ЖОСПАР
Кіріспе 3
1 Кеден саясатының теориялық сипаттамасы 5
1.1 Мемлекеттік протекционизм дамуының негіздері 5
1.2 Кеден саясатының құралдары 9
1.3 Кедендік-тарифтік реттеудегі әлемдік және ұлттық тәжірибе 13
2 Қазақстан Республикасынның кеден саясатының қалыптасуы мен дамуы
2.1 Кеден саясаты принциптері және ТМД елдерінде кеден
2.2 Қазақстан Республикасы кеден органдарының қазіргі қызметі 20
Қорытынды 25
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 27
Кіріспе
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Кеден саясаты ұлттық экономикамыздың
Қазақстан Республикасының Кеден Кодексінің 3-бабында көрсетілгендей, Қазақстан Республикасының
1. Қазақстан Республикасында Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы
2. Кеден саясаты өз өкілеттіктері шегінде Қазақстан Республикасының
3. Қазақстан Республикасының экономикасын дамытуды ынталандыру және экономикалық
Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев кедендік түсімдер мен салықтарды
Елдің әлеуметтік-экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін халықаралық сауда қарым-қатынастарды
Осы жоғарыдағы мәліметтерден Қазақстан Республикасының экономикалық және
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Менің зерттеу жұмысымның
Кеден саясатының теориялық сипаттамасын қарастыру;
Кеден саясатының халықаралық экономикалық қатынастардағы орнын анықтау;
Кеден саясатының әлемдік экономикадағы тәжірибесімен таныс болу;
Қазақстан Республикасында кеден саясатының қалыптасуы мен дамуын зерттеу;
ҚР кеден ісінің нормативтік базасын қарастыру;
Қазіргі таңдағы кеден органдарының іс-әрекетімен танысу;
Т.б кеден саясаты мен кеден ісіне байланысты жаңа
Курстық жұмыстың құрылымы. Менің курстық жұмысым 2 тараудан
Курстық жұмыс қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі және сілтемеден
1 Кеден саясатының теориялық сипаттамасы
1.1 Мемлекеттік протекционизм дамуының негіздері
Алдыңғы елдердің машина өндірісіне өту кезеңінде адам Смит
1–кесте
Мемлекет А Мемлекет В
Тауар S 3 сағат 12 сағат
Тауар Т 6 сағат 4 сағат
1–кестеде нақты елде нақты тауардың бір данасын шығаруға
2–кесте
Мемлекет А Мемлекет В Бүкіл әлем
Тауар S +2 дана -1 дана +1 дана
Тауар Т -1 дана +3 дана +2 дана
Бұл жағдайда, егер А елі Т тауар өндірісін
Жалпы алғанда, қосымша ресурстарды пайдаланбай-ақ ХЕБ арқасында S
ХVII ғасыр соңында шикізат тауарларының саудасы басым болып,
3–кесте
Мемлекет А Мемлекет В
Тауар S 3 сағат 12 сағат
Тауар Т 6 сағат 4 сағат
А.Смит бір елдің барлық тауар бойынша абсолютті артықшылыққа
Д.Рикардо ХЭҚ ерекшеліктерін атай отырып, халықаралық өзара тиімді
4 таблицасында келтірілген.
4–кесте
Англия Португалия
п/мата 100 жұмыскер/жыл 90 жұмыскер/жыл
П шарап 120 жұмыскер/жыл Жұмыскер/жыл
4 кестеден көріп отырғанымыздай, Англиядан (п) матаның белгілі
Д.Рикардоның моделіне байланысты, Португалия Англияға қарағанда екі тауар
Осы жоғарыда айтылған теориялар арқылы мемлекеттік протекционизмнің даму
Кеден саясатының негізгі екі бағыты бар:
Еркін сауда саясаты;
Протекционизм.
Еркін сауда саясаты таза күйінде мемлекеттің сыртқы саудаға
Еркін сауда оң саяси салдарға әкеледі, өйткені елдердің
Еркін сауда саясатының жүргізілуі экономикасы дамыған елдерге халықаралық
Протекционизм – отандық экономиканы шетелдік бәсекелестерден қорғауға бағытталған
Протекционизм елде белгілі бір салалардың дамуына көмектеседі. Аграрлы
Өзінің төтенше формасында протекционизм экономикалық автаркия түрінде болады,
Протекционизм дамушы елдерде ғана емес, өндірісі дамыған елдерде
Өндіріс факторларын тиімді пайдалану бағытында еркін сауда байланыстарының,
Д.Рикардоның «Салыстырмалы артықшылықтар» ілімі еркін сауданың тиімділігін дәлелдейді.
ХХ ғасырдың басында «еркін сауда» қағидасы көптеген Еуропалық
Қазіргі уақытта көптеген мемлекеттердің протекционистік саясатының бағыттары көп
Мемлекеттік протекционизмнің жалпыға белгілі және жиі кездесетін түрлерін
өсуі енді ғана басталған ұлттық өнеркәсіпті қолдау;
нақты тауарды өндірудегі елдің салыстырмалы артықшылығын баянды ету;
өндірістің қалыптасып келе жатқан жаңа салаларын қорғау;
өнідірістің құлдырауын болдырмау;
жаңа жұмыс орындарын ашу және оларды қорғау;
егемен экономиканың дамуын қамтамасыз ету;
әскери-саяси тәуелсіздікті орнықтыру;
ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету;
төлем балансының тепе-теңдігін реттеу және т.с.с.
Протекционистік саясатты қолдану қажеттігін көрсету үшін мынадай екі
халық шаруашылығы немесе нақты өнеркәсіп саласының дамуын жүзеге
көздеген мақсатқа жетудің ең тиімді құралы – протекционизм.
Жоғарыда жазылғанның бәріне қатысты, шектеулерді жою пайдасына айтылатын
Мемлекеттік протекционизмнің жүргізілуі тиімді, егер шегімен болса. Себебі
1.2 Кеден саясатының құралдары
Мемлекет шаруашылық субъектілеріне кеңестер беруі және қандай да
Мемлекеттің сыртқы саудадағы өтімді құралдары әр түрлі тыйым
Кеден саясатының құралдарына екі жақты немесе көп жақты
Сыртқы сауда саясатының классикалық және негізгі құралы болып
Кедендік тариф – бұл баж салықтары қойылымының жүйеленген
Импорттық салықтар механизмінің кіші ел экономикасына іс-әрекетін қарастырайық.
P
S
P0
Pt
Pw
D
Q1 Q3 Q0 Q4
1–сурет. Импорттық тарифтердің іс-әрекетінің механизмі
Қазақстан өзінің кедендік шекараларын мақтаның әлемдік бағасы Pw-қа
Ұлттық мақта өндірушілерінің мүддесін қорғап, Қазақстан үкіметі импорттық
Мақтаға бағалардың өсуіне байланысты Қазақстанда тұтыну Q2 ден
Тарифтердің бағаларға әсер етуі ішкі сұраныс пен әлемдік
Әлемдік баға әсер ете алатын үлкен мемлекет жағдайында,
Баж салығын енгізуден шыққан шығындар келесідей көрсетіледі: Тұтынушылар
(a+b+c+d) –a–(c+e)=b+d–e
Осы арқылы біз шығындарды өлшейтін екі үшбұрыш және
Нақты кедендік қорғау көлемі дайын өнім мен шикізатқа
Бұл жерде: q – дайын импорт өніміне салынатын
a1 – тарифтің жоқ жағдайындағы аяққы өнім бағасындағы
t1 – импортты шикізатқа салынатын номиналды тарифі.
Бұл формуладан қорғалу деңгейінің жоғарылауы дайын өнім мен
Кедендік баж салықты төмендегідей критерийлер бойынша бөлінеді:
тауар қозғалысының бағыты бойынша.
Тауар қозғалысының бағытына байланысты импорттық, экспорттық және транзиттік
баж салығын орнату әдісі бойынша.
Орнату әдісіне сәйкес баж салықтары адвалорлы, спецификалық және
Осыған байланысты импорттық тауарларды бағалау әдісінің маңызы жоғарылайды.
Спецификалық (арнайы) кедендік баж салығы өлшем бірлігінің абсолютті
Құрама (комбинированный), аралас баж салықтары жоғарыда көрсетілген екі
баж салықтарының іс-әрекет бағыты бойынша.
Іс-әрекет бағыты бойынша преференциалды және дискримниациялық баж салықтары
Ал тарифтік емес кедергілер үш топқа бөлінеді:
белгілі бір отандық өндіріс салаларын қорғауға бағытталған импортты
тікелей сыртқы сауданы шектеуге бағытталмаған, бірақ сондай нәтижеге
сыртқы сауданы шектеуге тікелей бағытталмаған, бірақ сол нәтижеге
Квота (контингент) деп – белгілі кезеңде импорттық немесе
Импортқа квота енгізудің елдің әл-ауқатына тигізетін әсері мен
Экспорттық квоталар өте сирек қолданылады. Ол тек осы
Квотаның бір түрі болып экспортты ерікті шектеу келісімі
Квотаның басқа бір түрі тарифтік квоталар деп аталады.
Квоталар көбінесе лицензия негізінде бөлініп, осы жағдайда ол
Мемлекет валютаны пайдалану әдісін (мемлекетке валютаны сатуға мәжбүр
Сыртқы сауданы шектеуде басқа да тарифтік емес шектеулер
Экспорттық субсидия дегенімізде мемлекеттің кәсіпорындардың экспортын ынталандыру мен
1.3 Кедендік-тарифтік реттеудегі әлемдік және ұлттық тәжірибе
Кедендік тарифтер қазіргі кездегі сыртқы сауданы реттеудің негізгі
Кедендік тарифтер көп түрлілігі және орындайтын мәселелері бойынша
Қазіргі таңда кедендік тарифтерді әлемдегі 100-ден астам ел
өнеркәсібі дамыған мемлекеттер тарифтері;
дамушы елдер тарифтері;
Шығыс Еуропалық елдер тарифтері.
1.Өнеркәсібі дамыған елдердің кедендік тарифтері, әдетте, көп бағаналы
Алыну әдістеріне қарай кедендік баждар арнайы және адвалорлық
Арнайы (спецификалық) баждар ұлттық валютада нақты көрсетілген мөлшерде
Ең көп тараған баждар – адвалорлы баждар. Оның
Қазіргі таңда Батыс елдеріндегі кедендік алым-салым қатысты түрде
Ең жоғары кедендік баж, әдетте, еңбекті көп қажет
Отандық өңдеу өнеркәсібін қорғау мақсатында дамыған елдерде баждар
Батыс елдерінің кеден тарифінің ерекшелігі болып тауарларды кодтау
Өнеркәсібі дамыған елдердің барлығы үйлесімділік жүйеге негізделген жаңа
Үйлесімділік жүйені пайдалана алу тек отандық тауарлар экспорты
2.Ал дамушы елдердің кедендік тарифтеріне келер болсақ, дамушы
Ұлттық нарықты тарифтік кедергілермен қорғау дәрежесіне қарай дамушы
Екінші топқа кедендік баж мөлшерлемелері жоғарырақ елдер жатады.
Дамушы елдердің үшінші тобы бар, олардың баждары 100%-тен
Дамушы елдердің көбі тарифтер құруды, кедендік достастық кеңесі
Баждармен қатар көптеген дамушы елдердің кедендік тарифтеріне фискалды
Аргентина мысалында дамушы елдердің тәжірибеде сыртқы сауда реттеуін
3.Шығыс Еуропа елдерінің кедендік тарифтері, мысалы Венгрияда –
Шығыс Еуропа елдерінде кедендік тарифтерді қолдану ішкі және
Кедендік тарифтерді пайдалану, әсіресе ТСБА шеңберіндегі келісімдер барысында
Шығыс Еуропа елдерінің кедендік тарифтері, әдетте Брюссельдік кеден
Шығыс Еуропа елдерінде жүзеге асып жатқан қайта құру,
Болгария ұлттық банкінің айырбас бағамы бойынша және тауар
Болгарияның кедендік тарифі екі бағанадан тұрады. Бірінші бағана
Қазақстандағы кедендік-тарифтік реттеу мынандай құқықтық-нормативті құжаттарға негізделген: 1991
Кедендік баж салығы қойылымдарының жүйеленген жиналымы ретіндегі кедендік
Қазақстан Республикасы дамушы мемлекет болғандықтан сыртқы сауда саясатын
2 Қазақстан Республикасынның кеден саясатының қалыптасуы мен дамуы
2.1 Кеден саясаты принциптері және ТМД елдерінде кеден
Қазақстан Республикасының Кеден Кодексінің 3-бабында көрсетілгендей, Қазақстан Республикасының
1. Қазақстан Республикасында Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы
2. Кеден саясаты өз өкілеттіктері шегінде Қазақстан Республикасының
3. Қазақстан Республикасының экономикасын дамытуды ынталандыру және экономикалық
Төрт мемлекеттің келісімі бойынша – Қазақстан Республикасы, Қырғызстан
Қатысушы елдер арасында біртұтас экономикалық кеңістікті сақтау және
Біртұтас экономикалық кеңістік аумағында тауар мен қызметтің еркін
Қатысушы елдер арасында үшінші елмен байланыс жасауда кеден
Қатысушы елдер экономикасын дамытуды жандандыру және ішкі рынокты
Бұл принциптерді аталған 4 мемлекет (Қазақстан Республикасы, Қырғызстан
Талқыланатын мәселелер мен келісімдерге ортақ кеден тарифі және
Кеден одағының жоғары органы Кеден кеңесі болып табылады,
Кеден кеңесінің қызметін толық жүргізу үшін атқару органы
Кеден одағының жоғары органы алдына;
Кеден одағының субъектілерінң мүддесіне сай біртұтас кеден саясатын
Монополизмге қарсы қызмет жасау, сондай-ақ шетел мемлекеттерінің қанауына
Экспорт-импорттық операцияларын жүргізуде әділетсіз бәсекеге жол бермеу;
Кеден одағы ауқымында тұтынушыларды және өндірістік рынокты қорғау;
Кеден заңдарын және кеден тіркеулерін жеңілдету, мүше елдердің
Кеден одағына қатысушы елдердің кеден қызметін басқару ісіне
Кеден ісін дамыту жөнінде мемлекетаралық бағдарламаларды іске асыру
Кеден одағы ауқымында кедендік статистиканы жинау және оған
Кеден кеңесінің қызметіне мыналар жатады:
Кеден саясатына жататын ұсыныстарды қарастыру және қабылдау, оның
Жалпы кеден тарифі, үйлесімділік жүйе негізінде қалыптасқан анықтама
Кеден бажының мөлшерлемесін өзгерту немесе алып тастау тәртібін
Тарифтік жеңілдіктерді және артықшылықтарды беру;
Кеден бажын, оның ішінде әдейі арналған, антидемпингтік, өтемақылық
Кедендік тіркеу және ұйымдастыру тәртіптерін қадағалау;
Жалпы кеден тарифінің номенклатурасының бөлігіндегі өзгерістер.
Кеден одағы делегацияларының кеден тарифтік реттеу және басқа
Кеден одағы заңдық актілердің жобаларын және кеден тарифтік
Кеден одағына мүше елдердің кедендік қағидалары біртұтас жоғары
Кеден одағының құжаттарын қолдану жөніндегі пікірталастарды шешу;
Кеден тарифтік реттеу және кедендік тіркеудер туралы хабарларды
Кеден одағы мүше елдердінің ісі туралы ұсыныстарын қарастыру;
Кеден саясаты сұрақтары туралы халықаралық ұйымдар мен ынтымақтастық.
Кеден кеңесі жұмысында мынаған сүйенеді:
Кеден саясаты принциптерінің келісімдері;
Кеден кеңесі туралы жағдай;
Кеңес жұмысының кесімі (регламенті);
Кеден баж мөлшерлемесінің өзгеруі немесе алып тасталуы туралы
Кеден мақсатындағы тәртіптерге баға беру;
Елдің шығу тәртіптерін анықтау./5/
1995 жылы 20 қаңтарда Қазақстан Республикасы, Ресей Федерациясы,
Қазақстан Республикасының Кеден одағына кіру қажеттілігі және экономикалық
ТМД елдері экономикасының ынтымақтастығы мен өзара бағыныштылығының жоғары
Шаруашылық құрылымының артта қалуы;
әлемдік рынокта өнімдердің бәсекелесу мүмкіндігінің төмендігі;
рыноктық инфрақұрылымының нашар дамуы;
халықтың өмір сүру деңгейінің төмендеуі және т.б.
Сонымен, осындай жағымсыз фактордың болуы аймақтық интеграциялық дамудың
Кеден одағының мақсаты және принципі сыртқы сауданы тарифтік
Тарифтік және бейтарифтік реттеу құралы болып біртұтас кеден
Кеден одағына мүше елдер арасындағы өзара саудада тарифтік
Тауарлар мен қызмет көрсетудің экспорты мен импорты бірдей
Бірінші топты лицензия арқылы шығаратын экспорттық тауарлар құрайды,
Ал, осы өнім түрлерін кеден одағынан тыс жерге
Қорыта айтқанда, сыртқы сауда саясатын тиімді қалыптастыру достастық
2.2 Қазақстан Республикасы кеден органдарының қазіргі қызметі
Қазақстан Республикасының Кеден Кодексінің 16-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының
Мемлекетіміздің кеден қызметі мемлекеттіліктің, ел тәуелсіздігі мен оның
Қазіргі кезеңде Қазақстан Республикасының кеден органдары заңнамалық және
2003 жылғы 1 мамырдан бастап құқықтық нормаларды біріктіруге
Үкімет қаулысымен Қазақстан Республикасының кеден қызметін дамытудың 2004-2006
2004 жылдың басынан бастап Республиканың сыртқы сауда статистикасы
Кеден рәсімдерін оңайлату, олардың ашықтығын қамтамасыз ету жөнінде
2003 жылдың соңында елдің кеден қызметінің Ақпараттық бекеті
Кеден төлемдері мен салықтарды жинауды ұлғайту мақсатында кеден
Бірқатар шет елдердің жаңа ақпараттық технологияларды енгізу жөніндегі
Ең жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологиялар қолданысқа енгізілді:
Шекарадағы бақылаушы органдармен және СЭҚ-қа қатысушылармен өзара іс-қимыл
Бірыңғай бақылау-өткізу пункттерін салу бағдарламасына сәйкес 5 ББӨП:
Ресей және қырғыз тараптарымен біріккен кедендік бақылауды жүргізу
Кедендік әкімшілдендірудің нысандары мен әдістері жақсару үстінде. Тәуекелдерді
Бюджеттің әлеуметтік ортаға шығыс бөлігінің өсуіне байланысты инфляцияның
Экономикалық қылмыстар мен әкімшілік құқық бұзушылықтарға қарсы күрес,
Кеден органдары қызметінің ең маңызды бағыттарының бірі кадр
Кеден органдары «Атамекен» Қазақстан кәсіпкерлері мен жұмыс берушілерінің
Акция барысында Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Кедендік бақылау
Акцияның қорытындысында ҚР ҚМ КБК мен «Атамекен» Қазақстан
Халықаралық ынтымақтастық саласында да белсеңді жұмыс жүргізілуде.
Ресей, Қытай, Түрік, Қырғызстан, Германия, Нидерланд кеден қызметтерімен
Дүниежүзілік кеден ұйымымен (ДКҰ) іскерлік серіктестік қатынастарды орнату
2005 жылдың қаңтарында Алматы қаласында ДКҰ Еуропа өңірі
Бельгиядағы ДКҰ-ның 105 және 106-сессияларында Қазақстан Достастық елдерінен
Ел кеден қызметінің материалдық-техникалық базасы одан әрі жаңаруда
2002-2005 жылдары 5 ББӨП, 6 кеден бекеті, 7
Кеден органдарының фискалды функцияларын іске асырудағы оң үрдістердің
Елбасының жолдауынан туындайтын әлеуметтік салаларға бөлінетін бюджеттің шығыс
2005 жылғы қаңтар-сәуір айлары ішінде республиканың кеден органдары
Қорытынды
Қазақстан Республикасының Кеден Кодексінің 3-бабында көрсетілгендей, Қазақстан Республикасының
1. Қазақстан Республикасында Қазақстан Республикасының ішкі және сыртқы
2. Кеден саясаты өз өкілеттіктері шегінде Қазақстан Республикасының
3. Қазақстан Республикасының экономикасын дамытуды ынталандыру және экономикалық
Кеден саясаты тарифтік және тарифтік емес реттеу шаралары
Тарифтік реттеу шаралары - тауарлар мен көлік құралдарын
Тарифтік емес реттеу шаралары - тауарлар мен көлік
Бізде бұрынғы КСРО елдермен сауда, негізінен, екі жақты
Бүгінгі күні Қазақстанның 120 астам елдермен сауда қатынастары
Экспорт пен импорт құрылымын бағалауда оның дәстүрлі болып
Қазіргі уақытта ҚР сыртқы саудасының даму бағыттарына:
импорт құрылымын рационализациялау;
жергілікті өндірушілерді ынталандыру үшін протекционистік саясат жүргізу;
өндірісті жаңарту үшін қазіргі заманғы технология мен құрал-жабдықтар
Кедендік саясаттың тиімді жүргізілуі кеден органымен тығыз байланысты.
Шикізаттық емес тауарлардың экспорты мен жоғары технологиялық жабдықтардың
Бүгінгі күні дайын өнімдер экспортының көлемі жылына 2
Біз үздік әлемдік тәжірибеге сүйеніп, шет елдердің экспорт-импорт
Қазіргі таңда бюджеттің берекесін кеден келтіріп тұр. Ол
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Елемесов Р.Е. Халықаралық экономикалық қатынастар //Алматы: Қазақ университеті,
Жатқанбаев Е.Б. Таможенное тарифное регулирование РК// А Алматы:2003
ҚР кеден кодексі – Алматы: Бизнес информ, 2005,-
Байгісиев М. Халықаралық экономикалық қатынастар // Алматы:Санат,1998, -
Жақашев Д.С. Кеден органның құқықтық мәртебесі: теориясы мен
Нұрмағамбетов А.А. ҚР-дың ішкі және сыртқы саясатының құрамдас
Д.М. Мадиярова, А.Е. Қалдыбаева...Кеден ісін ұйымдастыру және басқару//
Интернет
www.keden.kz
www.stat.kz
www.government.kz
Кенжеғара Н. Кеден қызметі құлдырауға да, дамуға да
10. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикасына жолдауы // Астана,
11. Бюджеттің берекесін кеден келтіріп тұр. // Нұр-Астана,
27