Мазмұны
Кіріспе........................................................................................................3
І Өндірісті қаржыландыруға капиталды үнемдеу тәсілі ретінде
1.1 Лизингтің экономикалық мәні мен формалары............................4
1.2 Лизингтік қызметтің ерекшелігі......................................................13
1.3 Лизингтің экономикадағы ролі.......................................................16
ІІ ҚР-ғы лизингтік қызметтер нарығы және лизингтік
2.1 ҚР-ғы лизингтік қызметтер нарығы...........................................18
2.2 Лизингтік төлемдер мен олардың
ІІІ ҚР Лизингтік қатынастардың дамуы.
3.1 ҚР Лизингтік қатынастар механизмін жетілдіру жолдары.....22
3.2 ҚР Лизингті ұйымдастырудың негізгі бағыттары....................26
Қорытынды..........................................................................................29
Пайдаланылған әдебиеттер.................................................................30
Кіріспе
Қазіргі кездегі нарықтық экономиканың заңына байланысты еніп отырған
Өз қызметін қалыпты жүзеге асырғысы келетін кәсіпорындар өздерін
1) Сатып алу (өз қаражаттары есебінен);
2) Жалға алу.
Қазіргі кезде кәсіпорындардың көпшілігі сатып алуға қаражаты жетіспеушілігінен
І Өндірісті қаржыландыруға капиталды үнемдеу тәсілі ретінде
лизингтің экономикалық мәні мен ерекшеліктері.
1.1 Лизингтің экономикалық мәні мен формалары.
Қазақстан банктері игере
кеңінен тараған.
Лизинг феномені 80-ші жылдардың басында жай ұзақ мерзімді
Лизингілік операция банк кұрылымының іскерлік ортамен өндірісті қаржыландыру
Лизингілік бизнес кәсіпкерлік қызметтің айрықша саласы. Оны өзінің
Оны шаруашылық іс-тәжірбиесінде қолданудың нәтижесінде қол жеткізуге болатын
Лизинг идеясы ежелгі замандарда пайда болған. Тарихшылар мен
XVIII ғасырда Венецияда лизинг операциясына ұқсас мәмілер болған:
Экономикалық лексиконға «лизинг» терминінің енгізілуі «Белл» телефон
қарастырылады: 1877 жыл бұл компанияның басшылығы телефон аппараттарын
Алайда, лизингілік операцияларды негізгі қызметіне айналдырған алғашқы қоғамдастық
60-жылдың ортасында бұл елдегі лизингілік операциялар 1 млрд.
Бүгінгі таңда нарықтық экономикасы дамыған елдердегі шаруашылық жүргізуші
АҚШ-та лизинг экономикалық бизнестің негізгі түрлерінің біріне айналды
Мүліктің өтелу денгейіне қарай лизингті былай бөліп қарастырады:
-толық өтелетін лизинг, онда бір келісім шарттың әрекет
-толық өтелмейтін лизинг, бір келісім шарттың әрекет ету
Лизингтің формаларын екі негізгі түрге біріктіруге болады: оперативтік
Оперативті лизинг- бұл жалгерлік қатынас, онда жалға берілген
сатып алумен және ұстаумен байланысты лизинг берушінің шығындары
бір лизингілік
-лизинг беруші өзінің арлық шығынын бір лизингк алушыдан
-лизингілік келісімшарт, әдеттетегіше 2-5 жылға бекітіледі, бұл
-мәміле обьектісінен айрылып қалудың немесе оны бүлдіріп алудың
-лизингілік төлемнің мөлшерлемесі әдетте қаржылық лизингке қарағанда жоғары
-мәміленің обьектісіне көбінесе ең әйгілі машина түрлері мен
Оперативті лизингте лизингілік компания нақты жалға берушіні білместен
Лизингілік компания бұл арада жалға берілген мүлікті өздері
Лизингілік келісімшарттың мерзімі біткенде лизинг алушының мыналарға мүмкіндігі
• Ең қолайлы шартпен келісімшартың
• Лизинг берушіге құрал-жабдықты қайтаруға.
• Нақты нарықтық құны бойынша
Лизинг алушы мүлікті иеленумен байланысты, мысалы, оның сапа
- жалға алынған мүліктің пайдалуынан түсетін
бастапқы бағасын өтей алмайды.
- құрал-жабдық аз ғана мерзімге қажет.
Құрал-жабдық арнайы техникалық қызмет көрсетуді қажет етеді.
- мәміленің обьектісі ретінде жаңа, тексерілмеген
Оперативті лизингтің осы айтылған ерекшеліктері оның ауыл шаруашылығы,
Қаржылық лизинг-бұл өзінің әрекет ету мерзімі
Қаржылық лизингтің негізгі белгілері:
-үшінші тараптың қатысуы;
-негізгі жалдау мерзімі, яғни, жалға берушінің шығынын өтеуге
мерзім ішінде келісімшартты
лизинг туралы келісімде
келісімді бүзудың мүмкіндігі қарастырылады. Бұл жағдайда операцияның
құны бір шама артатын болады.
-лизингілік келісімнің бір шама ұзаққа созылатын кезеңі.
-қаржылық лизингте мәмле обьектісінің құны әдеттегіше жоғары болады.
Оперативті лизингтегі секілді контракт мерзімі аяқталғаннан кейін лизинг
- мәмле обьектісін
- Жаңа келісім
- Мәмле
Лизинг алушы өз таңдауын лизинг берушіге 6 айдың
1. лизингілік келісім шарт мерзімі біткен
2. келісім шарт шарты обьектіні бәсекелестік
3. Лизинг мерзімі 75 процентті және
4. Ең аз шамадағы лизигілік төлемдердің
Бұл талаптар сақталмаған жағдайда жалгерлік операция оперативті лизинг
Лизингілік операцияның негізгі белгілері:
- мәміле обьектісі;
- мәміле субьектісі;
- лизингілік келісімшарттың мерзімі;
- лизингілік төлемдер;
- лизинг бойынша көрсетілген қызметтер.
Лизинг обьектілері. Өндірістік циклда жойылмайтын материалдық кұндылықтың кез-келген
Лизинг субьектілеріне мәміле обьектісіне тікелей қатысы бар тараптар
жатады. Бұл
қатысушыларға бөлуге болады.
Лизингілік мәміленің тікелей қатысушыларына мыналар жатады:
-лизинг фирмасы немесе компаниясы;
-өндірістік, сауда көлік кәсіпорындары мен халық;
-мәміле обьектілерін
компаниялары.
Лизингілік мәміленің жанама қатысушыларына мыналар жатады:
-мәміленің кепілдігі ретінде
-сақтандыру компаниясы;
-брокерлік және өзге де делдалдық фирмалар.
Жалгерлік түрлеріне қарамастан жалгерлік қатынасты жүзеге асыратын кез-келген
Тар аяда мамандандырылған компания әдетте тауардың бір түрімен
Әмбебап лизингілік фирма әр алуан машина және құрал
функциясын орындайды десе де болады. Лизингілік фирмалар өте
АҚШ-тың коомерциялық банктері лизингілік операцияларға 20 ғ.-н 60-шы
Банктер лизингілік қызмет көрсету нарығына мына жағдайларға байланысты
1. Лизинг бизнестің капитал сиымдылығы бар түріне
2. Лизингілік қызмет экономикалық табиғаты жағынан банкітік
Қаржы нарығындағы бәсекелестік банктерді бұл операцияларды белсенді қолға
Лизинг операцияларды жүргізетін 2-ші категориялы фирмаларға өз өнімдерін
Ал, мәмілелерін лизинг негізінде жүзеге асыратын 3-ші категориялы
1.2 Лизингтік қызметтің ерекшелігі
Кез-келген лизингтік келісімнің негізгі қаржылық, нақты айтқанда несиелік
Қаржылық лизингтік келісім кезінде мүлікті пайдалану құқығы оны
Коммерциялық несие тауар формасында беріледі және ақша формасында
Лизинг объектісін сатушылар үшін оның артықшылықтарын мыналардан көреміз:
- лизингтің көмегімен сату каналын ұлғайту мүмкіндіктері;
- лизинг – тұтынушы мен сатып алушы үшін
- дайын өнімдер запасын азайту жолы және капиталдың
- лизинг арқылы өндірісте инвестор ретінде ақша қаражаттарын
- лизинг берушілердің тәуекелділіктері төмен. Себебі, лизинг объектісі
- өндіріс салаларына мемлекеттік қолдау болған жағдайда отандық
- көрсеткен қызметтері үшін белгілі бір мөлшерде пайда
Қаржылық лизингтің келісімге қатысушыларының тағы бір тобы
лизинг алушылар болып табылады. Олар үшін тиімділік неғұрлым
- мүлік лизинг берушінің балансында болғандықтан лизинг
- сыртқы көздер есебінен капиталдар тарту лизинг ірі
- маусымдық және күтпеген өндірістік мәселелерді шешудің жеделділігі;
- келісімді қамтамасыз етудің тиімділігі. Себебі, лизингтік мүлік
- кіші және орта фирмалар үшін лизинг қаржыландырудың
- лизинг алушы үшін мүліктердің табиғи және моральдық
Әрине, лизингтік келісімнің өзіне тән кемшіліктері де бар.
1.3 Лизингтің экономикадағы ролі
Елдің экономикалық дамуы көбінесе өндірістік потенциалдық қолда бары
Осы мәселелерді шешудің ұтымды бір жолы және
Лизинг, жоғары тиімді және ерекше икемді мнвестициялық құрал
Айта кететін жайт қаржылық лизинг негізгі қорды тікелей
ҚР-сы қаржылық «лизинг туралы» 6 маусым 2000жылы заңына
Яғни лизингтік келісімге қатысушы ретінде лизингке беруші, лизингке
Лизинг инвестициялық саяасаттық тиімді құралы өндірістің құлдырауы кезеңінде
ҚР-ғы өнеркәсіп кәсіпорындарындағы инвестициялық қызметтің дағдарысы өте терең.
ІІ ҚР-ғы лизингтік қызметтер нарығы және лизингтік
олардың түрлері.
2.1 ҚР-ғы лизингтік қызметтер нарығы
Бүгінгі таңда Қазақстанда 20-ға жуық лизингтік компаниялар жұсмыс
Лизингтік операциялардың аймақтық таралуы біркелкі емес және аймақтық
Лизитнгтік компаниялар клиенттің бизнес түріне қатысты
ешқандайда шектеулер қойылмайды. Клиенттік базаның негізгі бөлігі (95%
Әр түрлі лизингті компаниялар тарапынан сұралатын заңдылық және
Бұған дәлел ретінде негізщгі қазақстандық компсаниялардың негізгі ерекшеліктері
КазагроФинанс.
Несие саясатына сәйкес лизингтік қаржыландырудың негізгі шарттары:
- келісімнің минимальді саласы шектеусіз;
- келісімнің максимальді саласы – шектеуі жоқ;
- лизингтік келісімнің орташа мөлшері – 36,6 –
- лизингтің минимальді мерзімі – 5 жыл;
- лизингтің максимальді мерзімі – 7 жыл;
- лизингтің жасалған келісімі шарттарының орташа мерзімі –
- лизингке берілетін мүлік түрі – ауыл шаруашылық
- лизингтік операциялардың жүзеге асатын географиясы – Ақмола,
«КазАгроФинанс» АҚ Қазақстандық нарықта 1999 жылдан бері жұмыс
Компанияның негізгі мақсаты – бұл ауыл шаруашылық
2.2 Лизингтік төлемдер мен олардың
Лизингтік компаниялардың және банктік мекемелердің жүргізетін лизигтік операцияларының
Лизингтік төлемдер деп лизингтік келісім-шарт бойынша лизингтік мүлікті
Лизинг келісім-шартын бекіту кезінде оған қатысушы тұлғалар лизингтік
- келісім-шарттың барлық мерзімінде лизингтік мүліктің толық немесе
- лизингке берушіге комиссиондық сыйақы;
- лизингке берушінің көрсеткен қосымша қызметтері үшін төленетін
- лизингтік келісім-шартта көрсетілген т.б. шығындар, мысалы мамандарды
Сөйтіп лизингтік төлемдердің жалпы сомасы тұрақты өлшем болып
саналмайды, ол лизингтік мүліктің құнын қайтару жылдамдығына тәуелді.
ІІІ ҚР Лизингтік қатынастардың дамуы.
3.1 ҚР Лизингтік қатынастар механизмін жетілдіру жолдары
Қазақстан Республикасындағы лизингтік құрылымдардың қалыптасуы 1989 ж. екінші
1992 жылдың орталарында республика экономикасының мемлекеттік емес секторында
Қазақстан ауыл шаруашылығында лизингтің дамуын зерттеуші ғалымдардың бірі
Бірінші кезең ( 1989-1992 жж.) - республикамызда лизингтік
Екінші кезең (1992-1994 жж.) - ішкі нарықтағы қолайсыз
Үшінші кезең (1995- 1997жж.) - қайта жандану кезеңі,
1992-1994 жылдар Қазақстанда лизингтік бизнестің дамуына ең қолайсыз
Қазақстанда лизингтік бизнестің дамуының үшінші кезеңінде лизингтік қатынастарды
1995 жылдың 29 сәуірінде Қазақстан Республикасының Үкіметі мемлекеттік
Департамент мемлекеттік комитет өкілеттігі шегінде өз қызметін тәуелсіз
Іс жүзінде бұл шешім шетелдік инвестицияларды тарту мен
1994 жылдың 10 қазанында Үкімет Ұлттық лизингтік компаниясын
Қазіргі уақытта Қазақстанда лизингті ұйымдастырудың негізгі төрт бағыты
1. Мемлекеттік лизинг— яғни толығымен мемлекеттік бюджет
2. Коммуналды лизинг немесе жергілікті бюджет қаражаттарымен қаржыландыратын
3. Коммерциялық лизинг — толығымен заем қаражаты және
4 Аралас лизинг немесе мемлекеттің және коммерциялы құрылымдардың
Бұл жерде мемлекеттік және жергілікті органдар - Үкімет,
Соңғы жылдары Қазақстанда лизингтік операцияларды жүзеге асыру көлемі
1998 жылы Қазақстанда 1995жылғы қарағанда мемлекеттік меншіктен жалға
Міне осылайша Қазақстан аумағында лизинг өзінің бастауын алып,
1993 жылы 15 қарашада Қазақстанның Ұлттық валютасы -
Қазіргі уақытта еліміздің экономикасы экономикалық тұрақтылықпен және инфляциялық
3.2 ҚР Лизингті ұйымдастырудың негізгі бағыттары
Экономиканың инвестициялық кезеңінің дамуы лизингтік бизнестің кең тарауына
Бірақта лизингтің тез дамуына, әсіресе коммерциялық лизингке, осы
1. Барлық экономика салаларындағы тозған және моральды
2. Инфляция деңгейінің және экономиканың басым аймақтарына заем,
3. Экономикамызда шағын және орта бизнестің
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев өзінің "1997жылғы ішкі және
Лизингтің дамуына әсер ететін мәселелердің бірі елдегі инвестициялық
Еліміздің шаруашылық кешендерінің инвестицияға деген үлкен қажеттіліктері -
Қорытынды
Бүгінгі таңда банк қызметтерін жетілдіру, банк жүйесінің даму
Сондықтан коммерциялық банктер қазіргі банктік несиелік істі қалыптастыра
Бәрімізге белгілі Қазақстанда нарықтық қатынастарды қалыптастыру кезеңі сауда-экономикалық
Міне осы жағдайлар Қазақстан экономикасындағы негізгі құрал-жабдықтардың табиғи
Осы жағдайларда негізгі құрал-жабдықтарды жаңартудың тиімді әдістерінің бірі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Донцов С.С «Лизинг – кәсіпорында негізгі құралдарды
құралы» // Қазақстан банкі №5 2005жыл.
2. Н.Н.Хамитов. Банк ісі Алматы 2005
3. Л.Асабаева «Лизинг – ел дамуының дәнекері
24 сәуір
4. Мұрат Мұқаштегі «Лизинг: Ізденіс және ізгі істер
// Алматы Ақшамы 2005-29 мамыр
5. А.Смагулов Лизинг Алматы «Балауса» 2002г
Учебнре пособие для ВУЗ
6. М.К.Кенжебулатов «Развитие лизинга в РК»
// Аль-Пари №4 2005г
7. С.Абдильдин к.э.н «Лизинг: суть и формы»
// Аль-Пари №4 2005г
8. М.К.Кенжебулатов «Рынок лизинговых услуг в РК»
// Аль-Пари №3 2006г
9. Ж.Әмірбек «Қазақстанда лизингті ұйымдастырудың негізгі бағытттары»
// Заң 5-2006
10. Иманбаева З.Ө «Қазақстанда лизингтің дамуы: іске асырылуы
болашағы»
// Статистика, учет и аудит№2-2005
11. Л.Айманова, Ж.Оралбаева «Лизинг және экономиканың нақты секторы»
// Аль-Пари №4 2005г
1