Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі.
Абай атындағы Алматы мемлекеттік университеті.
«Гуманитарлық
факультеттеріндегі Қазақстан
тарихы» кафедрасы.
КУРС ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы:
«Қыпшақтардың этникалық және әлеуметтік-саяси тарихы»
Орындаған:Жорабаев С.А.
Тарих факультеті, ТжГ
Мамандығының 2 курс
студенті.
Ғылыми жетекші:
Өтебалиев Ж.Е. тарих
ғылымының кандидаты,
доцент.
Алматы 2003
Жоспар
Кіріспе 3
Қыпшақ тайпаларының бірігуі мен нығаюы 5
Әскери - әкімшілік құрылысы 7
Қыпшақтардың ішкі және сыртқы саясаты 9
Этникалық құрамы мен территориясы 11
Шаруашылығы 25
Қорытынды 29
Пайдаланылған әдебиеттер мен сілтемелер тізімі: 30
Кіріспе
Менің осы курстық жұмысты жазу үшін тақырып таңдау
Тарихымыздан халқымыздың қалыптасып дамуына ұйытқы болған осы қыпшақ
Бұл айтылып отырған Мысыр мамлюктері - Мысырға құл
Ал қыпшақ деген атаудың өзі түрліше тілдердегі деректерде
Әйгілі ғалым А. Бернштам: қыпшақтар - қаңлы, үйсін
Қыпшақтар VІІ ғасырда Ертіс өзенінің басы мен Алтай
Қыпшақтар діни нанымы жағынан түркі халықтары арасында кең
Қыпшақ тайпаларының бірігуі мен нығаюы
ХІ ғасырдың басында бұрынғы кимек, қыпшақ және куман
ХІ ғасырдың екінші ширегінде қыпшақтардың әскери тайпалық шонжарлары
Қыпшақтар билігінің Арал өңірі мен Сырдария бойындағы аймақтарға
Қыпшақ ақсүйектерінің шығыс Дешті Қыпшақ тайпалары қоныстанған аумақты
Ғылыми әдебиеттерде қыпшақтарда мемлекет пайда болу проблемасына екі
Екінші пікір бойынша, мемлекеттің болу мүмкіндігінің өзі бекерге
Әскери - әкімшілік құрылысы
Қазақ халқының қалыптасып, дамуында ұйытқы
Мал көшпелілерге тән негізгі байлық көзі, мүліктік теңсіздіктің
Қорыта айтқанда ХІ басында қалыптасып, аз ғана уақыт
Қыпшақтардың ішкі және сыртқы саясаты
Қыпшақ хандығының саяси негіздері қыпшақ және куман тайпаларының
ХІ ғасырдың ІІ-ші жартысынан ХІІ ғасырдың І-ші үштен
Бұл айтылғандар қыпшақтардың этно-әлеуметтік құрамында ерекше ықпалы бар
Қыпшақ хандарының билігі әкесінен баласына мұраға қалып отырған.
Орда деп аталған хан ордасында ханның мал мүлкі
Әскери ұйым мен әскери-әкімшілік басқару жүйелеріне ерекше мән
Үстемдік еткен ақсүйек топтарының қатаң иерархиялық жүйесі (хандар,
Қыпшақ хандығында мемлекеттік істер жүргізіп, ақсүйектер көршілес және
Этникалық құрамы мен территориясы
Қыпшақ көшпелі қоғамы өркениетінің өзіндік ерекшелігі - оларда
Қыпшақ қоғамы әлеуметтік және сословиелік жағынан тең болған
Қыпшақ тайпалары тез көшіп-қонуға бейім болды. Малшы топтары
ХІ ғасырдың ІІ-ші ширегінде хорезмшахтар салжұқтардың өктемдігіне қарсы
ХІ ғасырдың соңғы ширегінің аяғында Маңғыстауда және Каспий
Махмұд Қашқаридің жанама мәліметтеріне қарағанда, қыпшақтардың әскери-көшпелі шонжарлары
ХІ ғасырдың аяғында Жент, Жанкент және төменгі Сырдарияның
Қырға бойлай еніп, бірнеше сәтті жорықтар жасай отырып,
Атсыздың дербестікке ұмтылудан туған тәуелсіз қимылдарына Санжар ескерту
ХІІ ғасырдың ІІ-ші жартысынан бастап Текеш билік құрған
Әл-Бағдадидің мерзімі 1182 жыл деп көрсетілген мәліметтері бойынша
ХІІ ғасырдың ортасында қыпшақтар мен кимектердің әскери қолдары
ХІІ ғасырдың аяғында Қадыр-Буке-хан мен оның жиені Алып-Дерек
ХІІІ ғасырдың басында мұсылмандық Азияда бірінші болуға дәмеленген
Қыпшақ мемлекеті құлады, алайда оның даму үрдісін ХІІІ
ХІ ғасырдың орта шенінде қыпшақ және куман тайпалары
Біршама біртектес этникалық құрамы атап өтіледі, оған тек
Ең бірінші жетекші таңдаулы тайпа бөрілілер болып, қыпшақ
Қыпшақтар конфедерациясы тайпалық құрамының ХІ-ХІІ ғасырларға қатысты құрылымы
Қыпшақ қауымдастығының қалыптасуына аталған тайпалармен қоса, ХІІ ғасырдың
Зерттеу әдебиетінде қаңлы этнонимінің пайда болуы туралы мәселеде
Сонымен бірге қыпшақтардың этникалық құрамына Қазақстан аумағына Шығыс
Алайда қыпшақ халқы қалыптасуының соңғы кезеңін монғол шапқыншылығы
ХІ-ХІІ ғасырларда Шығыс Дешті Қыпшақ қыпшақтарының қоғамында “қазақ”
Ал қыпшақтардың территориясына келсек, ол өз алдына бір
Қыпшақ тайпаларының куман тайпаларымен бірлесе отырып, Еділден батыс
Қыпшақ хандары өз мемлекетінің оңтүстігінде Тараз төңірегіне дейін
Солтүстік шығысында қыпшақтар қырғыздар, хакастар,және т.б. тайпалармен шектессе,
Солтүстік-батысында Еділ бойы мен Орал өңірі тұрғындарымен этникалық-мәдени
Қыпшақ тайпаларының этникалық жер аумағы ХІІ ғасырдың 30-шы
Қыпшақтардың Қазақстан аумағында көшіп жүретін аймағы Есіл мен
Шаруашылығы
Осынау кең-байтақ жерді мекендеген қыпшақтардың негізгі айналысатын шаруашылығы
Қыпшақтар көшпелі тұрмысқа ыңғайлы, соғыста және қаумалап аң
Түріктер даласының жылқысы климаттың қатаң болуымен сипатталатын жергілікті
Жазбаша деректемелердің мәліметтеріне қарағанда қыпшақ қоғамында асыл тұқымды
Қыпшақтар қой, жылқы шаруашылығымен бірге ірі қара өсірумен
Қыпшақтардың Батыс Қазақстан аудандарына ілгерілеуіне қарай олардың жекелеген
Малды азықтандыру үшін орасан зор жайылым қажет болды,
Сонымен бірге аң аулау да қосалқы кәсіп болғанын
Аңды жеке шығып аулаумен қатар қыпшақтар қаумалап аулауды
Қыпшақтардың өзен, көлдің жағасында тұратын кедей бөлігі балық
Қыпшақтардың сонымен бірге дәнді дақылдар мен бұршақ дақылдарын
Қорытынды
Сонымен, қыпшақ тайпалары қоныстанған аумақтың орасан кең-байтақ жерді
Пайдаланылған әдебиеттер мен сілтемелер тізімі:
1 Бартольд В.В. Кипчаки. Соч.,т. V, М.,
2 Ахинжанов. С.М Кипчаки в истории средневекового
3 Ахинжанов С.М. Из истории взаимоотношении кипчаков и
4 Кудряшев К.В. Половецкая степь. М., 1948.
5 Golden P.B. Introduction to the History of
6 Кумеков Б.Е. Государство кимеков ІХ-ХІ вв. по
7 Tabakat-i-Nasiri. A General of the Muhammadan Dinasties
8 Бұл да сонда Р.791.
9 История Казахстана с древнейших времен до наших
10 Кызласов Л. Р. История Тувы в средние
11 Агаджанов С. Г. Государство Сельджукидов и Средняя
12 Махмуд Кашгари. Дивани лугат ат-турк. Т,І. Стамбул
14 Бұл да сонда. 393-б.
15 Багдади. Китап ат-тавасулила-т-тарасул. Тегеран 1936. 165-б.
16 Ахинжанов С.М. Кипчаки. 207-б,
17 Бартольд В, В, Туркестан в эпоху монгольского
18 Кумеков Б.Е. Об этнонимии кыпчакской конфедерации Западного
19 Ан-Нувайр. Нихаят ал-араб фи фунун ал-адап.//Тизенгаузен В.Г.
20 Bacot J. Reconnaissanse en Haute Asie Septentrionale
21 Махмуд Кашгари. Дивани лугат ат-турк. Т,І. Стамбул
22 А.Н. Самойлович. О слове «казак». Л.,1927. 13-б.
23 Кумеков Б.Е. Средневековые мусульманские карты как
24 Кузеев Р.Г. Происхождение башкирского народа. М,1974, 455-457
25 Ал-Омари. Масалик ал-абсарфи мамалик ал-амсар.//СМИЗО, Т,І,
26 Ибн Баттута. Тухват ан-нуззарфи гараиб ал-амсар.//СМИЗО, т.І,
27 Сонда, 287-б.
28 Бартольд В, В, Туркестан в эпоху монгольского
29 Ибн Баттута. Тухват ан-нуззарфи гараиб ал-амсар.//СМИЗО, т.І,
30 Путешествие в восточные страны Плано Карпини и
31 Ал-Омари. Масалик ал-абсарфи мамалик ал-амсар., 233-б.
32 Марголин П.В. Три европейских путешественника ХІ-ХІІ вв,
1 Бартольд В.В. Кипчаки. Соч.,т. V, М.,
2 Ахинжанов. С.М Кипчаки в истории средневекового
3 Ахинжанов С.М. Из истории взаимоотношении кипчаков иХорезма.
4 Кудряшев К.В. Половецкая степь. М., 1948.
5 Golden P.B. Introduction to the History of
7 Tabakat-i-Nasiri. A General of the Muhammadan Dinasties
8 Бұл да сонда Р.791.
9 История Казахстана с древнейших времен до наших
10 Кызласов Л. Р. История Тувы в средние
11 Агаджанов С. Г. Государство Сельджукидов и Средняя
12 Махмуд Кашгари. Дивани лугат ат-турк. Т,І. Стамбул
14 Бұл да сонда. 393-б.
15 Багдади. Китап ат-тавасулила-т-тарасул. Тегеран 1936. 165-б.
16 Ахинжанов С.М. Кипчаки. 207-б,
17 Бартольд В, В, Туркестан в эпоху монгольского
18 Кумеков Б.Е. Об этнонимии кыпчакской конфедерации Западного
19 Ан-Нувайр. Нихаят ал-араб фи фунун ал-адап.//Тизенгаузен В.Г.
20 Bacot J. Reconnaissanse en Haute Asie Septentrionale
21 Махмуд Кашгари. Дивани лугат ат-турк. Т,І. Стамбул
22 А.Н. Самойлович. О слове «казак». Л.,1927. 13-б.
23 Кумеков Б.Е. Средневековые мусульманские карты как
24 Кузеев Р.Г. Происхождение башкирского народа. М,1974, 455-457
25 Ал-Омари. Масалик ал-абсарфи мамалик ал-амсар.//СМИЗО, Т,І,
26 Ибн Баттута. Тухват ан-нуззарфи гараиб ал-амсар.//СМИЗО, т.І,
28 Бартольд В, В, Туркестан в эпоху монгольского
29 Ибн Баттута. Тухват ан-нуззарфи гараиб ал-амсар.//СМИЗО, т.І,
31 Ал-Омари. Масалик ал-абсарфи мамалик ал-амсар., 233-б.
32 Марголин П.В. Три европейских путешественника ХІ-ХІІ вв,
2