Жоспар
I.Кіріспе.................................................................................2-3
II.Негізгі бөлім
2.1 Әлеуметтік саясаттың мәні, мақсаты және міндеті......4-12
2.2 Әлеуметтік саясаттағы мемлекеттің рөлі...............13-23
2.3 Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік саясат және оның негізгі
III.Қорытынды..........................................................32-33
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.........................34
Кіріспе
Баянды дамудың аса маңызды құрамдас бөлігі күшті әлеуметтік
Әлеуметтік саясаттың басты нысаны – халық және халықтың
Әлеуметтік саясаттың негізгі субьектісі – осы саясатты жүзеге
Мемлекеттік әлеуметтік саясат – бұл мемлекеттің әлеуметтік сферадағы
ХХ ғасырдың 30 жылдарында мемлекеттер қатарында әлеуметтік шиеленісушіліктің
Мемлекеттің әлеуметтік саясаты – қоғам өмірінің әлеуметтік –
Мемлекеттік әлеуметтік саясат – әлеуметтік топттар арасындағы қарым
Мемлекеттің әлеуметтік саясаты – халықты жұмыссыздықтан, бағаның өсуінен
Әлеуметтік саясат – қоғамдағы әлеуметтік дамуды басқаратын, оның
Әлеуметтік саясатты іске асыру кезіндегі ең күрделісі –
Қазақстанның әлеуметтік саясатының стратегиялық мақсаты болып әлеуметтік бағдарланған
Қазақстанның әлеуметтік дамуының мақсатын саяси басқарумен анықтайды, ол
2.2 Әлеуметтік саясаттың мәні, мақсаты және міндеті
Әлеуметтік саясат – бұл тұрғындардың әлеуметтік жағдайын толығымен,
Әлеуметтік саясаттың басты нысаны – халық және халықтың
Әлеуметтік жағдай – бұл тұрғындардың және оның құрама
Әлеуметтік жағдай тіршіліктің қоғамдық жағдайларын және қоғам бөліктерінің
Әлеуметтік жағдайды қалыптастыратын қоғамдық жағдайлардың ішіндегі ең маңыздылары
Қоғамдық құрылыс. Мұнда қоғамдық рольдердің негізгі үлестірімі бірінші
Қоғамдағы билік. Әлеуметтік тұрақтылықты ұстап тұрушы әдіс ретінде.
Шаруашылықтағы билік. (меншік) Меншік – бұл әкімшіл-шаруашылық қатынастар,
Экономикалық жағдай – тіршілік пен дамуды қамтамасыз ететін,
Экологиялық қауіпсіздік – өндірістік сферадағы, тұрғылықты жерлердегі, табиғи
Әлеуметтік қауіп - қатерден қорғану (әлеуметтік қорғаныс) –
Әлеуметтік саясаттың мазмұнын ашу үшін кейбір маңызды аспектілердегі
Әлеуметтік саясатқа нақты қатысатындар, яғни оның шеңберінде нақты
Ең беделді адамдар (класстардың, әлеуметтік топтардың).
Субьектілердің әлеуметтік жағдайларын шешу жолдары.
Субьектілердің қазіргі таңдағы ең маңызды әлеуметтік проблемалары (мәселері).
Әлеуметтік саясаттағы мемлекеттің орны.
Әлеуметтік саясаттың беделді субьектілердің мақсаттары, стратегиялары және бағдарламалық
Әлеуметтік күштердің нақты тарихи арақатынасы.
Әлеуметтік дамудың қалыптасқан тұрақты тенденциясы және бағыттары.
Қоғамдағы әлеуметтік тұрақтылықтың деңгейі, оның тұрақтылығы мен тұрақсыздығының
Әлеуметтік саясаттың пәні дегеніміз ғылымның құрамдас бөлігі, заңдылықтар,
Субьективті – обьективті жағынан қарасақ «әлеуметтік саясат» термині
Әлеуметтік саясаттың обьективті – субьективті қатынасында өзі қызмет
Әлеуметтік саясаттың субьектілері мемлекеттік билік органдары, ұйымдары
Кейбір зерттеушілердің ойынша обьект – бұл бағынушы, пассивті,
Бұл контексте әлеуметтік саясаттың обьектілері қоғамның әлеуметтік және
көпшіліктің білім алуы
денсаулығы
жағдайы
әлеуметтік топтардың қарым – қатынасының конструктивтілігі және әлеуметтік
Әлеуметтік саясаттың субьектілері – бұл дербес әрекет ететін
Әлеуметтік саясаттың субьектілері – бұл әлеуметтік топттар мен
Әлеуметтік саясаттың субьектілеріне мыналар жатады:
Мемлекеттік ұйымдар мен ведомствалар;
Жергілікті басқару органдары;
Бюджеттік емес қорлар;
Қоғамдық , діни ұйымдар;
Мемлекеттік емес құрылымдар;
Коммерциялық құрылым және бизнес;
Әлеуметтік саясатпен айналысатын және оны жүзеге асыратын профессионалды
Азаматтар (мысалы, азаматтық инициативаларға қатысу арқылы, басқада көмекке
Әлеуметтік саясаттың негізгі субьектісі – осы саясатты жүзеге
Мемлекеттік әлеуметтік саясат – бүл мемлекеттің әлеуметтік сферадағы
ХХ ғасырдың 30 жылдарында, мемлекеттер қатарында әлеуметтік шиеленісушіліктің
Мемлекеттің әлеуметтік саясаты-қоғам өмірінің әлеуметтік-экономикалық жағдайларын реттеу бойынша
Мемлекеттік әлеуметтік саясаттың мәні – әлеуметтік топтар арасындағы
Ал кең мағынада әлеуметтік саясат бұл қоғамның әлеуметтік
Мемлекеттің әлеуметтік саясаты бұл - өзінің мақсаты ретінде
Бағаның көтерілуі кезінде орнына төлеудің әртүрлі формаларын кіргізу
Ең кедей отбасыларын көмекпен қамтамасыз ету
Жұмыссыздық жағдайында көмек беру.
Әлеуметтік сақтандыру саясатымен қамтамасыз ету, ең төменгі жалақыны
Білім беру, денсаулық сақтау, қоршаған ортаны қорғауды мемлекет
Мамандануды қамтамасыз етуге бағытталған белсенді саясат жүргізу.
ХХ ғасыр барлық мемлекеттің ішкі саясатының негізгі бағыттарының
аштық, ауру, табиғи және техногендік апаттар, демографиялық жарылыс
Белгілі өмір деңгейін және оны әлеуметтік шиеленісуін төмендететін
Өмір салтын реттеу (салықтармен, жабдықтармен, әл-ауқатты жоғарылатумен, кәсіпкерлік
Әлеуметтік саясатты жасау кезінде мемлекет алдында әлеуметтік алымдар
Әлеуметтік саясат қызметі ретінде қоғамның әлеуметтік дамуын
Әлеуметтік саясаттың базалық мақсаты болып тепе-теңдікке тұрақтылыққа, тұтастылықққа
Әлеуметтік саясаттың негізгі мақсаттарының бірі-әлеуметтік қарама-қайшылықтарды шешу, стратегиялық
Әлеуметтік саясатты өндіру және жүргізуде ең күрделісі болып
Адамның әлеуметтік реформалануының негізгі обьектісі ретінде әлеуметтік ахуалын
көпбалалы және толық емес отбасылар
жұмыссыздар
нарықтық талаптарға сәйкес емес мамандандырылған немесе жеткілікті білім
қарттар
мағыналы жеке меншігі жоқ адамдар
Осыған сәйкес мемлекеттік тәсілдер кешені ең төменгі өмір
Реформалардың тиімділігі мен табыстылығы туралы халықтың өмір сүру
Кедейшілікпен күресу
Адам қорларын сақтау
Адам қорларының нарық талаптарына бейімделуі
Қазақстан Республикасының әлеуметтік саясаты тәуелсіздік шарттарында (жағдайларында) келесі
Бірінші кезеңде (1991-1993) әлеуметтік сфералы басқарудың ескі әдістері
Екінші кезеңде (1993-1995) қоғамда дағдарыстық үрдістер және
1995-1997 жылдар аралығындағы уақытша бөлігі тәуелсіздік шарттарындағы әлеуметтік
Әлеуметтік бардарланған нарықтық экономика мемлекеттің әлеуметтік мәселелерді шешудегі
Әлеуметтік сферада басты орынды мемлекеттік сектор алады (басты
Шектеулі әлеуметтік саясат оның минимумға әлеуметтік сфераның дәстүрлі
Әлеуметтік саясат минималды кіріс кепілдігін беруге халықты
Қазақстанның әлеуметтік саясатының стратегиялық мақсаты болып әлеуметтік бағдарланған
2.2Әлеуметтік саясаттағы мемлекеттің рөлі
Мемлекет – халықтың мемлекеттік өміріндегі елеулі орын
Әлеуметтік саясаттағы мемлекеттің рөлі:
Әр түрдегі мемлекет адамды қоғамға біріктіреді, оның өмір
Демократиялық мемлекет қоғамдық топтар мен азаматтардың әлеуметтік белсенділігінкүшейту
Демократиялық мемлекет әлеуметтік топттың және азаматтардың әлеуметтік ортадағы
Демократиялық мемлекет әлеуметтік мүмкіндіктер кеңістігін жеке күштерден қорғалуын
Әлеуметтік саясатты жүзеге асырудың негізгі субьектісі болып мемлекет
экономиканың экологиялық және әлеуметтік бағыты;
халықаралық және ұлттық қауіпсіздікті нығайту;
елдердің даму саясатын тұрақтандыру;
болашақ ұрпақ пен қазіргі ұрпақтың мүдделерінің теңділігін орналастыру.
Экономика болса әрқашан әлеуметтік проблемалардың шешімінің негізі
Мемлекеттің әлеуметтік саясатын жүзеге асырудың негізгі қызметі:
Құқық беруші органдардың заңдылық іс-әрекеті
Атқарушы органдардың ұйымдық – басқарушылық, қаржылық – экономикалық,
Конституция бойынша Қазақстан Республикасы әлеуметтік мемлекет.
Әлеуметтік мемлекеттің мінездемесі:
Әлеуметтік жүйелердің дамыған жүйесі, салықтың жоғары деңгейі, әлеуметтік
Қазақстанның барлық топтарына көрсетілген әлеуметтік қызметтің дамыған
Құқықтық жүйенің дамыған түрі, мұнда биліктің бөлінуі,
Мемлекеттік әлеуметтік саясаты әлеуметтік сұрақтармен айналысытан билік органдарының
билік (заң шығарушы, атқарушы және сот органдары);
қоғам (саяси институттар);
көпшілік (азаматтардың әлеуметтік професионалды және т.б. топтары, жеке
Әлеуметтік саясат – қоғамдық өзара іс -әрекеттер механизмі
Мемлекеттің кепілдігін беру рөлі әлеуметтік саясаттың тең құқылы
Мемлекет - өз қызметінде өркениетті әлеуметтік саясатты
Кепілдік – бұл қамтамасыз етуші шартты қамтамасыз етуші
Әлеуметтік топтардың өздері мемлекеттің қатысуынсыз белгілі бір дәрежеге
Қоғам барлық халықтың формасы сияқты проблемаларға кездеседі, яғни
Бұл қандай проблемалар төртеуін атап өтейік:
әлеуметтік перспективалар проблемасы
әлеуметтік мақсат проблемасы
әлеуметтік мүмкіндік проблемасы
әлеуметтік қауіп проблемасы
Мемлекет әлеуметтік саясатына байланысты «Мықты әлеуметтік саясат» түсінігі
Мықты әлеуметтік саясаттың антиподы пассивті әлеуметтік саясат. Мұнда
90 -шы жылдары Қазақстанда нарықтық реформаларды радикалды
Мемлекеттің әлеуметтік саясатының негізгі компоненттерінің мазмұны – бұл:
мемлекеттің әлеуметтік саясатының стратегиясын өмірге алып келу және
әлеуметтік саясаттың мемлекеттік приоритетін анықтау;
әлеуметтік саясаттың барлық процесін мен приоритетке бағыттау.
Мемлекеттік әлеуметтік саясаттың проблемалары президенттің елге жолдауында көрсетіледі:
Президенттің өкіметке бюджеттік жолдауларында
Өкіметтің концептуалды шешімдерінде
Парламенттің жарлығында
Қазақстан Республикасының Заңдарында
Қазақстан Республикасының міндеттері 1993 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының
Мемлекеттің конституциясында - өкіметтің әлеуметтік сферада қызмет етуін
ҚР Конституциясының 1,28,29 – бабтарында былай делінген:
Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік
Қазақстан Республикасының азаматы жасына келген,науқастанған, мүгедек болған, асыраушысынан
Ерікті әлеуметтік сақтандыру, әлеуметтік қамсыздандырудың қосымша нысандарын жасау
Қазақстан Республикасы азаматтарының денсаулығын сақтауға құқығы бар.
Республика азаматтары заңмен белгіленген кепілді медициналық көмектің көлемін
Мемлекеттік және жеке меншік емдеу мекемелерінде, сондай –ақ,
Әлеуметтік саясаттың негізі ол – әлеуметтік топтар мемлекетте
Әлеуметтік саясаттың проблемасында мынандай халықаралық актілер қолданылады:
Жалпы адам құқық декларациясы (БҰҰ 10 желтоқсан 1948ж)
Адамның құқығы туралы Копенгагендік декларация.
Адамның құқығы туралы басқада халықаралық құжаттар.
Европа Кеңесінің құжаттары, соның ішінде Европалық әлеуметтік хартия.
Европадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымының құжаттары (ОБСЕ).
ТМД елдерінің құжаттары.
Қазақстан үшін ұлттық қауіпсіздікті қорғайтын әлеуметтік саясат қажет.
Мемлекеттің әлеуметтік саясатында негізгі орынды халықтың табысын қалыптастыру
Қоғам мүшелерінің табыс деңгейі олардың тұрмыс – жағдайының
еңбекақы
меншіктен түсетін табыс (девиденд, пайыз,рента)
әлеуметтік төлемдер(зейнетақы, жәрдемақы)
Халық табысының динамикасы мен деңгейін бағалау үшін номиналды,
Номиналды табыс NI – белгілі уақыт кезінде жеке
Қолда бар табыс DI – бұл табысты жеке
Нақты табыс RI – баға деңгейі өзгерісіндегі
Табыстың негізгі түрі номиналды ол негізінен еңбек табыстарынан,
балаларға қарау
медициналық қамсыздандыру,
аз қамтылған жанұяларға төленетін жәрдемақы,
жұмыссыздарға төленетін жәрдемақы
Табыстың жалпы соммасын қалыптастыруда еңбекақының жоғарылату рөлі инициотива
Әлеуметтік саясатта халықты әлеуметтік қорғау механизмінің орны ерекше.
Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан халықына арналған биылғы жолдауында
ХХІ ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері
Қоғамның ең әлсіз қорғалған мүшелерінің – балалардың, олардың
2003 жылдан бастап, перзенттің дүниге келуіне байланысты біржолғы
Биылғы жылдан бастап, әлеуметтік қамсыздандырудың идеологиясы барынша қарапайым
Біріншіден, бұл мемлекет кепілдік беретін негізгі әлеуметтік төлемдер.
Екіншіден, бұл міндетті әлеуметтік сақтандыру.
Үшіншіден, бұл кейіннен әлеуметтік төлемдерге айналатын азаматтардың ерікті
Міне, осындай үш бастау азаматтарымыздың қарттық кезеңін лайығымен
Биылғы жылдан бастап, іс жүзінде әрбір отбасының
Үстіміздегі жылдан бастап, жекелеген сырқаттар бойынша бес
2006 жылдан бастап, диспансерлік есепте тұратын және амбулаториялық
2006 жылдан бастап, аз қамтылған отбасыларына 18 жасқа
Нәрестенің тууына байланысты бір жолғы жәрдемақыларды қазір де
Биылғы 1 шілдеден бастап, біз барлық зейнеткерлерге, еңбек
2006 жылдан бастап мүгедектердің барлық топтарына және жасына
2006 жылдан бастап, асраушысынан айрылған 247 мың отбасына
Биылғы 1 шілдеден бастап, бюджет саласының қызметкерлері –
Негізінен алғанда, жалақы мемлекеттік қана емес, жекеменшік секторда
Биылғы 1 шілдеден бастап, біз жоғары оқу орындары
Ағымдағы жылы тұрғын үй құрылысы бағдарламасының шеңберінде бюджеттен
Экономикалық және әлеуметтік жедел жаңару бағыты Қазақстанның экономикалық
Жалпы 1990-1997жылдары Қазақстанда жұмыспен қамтылғандардың саны өндірісте –712мың
1993 жылдан бастап Қазақстанда, еліміз бойынша әрдайымғы өсу
Қазақстан отбасылары кірістерінің жалпы саласындағы кіріс салықтарының бөлігінің
Халықтың нақты табысының төмендеу факторларының бірі әлеуметтік кепілдіктер
Қазақстан халқының көп бөлігінің өмір деңгейінің төмендеуінің жалғасу
Ерекше ауыр жағдай, көп бөлігі өмір сүру минимумы
Әлеуметтік диференцияның шиеленісу үрдісінде Қазақстан халқының кедей бөлігінің
2.3.Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік саясат және оның негізгі бағыттары
Қазақстан Республикасының халқын әлеуметтік сақтандыру қаражаттарының есебінен
90-шы жылдардың бас кезі мен орта шеніндегі экономиканың
1999 жылы әлеуметтік қорларға төленетін төлемдер бірыңғай әлеуметтік
Жалпы елдің дамуы үшін, сондай – ақ әр
Әлемдік практикада кедейшілікті өлшеудің негізгі үш тұжырымдамасы белгілінді,
абсолюттік
салыстырмалы
субьективтік
Кедейшіліктің абсолюттік тұжырымдамасы адамның күн көрісі үшін қажет
1 – қосымша күнкөріс минимумы. (№1 қосымшадан көріңіз)
Қазақстан Республикасындағы 2003 жылғы күнкөріс минимумының құрылымын айта
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес күнкөріс минимумы ең төменгі
Ең төменгі тұтыну себеті денсаулықты ұстап отыруға
Қазақстанда күнкөріс минимумы 1996 жылдан бері нормативтік –статистикалық
ҚР «Күнкөріс минимумы туралы» Заңында «кедейшілік шегі» ұғымына
Қазақстан үшін халықтың кедейшілік индексінің (ХКИ) есептеулері мынаны
Кесте 1 – 1998-2001 жылдардағы Қазақстандағы халықтың
1998 жыл 1999 жыл 2001 жыл
Барлығы Еркектер Әйелдер Барлығы Еркектер Әйелдер Барлығы
31,0 32,7 32,2 28,1 30,1 29,1 23,9
*Кесте ҚР статистика жөніндегі Агенттігінің деректері бойынша құрылды.
Қазақстанда кедейшілік деңгейін есептеу индексінің есебі бойынша 1999
1999 – 2003 жылдар аралығындағы Қазақстан Республикасының аймақтары
Кесте 2 – Қазақстан Республикасының аймақтары бойынша 1999-2003
1999 ж. 2000 ж. 2001 ж. 2002 ж.
Астана 24,9 22,8 21,1 20,2 20,1
Ақмола 27,7 24,9 22,6 23,1 22,8
Ақтөбе 23,2 21,8 24,8 24,2 23,5
Алматы 30,5 31,8 28,1 26,1 21,2
Атырау 34,8 34,5 30,1 27,4 26,8
Шығыс Қазақстан 21,7 21,5 22,5 22,6 22,0
Жамбыл 31,4 32,7 32,7 26,2 23,5
Батыс Қазақстан 24,7 21,1 24,3 25,3 22,8
Қарағанды 22,9 23,0 23,6 23,2 22,6
Қостанай 22,8 23,1 23,5 22,4 22,0
Қызылорда 36,6 34,7 28,5 24,8 22,7
Маңғыстау 28,0 39,5 31,9 29,5 24,3
Павлодар 33,1 21,4 21,5 22,2 21,3
Солтүстік Қазақстан 24,7 21,7 21,3 22,2 22,0
Оңтүстік Қазақстан 36,5 34,9 27,5 22,0 21,4
Астана қаласы 19,1 24,4 22,7 16,7 16,5
Алматы қаласы 18,8 18,0 17,8 16,6 16,6
Қазақстан Республикасы 26,5 25,3 23,9 22,4 21,3
*Кесте ҚР статистика жөніндегі Агенттігінің деректері бойынша құрылды.
Қазақстан Республикасында 1999 жылы кедейшілік индексі 26,5%, ал
2002 жылы 1,137 миллионға жуық қазақстандықтар ҚР «Атаулы
Кесте 3 – 1996 – 2003 жж. Қазақстан
Кедейшілік көрсеткіштері 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Табыстары күнкөріс минимумының шамасынан төмен халықтың үлесі 34,6
Табыстары азық – түлік себетінің деңгейінен төмен халықтың
Кедейшілік тереңдігі 11,4 12,1 12,8 13,7 10,3 7,8
Кедейшілік өткірлігі 5,2 3,1 3,8 5,5 4,0 3,1
Орта есеппен халықтың жан басына шаққандағы күнкөріс минимумының
*Алматы ҚР статистика жөніндегі Агенттігі және БҰҰДБ 2003ж.
Экономикадағы оң үрдістерге байланысты елдегі кедейшіліктің деңгейі де
Сурет 1 – ҚР жалпы ішкі өнім көлемінің
Сурет 2 – Табыстары күнкөріс минимумынан төмен халықтың
Диаграммадан экономикалық өсудің мемлекеттегі кедейшіліктің деңгейіне ықпал ететін
Нарыққа көшу үрдістері бірқатар мемлекеттік кәсіпорындардың тоқтауы мен
Қазақстандықтардың тұрмыс деңгейі туралы айғақтайтын көптеген әлеуметтік –
Қорытынды
Мемлекеттік әлеуметтік саясат – бүл мемлекеттің әлеуметтік сферадағы
Мемлекеттің әлеуметтік саясатында негізгі орынды халықтың табысын қалыптастыру
Қазақстанның әлеуметтік саясатының стратегиялық мақсаты болып әлеуметтік бағдарланған
Әлеуметтік саясатта халықты әлеуметтік қорғау механизмінің орны ерекше.
Әлеуметтік мәселелерді шешу жөніндегі басты шаралардың бірі –
Сонымен бірге бұл мәселеде мемлекеттің көңіл аударуын талап
Жұмысқа орналасу мәселелері бойынша әлеуметтік әріптестікті жетілдіру қажеттігі
Еңбек және жұмыспен қамту мәселері жөніндегі күшінде бар
Әлеуметтік саясатта сондай – ақ білім беру, денсаулық
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Қазақстан Республикасының Конститутциясы.
«Қазақстан – 2030» Президенттің Қазақстан халқына жолдауы.
Президенттің Қазақстан Республикасының азаматтарына жолдауы 2005 жыл.
Тасмагамбетов И.Н. «Социальная политика и политическая трансформация». Алматы.
Волгин Н.А. «Социалная политика». Москва. Экзамен 2004.
Сансызбаева Г.Н. «Система социальной защиты населения и ее
Мамыров Н.Қ. «Қазақстандағы адам дамуы». Алматы. «Taimas Printhouse»
Жуйриков К. «Страхование теория,практика, зарубежный опыт» Алматы БИС
Агентство Республики Казахстан по статистике «Уровень жизни населения
«Әлеуметтік саясат» (лекция) Алматы 1999 25 –бет.
Гастенка Л.Н. «Страхование» Алматы 2003 183 – бет.
Карибджанова А.С. «Соц.защита населения» Алматы . Экономика 1999
1