Өндіріс факторлары


Жоспар
Кіріспе
1 Экономикалық жүйедегі өндірістің орны.
1.1 Өндіріс және оның ерекше формалары.
1.2 Өндіруші күштер және өндірістік қатынастар
1.3 Өндірістік функция
2 Қоғамдық өндірістің негізгі факторлары.
2.1 Өндіріс факторлары
2.2. Өндіріс факторындағы өнім сапасы
3 Кәсіпорын өнімдерінің сапасын талдау
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Тарихи дамудың қандай сатысында болмасын, адамзат қоғамында, адамдар
Өндіріс – адамдардың өмір сүру үшін қажетті материалдық
Материалдық игіліктерді өндіру тәсілі - өндірістік күштер мен
Бұндай өзара байланыс жұмыс күшіне ие адам бір
Өндірістік күштер бұл адамның өз өндірісі мен тұтынуы
Нарықтық экономикада табыстарды түсіндіру өндірістің барлық факторларын 4
Жер. Өндірістің тап осы факторыәкелетін табысты рента деп
Адам еңбегінің ресурстары. Ол ресурстардың көлемі биологиялық және
Кәсіпкерлік қабілеттер жеке топтарға бөлінеді. Олар қалыпты немесе
Капитал – ол күрделі игілік (ғимараттар, өндіріс құралдары).
Қазақстан Республикасы экономикалық даму кезеңінің жаңа белесіне аяқ
Бәсекеге қабілетті өнім кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігін қамтамасыз етеді,
Қазіргі нарықтық экономика негізінде шығарылған өнімнің сапасына басқалай
Экономикалық жүйедегі өндірістің орны.
Өндіріс және оның ерекше формалары.
Өндіріс - бұл қоғам дамуына қажет материалдық игіліктер
Өндіріс процесінде экономикалық өсудің бастапқы негізі қалыптасады. Бұл
Бастапқыда, алғашқы қауымдық қоғамда, адамдардың тіршілік әрекеттерінің барлығы
Адамдардың тұрмыс деңгейінің жақсаруы тамақ өнімдеріне, киімге және
Қажеттіктердің ерекшілігіне олардың «қайталанбайтығын» жатқызу керек:қандай ситуация болмасын,
Қандай жүйеде болмасын өндіріс қоғамның табиғатпен қатынасы,байланысы болып
Табиғат ресурстары – бұлар адамның өмір сүруінің табиғаттық
Табиғи ресурстар сарқылмайтын және сарқылатын болып бөлінеді. Сарқылмайтындар
Материалдық ресурстарға өздері өндірістің (еңбек құралдары жәнезаттары) нәтижесі
Қаржы ресурстары өндіріс процесі үшін қоғамның бөлгент ақша
Информациялық ресурстар – бұл автоматттанған өндірістің қызмет етуі
Экономикалық теория ресурстардың шектелуі абсолюттік және салыстырмалы деп
Абсолюттік шектелу көбінесе табиғи және еңбек ресурстарына тән
Өндіріс процесі бір мезгілде тұтыну процесінің болуын талап
Егер экономиканы өндіріс пен тұтынудың біртұтастығының нәтижесі деп
Егер табиғат заты өндірулен өтпей тұтынуға жарамды болса,
Өндіруші күштер және өндірістік қатынастар
Өндіріс – адамдардың өмір сүру үшін қажетті материалдық
Материалдық игіліктерді өндіру тәсілі - өндірістік күштер мен
Бұндай өзара байланыс жұмыс күшіне ие адам бір
Өндірістік күштер бұл адамның өз өндірісі мен тұтынуы
Өндіргіш күштер - бұл адам өзінің өндірісіне
Өндіргіш күштердің ішкі құрылымы болады. Олардың ішінің өндіріс
Өндіріс процесінде экономикалық және қатынастар қалыптасады. Өндіргіш күштер
Экономиканың қалыпты дамуы үшін өндіріс және тұтыну белгілі
Олардан басқа, қоғамның экономикалық даму барысында технологиялық потенциялды
Өндірістің қандайының болмасын, оның өзінің ерекше формалар ыболады.
Индустриалдыққа дейінгі өндіріс, бұнда ауыл шаруашылығы және қол
Индустриалдық өндіріс, бұнда ірі механикаланған машина өндірісі үстемдік
Постиндустриалдық (индустриалдықтан кейінгі) өндіріс, бұнда қызметтер, ғылым, білім,
К.Маркстың формациялдық бағытына сәйкес, өндіріс алғашқы қоғамдық, құл
Өндірістік функция
Өндіріс факторының қандай болмасын жиынтығымен, осы жиынтық арқылы
Тапсырылған өнім көлемін өндірудің көп варианты болатынын өндірістік
Егер өндіріс факторларының, немесе, ресурстардың барша жиынтығын еңбектің,
Q = F(L, K, N),
бұнда Q – берілген технологиялда және еңбектің L,
Материалдық игіліктерді жасап шығаратын процесс өндіріс деп аталады.
Айтқандай, өндіріс дегеніміз тікелей тұтыну үшін, немесе, өндірісті
Игіліктерді дайындауға қатысатын факторларды анықтап білу маңызды мәселе
Марксистік теория факторларға жұмыс күшін, еңбек заттарын, еңбек
Қашан болсын, өндірістің жеке факторына жұмысшы күші яғни
Өндірістің заттық факторына барлық құрал-жабдықтардың жиынтығы жатады.
Жеке және заттық факторлар өзара байланыстың күрделі жүйе
Маржиналистік теория өндіріс факторларын төрт топқа бөледі: жер,
Жер табиғи фактор деп қаралады. Ол адамның іс-әрекетінің
Өндіріс факторларының қатарына тауар мен қызметтер өндіруде пайдаланатын
Еңбек – игіліктер дайындауға және қызметтер көрсетуге бағытталған
Жеке адамның біліміне, кәсіби дайындығына, тәжірибесіне, денсаулығына сәйкестенген
Кәсіпкерлік іс-әрекет – бұл өндірістің ерекше факторы. Осы
Кәсіпкерлік қабілет – адам капиталының ерекше түрі. Бұл
Өндіріс факторларын топтастырудың айырмашылықтары:
Марксистік теория бойынша, өндіріс факторлары экономикалық категория ретінде
Маржиналистер капитал деп еңбек құралдары мен заттарын түсінеді,
Маржиналистер кәсіпкерлік іс-әрекетті өндіріс факторы деп таныса, марксистер
Жалпы айтқанда, факторларды топтастыру айырмашылығының себебі – қоғамдық
Өндіріс факторлары қоғамның даму прцесінде өзгері тұрады, сондықтан
Осы екі фактордың пайда болуы, осы замандағы ғылымның
Бүгінгі өндірісте өндірістің экологиялық факторының маңызы өсіп келеді.
Факторларды талдауға қортынды жасай келе мына жағдайды тағы
Кәсіпкер өндіріс шығындарын төмендету қажет екенін мойындай отырып,
Топтастыру қандай болса да, түбінде өндіріс факторлары өнім
Q=F(A),
Q – өнім
A – өндіріс факторы
F – функция
Бұл жағдайда өнім бір фактордың функциясы болып табылады.
фактор қолданылмайды;
оның мүмкіндігінің бір бөлігі қоладанылады;
өнімнің үйлесімді оптималды санын өндіруге қолданылады;
өнімнің тым көп санын өндіруге қолданылады;
Факторларды өнім өндіруге қолданудың шексіз көп вариантын график
Y
y
y
y
y Х
х х х х
Х –Х – А – фактордың пайдалану дәрежесі
У – У - өндірілетін өнімдер саны.
Фирмалардың практикалық іс-қимылында факторларды әр түрлі комбинацияда пайдалануда
Қорытынды мынау: өндіріс факторын жақсы пайдалану, осы өндіріс
Еңбек өнімділігі = Q\T,
бұнда Q – жасалған өнімнің саны натуралдық немесе
Өндіріс факторындағы өнім сапасы
Соңғы кездерге дейін кәсіпорындарда сапа
Сапасы төмен өнім өндірісінің негізгі факторлары мыналар:
Сапасы төмен өнім өндірісінің себептерін шешу өнім сапасын
Өз курстық жұмысымда мен сапа жүйесіне арналған «Сапа»
Республикалық «Сапа» бағдарламасы «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000-2002
«Сапа» бағдарламасы отандық тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің бәсекеге
Бағдарламаның негізгі мақсаты Қазақстан Республикасының кәсіпорындарында сапа жүйесін
Сапа саласындағы мемлекеттік басқару республикада нормативтік құқықтық, экономикалық
Сапа саласында мемлекеттік басқарудың экономикалық нысандары, ұсынылған шығарылатын
Сапа саласындағы заңнама нормаларын тауарлар, жұмыстар мен көрсетілетін
Ұйымдастырушылық-билік ету нысандары өнімдердің сапасын арттыру мен бәсекеге
Бәсекелесу қабілеті мен өнім сапасы проблемаларын шешудегі табысқа
Тауарлар сапасын бақылау және сынау әдістерін жетілдіру, жаңа
Сапа проблемаларын шешудегі табыстың міндетті шарты ─ практикалық
Сонымен, өнім сапасын жоғарлату сала өндірісінің даму
─ отандық тауар өндірушілер өнімнің сапасын халықаралық
─ сыртқы нарыққа отандық тауарларды шығару және олардың
─ тамақ өнімдерінің адам өміріне қауіпсіздігін, оның сапаның
─ өндірістік саласына қатысты өндірістік және ғылыми-зерттеу мекемелердің
─ құрамында витаминдері, майлы қышқылдары, минералдық заттары бар
─ отандық қалыптасқан дәстүр бойынша халықтың тұтыну ерекшеліктеріне
─ өнімнің сапасын жоғарлатуда және адам өміріне қауіпсіздігін
─ өнімді дайындау мен өңдеуде отандық және шетелдік
─ инновациялық озық үлгідегі құрал-жабдықтар мен қондырғыларды енгізуге
Кәсіпорын өнімдерінің сапасын талдау
«Баян Сұлу» акционерлік қоғамымен 2004 жылы 9388 тонна
Кәсіпорын маркетингтік стратегиясының мақсаты ─ әдемі орауышта
Біз қарастырып отырған кәсіпорынның техникалық-экономикалық көрсеткіштер төмендегі 1
1-кесте. «Баян Сұлу» АҚ-ның 2003-2004 ж.ж. негізгі қаржылық-шаруашылық
Көрсеткіштер атауы 2003ж, мың тг 2004ж, мың тг
Өткізілген дайын өнім көлемі 511078 795512 284434
Өткізілген дайын өнімнің өзіндік құны 421861 614756
Жалпы табыс 89217 180756 91539
Кезең шығындары 42636 120771 78135
с.і.:
Жалпы және әкімшілік шығындар 32760 34647 1887
Өткізу шығындары 1688 83986 82298
Пайыз шығындары 8188 2138 -6050
Негізгі қызметтен түскен табыс 46581 59985 13404
Негізгі емес қызметтен түскен табыс 1296 1353 57
Салыққа дейінгі негізгі қызмет табысы 47877 61338
Корпоративтік табыс салығы 14363 18402 4039
Салықтан кейінгі негізгі қызмет табысы 33514 42936
Таза табыс 28605 41348 12743
«Баян Сұлу» фабрикасындағы өсім (активтердің ұлғаюы) кәсіпорын қызметінің
3-кесте «Баян Сұлу» АҚ-ның кірістер мен шығыстары
Көрсеткіштер 2003 2004 Ауытқу
Өткізуден түскен табыс, барлығы: 1535390 1682056 110%
с.і:Кондитерлік өнімдер 1529644 1663164 109%
Шығындар 1435349 1559916 109%
Жөндеу жұмыстары 34788 41233 119%
Амортизация 23764 25263 108%
Еңбекақы 116561 133668 115%
с.і: сапаны ынталандыруға кеткен шығындар,% 15 20 5%
Таза табыс 100041 122140 122%
3-кестенің мәліметтері біз қарастырып отырған кәсіпорынның кондитерлік өнімдердің
Өнім сапасын өздігінен енгізетін шаруашылықтар кейбір қиыншылықтарға ұрынады.
Республиканың кәсіпорындарда қолданылатын кондитерлік
─ Стандартпен және нормативтік-техникалық құжаттамамен орындаушыларды,
─ Өнім сапасын жақсартудағы ғылыми-техникалық жетістіктері туралы ақпараттың
─ Өндірістің жаңа тиімді техникаларын құру; өнеркәсіптік негізде
─ Кондитерлік өнім сапасын және оның есебін болжау;
─ Материалдық-техникалық базаны құру;
Заңдық-құқықтық қамсыздандыру;
Өнім және жұмыс сапасын бақылау;
Жоғары сапалы өнімді өндіруді материалдық ынталандыру;
Кондитерлік өнімнің тауарлық өңдеу, сақтау және тасымалдау.
Кондитерлік өнімдердің сапасы
Өндіріс стадиясы
Өндіріс ресурстары
↓
Өндіріс құралдарының
сапасы
↓
Еңбек сапасы
↓
ынталандыру
↓
Тауарлық өңдеу және өткізу стадиясы
↓
Фабрикалық лаборатория
Транспорттау
Экономикалық қарым-қатынастар
Сапаны бақылау
Стандарттау және сертификаттау
жүйесі
Баға қалыптасу мен кредиттеу жүйесі
Ақау үшін экономикалық жауапкершілік
жүйесі
1-сурет. Кәсіпорында кондитерлік өнімнің сапасына әсер ететін факторлар.
2-кесте «Баян Сұлу» АҚ-ның ассортименттегі өндіріс бойынша мәліметтер
Өнімдер атауы
2003 жыл үлес салмағы нат
көлемі тн сомма мың
көлемі тн сомма мың тг орт. баға мың
карамель глазирленген 644 110455 171,51 6,84
карамель глазирленбеген 2835 488621 138,07 37,59 3212
кәмпиттер
глазирленген 1206 323075 267,89 12,81 21,21 1557
глазирленбеген 1755 273130 155,63 18,64 17,95
барлығы: 2961 596205 201,35 31,45 39,19 3095
мармелад 101 19796 196 1,07
ирис 326 57645 176,83 3,46
драже 121 17685 146,16 1,29
печенье 675 71010 105,2 7,17 4,67
вафли 168 268045 158,19 12,92 17,62 145,19 276134
шоколад 4 1800 450 0,04 0,12
торттар 1 247 247 0,01
барлығы: 9415 1521393 161,59 100 9388 1788005 190
2-кестенің мәліметтері бойынша біз «Баян Сұлу» фабрикасының ассортименті
Глазирленген карамель өнімі бойынша талдау жасайтын болсақ, 2003
Қорытынды
Экономикалық теория адамдардың мінез-құлқын зерттейді, адам өзінің еңбегінің
Өндіріс – адамдардың мақсатты шектеусіз қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған
Өндіріс ресурстары – бұл тауарлар мен қызметер жасау
Өндіріс факторлары – бұл өндіріс процесіне ресурстардың алуан
Өндіріс факторларының нарығы ресурстарға деген сұраныс өндірістік қайталама
Капитал - өндіріс факторлары жүйесіндегі материалдық және қаржылық
Еңбек – тікелей өндіріс процесімен айналысатын халықтың белсенді
Кәсіпкерлік – «еңбек» факторының бір түрі, табысты өндіріс
Өндірістік күштер бұл адамның өз өндірісі мен тұтынуы
Өндіріс процесінде өндірістік күштер мен өндірістік қатынастар өзара
Пайдаланылған әдебиеттер:
1) Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә.
Алматы: Экономика, 2003ж.
1) Жолдасбаева Г.Ө.
Алматы: Экономика, 2002ж.
3) Әмірбекұлы Е.
«Өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру механизмін қалыптастыру»
Алматы, 2004ж.
4) Мәуленова С.С, Бекмолдин С.Қ.
Алматы: Экономика 2003ж.
5) Осипова Г.М.
Алматы, 2002ж.
6) Әкімбеков С, Баймұхаметова А.С., Жанайдаров У.А.
Экономикалық теория
7) Шүменов З.Ш., Сүйіндіков Ж.С., Жаңағұлов А.Ш.
Экономикалық теория
8) Есқараев Ө.Қ.
Қазақстан республикасының нарығын мемлекеттік реттеу
Алматы: Экономика 2007ж
3