Мазмұны
Сөз басы …………………………………………………………..................
І ТАРАУ. Қазак баспасөзіндегі хабар жанрларының жалпы ерекшеліктері
Ақпарат жанрларының құрылымы және ондағы өзгерістер…………...................................................................
Хабар жанрларының тілі, стилі және бас тақырып қоюдағы жетістіктер…..........………………………………........
ІІ ТАРАУ. Хабар жанрларының тақырыптық шеңбері.
Ресми ақпарат көзінен алынған хабарлардың сипаты. Ақпарат сөздері туралы
Республикалық және жергілікті басылымдардағы хабар жанрларының ерекшеліктері……………………
Қорытынды…………………………………………………………………….
Пайдаланылған әдебиеттер ………………………………………………..
Мерзімді басылымдар…………………………………………………….....
Сөз басы
Кім? Не? Қайда? Қашан? Қалай? Неге?
Адамзат қашанда осы сауалдарға жауап іздеумен болған. Ол осы
Ғалымдардың пайымдауынша, адамзат өмірі үш түрлі кеңістікте өтеді. Олар:
Дамыған елдердің баспасөзі осы қызметін толығымен орындап отыр. «Жалпы
Біз осы ғасырды ақпарат ғасыры деп айтып жүрміз. Бұл
Бүгінгі кезеңде дүние жүзінде 40 мыңнан астам радио-теледидар станциялары,
Еліміздегі ақпарат жеткізудің алғашқы түрі – үкілі почталардан» бастап
1888 жылдан 1902 жылға дейін Омбыда шығып тұрған «Дала
Беріректе қазақ халқының біртуар азаматы Ахмет Байтұрсынов «Қазақ» газетінде:
Залалдысы демекші, ақпарат беретін көздердің көбеюі әлемдік тәжірибеде болсын,
Қазіргі күні баспасөзде ақпаратты берудің әдіс-тәсілі өзгергені болмаса,
Журналистика теориясында шығарманың ақпараттық сипатын, оның құрылымындағы элементтерді ажырата
Бүгін хабар жанрында жазылған материалдар қоғам өмірі мен адамзат
Жанр мәселесі қазақ баспасөзі, телевизия мен радиодағы жарияланымдар мен
журналистиканың теориясын зерттеушілерге талай жыл ақылшы, бағыт беруші болып
Қазақ журналистикасы соңғы жеті-сегіз жылда бірталай жаңартулар мен өзгерістерді
Яғни, журналистика теориясын зертеушілер алдында әр жарда жазылған жарияланымдағы
Ұлттық журналистикамыз осы күні республикадағы өзгерістер мен жаңалықтарға ықпал
Бүгінгі күні журналистика жанрларын тиімді қолдану қажеттілігі бұқаралық ақпарт
Газеттің шырайы мен келбетінің келісті болуына бірден бір ықпал
Журналистикадағы ауқымды, сан салаға бөлінетін үш жанрдың ішіндегі хабар
І Т А Р АУ
Қазақ баспасөзіндегі хабар жанрларының жалпы ерекшеліктері
1.1 Ақпарат жанрларының құрылымы және ондағы өзгерістер
Бұқаралық ақпарат құралдарының хабарлаушы функциясы жылдан жылға артып келеді.
Ақпарат пен жаңалықтың арасындағы байланыс пен айырмашылықты айқындап алсақ,
“Газет бетіндегі жарияланымдар қалай көп болса, жаңалыққа берілген анықтамалар
Сонымен, жаңалықты жалпыға ортақ тақырыптағы тың ақпарат жиынтығы деуге
«Баспасөз, телевизия және радиодағы жанрдың дамуына байланысты жанр деген
Жарияланымның мәтінін белгілі, жүйелі түрде беру жанр сөзінің
Хабар жанрларының ішіндегі үнемі бір айдардың астына топтастырылып берілетіні
«Жас Алаш» газетінде 1976-1987 жылдары «Комсомол тұрмысы», «Ауыл-селоны көркейте
Хабарды айдар астына топтастыру газетті шашыраңқылық пен оғаш көрінуден
Хроника жанрында жазылған хабарлар көп дегенде төрт-бес сөйлемнен тұрады.
«Шри-Ланканың солтүстігінде тамил жікшіл топтары мен үкімет әскерлері арасында
Бұл хабар 16 сөз, бір сөйлемнен тұрады. Хроника жанрындағы
«Жас Алаш» газетіндегі хроника жанрындағы жарияланымдарға айдармен қоса бас
Хрониканың, жалпы жаңалықтың бір өзгешелігі олар уақыт өте келе
Ал заметканы кез-келген күнделікті не апталық газеттерден кездестіруге
Бұл анықтамаға бүгінгі күні жартылай ғана қосылуға тура келеді.
Қазіргі қазақ баспасөзіндегі заметкаларды жай және кеңейтілген деп екіге
Кез келген басылымда заметка бас тақырыппен беріледі. «Жас Алаш»
Норвегияның Боро қаласында мыңдаған кемпірлердің қатысуымен «Әжелер фестивалі» өтті.
Керісінше, қуаты қайта қоймаған кемпірлер саяхатқа шығу, футбол ойнау,
Осыдан кейін норвегиялық қариялардың қандай екенін өзіңіз-ақ шамалайтын боларсыз.1
Әдетте, заметканың лиді қарайтылып беріледі. Ал негізгі бөлімде оқиғаның
Заметканың оқырманға тек үгіт-насихат ретінде қызмет еткен кездері болғаны
Жаңа оқу жылының басталуымен мектептердің күнделікті қам қарекеті де,
Биыл білім министрлігі бойынша 980 жас маман Жамбыл облысының
Нарық қиыншылықтары, жалақының инфляция өсуінен қалып қоюы, уақтылы төленбеуі
Бұл заметканы оқыған адам нақты бір ақпарат алары күмәнді.
Заметканың кеңейтілген түрі қазіргі күні ықпалды, қызықты жанр болып
Журналист Ғ.Мелдештің кеңейтілген заметка жанрындағы мына бір жарияланымына көз
Көкқағаз деп кеттік. Көкқағаз дегеніміз - АҚШ-тың доллары. Сол
Заметканың басына автор доллардың бүгінгі күні қандай орынға ие
Жалпы мамандардың болжауынша, елімізге жасанды ақшаның жаңа легі келмек.
Кеңейтілген заметка, әсіресе, апталық газеттерге тән жанр. Республикалық «Ана
Хабар жанрларының арасындағы өзінің түр-түсін түбегейлі өзгерткен жанр –
«Газет жанрлары ішінде газет есебі мерзімді баспасөзде жауынгер, ең
Қазақ баспасөзіндегі есеп жанрына осындай анықтама берілетін. Алайда, қоғамдағы
Газет беттерінде, түрлі басылымдарда өте сирек кездесетін, Кеңес одағы
Репортаж дегеніміз – еліміздің қоғамдық тіршілігінің елеулі оқиғаларын, совет
Басы – қасында жүріп, өз көзімен көріп жазылатын заметканы
Репортаж дегеніміз – белгілі бір оқиғаны ішінде болып, көзбе-көз
Жоғарыда келтірілген аңықтамалар да репортаж жанрына тән ерекшелікті айқындап
Газет басылымдарынан репортажды жиі көрмесек те, ара-тұра осы жанрда
Соңғы жылдары тақырыптық аумағы кеңейген, формасы да, мазмұны да
Бір кездері, яғни 1990 жылдарға дейін интервьюде экономикалық, шаруашылық
- оқырмандарға кезекті саяси-экономикалық, өндірістік, ғылыми тағы басқа саладағы
- ғылым, өнер, спорт жұлдыздарының, жаңашыл адамдардың жетістігі жайында
- өткен оқиғаның қорытындысы немесе болашақ құбылыстың болжамы туралы
- оқырмандарға бұрыннан белгілі болған құбылыс жайында егжей-тегжейлі әңгімелеу
- белгілі бір мәселе жөнінде саяси қайраткердің немесе өнер
- жалпы қарапайым бұқара халықтың белгілі бір тақырыптағы пікірін
Баспасөзде интервью жанрындағы жарияланымға айдар тағып, бас тақырып қою
Интервью мазмұндық жағынан сауалнамалық немесе анкеталық, интервью-диалог, интервью- монолог,
Интервьюде міндетті түрде сұрақ және жауап болады. Интервью жазу
Интервью жанры, әсіресе, соңғы төрт-бес жылда ерекше қарқынды дамып,
Жаңа ақпарат деректерді қамту мүмкіндігі мол;
Сөз етілетін мәселенің себеп- салдары, нәтижесі жөнінде жалғыз журналист
Интервью жанры, әсіресе, еларалық «Заман-Қазақстан» газетінде әр түрлі формада,
Интервью де басқа ақпараттық жанрлар тәрізді лид, негізгі бөлім
Бұл жігітті біраздан бері білемін. Біршама көргені бар ғой
Жеңіл жүрісті, ақшаны оңай жолмен табуға құныққан қыздар туралы
Интервью басылымның кез-келген бетінен орын ала береді. «Ана тілі»
«Облыс әкіміңіз қандай адам?» деген ортақ сұрақ – бас
«Заман-Қазақстан» газетінен интервьюді түр-түрімен кездестіруге болады. Мұнда Күлпара Жұмағали,
Интервью, әсіресе, апталықтар мен журналдарға тән. Мысалы, «Парасат» журналын
«Сыр-сұхбат» айдарымен берілген жарияланымға көз жүгіртейік. «Бейнет кешіп, ерте
Осыдан екі жыл бұрын, 1997 жылы «Сән салтанаты»2 деген
«Қазақстан әйелдері», «Арай» журналдарында сұхбат жанрынан гөрі талдамалы жанрдағы
Журналистикадағы ақпараттық жанрлардың құрылымы біршама жаңашаланып, хабардың лид, негізгі
1.2 Хабар жанрларының тілі, стилі және бас тақырып
Шығарманың тілі мен стиліне автор көп көңіл бөліп,
Бастысы, автор ақпарды қарапайым тілмен
Қандай да бір басылымның бағасы оның ақпараттық ауқымы мен
Хроника, заметка жанрлары, әдетте қарапайым тілде жазуды қажет етеді.
Көп жағдайда тілге, сөйлем құрылымына назар аудармайтынымыз жасырын емес.
«Ана тілі» газетінің тілшілері хабарды өзгеше бір бояумен жеткізуге
Көрші мемлекеттерге қарыздан бөлшесінен батқан Оңтүстік Қазақстан облысының халқы
Жалпы, бұл хабарды өте сәтті шыққан деуге келмейді. Дегенмен,
«Стиль» (грекше- stylos) деген терминнің мағынасы әр түрлі: байырғы
«Стиль» деген ұғым ғылым мен өнер атаулының бәріне қатысты
Қазақ журналистикасының хабар жанрларындағы материалдарды қарап талдай отырып заметка,
Шешенстан президенті Аслан Масхадов Ислам даму банкінің Грозный қаласында
«Мұндай қолдау біздің елімізді өрге басуына маңызды үлес қосатын
Бұл заметканың лиді 19 сөзден құралады. Сондай-ақ негізгі бөлімде
Ембі ауданының Тұрғызба елді мекенінде тұратын 73 жастағы зейнеткер
Өздерін облыстық әлеуметтік қамсыздандыру мекемесінің қызметкерлері ретінде таныстырған басқа
Қазір бұл оқиғаның ізімен іздестіру жұмыстары жүргізілуде. Абзалы, сақ
Әрине, екі заметканың тақырыбы да, мазмұны да, ақпарат көзі
Репортаж жанрына келетін болсақ, мұнда ақпарды жеткізу стилі де,
Репортажда күллі информациялық жанрлардың элементтері үйлесуі мүмкін, яғни, журналистің
Газет немесе радиорепортажды оқиға болып өткеннен кейін ғана емес,
Сонда репортаж тек үлкен оқиға, құбылыс болғанда ғана жасалады
Бүгінгі күні, әсіресе телерепортаждар біршама жаңашаланып, дамып келе жатқанын
Оқиғалы репортаждың телевизия мен радиода жиі көрінуі ол арнаны
Радио және телерепортажда оқиғаның немен, қалай аяқталатынына болжам жасау
Жанрларды мынау газет немесе мынау телевизиялық болмаса радиоға тән
Интервью жазу үшін міндетті түрде сұрақ қоюшы тілші мен
Кейінгі төрт-бес жылда ұдайы дамып жаңғырып келе жатқан анкета
Интервьюдің көбейіп, дамуына байланысты оны тақырыптық жағынан мақсаттық, портреттік,
Сұхбаттасушы журналист өзінің болашақ шығармасының кейіпкерімен кездеспес бұрын көтерген
Сұрақ респондентке түсінікті болуы керек. Ойды шашыраңқы жеткізетін ділмәрсыған
Сұрақ өн бойына бір ғана ойды жинақтағаны дұрыс. Олай
Әңгіменің жүйелі болуын қадағалау да қателікке ұрындырмайды. Бір мәселеден
Қазақ баспасөзінде және басқа бұқаралық ақпарат құралдарында да интервью
Редакция қызметкерлері газет оқырмандарының санын арттыру мақсатында әр түрлі
Қазақ тарихын білесіз бе?
2. Қазақ тарихына байланысты қандай кітаптар оқыдыңыз? -
Қазіргі ресми қазақ тарихы ақиқат па?
Ақиқат болмаса, сіздің көзқарасыңыз?
3. Болашақ қазақ тарихын қалай жасауға болады?- деген сұрақтар
Сондай- ақ, осы апталық оқырмандар арасында «Облыстық әкіміңіз қандай
2004 жылғы «Жалын» журналында «Қазақ мемлекеттігіне қанша жыл?» деген
«Жас Алаш» газеті жаңа жыл қарсаңында «Биыл не болуы
Сұхбат жазуда әркім түрлі тәсілді қолданады. Бір журналист бірден
Мысалы, «Қазақ әдебиеті» газетінде «Сәті түскен сұхбат» деген айдармен
«Жас Алаш» газетінде жарияланған «Әкемнің әр сөзі-әбден таразыланған ойы»
Келесі мәселе хабар жанрындағы жарияланымға бас тақырып қою төңірегінде
Бас тақырыпты қызықты беруге құлшыныс, әсіресе, «Жас Алаш» газетінен
Өткен аптада қасиетті Меккеге 364 қазақстандық мұсылман қажылыққа аттанды.
Бас тақырып қоюда біраз шарттарды ұсынуға болады. Бас тақырып
Бұл қатып қалған қағида емес, тілші өз туындысына лайықты
Сұхбат жанрында жазылған жарияланымдарға көбіне респонденттің айтқан сөзін бас
Бұрынғы ресмиленген бас тақырыптар бүгінгі күні қызықтырақ болуға айналған.
Шағын зерттеу жұмыстың тарауын тәмамдәй келе мынадай өзгерістерді көрсетуге
Ақпаратты хабарлардың құрылымы сауатты жасалып, хабар өн бойында
Сарыуайымшылдық пен ділмарсуға ұмтылушылық жайттары сиреген;
Ақпаратты хабар жанрлары өзара біте қайнасып, бірінде бар қасиет
ІІ ТАРАУ
Хабар жанрларының тақырыптық шеңбері.
2.1.Ресми ақпарат көздерінің алынған
хабарлардың сипаты.
Ақпарат көздері туралы бірер сөз
Ақпаратты хабардың қызықты болуы оның көтеріп отырған тақырыбына да
Тынымсыз еңбек, терең білім, ойлы сезім және ұтымды ұйымдастырушылық
Алдын- ала болжауға келетін;
Күтіліп келген;
Алдын- ала болжау мүмкін емес;
Алдын-ала болжау мүмкін болмайтын оқиғаны тауып жазу журналистен табиғи
Ақпаратты жариялар алдында оны іздеу, зерттеу және шыншылдығына көз
«Баспасөз және бұқаралық ақпарат істері жөніндегі ұлттық агенттіктен алынған
1183 мерзімді басылым
244 телевизия кәсіпорны
36 радио кәсіпорны
20 ақпараттық агенттік болған».1
«Бүгін республикада 1667 газет-журнал, телерадиокомпаниялары бар. Олардың 290- ы
1995 жылғы мәлімет бойынша, ақпарат агенттіктерінің саны 20 болған.
Бірқатар республикалық газеттер облыс-облыста тілші ұстап, олардың жолдаған хабарларын
«Қазақстан Республикасы президентінің әкімшілігіндегі талдау және стратегиялық зерттеу орталығының
Бұған бірнеше себеп те бар. Атап айтқанда:
а( қазақ тілінің әлі де болса жоғары деңгейде тұтынылмай
ә( қазақ тілді басылымдардың таралымының аздығынан;
б( ақпарат көздерінің жетіспеушілігінен;
Кесте - 1.
Ақпаратты хабарларды қандай уақыт аралығында көресіз? (
Әрдайым Кей кезде
ОРТ 59,6 24,7
Хабар 48,0 32,9
Облыстық ТВ 21,4 23,9
Ақшам 17,4 20,7
Жергілікті коммерциялық каналдардағы ақпараттық хабарларды 15,2 21,8
Алайда, қазақ бұқаралық ақпарат құралдары хабар тарату мен өз
Хабар ақпараттық агенттігінің құрылғанына небәрі 3-4 жыл болды. Бірақ,
Қазақ басылымдары ақпаратты қандай көздерден алады дегенге келсек, газеттер
«Жас Алаш» газетінің тілшісі Ғалымжан Мелдеш былай дейді: «Ақпарат
«Новое поколение» газетінің саяси шолушысы Әсел Омар бұл сұраққа
«Заман Қазақстанның» жүргізген осы сауалнамасына алынған жауаптардан ақпарат көздерінің
«Осыдан нақ бір жыл бұрын, қыркүйектің 10-ында Президент ТАСС-тың
Республикалық «Егемен Қазақстан», «Жас Алаш», облыстық «Орталық Қазақстан» газеттерінде
Ресми ақпарат көздері дегеніміз – белгілі бір тақырыпқа байланысты
Қыркүйектің 17- сі күні Президент Н. Назарбаев өткізген кеңесте
Президенттің баспасөз хатшысы Қайрат Сарыбаевтың хабарлағанындай Қаржы министрлігінің басшылары
Президент бюджетті жоспарлаудың ұсынылған нұсқасымен келісіп, бюджеттің шығын бөлігін
Келесі жылға арналған бюджет жобасы ел парламентіне белгіленген мерзімде-
Бұл ресми хабарды ҚазААГ- тің тілшісі дайындаған. Хабарды ресми
Атын атағысы келмейтін түптамырлар да кездеседі. Мұндай ақпарат берушінің
Қазақ басылымдарының басым көпшілігі Ресейдің «Комсомольская правда», «Известия», «Аргументы
«Дат» газеті көбіне «Голос Америки», «Би-би-си», «Немецкая волна», «Эхо
«Дат» газеті, әсіресе, «Азаттық» радиостанциясының таратқан хабарларын жиі жариялайтын.
Жалпы, ресми ақпарат көздерінен алынған хабарларға тән сипаттың бірі-олар
Оқырман қауым үшін газет басылымдары негізгі ақпарат көзі болып
Еліміздегі саяси және экономикалық жағдай туралы қай адам болсын
Қазақсанның саяси және экономикалық өмірі туралы ақпарат сізді қаншалық
Айы Әрдайым қызықтырады Әр түрлі жағдайда Қызықтырмайды
қараша 1996 жыл 38,6 36,6 14,6
маусым 1997 жыл 58,2 36,1 3,2
Ақпаратқа қызығушылықтың аз уақыт ішінде тез өсіп кетуі бұл
Хабар ақпарат агенттігінің тілшісі Марат Садық: «Қалай десек те
Кейде қиналамыз ақпарат жетпейді, таба алмай отырамыз. Біз студияның
Сұрақтар иә
Республикада болып жатқан оқиғалардан толық хабардар 35,3
Облыста болып жатқан оқиғалардан толық хабардар 37,0
Қалада (ауданда( болып жатқан өзгерістерден хабары барлар 58,1
Қазақ оқырмандарының негізгі ақпарат көздері басылымдар және Хабар, ОРТ,
Күнделікті Аптасына 1- 2 рет Көрмеймін
ОРТ 58,0 7,0 7,0
Хабар 43,0 11,0 11,0
КТК 42,0 12,0 13,0
Қазақстан- 1 19,0 12,0 28,0
Қазақ басылымдары үшін өздерінің негізгі ақпарат көздері ретінде ҚазААГ-
Интернет жүйесінің осындай ерекшеліктері бар екен. Қазақ басылымдары және
Ақпарат көздерінің көбейіп ресми ақпаратпен қамтамасыз етіп тұратын түптамырлардың
2.2. Республикалық және жергілікті басылымдардағы хабар жанрларының ерекшеліктерін салыстыру
Бұқаралық ақпарат құралдары адам баласының қажеттілігіне айналды. Алдымен ақпаратқа,
Қарағанды облысында бүгінгі күні 75 мерзімді басылым жарық көрсе,
Ең негізгі басылым ретінде облыстағы қазақ оқырмандары облыстық «Орталық
Алдымен Қарағандыда шығатын «Орталық Қазақстан» газеті және «Азия Транзит»
Облыстық «Орталық Қазақстан» газетінің 74 жылдық тарихы бар. 1931
Республикалық «Егемен Қазақстан», «Жас Алаш» сияқты газеттер мен осы
Облыстық басылым мен республикалық газеттің көтерер мәселесінің көлемі, жеткізер
Қазақтың ұлы ғалымы және қоғам қайраткері Қ.И.Сәтбаевтың туғанына жүз
Біздің ұлы жерлесіміздің құрметіне арналған салтанатты шаралар дүние жүзінің
Алматы қаласының әкімі В.Храпуновтың атап көрсеткеніндей, Оңтүстік астанадағы Қ.И.Сәтбаев
Заметканың алғашқы бөлігі- лиді оқиғаны хабарлап тұр. Бірақ, хабардың
«Егемен Қазақстанда» да мұндай хабарлар бар екен. «Металл ақша
Қазақстан республикасының Ұлттық Банкі сәіурдің 5-інен бастап академик Қ.И.Сәтбаевтың
Ақшаның бет жағының (аверсінің( жоғары жағында Қазақстанның елтаңбасы бейнеленген
Ақшаның сырт жағының (реверсінің( сол жағына академик Қаныш Имантайұлы
Қыры (гурты( он бөлікке бөлініп бедерленген.
Ақша ақ түсті «нейзильбер» қоспасынан жасалған, диаметрі- 31 мм,
Ақша Қ.И.Сәтбаевтың туғанына 100 жыл толуына арналған құны 20
Бұл хабардың бойында «ақша» сөзі алты рет, «жағы» сөзі
Жоғарыда көрсетілген екі хабардың үлгісін нашарлар қатарына жатқызамыз. Бұл
Облыстық «Орталық Қазақстан» газетіндегі хабар жанрындағы жарияланымдардың авторлары –
Ресми хабарлар көбіне жалпы есеп жанрының элементтерін қолдана отырып
«ХХ ғасырда «жаңалықтың классикалық элементтерін» бөліп көрсетуге ұмтылыс жасалды:
ХХ ғасырдың 20 - 30 жылдары «пікір емес, жаңалық»
Классикалық үлгіде жазылған жарияланымдарды газет бетінен жиі кездестіру мүмкін
«Құзырына ие бола қоймаған көктемге көрсеткен қыры ма, жоқ
«Әз Наурыз Астанаға аяқ басты» деген бас тақырыппен жарық
Интервью жанрындағы жарияланымдар «Егемен Қазақстан» газетінде де, «Орталық Қазақстанда»
Сол күні отбасында алғаш рет Оның қуанышы аталмады....
Сол күні алғаш рет қала әкімінің құзырымен талай мәрте
Сол күні артында қалған аяулы жары Дариға жеңгей
Сол күні «Шалқымада» өткен шаттықта Ол кәдімгідей сүйініп-күйінді, кәдімгідей
Бұл жарияланымның ерекшелігі автор болған оқиғаны өз сезімі арқылы
«Егемен Қазақстан» басылымы мемлекеттік ресми басылым болғандықтан ба, әйтеуір
Соңғы жылдары қайталап жарық көрген ең бір тамаша интервьюдің
Тірілер мен өлілер, яғни бұ дүние мен о дүниенің
Бұл оқырмандарға бағыт беруші кіріспе іспетті. Автор сұхбатты сұрақтан
Қызықты, тартымды итервью жазу журналистің адаммен тіл табыса білуіне
Жергілікті басылымдарда облыстағы, қаламыздағы жағдай кеңінен жазылатындықтан оқырмандар да
Осы республикалық және жергілікті басылымдарды парақтай отырып, тағы бір
Сонымен екінші тарауды түйіндей келе мынадай ерекшеліктерді көрсетуге болады:
Ақпараттық хабарлардың ауқымы кеңейген. Өмірдегі қай сала, қандай мәселе
Республикалық және жергілікті басылымдардың бетінен мәнді де мағыналы сұхбат,
Хабардың географиялық аумағы кеңейген, жердің түкпір-түкпірінде болып жатқан жаңалықты
ҚОРЫТЫНДЫ
Нақты ақпаратты қысқа әрі нұсқа, сондай-ақ қызықты жазу оңай
Публицистика жанрларын бірнеше белгілеріне қарап ажыратуға болады. Бірінші, жанрлар
Қазақ басылымдарының соңғы жылдардағы сандарындағы хабар жанрларындағы жарияланымдарға шолу
Ақпарат ешқашан өзінің бағалылығын түсірмек емес, яғни хабар жанрларындағы
Ақпаратты хабарды жария еткенде тиімді тәсілдерді игеру міндетті түрде
Бүгінде бұқаралық ақпарат құралдарындағы ақпаратты хабарлардың:
қысқа, анық, қарапайым, түсінікті, жалпыға ортақ сипаты артқан;
бағалылығы артып, қоғамда алар орны ұлғаюымен бірге оның тақырыптық
Сондай-ақ, бұқаралық ақпарат құралдарында:
қандай бір ақпаратты жедел жеткізуге ұмтылыс анық байқалады;
ел-елдегі, жер-жердегі жаңалыққа құлақ түріп, қай саладағы қай тақырыптағы
Осындай өзгерістің нәтижесінде:
Бұқаралық ақпарат құралдарында хабар жанрлары кеңінен орын алып,
Жанрлардағы лирикалық әсірелеулер азайып, жарияланымның публицистикалық сипаты басым бола
Хабар жанрлары өзара сіңісіп, айырмашылықтар азайған және бірнеше жанрдың
Осындай өзгерістермен бірге қазақ басылым беттерінде фотожурналистиканың репортаж, хабар
Не десек те, қазақ журналистикасындағы хабар жанрларының даму процесі
Пайдаланылған әдебиеттер
Амандосов Т. Қазақ совет баспасөзіндегі жанрлар. –Алматы., Мектеп., 1967.
Әбілқасымов Б. Алғашқы қазақ газеттерінің тілі. –Алматы., Мектеп., 1971.
Барманкулов Н. Телевидение: деньги или власть. –Алматы., Санат., 1997.
Кожакеев Т., Амандосов Т. Газет жанрлары. –Алматы., Мектеп., 1967.
Козыбаев С., Аллаберген К., Рамазанова А. Әлем журналистикасының тарихы.
Оразаев Ф., Аллаберген К. Қазақ журналистикасының тарихы. –Алматы: Рауан,1996.
Проблемы журналистики. Язык и стиль публицистики. –Ленинград: Ленинградский университет,
Рэндалл Д. Универсальный журналист. –Москва: Международный центр журналистики, 1996.
Теория и практика советской газеты. –Москва., Высшая школа: 1980.
Тұрсынов Қ. Көгілдір экран құпиясы. –Алматы: Қазақ университеті, 1998.
Жанры советской газеты. –Москва: Высшая школа, 1972.
Шамақайұлы Қ. Журналитикалық ақпарат: теориялық, практикалық мәселелер. Қарағанды., Санат.,
СМИ в СНГ: сумерки свободы? Материалы Алматинской конференции «Состояние
Мерзімді басылымдар
Жас Алаш. 1986- 2005.
Егемен Қазақстан. 1976-2005.
Ана тілі. 1990-2005.
Қазақ әдебиеті.1991- 2005.
Қазақ елі. 1995- 2005.
Азия Транзит. 1997-2005.
Заман Қазақстан. 1995-2005.
Дат. 1998.
Орталық Қазақстан. 1995-2005.
Парасат. 1997-2005.
Қазақстан әйелдері. 1997-2005.
Арай. 1997-1998.
Журналист. 1997.
1 Құлкенов М. Күлімдеген Америка. Ана тілі. 5 ақпан,
2 Шамақайұлы Қ. Журналистикалық ақпарат: теориялық, практикалық мәселелер. Қарағанды.,
Рэндалл Д. Универсальный журналист. Москва., Международный центр журналистики., 1996.,
1 Барманкуллов М. Телевидение: деньги или власть. Алматы., Санат.,
1 Жас Алаш . 1992-1994.
1Амандосов Т. Қазақ совет баспасөзіндегі жанрлар. Алматы., Мектеп., 1968.,
1 Кемпірлер көңіл көтерді. Жас алаш. 16 желтоқсан. 1998.
2 Ақбергенұлы А. Мұғалімдер қайда жүр. Жас алаш. 8
1 Мелдеш Ғ. В2 сериялы доллардан сақ болыңыз. Жас
1 Амандосов Т. Қазақ совет баспасөзіндегі жанрлар. Алматы., Мектеп.,
1 Амандосов Т. Қазақ совет баспасөзіндегі жанрлар. Алматы., Мектеп.,
1 Өтеген С. Бейнет көріп, ерте есейдім. Парасат 3,1999
2 Қошқарұлы Қ. Сән салтанаты. Парасат 10,1997,24 бет
1 Бижігітұлы Е. Жаңа әкім жанарымызды «жарқ» еткізді. Ана
1 Егемен Қазақстан. 15 шілде. 1998.
2 Қабдел Қ. Алтын жұлдызды алдап алды. Егемен Қазақстан.
1 Ана тілі. 12 наурыз. 1998.
1 Жас алаш. 1 қаңтар.1999.
2 Қазақ әдебиеті. 16 желтоқсан.1998
1 Жас алаш. 30 наурыз.1999
1 Жас алаш. 30 наурыз.1999
1 Тұрсынов Қ. Көгілдір экран құпиясы. Алматы., Қазақ университеті.,
2 Шамақайұлы Қ. Журналистикалық ақпарат: теориялық, практикалық мәселелер. Қарағанды.,
1 Юсупов А. Уровень информированности населения. Саясат 8,1998.
1 Саяси шолушыларыңызға ақпарат көздерін қайдан аласыз? Заман Қазақстан,
2 Әренов М. ҚазААГ – еліміздің біртұтас ақпарат кеңістігінде.
1 1999 жылдың бюджеті қандай болмақ. Егемен Қазақстан, 19
1 Заман Қазақстан,27 маусым,1997
1 Барманкуллов М. Телевидение: деньги или власть. Алматы., Санат.,
2 Юшкова А. Принципы западной журналистики и The Moskow
1 Орталық Қазақстан, 28 сәуір, 1999
1 Егемен Қазақстан, 3 сәуір, 1999.
1 Шостак М. Журналистика новостей. Журналист, 9,1997,64 стр.
1Мамыр Б. Тұлға қайта туған. Орталық Қазақстан. 14 сәуір.1999.
1 Бөпежанова Ә. Шындық-көп, ақиқат-біреу. Заман Қазақстан. 14 ақпан.1997