МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ .......................................................................................................
І ТАРАУ.
БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІНІҢ РОЛІ МЕН МАҢЫЗЫ..................................
1.1. Бейнелеу өнерінің даму тарихы............................................................
1.2. Бейнелеу өнерінің түрлері және жанрлар............................................
ІІ ТАРАУ.
БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІ САУАТТЫЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ..............................
2.1. Сурет салу жабдықтары.........................................................................
2.2. Сызықтар мен штрихтер.......................................................................
2.3. Әртүрлі материалдармен жұмыс..........................................................
2.4. Суретке қойылатын заңдылықтар.......................................................
ІІІ ТАРАУ.
СУРЕТ ДӘРІСХАНАСЫ ЖӘНЕ БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІ ПӘНІ............
3.1. Сурет дәрісханасын жабдықтау...........................................................
3.2. Бейнелеу өнері сабағын оқыту формалары.........................................
Қорытынды....................................................................................................
Пайдаланылған әдебиеттер..........................................................................
К І Р І С П Е
Бейнелеу өнерінің даму жолы бірнеше ғасырларға созылған. Даму барысында
Көркемсурет педагогикасының әдістемелік нұсқаулары берілді, яғни толық фигураны, жалаңаштанған
Суретті салуда сауатты болуға үйретудің мәні бар. Бейнелеу теориясын
Сурет көрінісінде кескіндеменің алатын ролі айтылған. Заттарды бейнелеуде
Белгілі суретшілердің шығармаларын көшіріп алуды көмекші құрал ретінде қолдануға
Көрнекілікті оқытудың ең сенімді тәсілі әрине суретші педагогтың қолындағы
Кескіндеме заңдылығының көрнекілігін ашуда ерекше рольді, оның кескіндеме шығармасының
Натюрморт көшіріп алу методы арқылы кескіндемені түсіну үшін шексіз
Біздің табиғатта көрген нәрселеріміздің суретін сала білуіміз немесе мүсін
Адамзат өмірінде бейнелеу өнерінің маңызы өте үлкен, оның қоғам
Көркем шығармалар бізді айналамыздағы дүниені жақсырақ, толығырақ түсінуге үйретіп
Көркем шығармалар бізді ертедегі болған оқиғалармен, әлдеқашанғы замандарда немесе
Бейнелеу өнері бізге өмірді қолмен ұстап, көзбен көргендей етіп,
Көркемөнер біздің өз тәжірибесізді өмірден алынған айқын да терең
Суретші өзінің шығармаларында өмірді еш уақытта парықсыз көрсете алмайды.
Суретшінің сұлулықты дұрыс түсіне білуінің маңызы, әрине, зор. Сұлулықты
Халықты сүюшілік, оның бостандығы мен гүлденуі үшін күрес –
Суретшінің өмір шындығын түсінуі, оның өмірді шығармасында көрсетуімен тығыз
Буржуазиялық көркемөнер сыншылары әдетте көркемөнер мен өмір шындығының қатысы
Сондықтан да буржуазиялық елдердегі қазіргі формалистік көркемөнер ақиқат тұрмысты
Көркемөнер қоғамдық пікір тартысында қашан болса да зор күш
Зерттеудің басты мақсаты – бейнелеу өнері заттарының технологиясы және
Оқушыларды бейнелеу өнерге баулудың теориясының негізі;
Сурет өнерін жоғары сынып оқушыларына үйретудің әдістемелері;
Сурет өнерінің тарихын зерттеу және олардың анықтамалары;
Бейнелеу өнері кабинетінде құрал жабдықтар атаулары;
Сурет салуда сурет кабинетінде керекті құрал жабдықтар;
Жұмыстың болжамы:
Оқушыларға бейнелеу өнері заттарының технологиясын және
Зерттеудің жаңалығы:
Бейнелеу өнері кабинетінің өзіне тән ерекшеліктерін зерттеу;
Сурет өнері түрлерінің мектепте өтілетін формаларын зерттеу.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы және нәтижелердің практикалық құндылығы:
- сурет материалдарының түрлері, құрал-саймандары, техникалық ерекшеліктерді анықтау,
І ТАРАУ.
БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІНІҢ РОЛІ МЕН МАҢЫЗЫ.
1.1. Бейнелеу өнерінің даму тарихы.
Адам баласының қоршаған ортаны бейнелеуге ынтасы ежелгі дәуірлерден басталған.
Алғашқы сурет салуға үйрену тікелей көргенді қайталау, яғни көргенді
Неолит дәуіріндегі (б.з.б. 5-6 мың.ж.) жер өеңдеу мен қолөнердің
Нағыз өнерге оқыту, мектепте ұйымдастыру тек өркениет дәуірінде пайда
Тарихи деректер бойынша ежелгі Мысырда сурет салу мектепте сызу
Мысыр мектептерінде оқушыларға сурет салуды оқытуға ерекше көңіл бөлінді,
Мысыр мектебі.
Тәрбиелеу мен оқыту тәртібі бұл мектептерде өте қатал болды:
Оқыту әдісі мен тәртібі барлық суретші педагогтарда бірдей болды.
Ал Ежелгі Грек суретшілері оқыту мен тәрбие мәселесіне жаңаша
Грекияда б.з.д. IV ғасырда бірнеше сурет мектептері болды. Олар
Сикиондық сурет мектебі жаратылыстанудың ғылыми мәліметтеріне және табиғат заңдарына
Сикиондық мектептен Памфил, Мелантий Павзий және ұлы Апелес сияқты
Ежелгі Римде де өнерге, соның ішінде бейнелеу өнеріне өте
Бірақ Римдіктер грек суретші педагогтарының жасаған бейнелеуге оқыту әдістемесін
Сөйтіп римдік суретшілер гректер жасаған бейнелеуді оқыту әдістемелерін біртіндеп
Ұлы Рим империясы құлаған соң орта ғасырда шынайы өнер
ІХ-ХІ ғасырлардағы дағдарыс-тоқыраудан кейінгі қайта өрлеу дәуірі бейнелеу өнерінің
Бейнелеу мәселелері мен Ченнини Ченнино, Альберти, Леонардо да Винчи,
Қайта өрлеу дәуірінің суретшілері бейнелеуді оқыту әдістеріне байланысты біршама
«Живопись туралы үш кітап» еңбегінде Леон Баттиста Альберти бірқатар
Альберти оқыту процесінің барлығын заттан қарап бейнелеуге байланысты құрауды
Альберти бірізділікті сақтай отырып, оқушыны сызықтық перспективаның негізгі қағидаларымен
А.Дюрер. Перспективаны салу.
Ілмені пайдалану әдісіне дәлірек тоқталатын болсақ, бейнеленетін зат пен
Дегенмен ХV ғасырда бейнелеу әдістемесінің дамуына суретші-ағартушы Альбертидің қосқан
Леонардоның болыды әдістерінің бірі өткен жаңа материады бекіту мақсатында
Қайта өрлеу дәуірінің ұлы неміс суретшісі Альбрехт Дюрер бейнелеу
Бейнелеу өнерін оқыту әдістемесіне енгізген Дюрердің «көлемді жалпылау» әдісі
А.Дюрер. Бастың сызықтық-құрылымдық суреті.
Осыған дәлірек тоқталатын болсақ: адам саусақтарын білезік буынына дейінгі
А.Дюрер. Обрубовка.
Дюрердің күрделі пішіндергі талдау (анализ) жасау және адам басының
Қайта өрлеу дәуірі суртешілерінің ісін қорытындылай келіп, олардың біріншіден,
Кейбір қайта өрлеу дәуірінің суретшілері барлық уақытын перспектива, жарық,
Бұл маңызды жұмыспен ХVІ ғасырдың аяғында ашылған Көркем Академия
ХVІІ ғасыр бейнелеу өнерін оқыту әдістемесінің даму тарихындағы жаңа
Академиялық жүйемен оқытудың ерекшелігі өнерге оқыту, ғылыми ағарту және
Академиялық жүйе бойынша бейнелеуді меңгерген оқушы қоршаған ортаға ғылыми
Бейнелеу жүйе бойынша бейнелеуді меңгерген оқушы қоршаған ортаға ғылыми
Бейнелеу өнерін жалпы білім беретін пайдалы пән ретінде тану
Бірақ, осындай белгілі адамдардың қолдауы бола тұра ХVII-ХVIII
Дұрыс ойлану үшін қоршаған ортадағы табиғатты дұрыс көре білу
Песталоцци сурет салуға оқыту әдістемесі туралы көзқарасын өзінің «Гертруда
И.Шмидтің ойына бейнелеуге оқыту барысында арнаулы жаттығулар дайындау қажет:
1. Қолды дамытуға және оны сурет салуға дайындау
2. Әдемі пішінде табу және жасау жаттығуы;
3. Елестетуді дамытға арналған жаттығу;
4. Нәрселерді геометриялық бейнелеу жаттығу;
5. Перспективада бейнелеуге жаттығу.
ХІХ ғасырдың бірінші жартысында ағайынды Александр және Фрединанд Дюпюилердің
Ресейде бейнелеу өнерін оқыту әдістемесі өте ертеде қалыптасты.
ХІ ғасырда кітап графикасы мен миниатюра өзінің жоғарғы дамуында
Сурет жалпы білім беру пәні ретінде кең өріс алып,
Осы оқу орындарының бәрі кәсіби-суретшілер дайындауды алға мақсат етіп
1735 жылы немыс және орыс тілінде И.Д. Преслердің «Негізгі
ХІХ ғасырдың басында Орыс көркем академиясы Батыс Еуропа көркем
ХVІІІ ғасырдың бірінше жартысы мен ХІХ ғасырда Орыс көркем
1834 жылы А.П.Сапожниковтың «Сурет салу курсы» атты жалпы білім
1804 жылы училище, гимназияларға орта мектептерде сурет пән ретінде
Жалпы алғанда, бейнелеу өнеріне сабақ ретінде көңіл аударылуы және
ХХ ғасырда Ресей бейнелеу өнерін оқыту әдістемесі Кеңес үкіметіне
Кітаптың мақсаты – бейнелеу өнері мұғалімдерінің кәсіби деңгейлері мен
1.2. Бейнелеу өнерінің түрлері және жанрлар.
Бейнелеу өнерінің түрлері. Бейнелеу өнерінің әрбір түрі өмірдің сан
Алдымен, сәулет өнері, мүсін өнері және жанды бейне бейнелеу
Графика. Графика шығармалары адам баласы өмірінің барлық кезеңдерінде кездеседі.
Графика сөзі гректің «графо» - жазамын, сызамын, сурет саламын
Суреттер қолмен және машинамен бірнеше данада жасалуы мүмкін. Сондықтан
Сурет бейнелеу өнерінің жеке түрі ретінде ХV ғасырдың аяғы
Әлемнің үлкен мұражайларында тез салынған нобайлар да, болашақ
Егер жанды бейнеде барлық түстердің палитрасы қолданылса, суретші-график бір
Жоғарыда айтып өткендей суретшінің орындаған жалғыз шығармасымен қатар, бастыру
Осындай баспа графикасының негізгі түрі гравюра деп аталады (ағашта,
Гравюрлеудің ең көне әдісі XV ғасырда Батыс Еуропада және
«Гравюра» сөзі француз тілінен аударғанда «ойып алу» деген мағынаны
Жанды бейне. Бейнелеу өнері түрлерінің ішінен жанды бейне көрермендер
Мұның бәрі станоктік, яғни станокте (мольбертте) жасалатын жанды бейне
Сәулет өнері. Мүсін өнері әрқашан да пластикалық өнердің ішінде
Сонымен бірге, сәулетті өнері ретінде қабылдау көбіне мүмкін емес
Сондықтан да сәулет тікелей ештеңені бейнелемегенімен және суреттемегенімен бейнелеу
Дарынды суретші жасаған ғимаратта, әрбір құрылыста өзіндік бет-бейне бар,
Сәулет негізгі үш түрге бөлінеді. Бірінші – көлемді құрлыстар
Сәулеттің үшінші түрі – қала құрылысы. Бұларға жаңадан қалалар
Мүсін. Мүсін, яғни «скульптура» (латынша sculptura) сөзі алғашқыда қатты
Мүсіннің басқа бейнелеу өнері түрлерінен айырмашылығы сол, оның басты
Түрлі халықтар мен дәуірлердің толып жатқан мүсіндік шығармалары бізге
Мүсін жұмыр (оны барлық жағынан қарауға болады) және бедерлі
Рельеф – тек бір жағынан қарағанда жақсы көрінетін, жазық
Мүсін шығармалары жанды бейнедегі сияқты, станокты және монументті-сәндік болып
ІІ ТАРАУ.
БЕЙНЕЛЕУ САУАТТЫЛЫҒЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ.
2.1. Сурет салу жабдықтары.
Сурет салу үшін суретшілердің алуан түрлі жабдықтар мен материалдарды
Қандай да болмасын нақты суретпен жұмыс, заттың өзіне қарап
Нақты бейненің ерекшелігіне байланысты сурет қарындашпен, перомен, көмірмен, қалқаламмен
Олардың ішінде ең көп қолданылатыны – кәдімгі графиттік қарындаш.
Сурет салатын қарындаштар қатты-жұмсақтығына қарай мынадай түрлерге бөлінеді: 6Т,
Қарындашты жазуы бар жағынан ұштамау керек. Жартысынан азы қалған
Сурет салу үшін сызу және сурет қағазы деп аталатын
Суретті керексіз сызықтарды өшіру үшін жұмсақ ақ өшіргіш қолданылады.
Сурет салынатын қағазды планшетке керіп бекіту үшін сызба (архитектура)
Сурет салынғанда графитті қарындашпен қатар, көмірді де пайдалануға болады.
Фабрикада арнайы дайындалған көмірлер де болады. Мәселен, қолдан дайындалған
Көбінесе суретшілер түрлі-түсті қарындаштарды пайдалан бермейді. Олар суреттерді көмірмен,
Сурет салуды жетік игеруге күн сайын жүйелі жұмыс істеу
2.2. Сызықтар мен штрихтар
Сурет салудың негізгі тәсілдерінің бірі – сызық жүргізу. Жіңішке
Пішіннің түрі түсетін жарыққа қарай өзгергендіктен, сызықтың түрі де
Штрихтардың басқа сызықтардан (сызба сызықтарынан) айырмашылығы – мұның кеңістік
Штрихтарды оңға, солға немесе төмен (өзіңе қарай) сызуға болады,
Егер штрих сызығы дұрыс жүргізілмеген болса, оны өшірмей-ақ дәл
Сызықтар мен штрихтарды жүргізу
Штрихтар мен нәрсенің түрін, жарық пен көлеңкені, нәрселердің рең-бояуындағы
Сонымен, штрих дегеніміз – суретке салынатын заттың объектісін, яғни,
Штрихтың қоюлылығы мен жиілігі, бағыты нәрсенің нендей материалдан істелгендігі
2.3. Әр түрлі материалдармен жұмыс
Перомен салу. Перомен салынған суреттерді кітаптардан, газет, журналдардың беттерінен
Мұндай техникада кеңістік сызықтық перспектива арқылы ғана емес, сонымен
Перомен сурет салу ерекше назарды, ұқыптылықты қажет етеді. Сурет
Нобайлар мен суреттерді бірден перомен салса, шынайы көрінеді. Егер
Содан соң жартылай көлеңкені көрсетіп, әрмен қарай жетілдіреді. Штрих
Қылқаламмен бір түсті сурет салу (гризайль). Жалпақ акварель қылқаламымен
Қылқаламмен жұмыс істеу сурет салушыдан жинақтылықты, шығармашылық икемділікті талап
Содан соң күңгірт рең арқылы көлеңке жерлерін көрсетеді, қылқаламның
Өте тез салынатын нобайлар үшін планшетке әр қағазды жеке-жеке
Гризайль техникасымен тек қана нобайларды емес, сонымен қатар этюдтар
Көмірмен сурет салу. Көмірмен сурет салу графиканың бір түрі
Гуашь. Гуашь – желім араласқан бояу. Оның құрамындағы желім
Гуашь сәндік-көркемдеу жұмыстарында кеңінен қолданылады. Бірақ та шрифт жазу
Бояуды жалпақ қылқаламмен, бір жаққан жерге екінші рет қайталамай
Темпера. Темпера деп құрамында байланыстырғыш ретінде әр түрлі эмульсия
Темпераны сумен араластырып, қағазға, картонға және кенепке салуға болады.
Темпера түстері майлы бояуға қарағанда біршама қосымща түстерді шығара
Бөлме ішінде қабырға сурет (роспись) салуда темпера қабырға жазықтығымен
Жанды бейнеде темперамен жұмыс істеуге қағаз, картон, тығыз тоқылған
Темперамен сурет салу кезінде басқа боялаумен жұмыс істеген сияқты
Жұмыстың түріне қарай темперамен салынған картинаны лапен жабындауға болады.
Майлы бояумен жұмыс істеуге арналған жалпақ және дөңгелек, жұмсақ
Майлы бояумен, акварельмен жұмыс істеген және жанды бейненің негізгі
Пастель. Пастель – қағазға оралған түрлі түсті қарындаштар. Оларды
Пастельмен сурет салуға негізінен сұр, кедір-бұдырлы қағаз қолданады. Мұндай
Пастель бояуы ластанатын болғандықтан этюдтарды әйнектің астында сақтау керек
Акварель бояуымен жұмыс. «Акварель» деген атау латынның «aqua»
Акварель бояулары қағаз бетіне мөлдір болып түседі, сол мөлдірлік
Ал бояу қалыңырақ жағылатын жерлерге әлденеше бояу қабаты
Акварель бояуының тағы бір өзіндік ерекшелігі сол, онда бір
Акварельмен сурет салудың тиімді әдістері: акварель бояумен жұмыс жасау
Қағаз жиырылмай жақсы керілуі үшін оны алдымен суланған щеткамен
Акварельмен жұмыс жасаған кезде көбіне күзеннің немесе тиіннің түгінен
Үлкен қылқаламдармен үлкен таңдақтарды, ал кішкене қылқаламмен шығарманың ұсақ
Акварель бояуларымен жұмыс жасауға арналған қылқаламдардың қылы ұзын болады,
Акварель бояуымен сурет салғанда, жарық пен көлеңкені айырып көрсетуден
Акварель бояуларын пайдаланғанда бір түстің үстіне екінші түсті бояуды
Әдетте бір түсті екінші бір түске ауыстыру немесе түстерді
Майлы бояумен жұмыс. Майлы бояуды пигментті зығыр майымен
Ақ түс – цинковтік ақ, свинцовтік ақ, екі ақ
Сары – ашық охра, алтын түс охра, сары охра,
Қызыл – киноварь, кадмий қызыл, краплак жарық, краплак қараңғы,
Көк – ультрамарин, кобальт көк, церулеум, азуритовтік лазурь, кобальт
Жасыл – изумруд жасыл, Поль Веронез, кобальт жасыл, жасыл
Қоңыр – марс жарық қоңыр, копуг-моргуун, қоңыр жер, хобковтік
Қара – виноградтың қара, піл сүйегін күйдірілген.
Майлы бояудың кебу жылдамдығы ондағы майдың мөлшерімен, пигменттің химиялық
Майлы бояу XV ғасырдан бастап қолданыла бастады. Майлы бояу
Цинковтік ақ – барлық бояудың түстерімен араласа береді және
Сары кадмий - өте жай кебетін бояу. Әр түрлі
Сары охра (ашық), қатты да тұрақты түсін өзгертпейтін бояу.
Қызыл кадмий – киноварьдың орнына қолдануға болады. Өте ашық
Қызыл краплак – қанық қызыл (пурпур) түс. Мөлдір және
2.4. Суретке қойылатын заңдылықтар
Жарық, көлеңке – бейнелеу өнерінде заттардың көлемін, пішінін шынайы
Шардағы жарық, көлеңке үлгісі.
Егер геометриялық денелерді жазықтық бетіне тек сызықтармен бейнелеп қойсақ,
Осы денелер бейнесіне жарық, көлеңке реңін түсіріп бояу арқылы
Бейнеленетін объектілердің жарық түсіріп тұрған жағы жарық деп, ал
Меншікті көлеңкенің жарықтау жерлерінде рефлекстер болады. Бұлар жақын тұрған
Жылтыр немесе мөлдір заттың бетіне түскен өте ақшыл дақтарын
Бейнелеу барысында заттың қай бөліктеріне жарық түсіп тұрғанын дұрыс
Құмырадағы жарық, көлеңке үлгісі.
Суретте жарық пен көлеңке өң арқылы беріледі. Өңнің қоблығы
Бейнелеуші объектінің түс қатынастары суреттегі өңдердің қатынастары арқылы берілуі
Түстердің және жарық пен көлеңкенің үйлесімін берген кезде ақшыл
Сурет салғанда ең алдымеғн заттың жарық түсіп тұрған бөлігіндегі
Суретте өң тұтас берілуі керек. Суреттегі өң нәрсенің пішінін,
Пропорциялар мен негізгі пішіндерді анықтағанда түсіп тұрған көлеңкелердің шетінен
Көлемді пішінді салғанда оған түскен жарықты, ақ дақты, жартылай
Жарық пен көлеңке арасындағы айқын қарама-қарсылық контраст деп аталады.
Сонымен, бақылаушыдан алыстаған сайын, нәрсенің жарық түсіп тұрған жерлері
Жарық пен көлеңкені дұрыс түсіру арқылы нәрсенің көлемін дәл
Сөйтіп біз жарық пен көлеңке жөнінде біршама түсінік алдық.
Эксиз және нобай орындау.
Кез келген суретші өзінің болашақ шығармасы жасауға кіріспес бұрын,
Заттың өзіне қарап отырып шапшаң нобайлар салу суретшінің шығармашылық
Ұзақ уақыт салынатын суреттен айырмашылығы сол, нобайларда бейнелеуші объектілердегі
Нобай.
Нобайлар үйрену, танып-білу мақсатында жасалуы мүмкін. Мұндай жағдайларда сурет
Нобай.
Ал белгілі бір шығарманың бөлшектерін, жекелеген бейнені жасау мақсатымен
Бірқатар жағдайларда нобайлар белгілі бір оқиғалардың тікелей әсерінен (немесе
Нобайлар салудың пайдасы зор. Әсерлерді жинақтаумен қатар мұндай суреттер
Нобайдың басқа да міндеттері бар. Белгілі бір қағаз пішініне
Эскиз.
Жеке-жеке қағаздарға нобайлар салынып, композиция табылғаннан кейін, яғни көру
Сурет салған жұмысты жалпыдан бастап, ең әуелі нәрселердің жалпылама
Эскиз болашақ шығарманың түпкілікті өзі емес, тек нобайы болғанымен,
Кез келген елеулі көркем шығарманы жасауға кірісу үшін алдын
Перспектива. «Перспектива» сөзін талын тілінен аударғанда «анық көремін» деген
Қайта өрлеу дәуірінің суретшілері Пьеро делла Франческа, Леонардо да
Экстерьер перспективасы
Перспективаны түсіну үшін ең алдымен көкжиек сызығы жөнінде білу
Интерьер переспективасы
Кеңістіктегі перспективаны көрсетудің негізгі принциптері.
Егер адам отырса перспективалық көкжиек төмендейді, егер жоғары қарай
Барлық параллель көлденең сызықтар бақылаушыдан алыстаған сайын көкжиек сызығына
Сурет салушыға көлеңке перспективасын да білу керек. Күн жерден
Неғұрлым бейне жарыққа жақын болса, соғұрлым көлеңке үлкейеді.
Сонымен қатар, заттардың сәулелерінде де перспектива заңдылықтары бар. Суда
Сонымен қатар, сызықтық перспективамен бірге ауа перспективасы да сурет
Түстер мен көлеңкелер, заттардың материалы алыстаған сайын дұрыс көрінбей,
Сурет салу кезінде осы екі перспектива заңдылықтары толық жүзеге
Композиция. Нақ нұсқасын қою, қай тұстан отырғаныңды анықтау, параққа
Жазушы роман жазғысы келді дейік. Болашақ дүниенің негізгі ойлары
Міне, алдын ала атқарылатын осы шаруаларды жобалау немесе қарапайым
Композиция (латын тілінде «құрастыру», «тәртіпке келтіру» деген мағынаны білдіреді)
Композиция шығарманың құрылымы тұрғысынан мазмұнның неғұрлым айқын, нанымды, әсерлі
Қарапайым тілмен айтқанда көркем шығарманың ішкі құрылысы толып жатқан
Композицияның негізгі талабы – шығарманың көркемдік бірлігін табу. Шығарма
Көрерменнің көзіне бірден түсетін, көлемі жағынан үлкен немесе көп
Композициялық орталықты қандай тәсілмен анықтау әр суретшінің өз қалауы.
ХVI ғасырда Италияда әлемнің ұлы суретшісі Леонардо да Винчи
Композициядағы тепе-теңдік. Композициядағы теңсіздік.
Перспективаның композициялық ортаны көрсетудегі рөлі.
Діни болжам бойынша бұл Христостың өлімінің жақындағанын сезген соң,
Композициядағы тепе-теңдік. Композициядағы теңсіздік.
Төбе мен қабырғалардың түзу де, анық сызықтары, перспективалық түйісу
Біз бүкіл әлемдік көркемөнерде осыншама ойлы композициялық құрылымы дамыған,
Композиция суретші үшін негізгі мақсат емес екенін ескеру қажет,
Композицияның өрнектелу күші композициялық орталық бір уақытта тақырыптық орталық
Сонымен, қандай да тақырыпты суреттің компоновкасын бастау, оның композициялық
Суреттегі денелердің көлемі, пішіні және орналасуы, композициялық орталық деп
Өйткені, қандайда көркем шығарманың композициялық орталығы оның басты бөлімі
Суреттегі композициялық ырғақ композициялық орталықтың басқа бөліктерімен арасындағы байланысқа
Композициялық құрылымның дайындап қойған нұсқасы өмірде жоқ және болуға
«Суретші ең қызықты да, маңызды дүниелерді өзі бақылап үйренбейінше,
Ал, кейбір шығармаларда тек табиғат көріністері мен құбылыстарын сипаттап-ақ
Ендігі сөз, осы атап өткен композициялар қандай негізде құралады,
Композицияның негізгі принципі.
Композициялық бірлік суретшінің зат көлемдері мен сызықтарды қалай таратуына,
Суретті салу барысында, суретші жарық және қараңғы бейнелердің орналасуын
ІІІ ТАРАУ.
СУРЕТ ДӘРІСХАНАСЫ ЖӘНЕ БЕЙНЕЛЕУ
ӨНЕРІ ПӘНІ
3.1. Сурет дәрісханасын жабдықтау
Жарық көлеңке түсіндіретін құралды мектеп шеберханасынан қолдан жасап
Айналмалы өзек фанер корпустың төменгі жағынан 50-80 мм шығып
Айналмалы өзек центрінен ойша жүргізілген шеңберді бойлай (төменнен жоғары
Корпустың жоғарғы жағына жұқа темір қаңылтыр көлденең шегеленеді, ол
Жарықкөлеңкені түсіндіретін құралдың атауындағы жарықкөлеңке деген сөз тіркесінің мәнін
Енді аталмыш теорияның шын мәніндегі атауы жарық теориясы ма,
Цилиндрдің жарық көлеңкесі
Көлеңке категориясы
Жарық категориясы
Сәуленің шағылуы
Шағылудың жоқтығы
Цилиндрдің бетіндегі
құбылыстың түрі
Цилиндр
Жарық көзі
Енді оның адамға қарастырсақ, ол жағдайда цилиндр бетінің әр
Өзара әрекеттесетін идеал жүйеге цилиндрдің көлеңке бетіне жақындатын жазықтық
Жарықкөлеңке құбылысындағы жарық категориясының элементтерін, яғни жылт, жарық және
Идеал тегіс жазықтықтан сәуленің шағылуынан жарық көлеңкенің жылт элементін,
Идеал тегіс жазықтықтың бетіне сәуленің А1 түскен түзу нүктесінен
Күнделікті өмірдегі құбылыстарды бақылағанда идеал тегіс беттен шағылу заңы
Реал жазықтықта (сурет) сәуленің шағылу заңымен шағылган сәуле ағыны
Шағылған сәуленің негізгі ағыны – адам көзінің рецепторларын тітіркендірсе
Осы құбылыстың көрінісін жүйеге келтірсек онда шағылған сәуленің жылтырап,
Заттардың беттерінен жарықкөлеңке категорияларын қабылдап берілген жазықтықты (қағазда) бейнелеу
Жарықкөлеңкені түсіндіретін құралды бейнелеу өнері сабақтарында шәкірттің натураны қабылдау
Жарық көзі цилиндрдің оң жағында болған жағдайдағы
цилиндрдің жарық көлеңкесі. А көрініс
Жарық категориясы Көлеңке категориясы
Жылт Жартылай тон Меншікті көлеңке Түсу көлеңкесі
Жарық рефлекс рефлекс
Жарық көзі цилиндрдің оң жағында болған жағдайдағы
цилиндрдің жарық көлеңкесі. В көрініс
Көлеңке категориясы Жарық категориясы
Түсу көлеңкесі Меншікті көлеңке
Жылт Жартылай тон
рефлекс рефлекс Жарық
Цилиндрді оң жағынан немесе сол жағынан, яғни қапталынан жарықтандырсақ
Цилиндр мен жарық көзінің өзара әрекетін прожекторды сөндіріп –
Келесі кезеңде цилиндрдің қисық бетінде төрт-бес үлкен-үлкен жазықтықты көруге
Көлеңке категориясын зерттеу кезінде меншікті және түсу көлеңкесін олардың
Цилиндр бетіндегі жарықтан ең қараңғы аралықтарындағы жазықтықтарды қарастырамыз. Қарастыру
Бұл екі жағдайда жарықкөлеңке категориялары элементтерімен дербес көрінеді. Оларды
Жарық көзімен көрермен жағынан цилиндрді
жарықтандырған жағдайдағы жарықкөлеңке. Г көрініс.
Көлеңке категориясы
Жарық категориясы
жылт
Жартылай тон
Жарық көзі цилиндрдің арғы жағынан көрерменге қарсы бағытталып цилиндрді
Көлеңке категориясы
Жарық категориясы
Меншікті көлеңке
Түсу көлеңкесі
рефлекс рефлекс
Жарық көзі көрермен жағынан цилиндрді жарықтандырған жағдайдағы цилиндрдің жарықкөлеңкесінің
Цилиндрдің жарықкөлеңкесі жөніндегі қалыптастырған білім басқа да геометриялық денелердің
Бұндай жағдайда дәрісханада мол репродукция қорын сақтау қажеттігі туындайды.
Енді бейнелеу өнері сабағында (V сынып, 20 сабақ) сүт
Сабақтың барысы: Бірінші кезең. Оқушылар дәрісханаға келіп, жұмыс орнын
- Мына заттың суретін өзің қарап салу үшін суретті
- Компановкадан бастаймыз.
- Компановкадан соң қандай әрекет жасаймыз?
- Көмекші ось құрамыз.
Екінші кезең. Диалогтық баяндауды доғарып сәндік терезе жапқышты кнопканы
Екінші суретке ыдыстың табанының кіндігіне төбесі төмен қараған конустың
Үшінші кезеңде магнитті тақтаға В.Е.Маковскийдің «Кездесу» атты еңбегінің репродукциясын
Төртінші кезеңде оқушылар аралап көмек, кеңес береміз. Сабақ материалы
Оқушылардың біраз бөлігі сабақ үстінде өздерінің мүмкіндіктерін толық көрсете
Біздің мектепте барлық сынып оқушылары, әдетте, әр тоқсанның бірінші
Үйге еркін тапсырма беру оқушыны суретшілеріне натура таңдап, іріктеп
Кәсіптік қабілеттің аспектілері психологиялық және кәсіптік-техникалық болып бөлінеді. Ал
Басқа мамандықты ұстанатындар бейнелеу өнерін өздеріне қажетсі пән ретінде
Сабақта сүт құятын ыдыстың формасын геометриялық денелерге жіктеп баяндадық.
Бұл мысалдың өзінен оқушыға математика, эстетика, психология т.б.
Мектеп оқушыларына кәсіптік бағдар беруде көркемдік, кәсіптік мұраттар қалыптастырудың
Біздің мектепте тұрақты және ауыспалы көрме жабдықталған. Тұрақты көрме
Халыққа білім беру салаларының бәрінде де халықтық педагогиканың мәселелерін
Жоғарыдағы ою-өрнектің даму тарихына зер сала қарасақ оның басқарылатын
Органикалық өнердегі ою-өрнектердің бейнелілігін түсіндіру әдістемесі жеткіліксіз талдамаланған. Солардың
Бестаңба өрнегін жасау үшін әр жіліншіктің бір қабырғасын бесінші
Бестанбаның екі жіліншігін (құстың қанаты жерге тимей жүретіндіктен) алып
Жіліншік өрнегінің басқарылатын эволюциясы негізінде туындайтын өрнектерді түсіндіруде малдың
Ою-өрнек қолөнерінің шығармашылығына орай үйлесімді өзінің нақты атауына ие
3.2. Бейнелеу өнері сабағын оқыту формалары.
Бейнелеу өнері сабағының әдістемелік талдамасында бірінші сыныптың жалпы тақырыбы
Баланың жалпы дамуында әсіресе образды ойлауында, саусақтарындағы өмірлік қажетті
Бейнелеу өнерінің әдістемелік таңдамасындағы бірінші сыныптың жалпы тақырыбы «көру
Тақырыпқа сурет салу сабағында мұғалім тақырыпты сабақ басында хабарласа,
Мұғалімге әдістемелік көмек ретінде бастауыш мектептің бірінші сабағына арналған
Оқыту мен тәрбиенің мақсат-міндеттерін нәтижелі шешу оқытуды білікті ұйымдастыруға
Бастауыш сыныптардағы бейнелеу өнері сабағының құрылысы басқа қатар оқытылатын
Осындай сабақ кезеңдері барлық сыныптарда сақталады, тек ол кезеңдерге
Сабақ үнемі бір сарынды жоспарланбай түрлі әдіс-тәсілдермен түрлендіріліп, жаңа
Оқытудың ұжымдық түрі әсіресе, сәндік сурет жәнен көркем
Бұл оқытудың ұжымдық түрі қозғалғыш жұп немесе ауыспалы жұп
Бұл жағдай сабақ кезінде қалай іске асырылады?
Әр минут сайын балалардың ішінен біреуі тез жан-жаққа қарап
Шығарма композициясының эскизін топ мүшелері бірлесе отырып жобалайды. Осыдан
Сабақта жұмыстың мұндай түрін пайдалану оқушылардың өзара әрекеттесу тәсілдеріне
Оқытуды ұйымдастырудың дербес түрі бойынша әрбір оқушы тапсырма алады,
3-4 сынып оқушыларына осындай дербес орындайтын тапсырмаларды беру, оларды
Оқушылардың өзіндік жұмысы білімді, икемділікті берік игеруге ғана мүмкіндік
Мектепте оқытуды ұйымдастырудың негізгі түрі сабақ болатын болса, оны
Оқыту мен тәрбиені ұйымдастыруда жаңашыл озық іс-тәжірибелерді терең зерттеп,
Затқа қарап сурет салу.
Заттан қарап бейнелеу барысында оқушы бейнелеуші нәрсенің немесе көріністің
Заттан қарап бейнелеу сабақтарында мұғалім оқушылардың алдына қойылатын мақсат,
Бейнеленешу зат немесе көрініс көз деңгейінен қалай орналасқан (жоғары
Көріністе қанша зат бар және олардың бір-біріне өлшемдік қатынасты,
Бейнеленуші заттың көлемі қандай геометриялық денелерге ұқсайтын бөліктерден тұрады
Заттардың немесе көріністің түстік ерекшеліктері және оларға түскен
Тақырыптық сурет.
Тақырыптық бейнелеу сабақтарының мазмұны қоршаған ортаның өмір шындығы, әдеби
Тақырыптық бейнелеу оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытып, оларды өз бетімен
Сәндік сурет.
Сәндік сурет және көркем құрастыру сабақтарының мазмұны қазақ халқының,
Бұл жұмыстар оқушылардың эстетикалық талғамын, шығармашылық қиялын дамытып, ұлттық
Сәндік сурет және көркем құрастыру сабақтарында оқушылар сәндік қолөнер
Бұл сабақтарда жергілікті сәндік қолөнерін және оған байланысты ұлттық
Бастауыш сыныптардағы сәндік сурет және көркем құрастыру сабақтарында оқушылар
Мүсін сабақ.
Мүсіндеу сабақтарының мазмұны классикалық мүсін өнері, мүсіндеу құралдары және
Сабақта мүсіндеу өнерін дөңгелек мүсін және бедерлік түрлерімен танысып,
Мүсіндеу сабағы да басқа сабақтар сияқты әдістемелік, дидактикалық принциптер
Мүсіндеу сабақтарында машықтық жұмыстарды орындауға мүсіндеудің жапсырмалап созбалау және
Өнер туралы әңгімелесу сабақ.
Бастауыш сыныптардағы бейнелеу өнері пәнінің бағдарламасында өнер туралы әңгіме
Оқушылар суретшілердің өз туындыларын жасауда тақырып мазмұнының тереңдігіне, эмоциональдық
Көркем шығармаларды танып қабылдау мен бағалау біліктілігі қарапайым тақырыптық
Өнер туралы әңгіме тек эстетикалық тәрбие беру құралы ғана
Бейнелеу өнерін оқытудағы пәнаралық байланыс
Қазіргі таңда білім беру мен тәрбиелеу процесінде жан-жақты толық
Әсіресе, пәнаралық байланыс бастауыш білім беру сатысында оқушылардың жаңа
Пәнаралық байланыс білім беру жүйесіне енгізілген барлық пәндердің біртұтастық,
Мысалға, бастауыш сыныптарға арналған бейнелеу өнері оқулықтарының алғашқы сабақтарының
Бейнелеу өнері пәні бойынша қолдану мұғалімнен үлкен ізденісті, тәжірибені
Пәнаралық байланысты пайдалану барсында оқытудың жүйелігі, бірізділігі, байланысты пән
Заттан қарап бейнелеу сабағында табиғат көріністерін, ондағы табиғи құбылыстарды
Көркем құрастыру сабақтарында қағаз, қатырма қағазбен немесе табиғи
Пәнаралық байланыс бейнелеу өнерінің басқа да пәндермен бірдей
І-ІV сыныптардағы бейнелеу өнері пәніндегі пәнаралық байланыс кестесі
№ Басқа пәндер Бейнелеу өніре пәнінде шамамен қаралатын байланысты
1 Ана тілі - поэзиялық шығармалардың тыңдау, оқу, талдау;
- ертегілерлің жекеленген бөліктерінің мазмұнын әңгімелеу, талдау;
- суретшілер шығармалары жөніндегі пікірлерін айту.;
-өзінің немесе жолдастарының жұмыстарын талдап, пікірін айту.
2 Математика - бейнені құрастыруда шаршы, шеңбер, тікбұрыш,
- көркем құрастыруда шамалар, өлшемдер, көлемдер туралы мағлұмат беру.
3 Дүниетану -жыл мезгілдеріне байланысты табиғи құбылыстар жәнеғ олардың
- адамдардың, жан-жануарлардың табиғаттағы орны жөнінде;
- табиғаттағы өсімдіктердің түрлері, түстік ерекшеліктерін білу.
4 Музыка -әуендердің сезімдік әсерін түйсіну;
-музыкалық әуендердегі бейнелік елесті сезіну;
-музыка тыңдау және оған талдау жасау.
5 Еңбекке баулу -көркем құрастыру, дизайн сабақтарындағы бүктеу, тілу,
-тақырып бейнелеуде еңбек орнын, еңбек құралдарын, олардың атауларын білу;
-бейнелеу өнері шығармаларындағы еңбк адамдарының образдарын тану, әңгімелеу.
6 Дене тәрбиесі -адам өміріндегі дене тәрбиесінің алатын орны
-спорттық ойындарды, спорт құралдарын бейнелеу, олардың түрлерімен танысу, атауларын
CАБАҚ ЖОСПАРЫ
Сабақ тақырыбы: Интерьер жанры. Интерьерді бейнелеуде компьютерде Paint графиктік
Сабақ мақсаты:
білімділік – бейнелеу өнеріндегі интерьер жанры туралы түсінік беру,
дамытушылық – оқушылардың ақыл-ойын жан-жақты дамыту, дүниетанымын кеңейту, компьютерлік
тәрбиелік – жауапкершілікке, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.
Әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, практикалық.
Түрі: біріккен сабақ.
Көрнекілігі: компьютер, суретшілер шығармаларының компьютерге енгізілген иллюстрациясы, интерьер салудың
Сабақ жоспары:
І.Ұйымдастыру бөлімі.
а) жұмыс орнын әзірлеу (компьютерді іске қосу)
ә) студенттердің сабаққа қатысуын тексеру.
Жаңа сабақ.
Балалар, бүгінгі сабақ ерекше сабақ болғалы отыр. Бүгінгі сабақта
Интерьер – француздың «ішкі деген сөзінен алынған, яғни бейнелеу
Интерьер – бейнелеу өнерінің бір жанры болып табылады. Бұл
Интерьер көріністерін және ондағы болып жатқан уақиғаларды бейнелеуге талпыныс
Бейнелеу өнерінде интерьердің орын ала бастауына Батыс Еуропадағы Қайта
Мысалы, Қайта өрлеу дәуірінің суретшісі Ян Ван Эйктің (1390-1441
Ян Ван Эйк. Канцлер Роллен Мадоннасы
Интерьерді бейнелеу жолдары.
Интерьерді қарама-қарсы немесе бұрыштық перспективада бейнелеуге болады.
Қарама-қарсы перспективада бейнеленген интерьер сызықтары көкжиек сызығындағы бір нүктеде
Бұрыштық перспективада бейнеленген интерьер сызықтары көкжиек сызығындағы екі нүктеде
ІІІ. Машық жұмысы.
Бүгінгі сабақта интерьерді біз де салатын боламыз. Келесі информатика
(Қайталау бағытында бірнеше сұрақтарды қоямын).
Ал біз білетін графикалық редактор қандай еді? (Paint графикалық
Paint графикалық редакторы қалай іске қосылады. Оның қандай мүмкіндіктері
Осы редактор терезесі қандай болады? (Редактор терезесінің негізгі бөлігін
Олардың қызметтерін кім айтып береді? (Тақырып қатарында файл аты
Paint –та неше түспен жұмыс істейді және олар қалай
Сурет қалай салынады? (Қажетті аспап пен түсті таңдап алған
Paint-та салынған суретті файлға қалай негізгі типпен сақтайды (.bmp).
Салынған суреттермен қандай әрекеттер орындауға болады? (суреттерді көшіруге, қиып
Paint графикалық редакторы туралы алған білімімізді бүгінгі сабақта интерьер
Интерьер салу үшін Paint графикалық редакторын іске қосамыз.
Көкжиек сызығын түзу сызық көмегімен жүргіземіз.
Қарама-қарсы қабырғаны салу үшін тік төртбұрыш құралын пайдаланамыз.
Бұдан кейінгі сызықтардың бәрі де түзу сызық құралы арқылы
Интерьер бейнелеу түсінікті болса, енді өз интерьерімізді салуға кіріселік
Машық жұмысын аяқтап, өз бағамызды алдық енді бүгінгі біріккен
Көкжиек сызығын жүргіз.
Көкжиек сызығының бойынан бір нүктені белгіле.
Қарама-қарсы қабырғаны бейнеле.
Қарама-қарсы қабырға бұрыштары арқылы түйіндеу нүктесіне бағыттап түзулер сызу
Бөлме есігі, терезелерінің бейнелеушіге жақын тұрған жағынан биіктігін белгіле.
Есік, терезенің арғы жақтарын түйіндеу нүктесіне бағытталған сызық арқылы
IV. Тест
Paint –та салынған сурет қандай типпен сақталады?
А) .ехе
Б) .bmp
B) .txt
2. Paint –та түс таңдау үшін қолданылады:
А) палитра
Б) инструменттер қатары
B) қалып-күй қатары.
3. Интерьер қай кезде жеке жанр болып қалыптасты?
А) XV ғ.
Б) ІX ғ.
B) XVІІ ғ.
4. Фондық түс қалай анықталады?
А) тінтуірдің оң жақ батырмасын басу арқылы.
Б) тінтуірдің сол батырмасын басу арқылы.
В) анықталмайды.
5. Интерьерші Голланд суретшісі:
А) Эмануэль де Витт
Б) Альберт Дюрер
В) Ян ван Эйк
6. Қарама-қарсы перспетивада бейнеленген интерьерде бөлменің неше қабырғасы бейнеленеді?
А) 1
Б) 2
В) 3
7. Төмендегі құралдардың қайсысы интерьер салу үшін қолданылады?
А) қылқалам
Б) түзу сызық
В) жазба құралы
8. Paint қандай бағдарлама?
А) текстік редактор
Б) электрондық кесте
В) графикалық редактор
9. Графиктік объектіге жатпайды:
А) фото, сурет
Б) мәтін
В) график
V. Үйге тапсырма.
Pаint графикалық редакторын қайталай және Интерьерді қағазда бейнелеу.
IV. Қорытындылау.
Оқушылар салған суреттері бойынша және тест орындау арқылы 2
ҚОРЫТЫНДЫ.
Сурет, сөз сияқты, адамның ойын білдіретін әрі жеткізетін құралдардың
Сурет салу қандай да болмасын мамандықтағы қызметкердің күнделікті іс-әрекетінде
Сол себепті, дипломдық жұмыста сурет салу кабинетін жабдықтау тақырыбы
Дипломдық жұмыс үш тараудан және сегіз тақырыптан
Ең біріншіде бейнелеу өнерінің даму тарихы қамтыла отырып, оның
Жалпы дипломдық жұмыс жоғарғы оқу орнын бітіретін студенттерге және
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.
Ералин К., Абдрасилов С. Художественно-профессиональная подготовка студентов средствами изобразительного
Ералин К., Халматов Х. Изобразительное искусство Средней Азии и
Ростовцев Н.Н. Методика преподавания изобразительного искусства в школе.
Ж.Б.Қоянбаев, Р.М.Қоянбаев. Педагогика. – А., 1987.
Қ.Сарбағысов, Ә.Төлебаев. Жас суретшіге көмек. – А., 2000.
Б.Әлмұхамбетов, Ж.Балкенов. Сурет салу және бояумен жұмыс істеу әдістері.
Сокольникова Н.М. Основы композиции. – Обнинск, 1996.
Л.Любимов. Батыс Европа өнері. – А., 1982.
Липявкин А.Ф. Архитектуры городских зданий и сооружений. –М., 1970.
А.Щипанов. Әуесқой жас суретшілер мен мүсіншілерге. –А., 1989.
Кузин В.С. Изобразительное искусство и методика его преподавания в
Маргулан А.Х. Казахское народное прикладное искусство. –А., 1986.
Аксенов К.Н. Рисунок. –М., 1987.
Подласый И.П. Педагогика начальной школы. –М., 2000.
М.Мұқашев, А.Сейтімов, Н.Хамзин. Бейнелеу өнерін оқыту әдістемесі. - Астана,
Жидебаев А. Бейнелеу өнерін сызу дәрісханасы. –А., 1998.
Петренко Г.Г. установка для демонстрации кинофильмов при дневном свете.
Рудницкий. Оборудования кабинета черчени и изобразительного искусства. Школа и