 ақпан 2007 жылндағы «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық
Халықаралық қаржылық есептілік стандарттары. 1 қаңтар 2009 жыл
Гершун А.М. және б. Халықаралық стандарттар бойынша есеп:
Александер Д., Бриттон А., Йориссен Э. Халықаралық қаржылық
Қаржылық есеп-оқу құралы, 2 бөлім, Энтони Джофре басшылығымен,
Назарова В.Л. «Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп» -
Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.В., Шмидт О.И.
Тулешева Г.К. Халықаралық стандарттар бойынша есеп және есеп
Нурсеитов Э.О. Национальный бухгалтерский учет и МСФО. –
Сейдахметова Ф., Сейдахметова З. и др. Международные стандарты
Кеулімжаев Қ.К., Әжімбаева Н.З., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.Ә.
Ертісбаев Е.Қ. «Сауда кәсіпорынның экономикасы» - Қарағанды, 2003ж.
К.Ә. Китебаева «Бухгалтерлік есеп принциптері» - Қарағанды 2002ж.
Кривогузова Н.А. «Экономикалық талдау» - Қарағанды, 2004
«Бухгалтер бюллетені» журналы, №3-4, қаңтар 2005ж., «БИКО» баспа
«Нормативные акты» - №12 (192),»Қаржы-қаражат», 2003
«Библиотека бухгалтера и предпринимателя» - №7 (156), шілде
1 Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер мен тоқтатылған
ХҚЕС 5 бойынша түсініктер регламенттенуі
Ақша қаражатын құрайтын бірлік-Басқа активтерден немесе активтер тобынан
Кәсіпорын компоненті-Операциялық жағынан және қаржы есептілігінің мақсаттары үшін
Сату шығындары-қаржыландыруға жұмсалатын шығындарды және пайдаға салынатын салық
Қысқа мерзімді актив.Мына критерийлердің біріне жауап беретін актив:
сатылады деп болжанады не ол сатуға немесе кәсіпорынның
ол негізінен сауда мақсаттары үшін ұсталады;
ол есепті күннен кейін он екі ай ішінде
егер тек есепті күннен кейін кем дегенде он
Тоқтатылған қызмет, не шығарылған, не сатуға арналған ретінде
және жеке маңызды қызмет түрін немесе операциялар жүргізудің
жеке маңызды қызмет түрінің немесе операциялар жүргізудің географиялық
тек қана кейіннен қайта сату мақсатымен сатып алынған
Шығаруға арналған топ-осы операцияда берілетін осы активтермен тікелей
Әділ құн-мәміле жасауды қалайтын, жақсы хабары бар тәуелсіз
Қатаң сатып алу міндеттемесі-байланыспаған тараппен жасалған, екі тарапты
(а) операцияның бағасын және уақытын қоса алғанда барлық
(b) және орындамауға жеткізетін амалды тосқауылдайтын, міндеттемені орындауды
Ықтималдығы жоғары-жай ғана ықтимал емес, ықтималдығы мейлінше жоғары.
Ықтимал-мүмкін емеске қарағанда, мейлінше мүмкінірек
Өтелетін сома-Екі шаманың: сату шығындарын шегергендегі әділ құнның
Пайдалану құны-Активті пайдалануды жалғастырудан және тиімді пайдалану мерзімінің
1.2 ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ АКТИВТЕРДІ (НЕМЕСЕ ШЫҒАРУҒА АРНАЛҒАН ТОПТАРДЫ)
Ұзақ мерзімді активтер айнымалы активтерге (қысқа мерзімді) ХҚЕС
Компания бухгалтері бұл стандартты тәжірибиеде қолдану үшін ол
Ұзақ мерзімді активтің (немесе шығаруға арналған топтың) баланстық
Мысалы: Компаниямен электродвгателі 11л.с. 4,5 м. LT15EII
Тану шарттары:
Актив не шығаруға арналған топ қазіргі жағдайда сатуға
Мысалы: Сатуда баланстық құнының орнын толтыру
Ұйым жабдықтарын сатуды шешеді. Оның балланстық құны үлкен
Ол үшін актив (немесе шығаруға арналған топ) қазіргі
Мысалы:Ұйым қазба алуға арналған шахтада орналасқан қызмет етуі
Сату ықтималдығы жоғары болу үшін, тиісті басшылық деңгейі
Мысалы: Активті сату жоспары
Сіздің компания басшылығы өндірістік бөлімшені сату туралы шешім
Оның үстіне, активті (немесе шығаруға арналған топты) оның
Сатып алушыны іздеумен байланысты жұмыстар қарқынды түрде жүргізілуі
Бұған қоса, сату жіктеу күнінен бастап бір жыл
Мысалы: Операцияны бір жыл ішінде жүргізу
Сіздің компания басшылығыңыз өндірістік бөлімшені сатуды шешті.
Сату жоспарын орындау үшін әрекеттер оған өзгерістер енгізуге
Еншілес ұйымды басқарудан айрылумен бірге жүретін сату жоспарына
Оқиғалардың немесе жағдайлардың ықпалымен сатуды аяқтау кезеңі бір
Айырбастаудың 16-«Негізгі құралдар» IAS Халықаралық стандартына сәйкес коммерциялық
Мысалы: Активтер айырбастау
Сендер жаңа тракторды сатып аласындар да, сатып алудың
Компания айырбасты операция ішінде коммерциялық мазмұнды осы
Алынған ақша қаражаттары ағынының конфигурациясы (тәуекел, мерзімі не
Бұл операция әсер ететін қызмет бөлігі компанияға ерекше
Кәсіпорын ұзақ мерзімді активті (немесе шығаруға арналған топты)
Мысалы: «А» компаниясының қаржылық жылы 31 желтоқсанда аяқталады.
Сатылмай тоқтатылуға тиіс ұзақ мерзімді активтер
Кәсіпорын пайдаланылуы тоқтатылуға тиіс ұзақ мерзімді активті (немесе
Кәсіпорын пайдаланудан уақытша алынып тасталған активті (немесе шығаруға
Консервацияға аударылатын активтер
Консервацияға аударылуға тиісті ұзақ мерзімді активтер – бұл
Мысалы.
Сіздің шахтаңыз бар. Сiз көмбелер жүдеулерден кейiн шахталарыңызды
Консервацияланатын ұзақ мерзімді актив немесе шығарылуға арналған
Консервацияланатын деп шешілген шығаруға арналған топ:
бизнестің жеке үлкен бөлімшесі немесе ұйымның геогарфикалық сегменті
бизнестің жеке үлкен бөлімшесі немесе ұйымның геогарфикалық сегментінің
қайта сатуға ғана арналған еншелес кәсіпорын.
Шығаруға арналған топқа кіретін ақша қаражаттар ағыны мен
Консервация – өкілетті орган шешімімен банктің қаржылық жағдайын
1.3 САТУҒА АРНАЛҒАН ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ АКТИВТЕРДІ (НЕМЕСЕ ШЫҒАРУҒА
Кәсіпорын сатуға арналған ретінде жіктелген ұзақ мерзімді активті
Егер таяу арада сатып алынған актив (немесе шығаруға
Сату бір жыл өткен соң орын алады деп
Активті (немесе шығаруға арналған топты) сатуға арналған ретінде
Шығаруға арналған топты бұдан әрі қайта өлшеген кезде
2 бөлім Ұзақ мерзімді активтерді қызметтің тоқтатылуындағы есебі
2.1. Сатуға арналған ретінде жіктелген ұзақ мерзімді активті
Мысалы(1):
Табиғи газды табу мен өндірумен айналысатын «Прометей» компаниясы
Қарастытылып отырған сауда аланы 5 ХҚЕС бойынша сатуға
сауда аланы ұзақ мерзімді актив - инвестициялық жылжымайтын
Актив сатуға арналған шартын қанағаттандырады. Өйткені, оның баланстық
Бұған байланысты 25.09.2004 жылдағы жіктеу күнінен бастап, сауда
Жіктеудің алдында сауда аланы 40 ХҚЕС бойынша әділ
2005 жылдың 3 тоқсанында сауда аланының есепте көрсетілуін
Тоқсан басында объект баланстық өлшеуде 130 млн.а.б. соммасын
Дт 2310 Жылжымайтын мүлікке
Кт 6150 Қаржылық құралдардың
өзгертуден түсетін кірістер
Осыдан кейін сауда аланы сатуға арналған ұзақ мерзімді
Дт 2030 Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер
Кт 2310 Жылжымайтын мүлікке инвестициялар 150 млн.а.б.
5 ХҚЕС бойынша сауда аланы ең аз баланстық
Сатуға шығындарын алғандағы әділ құны 147 млн.а.б. (150-150×2%=150-3=147млн.а.б.)
Құнсыздану шығындары «Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер» шотын
Дт 7420 Активтердің құнсыздануы түсетін
Кт 5440 Сатуға арналған қаржы активтерін
бағалауға арналған резерв
Сонымен, сауда аланы бухгалтерлік баланста (30.09.2004ж бастап) жеке
Кесте 1 — «Прометей» компаниясының қаржылық есебінен
Баланс Пайда мен зиян есебі
Көрсеткіш Сумма,млн.а.б. Көрсеткіш Сумма, млн.а.б.
6 ай 2005 жыл
Жылжымайтын мүлікке инвестициялар 130 Жылжымайтын мүлікке инвестициялар
9 ай 2005 жылы
Жылжымайтын мүлікке инвестициялар - Жылжымайтын мүлікке инвестициялар
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер 147 Сатуға арналған
31.12.2005 жылы бойынша «Прометей» компаниясының бухгалтелік балансында және
__________________
*соммалар үлкейетін нәтижемен көрсетілген
1 тоқсан бойынша әділ құнының өзгеруінен болған жинақталған
құны төмендеуі болмағандықтан көрсетіледі. Сонымен, 5 ХҚЕС-ке сәйкес
147млн.а.б.=min(147;170-170×2%)=min(147;166,6)=147млн.а.б.
31.12.2005 жылы бойынша әділ құнының жоғарылауы 170 млн.а.б.-не
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтерді бағалауда ақшаның
Мысалы(2):
«В» компаниясында мейрамханалар желісі бар және де олар
2008 жылы жеелтоқсан да басшылық ай аяғынан тағамдар
31 желтоқсан 2008 жылы аяқталған қаржылық жыл
Берілген қызмет түрі «В» компаниясының сегменті болып табылмайтындықтан
Өйткені:
бұл ақша қаражаттарын генерациялайтын бірлік емес. Мейрамхана ас
Тағамдар мен сусындарды үйге жеткізу қызметінен қызметтүрі табысы
Үйге жеткізу белгілі бір теерторияны қамтымайды.
Жеткізіп беру көлік құралдары сатуға арналған ретінде бағалануы
Көлік құралдары қазіргі жағдайда нақ осы мезгілде сатуға
Оларды сату мүмкіндіктері жоғары болу керек.
Жоғары мүмкіндік – бұл басшылық жоспармен шектеледі де,
Сатуға арналған ретінде жіктеуі дұрыс болса да, бірақ
Сату шығындарын алғандағы әділ құнын бағалау қайта бағалау
Және де сату шығындарын алғандағы әділетті құн мен
2.2. Тоқтатылған қызмет есебі
Тоқтатылған қызметке жататын талаптар аналитикке жалғасатын қызметті және
ХҚЕС сатуға арналған активтер шығуынан шығындар немесе пайда
Пайдалылықты ыңғайлы талдау үшін кез келген шығудан табыс
Мысалы(1):
Outback корпорациясы табиғатқа саяхатқа баруға арналған бұйымдармен айналысады
1 мамыр 2008 жылы құрылтайшылар кеңесі мақұлдап, формальды
Кесте 2 — Осы және алдыңғы жылғы есептік
2008 2007
Тамақ Киім-кешек Жабдықтар Тамақ Киім-кешек Жабдықтар
Пайдалар 470 1600 1540 500 1270 1230
Орындау шығындар 350 500 510 400 400
Өткізу шығындары 40 195 178 20 185 130
Әкімшілік шығындар 70 325 297 50 310 200
Басқа да шығындар 30 130 119 20 125
Салыққа шығындар (6) 137 124 3 80 90
Алдындағы кестеге тоқтатылған қызметке тікелей жататын мынадай шығындар
1 мамыр 2008ж мен 30 маусым 2008ж болған:
85000$ жұмыстан шығару бойынша жәрдемақы резерві (бұл шығындар
30 маусым 2009ж аяқталатын жыл бойынша бюджетке
73000$ басқа да тікелей шығындар
12000$ жұмыстан шығыру бойынша жәрдемақы
4000$ жаман міндеттемелер
ХҚЕС 36 бойынша «Тамақ» бөлімшесіндегі активтерді дұрыс бағалау
Кесте 3 — Қаржылық есептіліктің басқа да
OUTBACK INC
30 мамыр 2008 жылы аяқталатын жыл бойынша пайдалар
2008(мың доллар) 2007(мың доллар)
Жалғастырылатын қызмет (киім-кешек және жабдықтар)
Түсім 3140 2500
Орындалған тауарлар құны (1010) (900)
Брутта-пайда 2130 1600
Өткізу шығындары (373) (315)
Әкімшілік шығындар (622) (510)
Қызмет бойынша басқа да шығындар (249) (205)
Салық төлеу алдындағы пайда 886 570
Табыс салығы (261) (170)
Период бойынша таза пайда 625 400
Тоқтатылатын қызмет(тамақ) (99) 7
Период бойынша жалпы таза пайда 526 407
Қаржылық есептілікке түсініктеме
Тоқтатылатын қызмет
Табыс 470 500
Орындалған тауарлар құны (350) (400)
Брутта-пайда 120 100
Өткізу шығындары (40) (20)
Әкімшілік шығындар (70) (50)
Қызмет бойынша басқа да шығындар(30-19) (11) (20)
Жоғалтудан болатын шығын (19) -
Жұмыстан шығару бойынша жәрдемақылар (85) -
Салық төлеу алдындағы пайда не зиян (105) 10
Шығын не салыққа жеңілдік 6 (3)
Нетто-пайда немесе период бойынша шығын (99) 7
Мысалы(2):
«Х» компаниясында үш қызмет саласы бар:
А-Шылым бұйымдары
В-Ішімдік өнімдері
С-Денсаулыққа пайдалы тағам өнімдері
Кесте 4 – 31 желтоқсан 2008 қаржылық
А В С
Табыс 200 180 110
Шығын 120 105 115
30% салық 24 22,5 (1,5)
С сегменті компанияның ұзақ мерзімді жоспарына сәйкес келмейтін
5 қараша 2008 жылы «Х» компаниясының басшылығы бұл
31 қараша 2008 жылға С сегментінің активтерінің
5 ХҚЕС-ті орындаумен компания керекті ақпаратты қаржылық есептіліктің
Кесте 5 — «Х» компаниясының 31 желтоқсан
Табыс 200 180 110 490
Шығын 120 105 115 320
Құнсызданудан шығын
20
150
30% салық 24 22,5 (1,5) 45
105
31 желтоқсан 2008 жылғы қаржылық есептілікке түсініктеме:
5 қараша 2008 жылы басшылық ашық түрде С
31 желтоқсан 2008 жылғы жағдай бойынша С сегментінің
2009 жыл
30 қыркүйекте 2009 жылы компания С сегментін 60000-ға
Пайда мен зияндар есебінде компания керекті ақпаратты ашады.
Кесте 6 — 31 желтоқсан 2009 қаржылық
а В С
Табыс 230 195 90
Шығын 130 115 100
30% салық 30 24 (3)
Кесте 7 — 31 желтоқсан 2009
Жалғастырылатын қызмет (А және В) Тоқтатылған қызмет (С)
2009 2008 2009 2008 2009 2008
Табыс 425 380 90 110 515 490
Шығын 245 225 100 95 345 320
Құнсызданудан шығын
20
20
Өткізуден шығын
10
10
Қызметкерлерді босатудан резерв
30
30
180 155 (50) (5) 130 150
54 46,5 15 1,5 39 45
30% салық 126 108,5 (35) (3,5) 91 105
31 желтоқсан 2009 жылы қаржылық есептілікке түсініктеме:
30 қыркүйек 2009 жылы компания «К» корпорациямен С
С сегмент бойынша залал 10000 құрады. Компания қызметкерлерді
Мысалы (3):
Кәсіпорын өзінің қап ығыратын филиалын сатты делік.
Филиал сатылғанға дейін жинақталған табысы мен шығысын өзінің
табыс сомасына – 7510 шоты дебеттеліп, 6010 шоты
шығын сомасына – 7510 шоты кредиттеліп, 7010 шоты
Ал филиал сатылғаннан кейін, яғни ол өз қызметін
активтер сомасына – 7510 дебеттеліп, 2410, 1310, 1320,
Міндеттемелер сомасына – 4110, 4140 және т.б. дебеттеліп,
Филиалды сатып алушының төлем сомасы сатылған таза активтің
1 нұсқа. Филиал 3 млн. теңгеге сатылады делік,
2 нұсқа. Филиал 1,5 млн теңгеге сатылды делік,
7510 «Тоқтатылған операциялардан алынған табыстар (зияндар)» шоты. Кәсіпорын
2.3. Сатуға арналған ретінде жіктелген ұзақ мерзімді активті
Мысалы:
Кесте 8 — 31 желтоксан 2008жылға мынадай
Активтер
Капитал
Айналымнан тыс активтер
Қарапайым акциялар 26000
Жер мен ғимараттар 29375 Бөлінбеген пайда 11000
Жабдықтар 16289 Ағымдағы жыл пайдасы 1000
Айнымалы активтер
Міндеттемелер
Қорлар 5724 Ұзақ мерзімді міндеттемелер 10000
Ақша айналымдары 5873 Қысқа мерзімді міндеттемелер 9261
Активтер барлығы 57261 Міндеттемелер мен капитал барлығы 57261
Баланстық құны 1890 болатын негізгі құралға сатып алушыны
Бұл мысалда негізгі құралды сатуға арналған деп жіктеу
Баланста сатуға арналған активтер баланстық құны немесе сату
Сату шығындарын шегергендегі әділетті құны баланстық құннан аз.
Кесте 9 — 31 желтоқсан 2008
Активтер
Капитал
Айналымнан тыс активтер
Қарапайым акциялар 26000
Жер мен ғимараттар 29375 Бөлінбеген пайда 11000
Жабдықтар (16289-1890) 14399 Ағымдағы жыл пайдасы (1000-190) 810
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер 1700 Міндеттемелер
Айнымалы активтер
Ұзақ мерзімді міндеттемелер 10000
Қорлар 5724 Қысқа мерзімді міндеттемелер 9261
Ақша айналымдары 5873
Активтер барлығы 57071 Міндеттемелер мен капитал барлығы 57071
3 Қаржылық есеп беру бойынша ұсыныстар мен жетілдіру
Кәсіпорын компонентіне операциялық жағынан және қаржы есептілігінің мақсаттары
Тоқтатылған қызмет кәсіпорынның не шығарылып кеткен, не сатуға
Кәсіпорын пайда және залал туралы есептің өзінде бір
Құрамдастар жөніндегі талдауды ескертулерде немесе пайда және залал
Операциялық және инвестициялық қызметке, сондай-ақ тоқтатылған қызметті қаржыландыру
Бас ұйымның иелеріне жатқызылатын жалғасушы операциялардан және қызметі
Кәсіпорын қаржы есептілігінде ұсынылған өткен кезеңдерге қатысты ашып
Ағымдағы кезеңде ілгеріде тоқтатылған қызмет құрамында ұсынылған, өткен
Кәсіпорын сатуға арналған ретінде жіктелген ұзақ мерзімді активті
Егер шығаруға арналған топ сатып алған кезде сатуға
Кәсіпорын ұзақ мерзімді активтер бойынша немесе сатуға арналған
6