Несиелік тәуекел

Коммерциялық банктердегі несиелік тәуекелді басқару
Кіріспе
І. Банктік тәуекелдердің экономикалық мазмұны
Банктік тәуекелдердің маңызы мен пайда болу себептері.
Негізгі банктік тәуекелдердің мінездемесі.
Несиелік тәуекелді басқару.
ІІ. АҚ «Казкоммерциялық Банктегі» тәуекелдерді басқару әдістері.
2.1. «Қазкоммерцбанк» акционерлік қоғамының қызметі және ондағы несиелік тәуекел.
2.2. АҚ «Казкоммерциялық Банктегі» несиелік тәуекелді талдау және оны
ІІІ. Банктік тәуекелдерді минималдату және оны басқару бойынша банктік
Банктік тәуекелдерді минималдату жолдары.
Банктік тәуекелдерді басқару бойынша банктік қызметті дамыту.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Тәуелділік деңгейі жоғары қандай да бір қызметтік салалық
екше механизмін дамытуы керек. Олар банк өзіне қандай тәуекелдерді
Банктік қызмет өзінің жаратылысы бойынша тәуекелдер жүйесінің пайда
Бұл тақырыбымның актуалдылығы, ол тәуекел – банк ісінің негізі
Банктердегі тәуекелдерді бағалау және басқару, бұл өте ұзақ мерзімді
Менің бүгінгі бітіру жұмысымның мақсаты - ол банк тәуекелдерінің
Бұл мақсаттан шыға келесі міндеттер қойылған:
Банктік тәуекелдердің маңызы мен пайда болу себептерін анықтау.
Негізгі банктік тәуекелдердің мінездемесін көрсету.
Банктік тәуекелдерді басқару әдістерін анықтау, оны талдау және бағалау.
Банктің тәуекелдерді басқару және төмендету бойынша қызметтік іскерлігін дамыту
Зерттеу объектісі болып АҚ «Казкоммерциялық Банк» болды.
Зерттеу құралы болып банктің банктік тәуекелдерді басқару бойынша қызмет»
Бітіру жұмысымды дайындау барысында менімен аттары әйгілі, елге танымал
Банктік тәуекелдердің экономикалық мазмұны.
1.1.Банктік тәуекелдердің маңызы мен пайда болу себептері.
Банктік іс-тәжірибеде тәуекел ө бұл белгілі бір жағдайлар туындаған
Тәуекел ретінде ықтималдылық, дәлірек айтсақ қауіп деп, банктің өзінің
Сонымен қатар тәуекел бұл кез-келген кәсіпөорынның, соның ішінде банктің
Бүгінгі күні тәуекелді талдау мен бағалаудың негізгі бөлігі болашақтағы
Банктік тәуекелдердің пайда болуымен олардың деңгейінің беталысты өзгер»стерінің жалпы
экономикнаң ауысу кезеңіндегі кризистік жағдай, ол өндірістің құлдырауымен, көп
саясаттық жағдайдың тұрақсыздығы;
банктік жүйенің қалыптасуының аяқталмағандығы;
кейбір негізгі заңдық актілердің болмау мен жетілмегендігі, нақты болып
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында қызметтердің барлық салаларында экономикалық өзгертулер
Осындай тұрақсыздық жағдайында барлық банктер өздерінің бәсекелестерініңістерінен мүмкін болатын
Осыдан шыға, банктік қызметке маңызды бболып тәуекелден жалтару емес
Банктің қызметімен байланысты тәуекелдердің көптеген әр турлі классификацияларыбар, олар
Банктік қызметте ең қызықты және көп кездесетін тәуекелдер келесі
Коммерциялық банктердің маңызды ерекшелігі болып, ол олардың іскерлігінің маңызды
Қазақстандық қаржылық нпрықтың спецификасы батыстық банктердегі тәуекелдерді басқарудың жүйелерін
1. тәуекелдерді жіктеу жүйесін құрумен.
2. әрбір тәуекелдің ерекшелігін талдау.
3. мүмкін болатын тәуекелдерге мінездеме беріп және олардың байланысын
4. мүмкін болатын тәуекелді сапалық және сандық түрінде анықтау,
5. тәуекелдерді бақылаудың әдістемелерін жасау және шығындар тәуекелімен байланысты
6. Тәуекелдерді анықтауды ішкі бақылау жүйесін функционалды және эффективті
7. Тәуекелдерді эффективті басқаруды тәуекелдердің оптималды көлемімен және банктің
8. Банктің жұмысшыларының проффесионалдық деңгейінің табиғатын түсіне отырып және
Банкте құрылып жатқан тәуекелдерді басқару жуйесінің негізгі мәселелері болып:
1. Тәуекелдердің пайда болу мүмкіндік жағдайларын тану.
2. Мүмкін болатын тәуекелдердің классификациясы.
3. Тәуекелдерді сандық және сапалық талдау.
4. Мүмкін болатын зиянның көлемін бағалау
5. Алдын-ала ескеру әдістерін құру, тәуекелдерді сақтандыру және залалдарға
Құрылған тәуекелдерді комплекстік басқару жүйесі жалпы банкке және оның
Бірінші кезеңде банктің қоржыны нарықтың түсінігімен қандай қатынаста екенін
Екінші кезеңде тәуекелдердің жиынының негізінде – факторлардың, банктік тәуекелдердің
Үшінші кезеңде әдістемелерді тесттен өткізу қажет, банктік тәуекелдерді басқару
Тәуекелдерді басқарудың кезеңдерін жеті кезеңге бөлуге болады:
Мақсатты анықтау
Тәуекелді анықтау.
Тәуекелді жалпы бағалау, ол өзіне сапалық және сандық бағалауды
Тәуекелдерді басқару әдісін таңдау.
Тәуекелді басқаруды іс-жүзеге асыру.
Нәтижелерді бағалау.
Шығындарды төмендету бойынша шараларды қолдану.
Мақсаттарды анықтау банкке маңызды шығындардан қамтамасыз ету болын табылады,
Тәуекелді жиынтық бағалау өзіне тәуекелді бағалаудың интегралын қосуы керек,
Тәуекелді басқару әр түрлі әдістермен іске асырылады:
директивтік басқарудың әдістері; оларды жүргізу кезінде банкілердің көлемін реттеу
операцияларға шектеулер қою жолын шектеу әдістері, олардың шегінде банктік
Тәуекелді шектеу әдістері тәуекелді есептеу жолымен тыйымды, мониторинг жүргізу
Тәуекелді төмендету әдістемелері мақсатқа жету жәнетәуекелдік нәтижесін өтеу, әр
Банктік тәуекелдің маңызын есептей отырып, оларды үш категорияға бөлу
жай тәуекелдер: өздерінің құрамына басқа тәуекелдердің түрлерін қоспайды. Мысалыға,
құрама тәуекелдер: өзіне бірнеше жай тәуекелдердің түрлерін қосады. Мысалы,
Жиынтық тәуекелі: жай және құрама тәуекелдердің жағымсыз нәтижелерін қосқаннан
Банктің іскерлігі келесі тәуекелді түрлеріне байланысты болуы мүмкін: 1)
Саясаттық тәуекел – бұл тәуекел саясаттық жағдайдың мүмкін
Экономикалық тәуекел – бұл тәуекел мемлекеттің экономикалық жағымсыз мүмкін
Құқықтық тәуекел – бұл тәуекел, мемлекеттің заңын банкпен бұзушылардың
Өтелмеушілік күш жағдайларында мүмкін болатын тәуекел (фарс-мажор) – жер
Мемлекеттік тәуекел – бұл айырбасталыш тәуекелдері, трансферттерлер мен төлемдердің
Қаржылық тәуекелдер өзіне қосады:
1) несиелік тәуекелдер, 2) өтемдік тәуекелдер, 3) нарықтық тәуекелдер:
Қаржылық тәуекелдерді басқарудың негізгі әдістері : 1) банкілердің іскерлігін
Несиелік тәуекелді жүргізуші болып тікелей және жанама келісімдерге отыратындар
Несиелік тәуекелді бағалау екі жақты жүргізіледі: бөлек операциялардың несиелік
Несиелік тәуекелдің қаржысының бағалау тәріздес көрсеткіштерінің есебіне тіркелетіндер: 1)
Несиелік тәуекелді басқарудың негізгі әдістемелері банктің құжаттарында жазылуы керек,
Мониторингтің кезеңін басқару негізі болып қарыздарды тәуекелдің классификациясы үшін
Несиелік тәуекелдің мониторингісінің ең маңыздысы – қарыздың құнын бағалау.
Банкінің пайдасына несиелік тәуекелдің қаржын сандық бағалауға келесі коэффиценттерді
Өтімділік тәуекелі – бұл тәуекел, яғни банк : 1)
Өтімділік деңгейі кезеңінде көптеген сыртқы, солайша банкі факторлардың ықпалы
Нарықтық тәуекелдер қаржысының жағымсыз қозғалыстармен байланысты мүмкін болатын шығындарды
Валюталық тәуекел өзімен банкке қолайсыз валютабағандарының өзгеруімен байланысты шығындар
Пайыздық тәуекел – бұл шығындар тәуекелі, нарықтағы пайыздың
Нарықтық тәуекел (бағасыз тәуекел, нарықтықфакторлардың ықпал етуіне байланысты, баланстан
Инвестициялық тәуекел – бұл жұмыс қағаздарының бөлек түрлерінен шығатын
Жүйелік тәуекел – бұл тәуекел, бір қатысушының төлемдік жүйесіне
Диверсификациялық тәуекел – қаржылық құралдардың бөлек түрлеріне ірі салымдар
Беделін жоғалту тәуекелі – басшылардың жұмысты дұрыс орындамау нәтижесінде
Операциялардың тәуекелі – бұл тікелей және жанама шығындар тәуекелі.Ол
Өндіріс тәуекелі – шығындар тәуекелі, операцияларды жүргізу бойынша, есептеулерді
Информациялық тәуекел – бұл шығындар тәуекелі, қолданылатын технологиялардың артта
Әкімшілік тәуекел – бұл тәуекелдердің жиынтығы, ол банктің функцияларының
Әкімшілік тәуекелді басқару мақсатында мыналарды қамтамасыз ету керек:
Басшылардың өзгермеуі, орта мерзімді және қысқа мерзімді жопарлау стратегияларын
Банктердің құрылымының тыйымды анықтау.
Тыйымды бөлімшелеу мен қызметкерлердің міндеттерін реттеу.
Ұдайы оқытумен банктің қызметкерлерін қайта дайындау.
Шешім қабылдауда бірігу.
Басқару органдарға кадрлерді таза жинақтау.
Еңбекті тыйымды қолдану.
Ішкі аудиторлық тексерулерді ұдайы жүргізу.
Архив жүйесін тыйымдандыру және құжаттарды сақтау.
Материалдық-техникалық базаны уақытымен ауыстыру, жөндеу.
Тәуекелдердің деңгейін азайту меноның алдын алу ішкі бақылаудың жүйесін
Ішкі бақылау жүйесі барлық басқару деңгейінде болуы керек және
1.2. Негізгі банктік тәуекелдердің мінездемесі.
Негізгі банктік тәуекелдер болып: валюталық, пайыздық және несиелік тәуекелдер
Валюталық тәуекелдер коммерциялық тәуекелдердің бір бөлігі болып саналады, оған
Валюталық тәуекел – бұл шет ел сомасын әр түрлі
Валюталық тәуекел, немесе бағанның шығындартәуекелі, банктік операциялардың көп ұлтты
Валюталық бағамдардың әсерінен өзгереді, мысалға: валютаның ішкі құнының өзгеруімен
Валюталық жүйенің житін мынадай мінездемелері бойынша анықтауға болады:
Нарығы жабық мемлекеттер келесідей мінезделеді: жабық ақпараттарға және жабық
Экономикалық элуеті жоғары, бағамы басымдық тіркелген мемлекеттер. Мұндай елдердің
Макороэкономикалық көрсеткіштер мұндай елдердің ұлттық валюталық бағамына әлсіз әсерін
Сонымен қатар сәйкесінше еркін , бірақ экономикасы тұрақсыз көп
Инфляция қарқыны жоғарғы елдердің валюталық бағамы, мысалыға, Ұлыбритания, Италия,
Валюталық бағамдардың жылдам ауытқуы мынадай себептермен байланысты болуы мүмкін,
Сонымен қатар, айта кету қажет, өзгерістер болатын мемлекеттер ғана
Валюталық нарық әрқашанда өзінің тұрақсыздығымен сипатталады. Бұл вабюталық нарыққа
Валюталық тәуекел – бұл сату, сатып алумәселесін іске
4. Экономикасы тұрақты елдер ұлттық валютаны еркін айырбастауы басымдылығын
Макроэкономикалық және саясаттық факторлар үшінші және төртінші валютаның түріне
Сонымен қатар бағамға ұзақ мерзімді әсер ететін факторлардан басқа
Біріншісі, ол инфляцияның қарқыны, ол белгілі бір заңдылықпен бақыланады,
Мерзімді валюталық мәмілелер бойынша төленбеу тәуекелі инвесторлардың несие қабілеттілігі
Мерзімдік құралдар банктің клиенттерімен олардың валюталық тәуекелдерін сақтандыруының негізгі
Мерзімді операциялардың тәуекелі жеткілікті қиын болғандықтан, банк клиентпен келісілген
Мерзімді келісімдер түрлеріне флрвардық опреациялар, СВОП, опциондар, фьючерстер жатады.
Форвард
Форвардтық келісім деп, келісім осы уақыттағы бағам мен жасалады
Мінездемесі:
валюта мен айырбас (есеп айырысу) келісім шартқа отырғаннан кейін
келісім шартқа отырған уақытта келешектегі валюталық бағам тіркеледі;
төлемнің мерзімі келісім шартта тіркеледі;
төлемнің мерзімі келмегенше өтімділік туралы сұрақ туындамайды (көтерілмейді)
Егер келешекте валюталық тәуекелдің пайда болуы нақты болса, онда
Банк мұндай жағдайларда форвардтық позицияны ашады: егер клиент шетел
СВОП
СВОП келісімі бір валютаның келесі валютаға белгілі бір уақыт
СВОП пайыздық ставкалар тәуекелін және валюталық бағамдардың ауытқу тәуекелін
Опциондық операциялар
Опцион – стаушы мен сатып алушы арасындағы келісім, ол
Опцион валюталық тәуекелдерді толығымен жабушының бір варианты болып табылады.
Фьючерс
Фьючерстік келсімідер арнайы биржаларда келісіледі және форвардтық келісімнен айырмашылығы
Инфляция қарқыны жоғарғы елдердің валюталық бағамы, мысалға, Ұлыбритания, Италия,
Валюталық бағмдардың жылдам ауытқуы мынадай себептермен байланысты болуы мүмкін,
Сонымен қатар, айта келу қажет, өзгерістер болыт мемлекеттер ғана
Валюталық нарық әрқашанда өзінің тұрақсыздылығымен сипатталады. Бұл валюталық нарыққа
Валюталық тәуекел – бұл сату, сатып алумәмілесін іске асыру
Споттық және мерзімді сақтандырудың негізгі әдістерінің маңызы – ол
Несиелік тәуекел контрагенттердің, бірінші орында қарыз алушылардың міндеттерді орындамау
Несиелік тәуекелдердің маңызды құрушысы салалық тәуекел болып табылады, ол
Несиелік тәуекел ашық түрде несиелендіру кезінде, бағалы қағаздар қоржынын
Несиелік тәуекел көптеген факторлардың әсеріне тәуелді болады, оларды бағалау
Макроэконмикалық факторлар
Кәсіпорындар-қарыз алушылармен байланысты факторлар
Банкпен байланысты факторлар
Бұларға қысқаша сипаттама берейік.
Макроэкономикалық факторлар:
Экономикалық дағдарыс жағдайы, өндірістің жалпы құлдырауы, өнімнің қысқартылуы және
Банктің қызмет ету орнында экономикалық қиыншылықтарының пайда болу ықтималдылығы;
Қарыз алушымен негізгі қарызды өтеу кезінде төленетін соманың инфляцияның
Төлемдердің дағдарысы, қолма-қолсыз есеп айырысулардың қолма-қол немесе баспабас мәмілелерге
Заңдылық базаның жетілмегендігі немесе жоқтығы, нормативтік базадағы жедел өзгерістер,
Банктік жүйені қалыптастырудың аяқталмауы, оның жүйелік тәуекелге тәуелділігі және
Салымдардың барлық түрлерінің тез азаюы;
Мемлекетте дамыған сақтандыру жүйесінің жоқтығы, соның ішінде табиғи апаттардан,
Шыншыл аақпараттарды алудың проблеммасы. Клиенттің қаржылық жағдайы туралы банкаралық
Нақты табыстар мен төлемқабілеттілігі жоғары сұраныстардың қысқаруы, қызметтік активтіліктің
Кәсіпорын-қарыз алушымен байланысты факторлар:
Кәсіпорын-қарыз алушының мәртебесінің заңдылық анықсыздығы, іскерлігінің лицензиясы мен патенттің
Кәсіпорын-қарыз алушының әлсіз қаржылық жағдайы, оның төмен төлемқабілеттілігі және
Негізгі өндірістік қорлардың табиғи және моральді тозуы, техникалық құрал-жабдықтардың
Қарыз алушының мүлікке және берілетін кепілге жеке меншік құқығының
Шығарылатын өнімнің төмен бәсекеге қабілеттілігі, нарықта тауар тәріздестерінің болуы,
Еңбектің дұрыс бағаланбауы, коллективтегі әлеуметтік қиыншылықтар, еңбек ақының берілмеуі,
Есеп және есептеме бойынша берілген мәліметтерді бұрмалау;
Өндірісті дамытуға кәсіпорынның басшыларының қызығушылықтарының жоқтығы;
Кәсіпорындарды басқарушыларының жағыныа зиян келтіру;
Әлсіз қаржылық талдау мен жоспарлау;
Өнімді төлемқабілеттілігі жоғары сатып алушылардың жетіспеушілігі.
Банкпен байланысты факторлар:
Ішкі нұсқаулық базаның жетіспеушілігі:
несиемен қамсыздандыру әдісінің және нақты стандарттарының жазбаша түрде жоқтығы;
нұсқаулар;
несиелік операциялар жүргізу бойынша регламент;
несиелік құжаттар;
бизнес-жоспарды сапалы бағалау.
Қарыз алушының несие қабілеттілігін бағалаудың дұрыс жүргізілмеуі:
қарыз алушының төлем қабілеттілігі мен сенімділік деңгейіне талаптардың төмендеуі;
қарыз алушы туралы ақпараттардың дәлсіздігі, оның несиелік тарихының жоқтығы;
кепілдің құнын көтеруі.
Банк қызметкерлерінің құқықтық дайындылығының жеткіліксіздігі, оның нәтижесінде несиелік келісім
Банктік қызметтердің жоғары орындарымен зиянкестендірулері:
«достық» талданбаған несиелердің берілуі;
тәуекелдер мен шығындар туралы нақты ақпараттарды жалтару;
басқарушылық шешімдердің қателігі.
Несиелік қоржынды әлсіз басқару:
бір жеке тұлғаға өте үлкен көлемде несиенің берілуі;
сапасы төмен несиелердің үлкен бөлігі.
Берілген несиелер бойынша алынған мәліметтерді бұрмалау:
уақыты өтіп кеткен несиелер мен пайыздарды қайта несие алу
Талдаудың дұрыс еместігі немесе мүлдем жоқтығы, өндірістегі жағдайдың болжамданбауы;
Есеп айырысушылық шоттың жағдайы туралы ақпараттардың жеткіліксіздігі:
уақытында өтелмеген құжаттар;
қарыз алушының басқа банктерде шот ашуы;
басқа несиелер бойынша мерзімі өтіп кеткен қарыздар.
Пайыздық тәуекел – бұл банктің пайыздық ставкаларының өзгеруінен, қолайсыз
Нарықтық пайыздық ставкалардың қолайсыз өзгерулурі нәтижесінде банк шығындарға ұшырайды.
Бір жағынан – пайыздық маржаның тез төмендеу түрінде.
Екінші жағынан – экономикалық жағдайдың қолайсыз өзгерістер түрінде, ол
Пайыздық тәуекел, басқа тәуекелдерде сияқты пайда болу уақытын анықтау
Пайыздық тәуекелдәң формуласы «Модель Фишера» деп аталады, ол мынадай
I=R+P
I – нарықтық ставка пайызбен.
R – нақты пайыздық ставка.
P – күтілетін инфляцияның деңгейі.
Пайыздық тәуекелдер номиналды және нақты пайыздық ставкаларға бөлінеді:
Номиналды пайыздық ставка = күтілетін, нақты тәуекелдің пайыздық ставкасы
Нақты пайыздық ставка – бұл тұтынушының пайдасының бір бөлігін
Пайыздық ставкалардың деңгейі мыналарға тәуелді болады:
Активтер қоржынының құрылымының өзгеруі, несие мен инвестициялардың көлемінің қатынасын,
Пайыздық ставкалардың серпіні. Пайыздық тәуекелдің деңгейін басқару және бақылау
Пайыздық ставкалардың өзгеру тәуекелі – бұл жалпы пайыздық ставкалардың
Жоғарыда айтылған негізгі тәуекелдерден басқа да, банктік қызметте нарықтық
1.3. Несиелік тәуекелді басқару
Несиелік тәуекел – бұл негізгі қарызбен пайыздардың қайтарылмау тәуекелі.
Банктердің несиелік тәуекелі екі негізгі тәуекелге бөлінеді:
несилендіру тәуекелі;
котропартенлік тәуекелі
Несиелендіру тәуекелі – бұл өз уақытында қайтарылмау тәуекелі.
Контрпартнерлік тәуекелі – бұл банкротқа ұшырау тәуекелә немесе контропартнердің
Несиелік тәуекел, немесе негізгі қарыз капиталының не оның бір
Банктердің несиелік тәуекелдердің деңгейі мынандай факторларға тәуелді болады. Олар:
Ұзақ мерзімді басымдылықтың жоқтығынан немесе бакнтің несиелік саясатының қайта-өзгеруінен;
Банктің жаңа клиенттеріне несиенің үлкен көлемі берілген кезде;
Бір нақты салада немесе қолайсыз канъюктуралық жағдайларға төзімді географиялық
Қамтамасыз етілмеген жіне үмітсіз несиелердің көп бөлігі болған кезде
Банктің қызметі жаңа, дәстүрлі емес нарықтың сигменттерінің шоғырлану кезінде;
Аз уақыт мерзім кезінде экономикалық талданбаған жаңа, өте көп
Кепілге күмәнді бағаланған, нарық жағдайында қиын өтетін, немесе бағасының
Банктің потенциалдық клиенттерін талдау нәтижесінде мемлекеттіке қарағанда, жекеменшік және
Несиелік тәуекел қарыз алушыға берілетін несиенің түрі мен мерзіміне
Мерзіміне қарай несиелер: ұзақ мерзімді, орта мерзімді жіне қысқа
Қамтамасыз етілу түрлеріне қарай: қамтамасыз етілген, қамтамасыз етілмеген болады.
Несиелендіру көздеріне қарай: мемлекеттік, коммерциялық, банктік, сақтандыру компанияларына несие,
Берілу әдісіне қарай: дербес және консорциалдық. Консорциалдық екіге бөлінеді:
Клубтық (алашақ, мұнда кредиторлардың саны шектеулі болады)
Ашық (кез келген кредиторлардың қосылуымен).
Қарыз алушылардың түрлеріне байланысты несиелердің ауылшаруашылық, өндірістік, коммуналдық, дербестік
Мақсатына қарай: весельдік, овердрайвдық, ипотекалық, корпарациялық, стандарттық және т.б.
Әр банк өзінің несиелік саясатын өзі анықтайды, несиелік кезеңді
Несиелендіру кезеңін үшке бөлуге болады:
Несиелендіру жағынан алдын-ала талдау;
Несиелендіру кезінде қарыз алушының жағдайын қадағалау;
Несиені өтеу кезеңі.
Әлует қарыз алушының алдын-ала талдау кезеңі келесі тексеріс этаптарынан
а) қарыз алушының жұмысқа қабілеттілігін тексеру – оның жағдайы
б) қарыз алушының беделі, яғни несиелік тарихы – ол
в) фирманың жекеменшік капиталы. Дамыған мемлекеттік елдерде инвестициялық жобаға,
г) нарықтық канъюктураның құрылымы. Ұзақ мерзімді несиелендіру кезінде банк
д) міндетті түрде қарыз алушының негізгі қаржылық коэфиценті талданатын
Нақты және өзгермелі кепілдлер болады. Нақты кепілге қарыз алушы
Өзгермелі кепілдер:
Біріншіден, тауарлы-материалдық құндылықтардың запастары және өндірілген өнім жатады. Кейбір
Нақты немесе өзгермелі кепіл туралы шешімді кейдк кредитор қбылдайды,
Несиелендірудің екінші кезеңі клиенттің эффективті қызметтен кезең аралық тексеру
Жыдық, кварталдық, айлық қаржылық есеп.
Таңдаулы-материалдық құндалақтың запастары, құрамы, көлемі және дебиторлық берешектер, кредиторлық
Қарыз алушының өндірілген өнімінің өткізуінің жобасын талдау.
Қарыз алушының қарызды өтеу кезеңіне дейін ақшалай қаражаттардың болжануы.
Қарыз алушы несиені үш кезеңде өтейді: банк несиені тексереді,
Жоғарыда көрсетілген әрбір несиелендіру әр кезеңінде несиенің қайтарылмау тәуекеліне
Несиелік тәуекелді басқаруды ең жақсы таралған тәсілдеріне мыналарды жатқызуға
Тәуекелдердің түрлеріне алдын-ал бағалау жасау, қарыз алушының көмегімен болжамдық
Қарыз алушының жеғке ерекшеліктерін есепке алып отырып, тәуекелдерді алдын-
Қарыз алушының несиені өтеу мерзімі және нақты көздердің есебі;
Кез-келген қолайсыз жағдайлардың туындауынан гарант ретінде несиені сақтандыру;
Қайтарылмаған ссуддалар бойынша шығындарды жабу үшін арнайы резервтер қорын
Қарыз алушының ұсынысынан бас тарту, егер несиені беру үлкен
Несиелік тәуекелдің диверсификациясы;
Барілген несие бойынша;
Несиелік қарызды өтеу бойынша проблемалардың туындауы кезінде банктің несиелік
Ұлттық Банкпен қойылған нормативтік жүйелерді несиелік тәуекелді қолдану;
Заңдылық жағынан келісім шартты дұрыс құрастыру.
Несиелік кезеңді жүргізген кезде ең маңыздысы болып қарыз алушының
Объективтік зерттеу ең алдымен қарыз алушының перспективалық қызметін бағалау
Қаржыландырудың мақсатын талдау;
Несиені өтеу көздерін талдау;
Қарызды қайтару процессін баяулататын ресми тәуекелдерді талдау;
Менеджменттің деңгейін талдау;
Қаржылық жағдайые талдау:
а) коэфиценттерді талдау
б) ақщшалай ағымды талдау.
6. Кепілдің толықтылығын бағалау.
Қаржыландырудың мақсаты қарыз алушының жеке ресми негізі болып табылады,
Несиені өтеудің көздерін талдап, бағалаудың негізінде бірнеше критерийлер жатыр,
Талдаудың мақсаты – қарыз алушы ұсыныстың қандай деңгейіне үміт
[нақты бары]→[крелиторлық берешек] → [шикізат пен материалдар] → [аяқталмаған
Айналымның әр кезеңінде тәуекел тууы мүмкін, сондықтан да банк
Шикізат пенматериалдарды сатып алу. Қарыз алушы оған керек шикізат
Өндіріс процессі – бұл шикізат пен материалдардың тауарларға айналу
Сату процесі кезінде өте қиын анықталатын тәуекелдер туады, олар
Сатып алушылардың өтей алмау тәуекелі көбінесе мәміле бойынша серіктестерінің
Мұндай бизнестік салада заңдылық және нормативтік орта әлеуеті тәуекелді
Қарастырылған сұрақтар фирманың тәуекелдерін көрсетеді, ол кәсіпорынның жекеменшік активтерінің
а) Бизнестік саласының спецификасы. Ол өзіне дәстүрлі емес тәуекелдердің
б) Кейбір кәсіпорындардың бәсекелестік позициясы басқаларға қарағанда күшті немесе
в) Операциялардың эффективті болуының нақты несмесе тіпті жоқ болуы,
Тйуекелдің факторларын талдау банкке қарыз алушының несиелендірілген объектісімен байланысты
Берілген несиемен сапалы тәуекелдерді анықтаған соң банк, қарыз алушының
Коэфиценттік талдау бес қаржылық коэфиценттер тобынан құралады:
Ликвидтілік коэфиценті.
Ликвидтілік коэфиценті сақтау, тәуекелдерді болдырмаудың ең бір сенімді тәсілі
Көрсекіштің атауы: Есеп ауырысу тәсілі:
Ағымдағы ликвидтіліктің коэфиценті, пайызбен
Ағымдағы активтер
--------------------------------
Ағымдағы міндеттемелер
Жылдам ликвидттіліктің коэфиценті, пайызбен Колма кол ақша + ликвидттелген
-------------------------------------
Ағымдағы міндеттемелер
Іскерлік активтің коэфиценті өндіретін тауарларды сату процессін фирма қаншалықты
Көрсекіштің атауы: Есеп ауырысу тәсілі:
Айналым кұндеріндегі дебиторлық берешек Нетто сатулар – дебиторлық берешек
-------------------------------------
Бір күндік сату (немесес таза сатулар)
Тауарлы материалдық қорларының аналымдылығы Сатылған тауарлардың құны
-----------------------------
Қорлардың орта көлемі
Фиксерленген активтерінің аналымы Сату көлемі
----------------------
Таза тіркелген активтер
Қаржылық левераж коэфиценті фирманың ұзақ мерзімді міндеттемелерін өтеу қабілеттілігін
Көрсекіштің атауы: Есеп ауырысу тәсілі:
Активтерге берешек, пайызбен Берешектредің барлығы
------------------------------
Активтердің барлығы
Капиталға берешек, пайызбен Берешектердің барлығы
--------------------------------
------------------------------------
Фирманың жекеменшік капиталы
Пайда алу коэфиценті фирманың эффективті жұмысын көрсетеді.
Көрсекіштің атауы: Есеп ауырысу тәсілі:
Пайданың жалпы маржасы, пайызбен Жалпы пайда
----------------
Таза сатулар
Таза операциялық пайданың маржасы Таза опрациялық пайда
--------------------
Таза сатулар
Пайда маржасы, пайызбен Таза пайда
----------------
Таза сатулар
Рентабельділік коэфиценті, пайызбен Таза пайда
-------------------------
Кәсіпорынның активтері
Пайда коэфиценті Таза пайда
-----------------------
Жекеменшік капитал
Әрбір қарыз алушы банкке өзіне пайдалы коэфиценттерді ғана көрсетуге
Сондықтан да әрбір банк қарыз алушының мінез-құлқын және қарыз
«Нарықтық» коэфиценттер акционерлік қоғамдардың эффективтілік ісін талдауға қолданылады және
Қарыз алушының ақшалай айналымының талдануы есептік көрсеткіштердің айналымының негізінде
Қарыз алушылардың ақшалай қаражаттардың түсуі пайданың немесе акционерлік капиталдың
Әрине банк берілетін несиелерге үлкен көңіл акударады. Несие алу
Субъективтік тәсіл бойынша несие қабілеттілікті анықтау, міндеттемелер болған жағдайда
Банктен несиені қылмыстық жолмен алу несиелндіру кезеңінің бірішні стадиясында
Одан басқа да несие кепілі ретінде қамтамасыз етілмеген гаранттар
Несие берілген уақытта банкке сонымен қатар несиені қамтамасыз ететін
Егер қарыз алушының ағымдағы несие қабілеттілігі күмәндар туғызбаса және
қарыз алушының сұраған соммасын қысқарту (ол қарыз алушының қамтамасыз
Берілген ссуда бойынша жеткілікті қамтамасыз ету немесе гарант ретінде
Сақтандыру компанияларында несиелрді сақтандыру.
Қарыз алушының банк талап еткен талаптарын орындау.
Қарыз алушының жағдайының негізінде несиені өтеу мерзімін оптималды жолымен
Келісілген несиелік келісім шарттың және кепілдің келісімінің шарттарының орындалуын
Несиелік тәуекелді басқарудың қосымша тәсілі болып, қарыз алушыға белгілі
Мұндай тосқауылдар қарыз алушының қаржылық қиыншылықтарының деңгейін азайтады және
Іс-тәжірибе негізі несиелік келісім шарттарға әр түрлі шектеуіш шаралар
ІІ. АҚ «Казкоммерциялық Банктегі» тәуекледерді басқару әдістері
2.1. «Қазкоммерцбанк» акционерлік қоғамының қызметі және ондағы несиелік тәуекел.
Қазкоммерцбанкінің серпінін талдау. 2003 ж.наурыз айының аяғында 748 мен
2004 жылдың жарты жылдығында несиелер көлемі - 200-дей несие
Несиелік тәуекелдің төмендеуі жұмысшылардың жылдан жылға іс-тәжірибелік деңгейі өсіп,
Ірі Қазақстандық банкілерінің клиенттерінің ссудалары бойынша несиелік тәуекел.
Ссуда клиенттерге резервтер ссуды Резервтердің үлес салмағы
01.01.03; 01.01.04;01.01.05
01.01.03; 01.01.04;01.01.05 01.01.03; 01.01.04;01.01.05 01.01.03; 01.01.04;01.01.05
ҚКБ 45585, 388362,
Халық банкі
Туран алем
Центркредит
Евразиялық
АТФБ
Темірбанк
Нұрбанк
Қазпромбанк
Ситибанк 17 8857
Ірі бойынша барлығы 1008341,966470,1584757 95480, 100689, 67354 9,5%
Басқа банкілер 290083
Барлық банкілер 1298424
Банктегі несиелік тәуекелді басқару - несиелік тәуекелді басқарумен бақылау
Қазкоммерцбанкінің Қазақстандық қаржылық нарығында алатын орны.
01.01.2003 01.01.2004 01.01.2005
Мың $ Жайғасым
(%) Мың $ жайғасым (%) Мың $ жайғасым (%)
144,5
138,2
133,1
1 Депозиттік негізі 110352 10,3 148507 11,5 363687 17,1
2 Тамам еткенге дейінгі депозиттер 79891 12,1 101816 12,8
3 Мерзімді депозиттер 304651 7,5 46591 9,3 223919 19,5
4 Активтер 588405 25,4 524073 21,3 760968 20,8
5 Капитал 113807 19,5 84629 16,1 100893 15,5
6 Мемлекеттік реттеуіндегі қағаздар 30620 12,3 68618 10 39492
7 Ұзақ мерзімді инвестициялар 30865 71,5 20976 54,2 23371
8 Ссудалар 455850 35,1 388362 32,1 466539 24,2
9 Банктік несиелер 3955 4,2 18861 8,2 81700 35,9
10 Ұзақ мерзімді несиелер 5674 6,7 22964 13,5 96640
11 Орта мерзімді несиелер 4540 5,2 20462 11,2 91120
12 Қысқа мерзімді несиелер 8964 9,7 29673 17,8 102642
1 . Қазкоммерцбанкінің аккредитивтік деңгейі
Қазкоммерцбанкінің берген кепілдері .
Кепіл Активтер Тәуекелді активтер Мүмкіншілік беретін тәуекелді активтердің көлемі
Млн. тенге Мың АҚШ $ Млн тенге % Мың
Қазкоммерцбанк
14793 109960 93791 123276 808366 28485 26,8 193341
Казкоммерцбанк
Қазкоммерцбанкінің « несиелік тәуекелді төмендету » жобасы бойынша ақшалай
Атауы Жобалаудың интервалы барлығы
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Жобаның бастапқы ақшалай қаражаттары 0 2428
702 5165
626 777
3827 1049
7123 13335
515 16289
003 19537
586 22541
265 25840
039
Операциялық қызмет 4787
02 4181
368 4052
645 4149
741 4282
836 4397
932 4513
028 4628
122 4743
219 485
8314 4030
3909
Өнімді өткізуден түскен түсім 3453450 13813800 14414400
13258
2450
Ақша шығыны 2974748 9632432 10361755 10246
659 10311
564 10016
468 9901
372 9786
277 9647
171 956
086 92278
541
Делдалдардың шарттары бойынша 1322926 7332664 8418384 8921653
76002
660
Еңбекақы бойынша берілген аванс 79200 736767 532038 567609 605186
980
Салықтар бойынша 78922 736645 532038 568609 605180 641751 678322
Сыйақы төлемдер 1493700 1365003 1213333 1061667 910000 758333 606667
00
Инвестициялық іскерлік 2173
57496 12370 46208 55064 23194 26370 434780 73606 93468
64763
Ақшалай түсімдер
Ақша шығыны
Материалдық активтерді алу
Негізгі құралдар
ды сатып алу 16307
469
16307
469
Басқа да төлемдер 1050000
1050000
Қаржылық іскерлік
Ақшалай түсімдер
Акцияларды және басқа қағаздарды шығарудан
Несиелерді бас
қа банктен алу 130000
00
13000
000
Басқа да түсімдер
(жекеменшілік қаржыландыру, қайта қаржыландыру) 6307
469
Ақша шығыны
1444
444
Несиені өтеу
13000
000
Ақшаның өзгеру барлығы 2428702 2736923 2608201 2723296 28383
92 29534
88 30658
53 31836
79 32987
74 3113
870 292539
09
Жобаның аяғында
ғы ақшалай қаржылар 2428702 5165626 7773827 104971
23 13335
515 162890
03 19357
856 22541
265 258400
39 292539
09
Берілген есеп айыруда несиелік тәуекелді төмендетудің тыйымдысын жүргізу көрсетілген.
Бұл жобаны құрастыру қайта қаржыландыру кезінен несиені қайтарудың тәуекелін
2.2.Несиелік тәуекелді талдау және оны бағалау
Несиелік операциялар активтер мен пайданың негізгі ірі көздері болып
Қазіргі уақытта банктің қызметін объективті талдаудан мынадай қорытынды шығаруға
Несиелерді ұсыну – көптеген кәсіпорындарға жай операция, ал банк
Несиелік тәуекелді мынадай қысқартылған түрде анықтауға болады, ол егер
Несиелік тәуекелдің әр кезкілік және ең қарапайым мысалы болып
Әлемдік тәжірибеде несиелік тәуекел екі топқа бөлінеді:
Қарыз алушымен байланысты тәуекел, әлеуетті шығындардың пайда болуын бағалайтын.
Несиелік өнімнің ішкі тәуекелі, клиенттің келісім шарттың шарттарын орындамауынан
Сурет 1.1. Несиелік тәуекелдің бөлінуі.
Дамушы елдердің банктерінің алдында несиелік тәуекелді басқару ісі бойынша
Мұнан басқа, қаржылық ақпараттар сенімсіз болып табылады, құқықтық құрылымдар
Несиелік саясат несиелік қоржынның құрамын алуы керек, және де
Несиелік тәуекелді басқару – бұл ұзақ мерзімді процесс және
Сурет 1.2. Несиелік тәуекелді басқару схемасы.
Яғни, кредиторлар қарыз алушы несиенің немесе қарыздың толық сомасын
Несиелік тәуекелдің дәрежелерін анықтау:
Ссуданы төлемеу тәуекелі: Егер клиент келісілген уақытында ссуданы төлей
Ауыстыру тәуекелі: Егер келісім шарт бойынша қарыз алушы қаржылық
Есеп айырысу тәуекелі: Құндылықтардың бағалануы контрагентпен келісілгендігін білмей, банктің
Несиелік тәуекел келесі көрсеткіштермен өлшенеді:
Активтердің сапалық коэффициенті.
Ссуда бойынша шығындар
К1 = ------------------------------------------------------------
Ссуда бойынша берешектердің орташа көлемі
Ссуда бойынша шығындар
К2 = -------------------------------------
Ссуданың жалпы сомасы
Тәуекелге төзімді маржа = таза пайыз (пайда, ссудалар, активтер)
Таза пайыздық табыс
Таза пайыздық маржа = ----------------------------
Активтер
Таза пайыздық маржа + басқа да табыстар
Жалпы пайыздық маржа = ---------------------------------------------------------
Активтер
Проблемалық несие
Несиелік тәуекелдің пайызы = -------------------------------
Несиенің жалпы сомасы
Бір қарыз алушыға ссудалар
Несиені әртараптандыру пайызы = -----------------------------------------
Банктің жекеменшік капиталы
АҚ «Казкоммерцбанктің» банктік тәжірибесі бойынша бір қарыз алушыға, банктің
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісімен банктік жүйені жаңарту
Несиелендіру кезінде пайда болатын тәуекелдерді басқару үшін АҚ «Казкоммерцбанк»
Сенімділігі төмен қатардағы клиенттерді банк несиелендірмейді;
Банк қайта құрылған кәсіпорындарды несиелендірмейді (банктің корпоратиытік клиенті ғана
Банк жаңа бизнес саласындағы жобаларды несиелендірмейді, клиенттің жекеменшік капиталының
қамтамасыздықсыз несие берілмейді. Бланктік несиелер тек банктің корпоративтік клиенттеріне
Барлық қамсыздандырулардың түрлерінің құнын бағалауды және оның өтімділігін анықтауын
Өтімділігі төмен сатыларға жататын қамсыздандырулар бойынша банк несие бермейді.
Нарықтық конъюктураның өзгеруіне байланысты несиенің құнын банк өзі қоюға
Егер клиент келісім шарттың шарттарын дұрыс орындамаған жағдайда банк
Нарықтық конъюктураның қиыншылығына қарамастан АҚ «Казкоммерцбанктің» несиелік нарықта активтілігі
Бүгінгі күні АҚ «Казкоммерцбанк» несиелендіруді, жеке тұлғаларды тұтынушылық мақсаттарда
Жеке тұлғаларды тұтынушылық мақсаттарда несиелендіру келесі бағдарламалар бойынша жүзеге
Автокөлікті сатып алуға.
Тұтынушылық мақсаттарда.
Кәсіпорын кепілі бойынша.
Банктің қызметшілеріне.
Өмір сүру жағдайларын жоғарлату үшін.
АҚ «Казкоммерцбанкпен» 2003жылы жеке тұлғаларға тұтынушылық мақсаттарда несие 133368844
Жеке тұлғаларды тұтынушылық мақсаттарда несиелендіру бағдарламасы бойынша 2003 жылы
Жеке тұлғаларды несиелендіру бағдарламаларының атаулары 01.01.2003 жылға ссудалық қоржын
Авто-көлікті сатып алуға 4910891 3215926 1628189 4157460
Тұтынушылық мақсаттарға 1826040 724909 558846 1414063
Кәсіпорын кепілі бойынша 1483819 1324851 1215728 2412942
Бағаның қызметқажеттіліктері бойынша 109689 92016 87710 113995
Өмір сүру жағдайларын жоғарлату үшін 7616530 6168050 598990 9861554
Барлығы: 15946969 11525152 4089463 17960014
АҚ «Казкоммерцбанктің» 2004 жылдың 1-ші қаңтарына ссудалық қоржында проблеммалық
2003жылы несиелік ресурстардың маңызды бөлігі металл өндіретін, азық-түлік және
Орта және шағын бизнес субъектілерін несиелендіру бойынша, жеке тұлғаларды
Несиелік салымшылардың жалпы көлемі 1756,6млн.теңгені құраған, ол 2002жылмен салыстырғанда
2003жылдағы несиелендіру бойынша берілген және өтелген несиелердің көлемі №2
Несиелендіру бағдарламаларынның атауы 01.01.2003 жылға ссудалық қоржын Берілген
МСБ 483344 3119390 3109400 4641210
СОФ 41499 35999 34684 40864
РПКФЛ 462556 87766 79628 102667
ЕБРР 91238 457486 346892 564726
КК 2207 2156 1964 3482
Барлығы: 1080844 3702797 3492910 5352949
Сонымен, несиелерден пайда екі есе өсіп 3.864 млн.теңгені құрады.
АҚ «Казкоммерцбанк» ссудалар бойынша шығындарды төмендету үшін, берілген ссудалар
Жоғарыда айтылғандай , АҚ «Казкоммерцбанктің» несиелік тәуекелді басқаруы жалпы
Үш негізгі критерий болып табылатындар:
Рентабельділік, өтімділік және қаржылық тұтқа (қарыздық және жекеменшік қаражаттардың
Басқарушылық аспект – менеджменттің сапасы кәсіпорынды басқаратын менеджерлер тобының
Несиені қамтамасыз ету сапасының аспектісі – банк жағынан кепіл
Несиені басқару тек мониторинг, болып жатқан жағдайларды бақылау ғана
Банктің түзету істері:
Несиені қайта құрылымдау бойынша келіссөздер жүргізу – қарызды өтеу
Айналым капиталын жақсы басқару есебінде берешектің деңгейін төмендету;
Кеңесшілерді тарту (техникалық, маркетингтік және қаржылық сұрақтар бойынша);
Активтерді сату;
Активтерді қайта қаржыландыру;
Мемлекет жағынан қолдау алу мүмкіндіктері бойынша кеңес алу;
Қосымша қамтамасыз етулерді алу;
Несиелік жіктеу ссудалық қоржынды басқарудың негізгі құралы болып табылады,
Несиелік тәуекелді басқарудың негізгі әдістеріне провизиялардың құрылуын жатқызуға болады.
Арнайы провизиялар – бұл нақты топтастырылған активтер бойынша шығындарды
Жалпы провизиялар – бұл банктің жиынтық активтерінің барлық мүмкін
Несиелік іскерліктен шыққан шығындар бойынша резервтерді (провизияларды) құру. Банктің
Жекелегенде АҚ «Казкоммерцбанктің» провизияларының есебімен қалыптастыруының тәртібі туралы уақытша
Стандарттық несиелер.
Күдікті несиелер, тәуекелі жоғары күдікті несиелерге, қанағаттандырмайтын және субстандарттық
Үмітсіз.
Ссудалық қоржынның жіктелуі және ол бойынша қалыптастырылған провизиялардың көлемі
Несиелер Негізгі қарыздың сомасынан резервтерде сақтаулу көлемі
Стандарттық 0
Субстандарттық 5-пайыздарды уақытында төлеу кезінде
10-пайыздарды төлеу уақытынан кешіктірген кезде
Қанағаттандырылмаған 20-пайызды толық төлеген кезде
25-төлемді ұстап қалған кезде
Кепілі жоғары күдікті 50-барлық жағдайларда
Үмітсіз 100-барлық жағдайларда
Осылайша, активтерді жіктеу және сәйкес провизиялардың қажетті көлемін қайта
Ссудалық қоржынды басқару несиелерді сапалары бойынша саралау үшін, тәртіптерді
Осылайша, мынадай қорытындыға келуге болады: несиелік тәуекелді басқару жүйесі
ІІІ.Банктік тәуекелдерді минималдату және басқару бойынша банктік қызметті дамыту
Банктік тәуекелдерді минималдату жолдары.
Тәуекелдерді басқару жүйесі белгілі бір нақты шаралар арқылы жүзеге
Тәуекелді төмендетуге бағытталған банктің қызметінің тәуекелдерді басқару бойынша келесі
Мүмкін болатын шығындарды, банктің қызметінде, олардың клиенттерінде, контрагенттерінде, делдалдарында,
Пайыздық ставкалардың серпіні, олар тәуекелдің деңгейі жоғарлаған сайын көтеріледі
Пассивтік операциялар мен банкаралық нарықта жүргізілетін операциялардың ставкалары, клиенттермен
Қарыз алушы тұрақты болған сайын, пайыздық ставка да төмен
Ұзақ мерзімді қысқа мерзімдіге қарағанда баяу өзгереді. Қамтамасыз етілген
Несиені кепіл ретінде қолайсыз жағдайлардың тууынан сақтандыру.
хеджерлеу (несиені сақтандыру).
үлкен тәуекелде қарыз алушының ұсынысын қайтару.
несиенің шарттарын есептеу, кішігірім қарыздар мен жеке несиелендіру кезінде
тәуекелді әртараптандыру, ол әр түрлі түрде көрінеді:
несиелендірудің жалпы көлемін сақтандыра отырып клиенттердің үлкен көлеміне кіші
консорциалдың негізінде несиелерді ұсыну, ол бірнеше банктер бірігіп, яғни
ұсақ сомамен депозиттік салымдарды, бағалы қағаздарды салымшылардың үлкен көлемін
берілген несие бойынша жеткілікті қамсыздандыру алу.
Соңғы талапты жүзеге асыру үшін маңызды шарттар болып табылатындар:
Лимиттерді қою. Лимттерді қою тәуекелдің белгілі бір анықталған деңгейіне
Банк өзінің жұмысының бастапқы стадиясынан өткен соң, өзінің стратегиялық
Мұндай жұйе, егер жұмысшылар басшылықпен жоспарланған тәуекелдің деңгейі бойынша
Кейде банктің ішінде жалпылыма шектеулер қойылған құжаттарда кездеседі. Олар
Мұндай тәсілмен, банктік операцияларға қойылған шектер жүйесін құру, тәуекелдерді
Тәуекелді анықтау және өлшеу. Тәуекелдің деңгейін сандық анықтау маңызды
Несиеге тәуекел есебімен баға белгілеу кезеңін мінездейік. Тәуекелді анықтау
Тәуекелді өлшеу жүйесінің күрделілік деңгейі банк қызмет ететін ортаның
Тәуекелді бақылау. Банктің қызметін бақылайтын негізгі органы Қазақстан Республикасының
Банктің несиелендіру және несиелік тәуекелді басқару бойынша стратегиясын эффективті
Бұл Ережеде АҚ «Казкоммерцбанк» несиелік қоржыны бойынша шектеулер қойылған:
Бір қарыз алушыға тәуекел:
Банкпен ерекше қатынаста болатын тұлғаларға – 15 пайыздан жоғары
Басқа да қарыз алушыларға – 25 пайыздан жоғары емес.
Банкпен ерекше қатынастағы қарыз алушылар бойынша тәуекелдердің жалпы сомасы
Бір қаржылық институтқа – 25 пайыздан жоғары емес.
Бір саладағы кәсіпорындар мен копорацияларға – 125 пайыздан жоғары
Өндірістік сала мен байланысты несиелік қоржыннң жалпы сомасына.
Несиелендіру мерзімі бойынша:
Ұзақ мерзімді несиелер (үш жылдан жоғары) – 10 пайыздан
Орта мерзімді несиелер (бір жылдан үш жылға дейін) –
Қысқа мерзімді несиелер (бір жылға дейін) – 40 пайыздын
Несиелік қоржынның сапасы бойынша:
Уақыты өтіп кеткен несиелерджің деңгейі – 10 пайыздын жоғары
Қиын несиелердің деңгейі – 18 пайыздан жоғары емес;
Қалыптасқан провизиялардың сомасы жалпы ссудалық қоржынға қатынасы – 8
Несиелік тәуекел бойынша:
Бір аумаққа енсиелік салымдар – 40 пайыздан жоғары емес;
Бір салаға несиелік салымдар – 25 пайыздан жоғары емес;
Кәсіпорындар тобына (қарыз алушылармен байланысты) – 20 пайыздан жоғары
Сонымен қатар тәуекелді басқару функциясы банктің жұмысшыларының қызметтеріне де,
Тәуекелді нақты есептеу үшін көптеген операцияларды әр түрлі жағдайларда
Тәуекелді бақылау менеджерлердің де, акционерлердің де міндеттеріне кіреді. Егер
Бірінші кезекте банктің басшылығы кадрларды жақсы дайындап, олардың орындарына
Мысалға, әрбір банкте аналитикалық бөлімі болады және де өндірістік
Бақылаудың эффективті ішкі басқаруы тәуекелді бақылауда маңызды роль атқарады.
Қорытындылай келе айта кету қажет айта кету қажет, жоғарыда
Банктік тәуекелдерді басқару бойынша банктік қызметті дамыту
Жекелегенде тәуекелді төмендету немесе одан жалтару, іс-тәжірибеде төлем қабілеттілігі
Мүмкін болатын қарыз алушы міндетті түрде АҚ «Казкоммерцбанк Жинақтаушы»
Бірақ бұл шартты орындау несиелендіру маманынын кәсіполрынның жұмысы бойынша
Көптеген курстық және монтаждық жұмыстар салаларындағы кәсіпорындар: АҚ «Уралдомнаремонт
Бұдан да басқа банктің өзінің саясаттық пперспективасын есепке алу
Біз көріп отырғандай, мұндай шарт несилендіру маманына банктің бөлімшелері
Несие алудың басқа шарты – бұл жастық шектеулер. АҚ
Келесі шарт – бұл несиені қайтару гаранты. Мұндай гаранттар
Тәуекелдің ең төмен деңгейі банктағы кепіл, депозиттік салым түріндегі
Тәуекелдің деңгейі бойынша келесі – бұл жылжымайтын және жылжитын
Қаланың көптеген аумақтарының («Старый город», «Соцгород», Ақтау поселкісінің үлкен
Тәуекелді төмендетудің келесі тәсілі – бұл заңды тұлғаның кепілі.
Бұл АҚ «Уралдомнаремонт - Т» және АҚ «Казэлектромонтаж». Теміртаулық
Егер жұбайыларының біреуі табысын (жұмысын) жоғалтса, тәуекелдің деңгейі өседі,
Келесі шарт – бұл несиенің мүмкін болатын максималды сомасын
Алдымен клиенттің төлемқабілеттілігінің есебімен жүргізіледі, ол оның табысын дәлелдейтін
Несие қабілеттілік = Таза табыс / 2 * Т
Мұнда «Таза табыс» - бұл еңбекақы алынған барлық алымдар.
Т – жобаланған неисенің мерзімі, айлармен. Клиенттің арызы бойынша
2. Мүмкін болатын несиенің максималды сомасы.
Мүмкін болатын несие сомасы = Несие қабілеттілік / Коэффициент
Мұнда коэффициент = 1+% *Т / 100% *12ай.
% - несиенің пайыздық ставкасы.
Т – жобаланған несиенің мерзімі, айлармен.
Сонымен қатар тағы да мынадай шарт қойылады. Мүмкін болатын
Бұл шарт несиенің сомасын қарыз алушы жалпы отбасылық табысқа
Несиелендірудің келесі шарты – бұл берілген соманы мақсаттық қолдану.
Денсаулық сақтау Министерствосының мекемесіне, егер несиенің мақсаты емдеуге бағытталса;
Білім және Ғылым Министерствосының мекемесіне, егер несиені алу мақсаты
Әр түрлі санаториилерге, туристік мекемелерге, егер несиені алу мақсаты
Магазиндерге, сауда-саттық мекемелерге, қандай да бір тауар үшін кәсіпорынға,
Қолма-қолсыз несиелендіру кезінде несиені мақсаттық қолданудың мониторингін жүргізу оңай
Келесі бірнеше шарттарды былай сипаттауға болады. Бұл несиені алуға
Несие тек жеке куәлік бойынша беріледі. Уақытша куәліктер, бейрезиденттік
Несиені тек салық төлеуші құжаты бар кезінде ғана беріледі
КСК-дан құжат, қарыз алушының тұрғылықты тұратын жерін, отбасының мүшелерін
Сонымен қатар несиелендірудің мерзімі және сомасы бойынша лимитттік шектеулер
Сонымен қатар жеке тұлғаның кепілі несиенің сомасы тек АҚШ-тың
АҚ «Казкоммерц Банктің» Теміртаудағы филиалында тұтынушылық мақсатта несиені берудің
Тәуекелдің пайда болуы, оның өсуі немесе төмендеу мүмкіндігінің келесі
Бірінші кезең. Есеп-айырусулық кассалық бөлімнің (РКО) деңгейінде
РКО клиенті РКО клиенті РКО
↓ ↓
РКО бақылаушы РКО бақылаушы РКО
_______________
РКО қаржылық бақылаушы
Екінші кезең. Казкоммерцбанктің аудандық филиалының деңгейінде.
ККБ АФ несиелендіру маманы
ККБ АФ заңгері
ККБ АФ басқарушысы
Үшінші кезең. Казкоммерцбанктің облысытық филиалының деңгейінде.
Төртінші кезең. ККБ деңгейінде.
Бірінші кезеңде тұтынушылық мақсатта несие алғысы келген адам есеп
Несиені алуға арызды толтыруды береді, онда несиенің мерзімі, сомасы,
Арнайы анкетаны толтыруға береді, онда клиенттің толық мәліметтері көрсетілген
Салықты төлешінің тіркелу номерінің және жеке кууәлігінің көшірмелерін түп
От-басының құрамының құжаттарын және соңғы он екі айлық еңбек
Кепіл кезінде, кепілділік мүлікке құжаттарды тексереді;
Барлық құжаттарды тексереді, арыз бен және анкета мен сәйкестілігін
Кепілдігі жеке тұлға болған кезде, оған да анкетаны толтыруды
Бірінші кезеңде несиелік маман әлуетті қарыз алушымен кездеспейді. Сондықтан
Екінші кезеңде «несиелік досьенің» қалыптасуы мен талдауы жасалады:
Несиелік маман барілген құжаттар бойынша баға береді, ол берілген
Келесі – бұл заңгер мен құжаттарды бағалау және әкімшілік
Жұмыс тек құжаттармен жүргізіледі, ол менің ойымша жүйенің жетіспеушілігі
Үшініші кезеңде несиелік досьені, несиелік комитетте несиені бері не
Төртінші кезең өзіне екі мүмкін болатын тәуекелдерді қосады –
Осылайша, несиені тұтынушылық қажеттіліктерде беру туралы шешімді қабылдаудың жүйесінталдай
Қорытынды
Қортындылай келе бітіру жұмысымның үлкен іс-тәжірибесінің маңызын айта кеткім
Нарықтық қатынастардың жағдайында пайда мен тәуекелдің деңгейін салыстырып отыру
Сонымен қатар банк өзінің қызметінің процессінде әр түрлі жиынтық
Сонымен қатар, барлық тәуекелдердің түрлері бір-бірімен байланысты және де
Жақсы таңдалған ішкі банктік лимиттер мен ережелер жүйесі, банктің
Тәуекелдерді басқарудың эфеективтілігі көбінесе ақпараттық жүйенің сапасына тәуелді болады.
Банкте тәуекелдерді басқару үшіе әр түрлі ақпараттар ағымы ұйымдастырылуы
Жоғарыда айтылғандарға негізделініп, мынадай қортындыға келуге болады:
Банк тұрақты және өркендеп дамуының кепілі болып нақты таңдалған
Банктік тәуекелдер проблемасына мұқият қарау және белгілі бір тәуекелдер
Банкаралық бәсекелестіктің күшеюі шартында банктік тәуекелдерді басқару әдістерін ең
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. Анализ экономической деятельности клиентов банка. Учеб.пособие. Под.ред. О.И.
2. Банковское дело. Под.ред. доктора экономических наук Г.С. Сейткасимова.
3. Бапковское дело: Стратегическое руководство. Рук. Проекта У. Гулд.,
4.Гаджиев Ф.Р. Управление валютными рисками.// Деньги и кредит. 1999г.
5. Осипенко Т.В. О системе банковской деятельности. // Деньги
6. Якоб Х.Р. и др. Управление кредитными рисками в
7. Филин С.А. Основные направления государственного регулирования кредитных рисков
8. «Управление банком» АО «Менатен – Информ» А.Д. Голубович,
9. Стратегия управления банкоскими рисками. Г.А. Новиков, Н.Р. Шалгабаева,
10. Современный коммерческий банк. Управление и операции. В.М. Усоскин.
11. Ильясов С.М. Управление активами и пассивами банков. //
12. Кулмагамбетов А.Р. Управление финансовыми рисками. // Рынок ценных
13. Положение о пруденциальных нормативах. 2002г.
14. Роуз П.С. Банковский менеджмент: предоставление финансовых услуг: Пер.с
15. Севрук В.Т. Анализ кредитоспособности СП в системе банковского
16. Севрук В.Т. Банковские риски. Москва 1998г.
17. Тюрина А.В. О кредитных рисках и возможностях кредитования.
18. Указа Президента Республики Казахстан от 31 августа 1995
19. «Банки Казахстана» №4 2005ж. 41б. Управление рисками. Спрысов
20. «Банки Казахстана» №4 2004ж. 26б. Подходы к управ
21. «Банки Казахстана» №3 2005ж. 6б. О системах управления
22. «Банки Казахстана» №6 2005ж. 34б. Управление банковскими рисками
23. «Банки Казахстана» №2 2005ж. 24б. Софинансирование как
3
РКО қаржылық бақылаушы
РКО қаржылық бақылаушы
РКО қаржылық бақылаушы
ККБ АФ
ККБ АФ
Несиелік комитет
ККБ ОФ
Несиелік комитет
ККБ ОФ
ККБ АФ
Несиелік маманы
Қарыз алушы
ККБ АФ
Несиелік маманы
Қарыз алушы
1. 17%
2. 14%
3. 20%
4. 21%
5. 16%
6. 6%
7. 59%
8. 23%
9. 36%
10. 26%
11. 24%
12. 32%
Қаз
ком мерц
банк
Қарызға алу бойынша тәуекел
Мемлекеттік тәуекел (аймықтық)
Қарыз алушылардың өзінің міндеттемелерін орындамау тәуекелі
Аударымдардың шектеулерінің тәуекелі
Шоғырландыру тәуекелі
Несиелік тәуекел
Қарыздардың негізгі сомасын төлемеу тәуекелі
Пайыздарды төлемеу тәуекелі
Қарыз алушыны ауыстыру тәуекелі
Операцияны тоқтату тәуекелі
Несиені қамтамасыз ету тәуекелі
Шығуы
Клиенттің орындауы
Перспективалардың ашылуы
Клиент сыртынан жолданған
Нарықты анықтау және мақсаттық нарықтар (өйткені олар стратегиялық жоспарларда
Несиені құру
Келісу
Келіссөз жургізу
Бағалау
Ұсыныс беруші қызметкер
Жоғары қызметкер
Шарттар мен мерзімдер
Өтеу
Ескертпелер
Қамсыздандыру
Басқалар
Мақсаты
Сома
Басқару
Көрсеткіштер
Құжаттар және өтеу
Құжаттар
Заңдық жобаларды құру
Құжаттарды қайта қарау
Кепілді тексеру
Қорғаушының келісімдерді тексеру
Басқалар
Өтеу
Расталған құжаттар
Дұрыс толтырылған құжаттар
Өтеу
Негізгі бөлігін
Пайыздарды
Қаржыны басқару
Жоспар бойынша өтеледі
Қаралмаған, күтілмеген міндеттемелер
Әкімшілік
Көрсеткіштер
Ескертпелер
Кепіл
Төлемшелер
Несиелердің көрінісі
Құтылу
Мерзімімінен бұрын табу
Саясат
Жоспарды басқару
Мерзімдердің өзгерулері
Өтеу бойынша басымдар
Заңдылық шарттар
Қайта құру
Шығындар
Қарыздың негізгі бөлігі бойынша
Пайыздар бойынша