МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 4
1 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУДЫ БАСҚАРУ 6
1.1 Қоршаған ортаның ластануына себепші зиянды заттар 6
1.2 Қоршаған ортаны бағалаудың экономикалық көрсеткіштері 13
1.3 Қоршаған ортаны қорғау ақпаратымен қамтамасыз ету 16
2 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ ЖЕР БЕТІНДЕГІ МОНИТОРИНГ ЖҮЙЕСІ 19
2.1 Экологиялық өндірістік мониторингке түсінік және оның міндеттері 19
2.2 Мониторинг жүйесін топтастыру 20
2.3 Мамандандырылған автокөлік кәсіпорыны туралы мәлімет 26
2.4 Зиянды заттарды қоршаған ортаға шығару моделін сипаттау 27
2.4.1. Зиянды заттардың қоршаған ортаға шығарылуын есептеу тәсілі 28
2.5 Экологиялық өндірістік мониторинг бойынша қортындылау 45
3 ҚОСЫМША БАҒДАРЛАМАНЫҢ ӘЗІРЛЕНУІ 47
3.1 Visual Basic объектті –бағытталған бағдарламалаудың құралы іспетті 47
3.2 Visual Basic тіліндегі бағдарламаның жазылуы 48
ҚОРЫТЫНДЫ 55
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 58
А Қосымша 58
Load Form2 59
End Sub 61
Ә ҚОСЫМША 62
Б ҚОСЫМША 63
В ҚОСЫМША 64
Г ҚОСЫМША 65
Е ҚОСЫМША 67
З ҚОСЫМША 69
И ҚОСЫМША 71
THE SUMMARY
The tool control of emissions of polluting substances lead
Results of ecological industrial monitoring total size of emissions
As now the problem of ecological industrial monitoring actual,
The models have the big meaning and organizing of
АННОТАЦИЯ
В дипломной работе рассматривается проведенный производственный экологический мониторинг в
В задачу производственого мониторинга входит оценка состояния производственных участков
Разработана программное приложение в среде Visual Basic 6.0.
АНДАТПА
“Алматы почта үйі” Алматы филиялы, мамандандырылған автокөлік кәсіпорында жүргізілген
Кәсіпорын участогы 2003 жылғы арналған зиянды заттарды шығару көздерін.
Сонымен бірге өндірісте жүргізілген мониторинг бойынша қоршаған ортаның ластану
КІРІСПЕ
Ғылым мен техниканың прогресивтік өрлеу қарсаңында қоршаған ортаны қорғау
Өндіргіш күштердің күннен күнге дамуына байланысты табиғат байлығын экология
Бұл жағдайды алдыңғы қатарлы дамыған елдер баяғыдан бері түсінді.
Дүние жүзіндегі рынок бойынша табиғатты қорғауды қамтамасыз ететін зиянсыз
Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін технологиясы бар мемлекеттің келешегі зор.
Сонымен қатар, еске сақтайтын жағдай – экологияға зиянын тигізетін
Келешектегі урбанизацияланудың өсуі, сонымен қатар іштен жанатын двигательді көліктердің
Автомобильдердің дизель двигателлдерінен шығатын қолданылған газдың ауа кеңістігін ластауымен
Тіптен техникалық ахуалы жақсы деген жаңа дизельдерінен өзі ауаны
Яғни, зиянды заттардың ауаға, суға, топыраққа таралуын азайтып, қоршаған
Қоршаған ортаны қорғау дегеніміз адамдардың қоршаған ортадағы табиғаттың
Диплом жұмысымның мақсаты – қоршаған ортаның өндірістік мониторингін шығару.
Оған негіз ретінде Алматы қаласындағы АФ “Алматинский почтамт”,
Диплом жұмысым үш бөлімнен тұрады:
бірінші бөлімде қоршаған ортаны басқару, техникалық көрсеткіштер, қоршаған ортаның
екінші бөлімде мониторингтің түсінігі мен міндеттері және қоршаған ортаның
үшінші бөлімде қоршаған ортаның ластанған жағдайын бақылап, тексеріп, бағалап
1 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУДЫ БАСҚАРУ
1.1 Қоршаған ортаның ластануына себепші зиянды заттар
Қоршаған ортаны қорғау- адамзат қоғамының өмір сүруіне қалыпты жағдай
Қоғамдық өндірісті дамыту қарқыны, планетада халық санының күрт өсуі,
- табиғи жүйенің қарқынды пайдаланылуы, одан зор көлемде табиғи
- ландшафтардың жаппай техногендік өзгеріске ұшырауы (қалалардың өсуі, инфрақұрылымның
биосфера мен космоста өтетін активті техногендік процестер, лоардың энергиямен
адамдардың планета бетін мақсатты түрде өзгеруі және кейбір табиғи
Аталған факторлар экожүйе организміне тікелей әсер етуі де немесе
Қоршаған ортаға антропогендік ықпал ету әсіресе қалалар мен өнеркәсіп
Қаладағы қоршаған ортаны қорғау мен сауықтыру халық шаруашылығын дамытудың
Қоғам мен табиғаттың ара қатынасында қала ерекше орын алады.
Қазіргі өнеркәсіп қалалары өте күрделі әлеуметтік – экономикалық және
Қаланы, адамдарды қоршаған ортаның басты формасы ретінде қарастыру, әлемдік
Қаланың әлеуметтік функциясында тыныс – тіршілігінің әлеуметтік бағытына, әсіресе
Экономикалық тұрғыдан алғанда қаланы қоршаған ортаның қалыптасуы, халық шаруашылығы
Қаланы қоршаған ортаның сапасын қарастырған кезде экологиялық – экономикалық
Қоршаған орта сапасы табиғи жағдайдың адамның және басқа да
Сандық көрсеткіштің сапалық көрсеткішке және керісінше, алмасуының алғы шарты
Өзінің тіршілік әрекеті үшін қоршаған ортаның әр түрлі элементтерін
Сыртқы ортаның өндіріс процестеріне қатысу сипаты мен дәрежесінің және
Адамдарға , өсімдік немесе жануарлар әлеміне әсер ететін антропогендік
Қоршаған ортаны ластау ауқымына қарай жергілікті аймақтық және әлемдік
Мәселен ауаны өндіріс мақсатында пайдаланғанда, ежелден атмосфераның алғашқы сапасын
Қазір атмосфераның зиянды заттармен ластанғандығы соншалық, сол
Қазіргі индустрия өндірісті тұтастай кең байтақөңірдің табиғатына едәуір әсер
Осы уақытқа дейін табиғи қоршаған ортаның антропогендік әлемдік ластануының
атмосфераға техногендік жылудың, көмірқышқыл газының және аэрозольдық қоспалардың түсуіне
атмосфераға фреондардың, азот тотықтарының және басқа да кейбір
табиғи орта мен биосфераның радиоактивті заттармен, ауыр металдармен және
теңіздердің атмосфералық жауын – шашынмен, өзен суларымен, жер бетін
ластайтын заттардың атмосфера арқылы тым алысқа таралуы және қышқыл
Сонымен, қоршаған ортаға антропогендік ықпал ету ауқымына және осыдан
Алайда ерекше атап көрсететін жайт: қоршаған орта – басқару
Қазақстан Респудликасындағы және ТМД елдеріндегі экологиялық ауыр жағдайларға көліктердің
Жалпы алғанда көліктердің ортаға тигізетін әсері төмендегідей.
1) Зор көлемдегі жұмсалатын табиғи ресурстар өндірісте шығарылатын
2) Жаңартылмайтын табиғи ресурстардың көліктерді пайдаланудағы көп мөлшерде жұмсалуы
3) Аса үлкен көлемдегі энергоресуртардың жұмсалуы мен жанармайдың
4) Табиғи ортаның шумен, жылулық вибрациялық сәулелермен ластануы адамдардың
5) Бөлініп шыққан көміртегі тотығы, азот тотығы, күкірт ангидриті
7) Көліктерді жуу және басқа да қажеттерге суды пайдалану
Қолданылған газдың құрамында көмірқышқылы азот және судан басқа да
Қос тактілі көлік двигательдерінен бөлініп шығатын зиянды заттар, төрт
Автомобиль көлігінің қала ішіндегі жұмысы кезінде зиянды заттардың бөлінуі
1.2 Қоршаған ортаны бағалаудың экономикалық көрсеткіштері
Қазіргі жағдайда қоршаған орта тазалығын табиғаттың тегін сыйы ретінде
Біріншісіне: тікелей ластану көзіне, немесе басқа жақтан келген агенттер
Қоршаған ортаға зиянды заттардың түсуін азайту шараларына жұмсалатын шығындар:
технологиялық процестерді жетілдіру, қаладағы шамалы технологияны енгізу;
пайдаланылатын ресурстардың құрамын өзгерту, сапасын жақсарту (мәселен, пайдаланатын отыннан
тазарту қондырғыларын орнаиып, одан жиналған қалдықтарды пайдаға асыру;
шикізаттың жан-жақты пайдалану;
өндірілуі ортаны ластауға ұшырататын ресурстарды барынша тиімді пайдалану;
метеорологиялық жағдай қолайсыз болған кезде ластануды бақылау және қоқыстың
ғылыми-зерттеу жұмыстарын тиянақты жүргізу, соның нәтижесінде жоғарыда аталған шараларды
Қоршаған ортаға зиянды заттардың түсуін азайтуға, бейтараптауға немесе мүлде
- көмілген немесе консервіленген қоқыстарды бейтараптау;
реципиенттерді пайдаланар алдында қоршаған орта элементтерін тазарту, өнеркәсіп ғимараттарына,
- өнеркәсіп орындары маңайына санитарлық қорғау аймағын орнату, қалалар
- өнеркәсіп оындары мен автотранспорт магистральдарын тұрғын халықтар мен
- қала құрылысын шуы аз болатындай етіп жоспарлау.
Ортаның ластануы реципиенттерге қолайсыз әсер етіп, адамдар арасында аурудың
Қоршағн ортаның ластануы халық шаруашылығында екі түрлі шығынның пайда
Осы екі жиынтығы халық шаруашылығына келтіретін экономикалық зиян деп
- қоршаған ортаның ластануы салдарынан ауруға шалдыққан адамдарға медициналық
- еңбек өнімділігін төмендеуінен өндірілмеген өнімді, сондай-ақ қоршаған ортаның
- ортаның ластануынан коммуналдық-түрмыстық шаруашылыққа қосымша қызмет көрсетуге;
- ортаның ластануына байланысты жер, су және басқа да
негізгі қорларға ластанудың әсер етуінен өнеркәсіп өнімінің кемуін өтеуге
Шығын құрамында сонымен қоса қайталап ластанудан болатын шығындар да
Қоршаған ортаның ластануынан болатын зиянды нақтылы және потенциалды деп
1.3 Қоршаған ортаны қорғау ақпаратымен қамтамасыз ету
Қоршаған ортаны қорғау мәселелерін шешуде орта күйі туралы
Табиғатты қорғау туралы ақпарат жүйесі жергілікті, ұлттық аймақтық және
Қоршаған ортаны қорғау проблемаларын ойдағыдай шешеу көп жағдайда оның
Бұл шаралардан неғұрлым жетілдірілгені техникалық, ал едәуір шамалы жетілдірілгені
Мониторингтің күрделі тізбегіндегі ең осал буын – қала мекендеріндегі
1.1-суретте қалалық мекендерде экологиялық мониторингті ұйымдастыру туралы жалпы түсінік
Қоршаған ортаға биокомплекстің жауап реакциясы бүкіл ықпал ететін оң
Экологиялық мониторингтің схемасы өз бақылауындағы жүйенің кіріс және шығыс
Қоршаған ортаны қорғау басқармасының міндетіне тиісті құралдарымен ортаны экологиялық
Экологиялық мониторинг, өзінің негізгі мақсаты – қаланы қоршаған ортаның
Қазіргі кезде дүние жүзінің көптеген қалалары мен өнеркәсіп орталықтарында
2 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫҢ ЖЕР БЕТІНДЕГІ МОНИТОРИНГ ЖҮЙЕСІ
2.1 Экологиялық өндірістік мониторингке түсінік және оның міндеттері
Экологиялық мониторинг – табиғи құбылыстардың және антропогендік
Табиғи және антропогендік әсерлердің ерекшеліктері жеткілікті. Антропогендік әсердің деңгейін
Табиғи факторлардың әсеріне биосфера жағдайының үздіксіз өзгеруі қайтадан әдетте
Табиғи факторлармен салыстырғанда антропогендік факторлар биосфераның жағдайын аз уақыттың
Биосфераның абиоталық құрамының антропогендік өзгеруін және осы өзгерістерге биоталардың
Антропогенді әсерлердің экологиялық мониторингтің негізгі міндеттері:
- антропогендік әсер тигізетін көздерді бақылау;
- антропогендік әсер факторларын бақылау;
- антропогендік фактролардың әсерінен табиғи ортада жүретін процестерді және
- табиғи ортаның физикалық жағдайын бақылау;
- антропогендік факторлар әсерінен табиғи ортада болатын өзгерістерді болжау
2.2 Мониторинг жүйесін топтастыру
Экологиялық мониторинг үш сатыдан тұрады: жағдайды бақылау, бағалау және
2-сурет. Мониторинг схемасы
Мониторинг объектілеріне атмосфера, атмосфералық жауын – шашын, құрғақ жердің
Бақылау объектілері келесі түрлерге бөлінеді: атмосфералық, ауалық, гидросфералық (жиынтықты
Мониторинг жүйесі факторларға, көздерге және әсер ауқымына байланысты да
Әсер факторларының мониторингі - әртүрлі химиялық ластағыштардың (ингрдиенттік мониторинг),
Ластағыш көздердің мониторингі – нүктелі стационарлы көздер (заыттардың мұржалары),
Әсер аумағына байланысты мониторинг кеңістік жәнеуақытша мониторингтерге
Мәліметтерді ортақтастыру сипаттамасына қарай мынадай мониторинг жүйелерін құрайды:
- ғаламдық (биосфералық) – халықаралық ынтымақтастық негізінде Жер биосферасындағы
- базалық (фондық) – жалпыбиосфералық, табиғи құбылыстарды бақылау;
- ұлттық – бір меғмлекеттің шегінде арнайы құрылған органдар
- аймақтық – халық шаруашылығын қарқынды игеру барысында ірі
- жергілікті (локалды ) – елді мекендерге, өнеркәсіп орталықтарында,
- импактылық – ерекше қауіпті зоналар мен жердргі аймақтық
Дүние жүзінің 140 елі қатысатын қоршаған орта мониторингінің ғаламдық
- қоршаған ортаның жай – күйініңхалықаралық мониторингі мен бағалануын
- мониторингтің жаңа станцияларын құруда көмек көрсету;
- атмосфера мен климаттың жай – күйі, қоршаған ортаның
Ғаламдық жүйенің негізгі атқаратын міндетіне геоақпараттық жүйелердің технологиялар негізінде
Ғаламдық мониторинг Жердің барлық табиғи жүйесінің қазіргі жағдайын бағалауға
Локалды мониторингті жүзеге асыратындар тұрақты, жылжымалы немесе шырақ астындағы
Мониторинг жүйесін қолданылатын тәсілдерге (физикалық – химиялық және
Химиялық мониторинг – атмосфераның, жауын – шашынның, жер беті
Физикалық мониторинг – қоршаған ортаға физикалық процестер мен
Биологиялық мониторинг – биоиндикаторлар көмегімен жүргізілетін мониторинг (яғни ортаның
Экобиохимиялық мониторинг – қоршаған ортаның екі құрам бөлігін (химиялық
Дистанциялық (аралық) мониторинг – зерттейтін объектілерді барлауға және
Топтастыру принціпіне қарай әртүрлі мониторинг жүйелері бар.
Олардың ішінде түрлі қажетті ең жарамды болып саналатын қоршаған
Қоршаған ортаның құрама экологиялық мониторингі – бүұл қоршаған табиғи
Қоршаған ортаның құрама экологиялық мониторингі мынадай түрде атқарылады:
- бақылау объектісін белгілеу;
- бақылауға белгіленген объектіні тексеру;
- бақылау объектісіне информациялық модель құрастыру;
- өлшеуді жоспарлау;
- бақылау объектісінің жағдайын бағалау және оның информациялық моделін
- бақылаудағы объектінің жағдайының өзгеруіне болжам жасау;
- мәліметтерді қолдануға ыңғайлы түрде дайындап қолданушыларға тапсыру.
Құрама экологиялық мониторингтің мақсаты жинақталып алынған мәліметтерді негізге алып:
1) адам тіршілік ететін ортаның және экожүйелердің жағдайын сипаттайтын
2) осы көрсеткіштердің өзгеруі себептерін анықтау және осы өзгерістердің
3) зиян тигізілмей тұрып, қолайсыз жағдайлардың болмауын алдын-ала ескертетін
Қоршаған ортаның жер бетіндегі мниторинг жүйесін И.П.Г ерасимов
Қазақстанда бірнеше ведомствалық мониторинг жүйелері қызмет атқарады, мысалы, қоршаған
Экологиялық мониторнг жүйесі арқылы алынған мәліметтер дұрыс қолданылса, табиғатты
Мониторинг зерттеулерінің негізгі бағытына қошаған орта сапасына баға беру
Экололгиялық мониторингтің бірлестірілген жүйесін ұйымдастырған кезде оның құрамына кіргізуге
Сонымен бірлестірілген экологиялық мониторингтің болуы экологиялық ережелер мен нормаларды
2.3 Мамандандырылған автокөлік кәсіпорыны туралы мәлімет
“Алматы почта үйі” Алматы филиалындағы мамандандырылған автокөлік кәсіпорыны жүйелі
АФ “Алматы почта үйі” мамандандырылған кәсіпорын аумағы, Әуэзов ауданы,
Емдеу мекемесі, санитарлық-қорғау аумағы, демалыс орны және су айдыны
Кәсіпорын қала бойынша почта тарауымен шұғылданады. Кәсіпорын балансында 70
Кәсіпорын орналасқан аумақ 2,2 га, құрылыс мекемесі 50% территорияны
Кәсіпорын атмосфераны ластау қауіптілігі бойынша санатқа (категорияға) жатады.
Санитарлық қауіптілік класы СН 245-71-V, қалыптылық көлемі С33-100 м.
Кәсіпорын селитебналық аумақта орналасқан, жақын маңдағы тұрғын үйдің жақындығы
Кәсіпорын орталықтандырылған жылу жүйесімен қамтамасыз етілген.
Суды пайдалану, суды жіберу ГКП “Водоканал”-мен келісілген.
Кәсіпорын почта жүктерін тасуға, сақтауға, жөндеуге, өзінің автомашиналарына қызмет
Кәсіпорын балансына 70 жүк және жеңіл машина бар.
50 машина пайдаланылуда. Барлық машина бензинмен жұмыс істейді.
Қазіргі уақытта кәсіпорында қызмет көрсету орны:
1. Жөндеу шеберханасы құрамында
техникалық құрал-жабдықтар және ұсақ-түйек автотранспортты жөндеу участогы;
аккумуляторды зарядтау және жөндеу;
карбюраторлық участок – жылу аппаратураларын сынақтан өткізу;
токарлық участок – темір кесетін және жонатын станоктар;
дөңгелектің геометриясын қалыпқа келтіру участогы;
вулканизациялық участок – автомашинаның покрышкасын жөндеу.
2. Жүк көлігін жөндеу шеберханасы құрамында:
кузов (шаңақ) участогы – электрмен және газбен дәнекерлеу;
сырлау орны – ашық алаң
3. Гараж диагностика қатысымен.
2001 жылға арналған келісім бойынша кәсіпорында 14 ластанған заттарды
Ластанған заттар тізімі, кәсіпорының шығарылған көздері 2-кестеде көрсетілген.
Кәсіпорында бақылаудың графика-жоспарымен келісе отырылып, шығарылған ластанған заттардың ЗШМ
2.4 Зиянды заттарды қоршаған ортаға шығару моделін сипаттау
W = GҚ + ТБ
Мұнда: W-1 автомобильдің 1 тәулік бойынша 5 км/сағ жүру
GҚ – жүру қашықтығы;
ТБ –тәулік бойынша барлығы;
Т = GЖ * КБ
Мұнда: Т-автомобильдің қорғау уақыты;
КБ –барлық автомашиналар;
V = KЖ * СЖ
Мұнда:V-1 машинаға жұмсалған бензин
КК –100 км жолға жұмсалған жанармай;
СК –1 тәулік бойынша жүру;
V = KЖ *КБ
Мұнда: КБ –барлық автомашиналар;
V = КЖ* СЖ
Ж = S * KЭ
Мұнда: Ж-жалпы ластанған заттарды шығару;
S-меншікті күкірт қышқылы;
КЭ – жұмсалған электролит;
М = В * ТЖ
Мұнда: М-максимальды ластанған заттарды шығару;
В-жалпы ластанған заттарды шығару;
ТК –жұмыс уақыты;
Ж = (A-M) * Э * Ш
Мұнда: А-дәнекерлік аэрозоль;
М-марганец дитотығы;
Э-электродтың жұмсалуы;
Ш-меншікті шаңның бөлінуі.
М = (A-M) * Э * Ш
2.4.1. Зиянды заттардың қоршаған ортаға шығарылуын есептеу тәсілі
2003 жылғы бақылау қорытындысы бойынша шығарылған зиянды заттардың көлемін
Тексеру кезінде атмосфералық ауаға бөлінген зиянды заттардың ластау көзінің
H – биіктік, м;
D – диаметр,м;
F - аудан,м;
T – температура, (C;
W – ауадағы газ ағынының жылдамдығы, м/с;
V – көлем ГВС, м3 /с.
Ұйымдасқан ластау көздеріндегі ластаушы заттарды топтау өлшем құралымен анықталды.
№ 1,2,3 Ластау көзі.
Техникалық жөндеу (ТЖ) орнына жыл бойы 780 автомашина
Зиянды заттардың бөлінуі автомашиналардың двигательдерін қыздырғанда манёвр жасау кезінде
Ластау көзін шығару мөлшері:
H=11,0 м,
D=0,4 м,
Жұмыс уақыты: Тәуліктегі 1-ші ауысым; ТЖ орнына
Есептеу бойынша:
двигательді қыздыру уақыты
манёвр жасау уақыты
шығу уақыты
қоршалған жайдан (бокстан) шығу уақыты
жүру қашықтығы
Бір тәуліктегі двигательдің жұмыс істеу уақыты:
- қоршаған жайға кіру уақыты
- манёвр жасау уақыты
- тәулік бойынша барлығы
- жыл бойынша барлығы
1 автомобильдің 1 тәулік бойынша келтірілген жүру жылдамдығы
0,09+ (8,5*5)/60=0,710 км.
автомашинаның қозғалу уақыты:
t=0,710*780/5=110,5 сағ/жыл.
км жолға әрбір машина 23 л (16,8 кг) жанармай
1 машинаға жұмсалатын бензин:
(1*16,8)*0,710/100=0,119 кг
сонда жыл бойына жұмсалатын бензин:
0,119*780/1000=0,093 т/жыл. құрайды.
Отынды жұмсауға байланысты зиянды заттардағы шығарудағы есеп, келесі 1-кестеде
1-кесте
Отын түрі Жұмсалған отын G, т/жыл
Заттың атауы Жеке тастама т/т отын Тастама көлемі М=м*G,
Бен
Зин 0,093 Көміртегі тотығы
Көмірсутегі
Формальдегид
Ыс
Бензапирен
Күкірт дитотығы
Азот дитотығы
Акролеин 0,420
0,046
0,001
0,0011
0,0000001
0,002
0,027
0,0002 0,03096
0,0043
0,000093
0,00010
0,93*10-8
0,00019
0,0025
0,00002 0,175
0,019
0,0004
0,00045
0,4*10-7
0,0006
0,0122
0,00008
Зиянды заттарды шығару көлемі үш ластау көзіне бөлінеді.
Бір реткі максимальдық (секунттық) зиянды заттардың шығару автомашинаның гараждан
1 автомобиль 5 км/сағ жылдамдықпен жүріп өткенде:
0,09+(8,5*5)/60=0,710 км.
Жұмсалған жанармай есебіне байланысты шығарылған зиянды заттар кестесі төменде
2-кесте
Отын түрі Жұмсалған отын
G, г/с Заттың атауы
Меншікті ластау көзі, г/г жанармай
Ластаудың шығарылуы г/с
Лимит г/с
Бен
зин
0,033
Көміртегі тотығы
Көмісутегі
Формальдегид
Ыс
Бензапирен
Күкірт дитотығы
Азот дитотығы
Акролеин
0,420
0,046
0,001
0,0011
0,0000001
0,002
0,027
0,0002
0,01386
0,0015
0,000033
0,00004
0,11*10-8
0,00007
0,00089
0,000007
0,239
0,026
0,0005
0,0006
0,5*10-7
0,0007
0,0153
0,0001
Шоғырланған жердегі максимальды зиянды заттарды шығару таблицаға сәйкес
№ 5 Ластау көзі. Аккумуляторлық, аккумуляторды зарядтау орны.
Ауа тазартатын құбыр арқылы атмосфераға шығарылатын күкірт қышқылының зиянды
Ластау көзін шығару мөлшері.
H= 11 м,
D= 0,35 м,
Жұмсалған электролит – 150 кг/жылына құрайды. Жұмыс уақыты –
В=2,5*150*10-6=0,0008 т/жыл (норма бойынша – 0,0006 т/жыл),
М=0,0008*10-6*(375) 3600=0,00059 г/с (норма бойынша – 0,0001 г/с).
Өлшенген концентрацияда күкірт қышқылы байқалмады.
№ 6 Ластау көзі. Карбюраторлық.
Жанармай аспабын тексеру стенді – зиянды заттардың бөлінуінің негізгі
Ластау көзін шығару мөлшері:
H= 11,0 м,
D= 0,35 м,
а) Көмірсутегі концнентрациясы мынаған тең:
C= 50 мг/м
Ластанған заттарды шығару мынаған тең:
В= 4320*0,05*65*10-6*0,013 т/жыл=0,055 г/с.
(қондырғы жөндеуде болғандықтан, жобадан алынды)
б) Қайрау станогы
Қайрау станогындағы диаметрі 200 мм болатын доңғалақ 0,085
Si O2 20 – 70 % болады.
Жылдық шығын – екі түрлі доңғалақ болады.
Секунттық ластайтын заттар мынаған тең:
М= 0,085*10000/3600=0,024 г/с*0,8= 0,019 г/с.
Қайралған доңғалақ бөлшегінің салмағы мынаған тең:
В= (314-113)*3,21*2*0,8*2*10-6= 0,002 т/жылына.
Мұнда: 314 – жаңа доңғалақтың ауданы, см2;
113 – ауыстырылуға тиісті доңғалақтың ауданы (200 мм диаметрі),
см2;
3,21 – материалдық қуаттылығы (карборунд), г/см2;
2 – доңғалақ қалыңдығы, см;
0,8 – бөлмеге қонған шаңның 20% ескергендегі коэфициенті;
2 – жыл бойғы жұмсалған доңғалақ саны, дана.
Қайрау станогының жұмыс уақыты:
t= 2*1,2/0,085= 28,2 сағ.
Шаңның өлшенген концентрациясы:
C= 8,07 мг =0,008 г =0,0098 г/с.
№ 7 Ластау көзі. Токарлық участок.
Жону станогы – зиянды заттардың бөлінудің негізгі көзі. Желдеткіш
Ластау көзін шығару мөлшері:
H= 5,0 м,
D= 0,2 м,
Қайрау станогындағы доңғалақтың диаметрі 200 мм болатын 0,85 кг/сағатына
Жылдық шығын - екі түрлі доңғалақ болады.
Секунттық ластайтын заттар мынаған тең:
M= 0,085*1000/3600= 0,024 г/с*0,8 = 0,019 г/с.
Қайралған доңғалақ бөлшегінің салмағы мынаған тең:
В= (Sn – Sk)*К*П*С*Х,
Мұнда: Sn – жаңа доңғалақтың ауданы, см2;
Sk – ауыстырылуға тиісті доңғалақтың ауданы (120 ммдиаметрі), см2;
П – доңғалақ саны, дана;
3,21 – материалдың қуаттылығы (карборунд), г/см2;
Х - доңғалақтың қалыңдығы, см;
С(0,8) – бөлмеге қонған шаңның 20 % ескергендегі коэфициент.
В= (314 – 113)*3,21*2*0,8*2*10-6=0,002 т/жылына.
(норма бойынша ластау көзін шығару – 0,002 т/жылына)
Қайрау станогының жұмыс уақыты:
t= 2*1,2/0,085=28,2 сағ
Шаңның өлшенген концентрациясы:
C= 30 мг/м3.
B= 1296*0,030*28,2/1000000= 0,01 т/жыл = 0,013 г/с.
№ 8 Ластау көзі. Ретке келтіру участогы.
Қайрау станогы – зиянды заттардың бөлінуінің негізгі көзі. Біліктік
Ластау көзін шығару мөлшері:
H= 4,0 м,
D= 0,6 м,
Қайрау станогындағы доңғалақтың диаметрі 300 мм болатын
Жылдық шығын – екі түрлі доңғалақ болады.
Секунттық ластайтын заттар мынаған тең:
M= 0,135*1000/3600= 0,037 г/с*0,8=0,030 г/с.
Қайралған доңғалақ бөлшегінің салмағы мынаған тең:
B= (707-113)*4*3,21*2*0,8*1000000=0,012 т/жыл
(норма бойынша ластау көзін шығару – 0,012 т/жыл).
Қайрау станогының жұмыс уақыты:
t= 12*1,2/0,135=106,6 сағ
Шаңның өлшенген концентрациясы:
С= 22 мг/м3.
және ол мынаған тең:
В=4535*0.022*106.6/1000000= 0.011 т/жыл = 0,028 г/с.
№ 9 Ластау көзі. Вулканизаторлық.
Вулканизаторлық қондырғы – ластанған заттардың бөлінуінің негізгі көзі.
Жабдықтар бөлмеге қойылған, сондықтан ластанған заттарды шығару қабырға желдеткіші
Ластау көзін шығару мөлшері:
H= 4,0 м,
D= 0,4 м,
Вулканизация автокамералық резеңкені пайдалану арқылы іске асады, шығын жыл
Вулканизаторлық қондырғыдан атмосфералық ауаға көмірсутегінің онға жуық жекелеген түрлерін
Ластаудың салыстырмалы вулканизаторлық газы 0,577 г/кг резеңкені құрайды. Хронометражбен
Олай болса, вулканизаторлық қондырғының барлық уақыты:
t= 20/ 0,077= 259,7 сағ/жыл құрайды.
Вулканизаторлық ластанған заттардан шығарылған газ:
B=0,577*20*10-6= 0,000012 т/жыл= 0,000013 г/с.
№ 11 Ластау көзі. Ұсақ – түйек жөндеу участогы.
Қайрау станогы – зиянды заттардың бөлінуінің негізгі көзі. Қабырға
Ластау көзін шығару мөлшері:
H= 4,0 м,
D= 0,5 м,
Жылдық шығын – екі түрлі доңғалақ болады.
Қайрау станогындағы доңғалақтың диаметрі 200 мм болатын 0,085 кг/сағатына
Секунттық ластайтын заттар мынаған тең:
V= 0,085*1000/3600= 0,024 г/с*0,8= 0,019 г/с.
Қайралған доңғалақ бөлшегінің салмағы мынаған тең:
B=(314-113)*3,21*2*0,8*2*10-6=0,002 т/жыл.
(норма бойынша – 0,002 т/жыл)
Мұнда: 314 – жаңа доңғалақ ауданы, см2;
113 – ауыстырылуға тиісті доңғалақтың ауданы (200 мм диаметрі),
см2;
3,21 – материалдың қуаттылығы (карборунд), г/см2;
2 – доңғалақтың қалыңдығы, см;
0,8 – бөлмеге қонған шаңның 20 % ескергендегі коэфициент;
2 – жыл бойғы жұмсалған доңғалақтың саны, дана.
Қабырға желдеткішінен шыққан шаңның концентрациясын анықтағанда, шаң шоғыры (концентрациясы)
№ 12 Ластау көзі. Жөндеу шеберханасы.
Қайрау станогы – зиянды заттардың бөлінуінің негізгі көзі. Желдеткіш
Ластау көзін шығару мөлшері:
H=9,2 м,
D= 0,6 м,
Жылдық шығын – екі түрлі доңғалақ болады.
Қайрау станогындағы доңғалақ диаметрі 300 мм болатын 0,135
Секунттық ластайтын заттар мынаған тең:
M= 0,135*1000/3600= 0,037 Г/С*0,8= 0,03 г/с.
Қайралған доңғалақ бөлшегінің салмағы мынаған тең:
t= 12*1,2/0,135 = 106,5 сағ.
B=(314-113)*3,21*2*0,8*2*10-6= 0,002 т/жыл.
(норма бойынша – 0,002 т/жылына)
Шаңның өлшенген концентрациясы:
C= 22 мг/м3;
және ол мынаған тең:
B= 4535*0,022*106,6/1000000=0,011 т/жыл = 0,028 г/с.
№ 13 Ластау көзі. Шаңақ участогы.
а) Зиянды заттарды бөлудің негізгі көзі – жұмыс орнында
Ластау көзін шығару мөлшері:
H= 9,2 м,
D= 0,2 м,
MP= 3 маркалы электродтың жұмсалуы жылына 80 кг/жыл.
Салыстырмалы түрде зиянды заттардың бөлінуі электрод жанған кезде (г/кг):
- дәнекерлік аэрозоль
- оның ішінде марганец дитотығы
- фторлық сутегі
Электродтың максимальды шығыны – 1,5 кг/сағ.
Пайдаланбаған 15 % электрод қалды.
Қызмет орындағы жұмыс уақыты – 53,3 сағ/жылына.
Жалпы және максимальды ластанған заттардың шығарылуы мынаны көрсетеді:
Органикалық емес шаң құрамы Si O2 < 20
B= (11.5-1.8)*80*0.85*10-6 = 0.0007 т/жыл
норма бойынша ластау көзін шығару – 0,0007 т/жыл.
M= (11,5-1,8)*1,5*0,85/3600=0,00034 г/с
Марганец диоксиді
B= 1,8*80*0,85*10-6 = 0,0001 т/жыл
норма бойынша ластау көзін шығару – 0,0001 т/жыл.
M= 1,8*1,5*0,85/3600= 0,00064 г/с
Фторлы сутегі
B=0,4*80*0,88*10-6= 0,000027 т/жыл
норма бойынша ластау көзін шығару – 0,000027 т/жыл.
M=0,4*1,5*0,85/3600= 0,00014 г/с.
б) Газбен дәнекерлеу жұмысында карбид кальцийден ацетилин пайдаланылады.
Қызмет орнында газбен дәнекерлеу жұмысында СВ – 08Т2С электродты
-дәнекерлеу шаңы
-марганец дитотығы - 0,5;
- хром тотығы – 0,02;
-темір тотығы – 7,48;
-көміртегі тотығы – 14,0.
Атмосфералық ауаға бөлінген зиянды заттар мынаны құрайды:
Органикалық емес шаң құрамы Si O2 < 20 %
B= 9,7*50*10-6=0,000485 т/жыл
норма бойынша ластау көзін шығару-0,000485 т/жыл
M=9,7*1,5/3600=0,004 г/с
Марганец тотығы
B=0,5*50*10-6=0,000025 т/жыл
M=0,5*1,5/3600=0,0002 г/с
Хром тотығы
B=0,02*50*10-6=0,000001 т/жыл
M=0,02*1,5/3600=0,000008 г/с
Көміртегі тотығы
B=14,0*50*10-6=0,0007 т/жыл
M=14,0*1,5/3600=0,0058 г/с
Темір тотығы
B=7,48*50*10-6=0,00037 т/жыл
M=7,48*1,5/3600=0,003 г/с
Бір сағатта 1,5 кг электр сымы жұмсалса, жұмыс уақыты:
t=50/1,5=33,3 сағ/жыл көрсетеді.
120 кг карбид кальцийден алынған ацителен санын есептеу бойынша
Ca C2+2H2O=Ca (OH)2+C2H2
MB=CaC2=40+12*2=64
MB=C2H2=12*2+1*2=26
Жылдық ацителен шығару:
B=(120*26)/64=48.7 кг/жыл
Ластау көзінен зиянды заттарды атмосфералық ауаға шығару мынаны көрсетеді:
органикалық емес шаң Si O2 < 20 % -мен
0,0007+0,000485=0.0012 т/жыл=0.0074 г/с
(норма бойынша-0,0012 т/жыл)
марганец дитотығы
0,0001+0.000025=0.00012 т/жыл=0.00084 г/с
(норма бойынша-0,00027 т/жыл
хром тотығы
0,000001 т/жыл=0,00008 г/с
(норма бойынша-0,00001 т/жыл)
темір тотығы
0,00037 т/жыл =0,003 г/с
(норма бойынша-0,00037 т/жыл)
көміртегі тотығы
0,0007 т/жыл=0,0058 г/с
(норма бойынша-0,008 г/с)
азот тотығы
0,001 т/жыл= 0,008 г/с
(норма бойынша-0.001 т/жыл)
№ 14 Ластау көзі.
Шаң тозаңдататын ластау көзін шығару-зиянды заттарды бөлудің
негізі көзі
Ластау көзін шығару мөлшері:
H=2.0 м,
D=0,5 м,
Жылдық сырлау материалының шығын мөлшері:
эмаль НЦ-25 – 250 кг/жыл
еріткіш Р-646 – 150 кг/жыл.
Сырлау пульверизатор а пульверизатор аі.
Сырлау өнімділігі – 25 г/мин немесе 1,5 кг/сағ.
Сырлау жұмысына жіберілген уақыт мынаған тең:
t=400/1,5=266,6 сағ/жыл
Сыр құрамын және шығынын ескере отырып, лстау көзінің есебі
B=А-КК/100
Мұнда: А - шығын материалының саны,Т;
КК – ұшатын бөлігі, % және ол 3-кестеде көрсетілген
3-кесте
Ластаушы
заттар
аталымы Эмаль НЦ – 25
0,25 т Еріткіш Р – 649
0,150 т Ластанған заттар көзінің жиынтығы
% т/жыл г/с % т/
жыл г/с т/
жыл г/с
Бутилацетат
Этилцеллозольв
Ацетон
Бутанол
Этанол
Толуол
Орг-лық емес шаң SiO2