____________________________«Бастауыш сынып оқушыларының таным процесстерін дамыту жолдары» тақырыбында орындаған
ПІКІР
Бастауыш мектептерде оқыту әдістемелері мен дамыта оқыту проблемаларын зерттеуді
Диплом жұмысы кіріспе, екі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімінен
Екінші бөлімде бастауыш сынып оқушыларының таным процестерін зерттеу және
____________________________ дипломдық зерттеуі студенттің болашақ мамандық қызметіне даярлығы жақсы
______________________________ «Бастауыш сынып оқушыларының таным процесстерін дамыту жолдары» тақырыбында
ПІКІР
Бастауыш мектепке қабылданған баланың оқуға даярлығын анықтап, даярлығы төмен
Диплом жұмысы кіріспе, екі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімінен
Екінші бөлімде бастауыш сынып оқушыларының таным процестерін зерттеу және
____________________________ дипломдық зерттеуі студенттің болашақ мектеп психологі қызметіне даярлығын
МАЗМҰНЫ
Кіріспе..................................................................................................................3
1 бөлім. Мамандық бағдар берудің психологиялық негіздері.
1.1.Орта буын оқушыларын мамандық таңдауға даярлаудың
психологиялық негіздері..............................................................................6
1.2.Мамандық бағдар беруде жеткіншектердің жас ерекшеліктерін ескеру.20
2 бөлім. Оқушылардың мамандыққа икемділігін анықтау
және қалыптастыру
2.1. Мамандық бағдар беру барысында оқушылардың жекелік
қасиеттерін зерттеу.....................................................................................32
2.2. Оқушылардың мамандыққа қызығушылығын диагностикалау............48
Қорытынды........................................................................................................61
Әдебиеттер тізімі..............................................................................................63
Кіріспе
Психологиялық қызметтің міндеттерінің бірі - оқушылардың әр түрлі мамандықтарға
Қазіргі кезде жеке тұлғаның психофизиологиялық ерекшеліктерін толық және жан-жақты
Мектеп психологі оқушылардың мамандықтар саласына икемділігін зерттеумен қатар, оларды
Зерттеу объектісі - мектеп психологиялық қызметі.
Зерттеу пәні - мектеп психологінің оқушыларға мамандық бағдар беру
Зерттеу мақсаты - мектеп психологі жұмысында оқушылардың жеке даралық
Зерттеу міндеттері:
- білім беру жүйесіндегі психологиялық қызмет арқылы мамандық бағдар
- мектеп оқушыларының жекелік психикалық қасиеттерін зерттеу әдістемелерінің ішінен
- жеткіншектердің мамандықа қызығушылығын диагностикалау және зерттеу нәтижелерін талдау
Талдау, оқушылардың жеке даралық психикалық қасиеттерін бағалау үшін темпераментті
Зерттеу базасы Алматы қаласындағы № 87 орта мектеп.
Дипломдық жұмысты орындау екі кезеңде жүрді.
Бірінші кезеңде мамандық бағдар берудің психологиялық негіздерін зерттеу, бұл
Екінші кезеңде мектеп оқушыларының жекелік психологиялық ерекшеліктерін зерттеу және
Диплом жұмысы кіріспе, екі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімінен
1 бөлім. Мамандық бағдар берудің психологиялық негіздері
1.1. Оқушыларды мамандықты таңдауға даярлаудың
психологиялық негіздері
Мамандық - рrоfessio - деген фрацуз тілінде ресми түрде
Мамандықты дұрыс таңдаудың өр адамның өз өмірінде табысты болуына
Т.Н.Мальковская, Г.А.Уманов т.б. ғалымдар әлеуметтік-кәсіби бағдарлау идеяларын қалыптастырды. Осы
Жалпы білім беру мектептерінің тұжырымдамасында оқушыларды қандай да бір
Оқушыларды алдын-ала кәсіби диагностикалаудан өткізу проблемасын зерттеу үшін көптеген
Бұл жұмыстың мазмұны жеке адамнаң психофизиологиялық қасиеттерін жан-жақты зерттеп
- мінез-құлқының жеке-даралық ерекшеліктерін анықтау;
- жүйке қызметінің жеке-даралық ерекшеліктерін анықтау;
- қызығушылығы, бейімділігі, қабілеті, кәсіби ниеттері туралы мағлұматтар алу;
- құндылық бағдарлануы;
- білімі, іскерлігі және дағдалары.
Кәсіби бағдарлауды жүргізуге негіз болатын идеялар жастарға білім беру
Кәсіби бағдарлау жұмысын негізгі екі кезеңге бөліп қарастыруға болады.
Біріші кезең - әлеуметтік-кәсіби бағдарлау. Бұл кезеңде балаларға жалпы
- мамандақ туралы жалпы ұғымды меңгерту, мамандықтар әлеміне саяқат
- шебер адамдардың құрметке бөленетінін, олар материалдық және рухани
- мемелкеттің әлеуметтік-экономикалық даму тенденциясына байланысты ңандай мамандықтардың болашағы
Туыстарының, таныстарының, достарының мамандықтарын, олардың перспективасын көрсету;
- еңбектің шығармашылық сипатымен таныстыру;
- еңбек романтикасы туралы мағлұмат беру;
- еңбектің материалдық және рухани байлықтың көзі екенін көрсету.
Осылайша еңбек, кәсіби әрекеттің өзі құндылық екенін айқындап, әрбір
Кәсіби бағдар беру жұмысын ұйымдастыруда құндылықтардың қалыптасуына үлкен әсерін
- жалпы мотивировка;
- мамандықтың романтикасы;
- танымдық сипатындағы мотивтер;
- қоғамдық мәні бар мамандық таңдау мотиві;
- беделге, үлгіге сүйену;
- мотивацияланбаған таңдау.
Барлық мотивтері сипаты бойынша төрт топқа бөлеміз: а) нақты
Өзінің қажеттілігін қанағаттандыруға ұмтыла отырып, адам өз алдына нақты
Мамандық таңдау мотивтерін анықтауға арналған көптеген әдістемелер бар. Оларды
Жеке адамның басқа психикалық қасиеттері де өзара тығыз байланыста
Психологияда темпераментті деп адамның психикалық процестерінің динамикасын анықтайтын қасиетті
1 - холерик. Бұл темперамент өкілдерінің жүйке процестері күшті
2 - сангвиник. Сангвиниктердің жүйке процестері күшті жүреді, қозу
3 - флегматик. Флегматиктердің жүйке процестері күшті жүреді, байсалды,
4 - меланхолик. Меланхоликтердің жүйке процестері баяу жүреді, салмақты,
Темперамент ерекшеліктерін диагностикалауға Айзенк, Стреляу тестерінен кеңінен қолданады. Осы
Адамның темпераменті таза бір типте болуы сирек кездеседі. Көбінесе
Сондай-ақ жеке адамның даралық ерекшеліктеріне мінез-құлық жатады. Психологияда мінез-құлық
- ұжымға және басқа адамдарға деген қатынасы, сыйласуы, сыйысымдылығы;
- еңбекке деген қатынасы, еңбеккерлігі, шыдамдылығы, табыскерлігі;
- заттарға деген қатынасы, мұқияттылығы, үнемділігі, пысықтығы немесе салақтығы,
- өзіне деген көзқарасы, өзін-өзі жақсы көруі, көкіректігі, мақтаншақтығы,
Адамның мінезі кезкелген қасиеттердің кездейсоқ жиынтығы емес. Мінездің жеке
Кәсіби бағдар беру және кәсіби таңдалу барысында осы және
Мінез-құлық ерекшеліктерін анықтауға арналған әдістемелер ішінде Филипс жасаған оқушылардың
Агрессия терминімен жеке тұлғаның субъект-субъекттік қатынаста деструктивтік әрекетке жақындығын
Жеткіншек жас кезеңінде себепсіз агрессия, немесе жалған қауіпке бағытталған
А.Басс және А.Дарки агрессияны сипаттағанда оны негізгі екі топқа
Кәсіби бағдар беру барысында балалардың іс-әрекет түрлеріне қабілеттілігін анықтаудың
Қабілеттіліктің негізгі көрсеткіші ретінде жаңа білімді және іскерлікті тез
Білімге, ептілікке және дағдаға деген қатынасында адамның қабілеті, қандай
Адамның қандай да бір мамандыққа қабілетін дамытатын қолайлы жағдайлар
Бұл қасиеттер консервативтік, кертартпа әсері бар, тұрақты қасиеттер.
Қабілет ерекшеліктерін жан-жақты зерттеген Б.М.Теплов оны жалпы және арнайы
Мамандыққа бағдарлау барысында осы қабілеттірдең түрлерін нақты анықтап, іс-әрекеттің
Мамандық бағдар беру барысында балалардың психикалық ерекшеліктерін жан-жақты диагностикалау
Адамдардың психофизиологиялық ерекшеліктеріне байланысты ғылыми негізде ұйымдасіырылған түрі 1908
Адамның кәсіби жарамдылығын бағалау элементтері ежелгі дәуірде қалыптаса бастаған.
Ежелгі Мысырда абыз жрецтері өнеріне тек қана нақты сынақтан
Осы қатаң сынаудан және білімділігі бойынша таңдаудан әлемге әйгілі
Пифагор, ең біріншіден, адамның интеллектуалдық қабілетін диагностикалауға көп көңіл
Осы кездерде Қытайда үкіметтік-төрелік қызмет және көптеген мамандықтар болды.
Спартада жауынгерлерді тәрбиелеу жүйесі ерекше дамыған болды. Бұл қала-мемлекетте
Римде тәлім-тәрбие жұмысында гладиаторлар даярлау ерекше мәртебеге ие болды.
Афина басқа локонияларға қарағанда адамның интеллектуалдық қасиеттерін жоғары бағалап,
Орта ғасырларда адамзаттың орындайтын іс-әрекетінің түрлері көбеюімен байланысты көптеген
Кәсіби бағдарлау қоғамдық процеске айналып 19 ғасырдан бастап кәсіби
Бұл жұмыс әр адамның жекелік психикалық ерекшеліктерін анықтап, әр
1908 жылдың қаңтар айында Бостон қаласында жастарды кәсіби бағдарлау
- әр адамның өзін-өзі дұрыс бағалауы, өзінің іс-әрекет түрлеріне
- әрбір таңдаған мамандық бойынша қызмет атқарғанда табысты жұмыс
- мамандықтың талабы мен байланысты білімді өзін-өзі бағалаудың нәтижесін
Осы және көптеген әлеуметтік психологиялық зерттеулердің нәтижесінде 1911 жылы
АҚШ-та мамандарды кәсіби жарамдылығы бойынша таңдаудан өткізуге ерекше көңіл
Біріші дүниежүзілік соғыс барысында әскери техниканы басқарушылардың кәсіби жарамдылығын
- жеткіншектерді мамандық таңдауға жоспарлы түрде даярлау;
- бюро жұмысын мектептермен тығыз байланыста ұйымдастырып, мектеп бітірушілермен
- мамандықтар туралы мағлұматтар беру;
- мектеп бітірушілердің жекелік қасиеттерін анықтау үшін психологиялық зерттеулер
- жұмысқа немесе кәсіби мектептерге ұсыныс хат толтыру.
Кәсіби бағдарлаудың ғылыми педагогикалық негізін қалауға халыққа білім беру
Батыс Еуропа елдерде бұл тәжірибе өте кең тарап, Еуропалық
1984 жылы қабылданған Кеңес мектептерінде жүргізілген реформаның материалдарында мектептерде
Қазақстанда кәсіби бағдар беру проблемалары педагогика ғылымдарының докторылары, профессор
1.2. Мамандық бағдар беруде жеткіншектердің жас ерекшеліктерін ескеру
Жеткіншек жас кезеңінде баланың бойында бұрын қалыптасқан қасиеттерге жаңа
Үлкендер баланы барлық уақытта түсіне бермейді. Қарым-қатынас барысында жеткіншектерді
Жеткіншектердің дене мүшелерінің дамуында да үлкен үйлеспеушілік орын алады.
Бұл жас кезеңі «өтпелі кезеңң, «қиын жасң, «проблемалың т.б.
Жеткіншек жас кезеңіндегі мінездің кейбір көрсеткіштерінің шамадан тыс дамып
Осы жас кезеңінің ерекшеліктерін ата-аналар, мектеп мұғалімдері, сынып жетекшісі,
Жеткіншек жастың ерекшеліктері:
- барлық нәрсені өз бетімен орындап, үлкендердең қамқорлығы мен
- үйге берілген тапсырмаларды жаттап алмастан өз сөзімен түсінікті
- үлкендерге сын көзбен қарап, олардың айтқанын сынап-мінеп, кей
Жеткіншектердің қырсық мінез көрсетуіне, ересектер талабын оңай орындамауына негіз
Балалардың оқудан басқа айналысатын шаруасының болмауы.
- Радио, теледидар, басқа да ақпарат көздерінен ересектерге арналған
Өзінен үлкен балалармен танысып, солардың жарамсыз әрекеттеріне еліктейтіндігі.
Күні-түні фантастикалық және криминалистикалық әдебиеттерді оқып, ондағы кейіпкерлерге еліктеуі.
- Агрессиясының анық байқалуы.
Психологтың жеткіншек жас кезеңіндегілерімен жүргізетін жұмыстарының міндеттері мен мазмұны
Мінездің акцентуациясы дегеніміз мінездің жеке көріністерінің күшейтіп, норманың шегіне
Акцентуацияның белгілері: адамның ызақор болып, кейбір стресс факторларына өте
Психологияда мінез акцентуациясын сыныптастыру жүргізгендер оны негізгі екі топқа
Егер интроверт өз-өзіне жетіп, қарым-қатынасы шектеліп, үндемей түйліп қалатын
Жеткіншек кезең балалардың қатарластарымен қарым-қатынас жасауға тырысу және мінез
Жалпы, жеткіншектік жас адам өміріндегі критикалық кезеңге жатады. Оның
1. Негативті, яғни ескі әдеттердің, стереотиптердің қалуы, бұрынғы қалыптасқан
2. Кризистің кульминациялық нүктесі жеткіншектік жаста -13 жас.
3. Посткритикалық фаза, яғни, жаңа құрылымның қалыптасуы, жаңа қатынастың
Әдебиеттерде жас ерекшелік кризисінің пайда болуының екі негізгі бағыты
1. Тәуелсіз кризис-біршама кең тараған түрі. Оның симптомдары -
2. Тәуелді кризис — бұл біріншіге қарама-қарсы: шектен тыс
Егер тәуелсіздік кризисі- алға ұмтылу, ескі нормалармен ережелерден шығу
Бұл түсініктердің барлығы жеткіншектер үшін эмоционалды боялған, жекелік маңызды.
1. Дисгармониялық отбасы-ол психологиялық үйлеспеудің түрлі варианттарын кіргізеді:
- отбасыдағы белгілі бір мүшелерінің біреуінің жүйке-психикалық ауытқуы, не
- отбасыдағы негізгі мәселе - сол отбасы мүшелерінің бір-бірімен
- гармониялық емес, дестругенді, құлап бара жатқан және құлаған
2. Соматикалық аурулар және ауыр жарақаттар. Хроникалық -соматикалық аурулар
3. Жеткіншектік қатарларымен дұрыс қатынас жасамауы, қатарластарымен дұрыс достық
Адамның жаткіншектік жаспен ересектік арасындағы кезең -жасөспірімдік кезеңде ағзаның
Жасөспірім кезейінде конструктивті даму барысынан келесі ауытқулар болуы мүмкін:
- идентентификациялауының диффузиялылығы: адамның иденттілік қалыптастыруға қысқа мерзімді мүмкінділігінің
- уақыт диффузиясы: екі көрініспен пайда болатын уақыт сезімінің
- жұмыстың тұрып қалуы: көбінесе идентика диффузиясымен көрінетін табиғи
- жат идентитификцияның орын алуы: идентификцияа қалыптасуында нормамен әсер
Негізінен бұл ауытқулар аса қауіпті көрінгенмен көп жағдайда есею
1. Өзін жалғызбын деген сезінуден арылу немесе танымал болғысы
2. Өзінің ата-аналардан тәуелсіздігін білдіргісі келгендік;
3. Көмек керектігі туралы ішкі санадағы дауыс;
4. Махаббатты ұстап қалу үшін;
5. Себебі «мүны барлығы істеп жатыр». Жасөспірім үшін өз
Сонымен, жыныстық қатынасты меңгеру әр бір жасөспірімнің міндеті. Өйткені
Жасөспірімдік кезеңдегі оқушылардың эмоционалды үйлеспеуіне себеп болатын факторлар жан-жақты.
1. Интернализацияланған (өзіне бағыттылған);
2. Экстернализацияланған басқаларға бағытталған. Экстернализацияланған мінез-құлық ассоциалды мінез-құлықтың соңғы
1. Жасөспірімдердің құрбандықты қажетсінуі.
2. Анатомо-физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты эмоционалды тұрақсыздық білдіруі.
3. Агрессиясының анық байқалуы.
4. Акцентуация түрлерінің анық байқалуы.
5. Психикалық дамудағы ауытқулардың жиі кездесуі.
6. Өзін-өзі төмен бағалауы.
7. Өзін бейадекватты төмен бағалау. Бұл жағдайларға әсер ететін
1. Микроәлеуметтік фактор - бұған жасөспірімнің іс-әрекетінің негізгі үш
1. Агрессивті қорғану типі - бұл отбасындағы эмоционалды итерілуден
2. Оппозициялы тип - «бүл отбасы кумирі» тәрбиесі негізінен
Аграссивті қорғану типі - ерекше қиын агрессивті сипатпен ерекшеленеді.
Оппозициялы тип бұл ата-аналардың өз балаларын "соқыр махаббатпен" жақсы
Микроәлеуметтік фактор-қазіргі уақытта жасөспірімдердің қалыптасуына үлкен әсерін тигізеді. Бұл
Жалпы, оқушылардың мінез-құлқының ауытқып немесе бұзылып келе жатқанын неден
Сонымен қорыта келе жеткіншектік кезең мен жасөспірімдік кезең бір-бірімен
2 бөлім Оқушылардың мамандыққа икемділігін анықтау және қалыптастыру.
2.1. Мамандық бағдар беру барысында оқушылардың жекелік қасиеттерін зерттеу
Жеткіншек жас кезеңінің ерекшеліктерін ескере отырып мамандық бағдар беру
Темпераментті Я.Стреляу тестімен анықтау
Мақсаты: темперамент типін және жүйке процестерінің тепе-теңдігін анықтау.
Орындау ережесі: Тесте берілген 134 сұрақтарға жауапты талдау арқылы
Сауалнама.
1. Сіз өзіңізді басқалармен тез танысатын адамдарға жатқызасыз ба?
2. Іс-әрекетке кірісу үшін басқалардан нұсқау күтесіз бе?
3. Жұмыстан шаршағаныңыз басылу үшін қысқа уақыт ішінде дем
4. Ыңгайсыз жағдайда жұмысты орындай аласыз ба?
5. Пікірталас болғанда тақырыпқа байланысы жоқ аргументтерді пайдаланасыз ба?
6. Ұзақ үзілістен соң жұмысқа қайтып оралуыңыз оңай ма
7. Жұмысқа беріліп кеткенде шаршағаныңызды ұмытып кетесіз бе?
8. Біреуге берілген тапсырманың орындалуын шыдамдылық пен күтесіз бе?
9. Әр түрлі уахытта төсекке жататын болсаңыз, ұйықтауыңыз барлық
10. Сізге сеніп ашқан сырды құпияда сақтай аласыз ба?
11. Бірнеше апта немесе айлар бойы айналыспаған жұмысқа жеңіл
12. Шыдамдылықпен, ерінбей түсіндіресіз бе?
13. Терең ойланып істейтін істі жақсы көресіз бе?
14. Қызық емес жұмысты орындау барысында жалығып, ұйқы басып
15. Күшті тебіренуден кейін жеңіл ұйықтайсыз ба?
16. Өзіңіздің күшті жағыңызді көрсетуге құмарсыз ба?
17. Бейтаныс адамдардың алдында өзіңізді еркін ұстайсыз ба?
18. Ашуыңызды басқалаға көрсетпеу сізге оңай ма?
19. Сәтсіздікте сабырлылық сақтайсыз ба?
20. Қажет болғанда, өз мәнерлеріңізді басқа адамдардың мінезіне икемдейсіз
21. Ерекше жауапкершілікті талап ететін функцияны орындауға құмарсыз ба?
22. Басқалардың әсерінен көңіл-күйіңіз өзгереді ме?
23. Қиын-қыспақта өзіңізге сеніміңіз сақталады ма?
24. Пікірімен санасатын адамның алдында өзіңізді емін-еркін сезінесіз бе?
25. Күтпеген жерде күн тәртібі өзгерсе, сіз сасып қалмайсыз
26. Қажетті жауапты тез табасыз ба?
27. Сіз үшін өте маңызды шешімді күту барысында байсалдылық
28. Демалыс, каникулдың бірінші күндері сіз үшін жеңіл өтеді
29. Тапқырсың ба?
30. Жүрісіңізді, тамақтануыңызды жай басарларға теңестіруіңіз оңай ма?
31. Дем алуға жатқанда тез ұйықтайсыз ба?
32. Сабақта, жиналыстарда сөз алуға құмарсыз ба?
33. Ашулануыңыз оңай ма?
34. Жұмысқа кірісіп кеткеннен соң оны тоқтатуыңыз оңай ма?
35. Басқаларға кедергі келтірмеу үшін үндемей отыруға қиналмайсыз ба?
36. Шағыстырушыларға ермей қаласыз ба?
37. Басқалармен тіл табысып жұмыс істеуіңіз оңай ма?
38. Шешім қабылдау үшін, барлық жағдайларды салыстырып көресіз бе?
39. Кітап оқығанда, автордың ойын басынан аяғына дейін қадағалап
40. Жолаушылармен әңгімелесіп отырасыз ба?
41. Егер, пікірталас нәтижесі жемісті болмайтынын білсеңіз, сол әңгімеге
42. Нақты қимыл әрекетті талап ететін жұмысты ұнатасыз ба?
43. Басқалардың пікірімен санаса отырып өзіңіздің шешіміңізді өзгерте аласыз
44. Жұмысты ұйымдастырудың жаңа тәртібіне тез үйренесіз бе?
45. Күндіз қызмет атқарған болсаңыз, түнде жұмыс істеуге шамаңыз
46. Әдеби кітаптарды тез оқисыз ба?
47. Кедергі кездескенде жоспарлаған нәрседен тез бас тартасыз ба?
48. Ұстамдылық көрсете аласыз ба?
49. Тез оянасыз ба?
50. Жылдам жауап бермей, ұстамдылық көрсете аласыз ба?
51. Шуға көңіл бөлмей жұмысты орындай аласыз ба?
52. Шындықты бетіне баспай, шыдамдылық көрсете аласыз ба?
53. Емтихан алдында, бастықпен сөйлесерде ұстамдылық көрсетесіз бе?
54. Жаңа ортаға тез үйренесіз бе?
55. Жаңалыққа құмарсыз ба?
56. Күндіз ауыр жұмыс істегеннен соң толық демалуға түнгі
57. Қысқа мерзім ішінде түрлі-түрлі әрекет жасауды талап ететін
58. Өмірде кездесетін қиындықтың басым көбін өзіңіз дербес шешесіз
59. Өзіңіз сөйлеуден бұрын басқалардың пікірін тыңдап аласыз ба?
60. Жүзе білетін болсаңыз, суға кетіп бара жатқан адамды
61. Қажырлы еңбек етуге қабілеттісіз бе?
62. Ескерту жасау артық болып тұрса, өзіңізді ұстап қала
63. Жұмыс орныңызға мөн бересіз бе?
64. Бір жұмыстан екіншісіне ауысуыңыз оңай ма?
65. Маңызді шешім қабылдау үшін барлық мүмкіндіктерді салыстырып көресіз
66. Басқалардың оқшау мінезіне қатты ашуланасыз ба?
67. Басқа адамның тіршілігіне үңілмеу, қағаздарын оқымау сізге оңай
68. Біркелкі орындалатын жұмыстан жалығасыз ба?
69. Көпшілік ортасында тәртіп сақтау сізге оңай ма?
70. Артық дене қимылын жасамай сөйлеу, жауап беру сізге
71. Көңілді ортаны жақсы көресіз бе?
72. Көп күшті талап ететін жұмысты ұнатасыз ба?
73. Ұзақ уақыт жұмысқа беріліп істейсіз бе?
74. Жылдамдықты талап ететін жұмысты жақсы көресіз бе?
75. Қиын кезеңде ұстамдылық көрсетесіз бе?
76. Ұйқыдан оянғаннан соң төсектен бірден тұрасыз ба?
77. Өзіңіз тапсырманы орындап болғаннан соң басқалардың бітіргенін сабырмен
78. Жағымсыз жағдайды көргеннен соң бұрынғыдай ынтаменен әрекетіңізді жалғастырасыз
79. Күнделікті басылымдарды жылдам қарап шығасыз ба?
80. Басқалар түсінбейтіндей жылдам сөйлейтін кездеріңіз болады ма?
81. Ұйқыңыз қанбаса жұмысты сапалы орындай аласыз ба?
82. Ұзақ уақыт үзіліссіз жұмыс істей аласыз ба?
83. Бас немесе тіс ауруы мазалағанда жұмыс істей аласыз
84. Басқалар сізді күтіп, көңіл көтеріп отырғанын біле тұрып
85. Төтенше сүрақтарға тез жауап бересіз бе?
86. Тез сөйлейсіз бе?
87. Қонақ келетін болса өз жұмысыңызды саспай орындайсыз ба?
88. Сенімді дәлелдер әсерімен өз пікіріңізді өзгертуіңіз жеңіл ме?
89. Шыдамдысыз ба?
90. Өзіңізден жай қимылдайтындардың жұмыс темпіне икемделе аласыз ба?
91. Өз уақытыңызды ұйымдастырғанда, бірнеше бір-бірімен үйлесімді жұмысты қатар
92. Көңілді компанияда қобалжығаныңыз басылады ма?
93. Бірнеше істерді қиналмастан бір уақытта орындайсыз ба?
94. Көшеде болған қайғылы оқиғаның куагері болсаңыз, өмірге деген
95. Нақты қимылдарды талап ететін жұмысты ұнатасыз ба?
96. Жақын адамдарыңыз істі болғанда салқын кандылық көрсетесіз бе?
97. Қиын жағдайларда өзіңізге сенесіз бе?
98. Бейтаныс адамдар арасында, үлкен топтың ішінде өзіңізді еркін
99. Қажет болса сөзіңізді бірден тоқтата аласыз ба (жиналыс,
100. Басқалардың жұмысты атқару ережесіне икемделуіңіз оңай ма?
101. Іс-әрекет түрлерін өзгертуге құмарсыз ба?
102. Төтенше жағдайда басқалардың әрекетін басқаруды мойныңызға аласыз ба?
103. Жағдай көтермейтін кезде күліңізді баса аласыз ба?
104. Жұмысқа бірден кірісіп кетесіз бе?
105. Келіспейтін нәрсеңізге қарсы сөз айтасыз ба?
106. Уақытша депрессияға бөленбеуге шамаңыз келеді ме?
107. Ақыл-ой қызметінен қатты шаршағаннан соң күндегідей ұйықтайсыз ба?
108. Ұзақ уақыт, ішкі кернеу қыспай, күте аласыз ба
109. Нәтижесі сәтсіз болатынын білсеңіз, оған араласпай тұрасыз ба?
110. Тартыс-талас кезінде саспастан дәлел іздейсізбе?
111. Күтпеген жерде өзгерістер туғанда дұрыс шешімін таба аласыз
112. Сізге өтініш жасағанда тыныштық сақтайсыз ба?
113. Сіздге өтініш жасамай ақ медициналық процедуралардан өтесіз бе?
114. Бар күшіңізді салып жұмыс істеуге дараярсыз ба?
115. Демалыс өткізу, көңіл көтеру жайыңызды ауыстырып тұрасыз ба?
116. Жаңа күн тәртібіне үйрену сізге оңай ма?
117. Төтенше жағдайларда басқаларға көмек көрсетуге асығасыз ба?
118. Спорт жарыстарын, цирк өнерін тамашалаған кезде өз әсеріңізді
119. Көпшілікпен сөйлесуді талап ететін жұмысты жақсы көресіз бе?
120. Өзіңіз бет-әлпетіңіздің көрінісін қадағалайсыз ба?
121. Дене күшін талап ететін жұмысты жақсы көресіз бе?
122. Өзіңізді ержүрек адаммын деп есептейсіз бе?
123. Күтпеген жағдайда дауысыңыз өзгереді ме?
124. Сәтсіздікке кездескенде барлығын тастай салмауға шамаңыз келеді ме?
125. Сізге өтініш жасаса ұзақ уақыт танаш отыра аласыз
126. Егер күлкіңіз біреудің намысына тиетін болса, сіз өзіңізді
127. Тұнжыраған көңіл-күйіңіздің жарқын жүзге айналуы оңай ма?
128. Сізді күйгелектендіру оңай ма?
129. Қоршаған ортаның салт-дәстүрін сақтау сізге оңай ма?
130. Көпшіліктің алдына шығуды ұнатасыз ба?
131. Жұмысқа ұзақ даярлықсыз кірісіп кетесіз бе?
132. Өз өміріңізді тәуекелге тігіп, басқаларды құтқаруға барасыз ба?
133. Қимыл әрекеттеріңіз ширақ па?
134. Жауапкершілікті талап ететін жұмысты ынталанып мойныңызға аласыз ба?
Бағалау шкаласы:
Жауап кілтке сай келсе — 2 балл; Жауап сай
Өңдеу кілті:
Қозу күшін анықтау үшін келесі сұрақтарға берілген жауап кілтке
ия - 3, 4, 7, 13, 15, 17, 19,
Тежелу күшін анықтау үшін келесі сұрақтарға берілген жауап кілтке
Ия - 2, 5, 8, 10, 12, 16, 27,
Жүйке процестерінің динамикасын анықтау үшін келесі сұрақтарға берілген жауап
Ия - 1, 6, 9, 11, 14, 20, 22,
Қозу және тежелу процесстерінің көрсеткіштері 42 және одан жоғары
Қозу және тежелу процестерінің ара қатынасы жүйке процестерінің тепе-теңдігін
Зерттеу нәтижесі.
Аты-жөні қозу тежелу Ара қатынасы
1. Омар Ғ. 48 42 1Д
2. Ерғали В. 51 43 1,2
3. Мақпал Ә. 60 46 1,3
4. Раиса X. 42 42 1
5. Балқия 0. 44 44 1
6. Қатира С. 45 42 1Д
7. Ғаля Қ. 48 46 1,1
8. Ғабит Л. 49 45 1,2
9. Қасымқан К. 46 46 1
10. ҚайратТ. 44 44 1
11. Каражан 0. 45 42 1,1
12. ЛәззатР. 19 38 0,5
13. МәдинаН. 46 42 1Д
14. Манзура Д. 47 39 1
15. Мағжан В. 42 42 1
16. МахфузаХ. 49 41 1Д
17. УмирниссоЕ. 51 42 1,2
18. ҚалипаН. 29 48 0,6
19.НұрғалиН. 45 45 1
20. Жансая Т. 48 41 1Д
21. Насиба Т. 41 49 0,9
Стреляу тесті бойынша зерттеу нәтижесі бойынша 7 бала байсалды,
Көрсеткіштері қатысқандар саны Жинаған баллдары
Жоғары
Орта
Төмен 11
7
3 130-150
115-129
100-114
Орта буын оқушыларының жас ерекшеліктері олардың жеткіншек жас кезеңдегі
«Жаңбыр астындағы адам» әдістемесі
Графикалық әдістер көбінесе дербес және көмекші ретінде қүрастырылады. Мамандарда
Практиктер сурет тесттерді жиі қолданады. Суреттің нәтижесі бала өзінің
Психодиагностиканың мақсаты жобалық графикалық әдістерінің оның нәтижесінің психотүзету үрдісінде
«Жаңбыр астындағы адам» әдістемесі сирек кездесетін, бірақ қызықты және
Нұсқау
Нұсқау классикалық вариантта қарапайым түрде беріледі. Зерттеушіге тік Бағытталған
Екі суретті салыстыру адамның стресстік қолайсыз (жағымсыз) жағдайда ол
Тестілеу кезінде салынған суретті бақылау маңызды және зерттеушінің барлық
Суреттерді интерпретациялау кезінде келесі мәліметтерге көңіл бөлу керек. Интепретацияда
«Жаңбыр астындағы адам» суретін «Адам» суретімен салыстырғанда көптеген айырмашылықтарды
Экспозиция қалай өзгергенін қарау маңызды. Сонымен, мысалы, егер адам
Жаңбыр астындағы адам кескіні парақтың жоғарғы жағына жылжу жағдайында
Кескіннің өзгеруі (трасформация)
Кескіннің көлемінің ұлғаюын кейде жасөспірімдерде кездеседі. Олар көбірек күшті
Кескіннің кішіреюі зерттелуші өзін қорғау мен жақтаушылықты қажет еткенді
Егер де Жаңбыр астындағы адам суретінде кескіндерді бейнелеу кезінде
Киімнің болмауы мінез-құлықтың анықталған таптаурындарын ескермеумен, сезінудің албырттығымен байланысты.
Жаңбыр белгілері (атрибуттары)
Жаңбыр - адамдарда болатын кедергілер, жағмсыз әсерлер.
Бейнелеудің сипаты адамның қиын жағдайларды қалай қабылдайтындылығымен байланысты: сиректамшылар
Жаңбырдың қайдан «келетінін» (адамның оң немесе сол жағынан) және
Интерпретация адам кескіні немесе оң және сол жағының жазылған
Қара бұлт жағымсыз жағдайларды күту белгісі болып табылады. Бұлттар,
Шалшық су, батпақ,балшық бұл үрейлі жағдайдың салдарын, «жаңбырдан» кейін
Шалшықтың бейнелеу ерекшелігіне назар аудару қажет (форма, тереңдігі, шашыранды).
Қосымша бөлшектер
Барлық қосымша бөлшектер (үй, ағаш, орындық, машина) немесе адам
Бөлшектерді көбірек толықтай түсіндіру (мәнін ашу) көрсетілген бейненің символдық
Қолшатырдың сырты жағымсыз нәсерлерден психикалық қорғанудың символикалық бейнесін түсіндіреді.
Сонымен, мысалы үлкен қолшатыр-саңырауқұлақ адам адам үшін барлық қиын
Адамдардың кескініне қатысты қолшатырдың көлемі мен орналасуы психологиялық қорғаныс
Бөлшектердің бұрмалануы мен өткізілуі
Қатысты бөлшектердің болмауы шиеленісті жағдайларға және психикалық қорғаныс механизмдерін
Суреттердегі түстер
Суретті қарапайым қаламмен орындауға болады. Көп адамдар түрлі-түсті қаламның
Түстер белгілі бір сезімдерді, көңіл-күйді және адамдардың қарым-қатынасын білдіруі
Жақсы бейімделген эмоциялық қалапты бала әдетке 2-ден 5-ке дейінгі
Қорытындылау кезеңі
Суреттің интерпретациялау кезеңі 1-ші және 2-ші кезеңінен алынған мәліметтер
Тест нәтижесін талдау кестесі
Балалар аты
1. Омар Ғ. Сенімді досты қажетті етеді, эгоцентризм, танымдық
2. Ерғали В. Өзін жоғары бағалайды, әлеуметтік ортадағы өз
3. Мақпал Ә. Эгоцентризм, танымдық қызығушылығы жоғары, сенімсіз, қорқақ,
4. Раиса X. Проблемалары көп, эгоцентризм, танымдық қызығушылығы жоғары,
5. Балқия О. Достықты қажетсінеді, танымдық қызығушылығы жоғары, сенімсіз,
6. Қатира С. Тіректі қажет етеді, сырқаттанады, танымдық қызығушылығы
7. Ғалия Қ. Өзін бағалауы жоғары, әлеуметтік ортадағы өзінің
8. Ғабит Л. Өзін төмен бағалайды, әлеуметтік ортадағы өз
.9. Қасымхан К. Қарым-қатынасқа құмар, танымдық қызығушылығы жоғары, барлық
10. Қайрат Т. Эгоцентризм, танымдық қызығушылығы жоғары, сенімсіз, қорқақ,
11. Қаражан О. Эгоцентризм, танымдық қызығушылығы төмен, сүйеніп қажеттілігі
12. Ләззат Р. Эгоцентризм, танымдық қызығушылығы жоғары, сенімсіз, қорқақ,
13. МәдинаН. Өзін жоғары бағалайды, әлеуметтік ортадағы өз орнына
14. Мазура Д. Қоршаған адамдарға сенімі төмен, бақаларға тәуелді,
15. Мағжан В. Өзіне сенімі төмен, бақаларға тәуелді, эгоцентризм,
16. МахфузаХ. Өзіне сенімі төмен, бақаларға тәуелді, эгоцентризм, сезімтал,
17. Умирниссо Е. Өзіне сенімі төмен, бақаларға тәуелді, эгоцентризм,
18. Қалипа Н. Эгоцентризм, танымдық қызығушылығы жоғары, сенімсіз, қорқақ,
19. Нұрғали Н. Өзіне сенімі күшті, басқаларға тәуелді емес,
20. Жансая Т. Өзін жоғары бағалайды, басқаларға тәуелді емес,
21.Насиба Т. Басқаларға сенімі төмен, басқаларға тәуелді, мазасыздануы күшті,
Бұл тесті жүргізу нәтижесінде балардың басым көпшілігі басқа адамдарға
Осы көрсеткіштер балалардың мамандық таңдау мотивациясын, олардың бұл ойға
2.2. Оқушылардың мамандыққа қазығушылығын диагностикалау
Мамандық таңдау мотивациясы көптеген көрсеткіштермен сипатталуы мүмкін. Осы проблеманы
Қушылардың мамандық таңдау мотивациясын анықтауға Климовтың «Жекелеп диагностикалау» әдістемесін
Адам - табиғат;
Адам - техника;
Адам-адам;
Адам - белгілеу жүйесі;
Адам - көркем бейне. Бұл әдістеме жаңадан пайдаланып жүрген
Е.А. Климовтың «Жекелеп диагностикалау» әдістемесі.
Бұл әдістеме Е.А. Климовтың жіктеуі бойынша әр түрлі мамандыққа
Әдістеменің амазмұны: сыналушы ұсынылған 20 жұп қызметтің ішінен оның
Нұсқау: «Тиісті оқуды бітіргеннен кейін сіз кез келген жұмысты
Қорытындыларды түсіндіру:
Жауаптар парағы 5 бағананың әрқайсысындағы «+» белгісін есептеп шығаруға
1. Адам - табиғат, мұнда тірі ағзалар, өсімдіктер, жануарлар
2. Адам - техника, мұнда техникалық жүйелер, машиналар, аппараттармен
3. Адам - адам, адамдар, топтар, ұғымдар кіреді. Мамандықтар
4. Адам — белгілеу жүйесі. Олардың еңбек объектісі: шартты
5. Адам - көркем бейне. Бұл адамдар еңбек объектісі
Сауалнама
1 а.
Жануарларды бағып, күту немесе 1б. Машиналар мен құрал -саймандарға
2а. Ауруларға көмектесу немесе 2 б. Есептеу машиналарына кестелер,
3 а. Кітап, плакат, көркем ашық хаттарды безендіру сапасын
4 а. Материалдарды өңдеу (ағаш, мата, металл, пластмасса және
5 а. Ғылыми-көпшілік кітаптарды, мақалаларды талқылау немесе 5
6 а. Малдардың төлдерін күту, өсіру (жануарлардың тұқымдарын) немесе
7 а. Суреттерден, бейнелерден көшірме жасау (не музыка аспаптарын
8 а. Адамдарға керекті мәлеметтер беру, түсіндіру (анықтама бюросы
9 а. Нәрселер, бұйымдар (киім-кешек, техника) тұрғын үй жөндеу
10 а. Жануарларды емдеу немесе 10 б. Есептеу, есептен
11 а. Өсімдіктердің жаңа сорттарын шығару немесе 116. Өнеркәсіптік
12 а. Адамдар арасындағы даудамайды талқылап, түсіндіріп, сендіріп, жазалау,
13 а. Көркемөнерпаздар үйірмесінің жұмысын бақылау, тексеру немесе 13
14 а. Медицина аспаптарын,
аппараттарынжөндеп, қызмет көрсету немесе 14 6. Жараланған, күйген
адамдарға, медициналық көмек көрсету.
15 а. Көрген, елестеген, қиялдағы оқиғаларды көркемдеп шығару немесе
16 а. Аурухана лабораториясында анализ жасау немесе 16 б.
17 а. Бөлменің, үйдің ішін, бұйымдарды бояу, сурет салу
18 а. Құрбы-құрдастарды, кішкене балаларды театрға, мұражайға апару, экскурсияға,
19 а. Сызбаларға қарап машиналардың, киім-кешек бөлшектерін жасау, үй
20 а. Өсімдіктер ауруларымен, баубақшаның, орман жауларымен, зиянды жәндіктермен
Климов әдістемесі бойынша жүргізілген зерттеу нәтижесі
Көрсеткіштер Оқушылар саны
1. Адам - табиғат 2
2. Адам - техника 3
3. Адам-адам 13
4. Адам - белгілеу жүйесі 1
5. Адам - көркем бейне 2
Кестеде көрсетілген зерттеу нәтижесі зерттелінген балалардың басым көпшілігі «адам-адам»
Оқушылардың басқа адамдармен жұмыс қабілетін тереңірек зерттеу мақсатымен олардың
Коммуникациялық ұйымдастырушылық қабілетті; зерттеу әдістемесі (КОС)
Төменде берілген сүрақтарға «ИЯ» немесе «ЖОҚ» деп жауап беріңіз.
1. Сіздің араласып түратын достарыңыз көп бе?
2. Жолдастарыңыздың көпшілігін сіздің пікіріңізді қабылдауға міндеттейсіз бе?
3. Жолдастарыңыздың Сізге жасаған ренішін есіңізде көпке дейін сақтайсыз
4. Қиын жағдайда дұрыс шешім қабылауға Сіз қиналасыз ба?
5. Көптеген бейтаныс адамдармен танысуға тырысасыз ба?
6. Қоғамдық жұмыстармен айналысу Сізге оңай ма?
7. Сізге адамдармен араласқаннан гөрі кітап оқып, уақыт өткізу
8. Өз пікіріңізден тез айнисыз ба?
9. Өзіңізден жасы үлкен адамдармен тіл табысуыңыз оңай ма?
10. Достарыңызбен ойын ойнап, оларға ойын үйретуді ұнатасыз ба?
11. Сізге жаңа ортаға кіріп кеті қиын ба?
12. Бүгінгі орындайтын жұмысыңызды ертеңге жиі қалдырасыз ба?
13. Жора-жолдастарыңыз Сіздің пікіріңізге келісуі оңай ма?
14. Жолдастарыңыз Сіздің пікіріңізбен келісімге келтру үшін күш саласыз
15. Жаңа ұжымға үйрену сізне қосымша қиындық туғызды ма?
16. Өз уәдеңізді, міндетіңізді орындамағаныңыз үшін жолдастарыңызбен ренжіспейтініңіз рас
17. Қолайлы сәт кездескенде, жаңа адаммен танысуға ұмтыласыз ба?
18. Маңызды іс-әрекетте шешім қабылдау кезде бастаманы өзіңізге жүктей
19. Сізді қоршаған адамдар мазалай ма және жеке болғыңыз
20. Өзіңізге бейтаныс ортада қиналатыныңыз рас па?
21. Үнемі көпшіліктің ортасында жүру Сізге ұнайды ма?
22. Бастаған ісіңіз аяқталмаса ашуланасыз ба?
23. Бір істің бастамасын қолға алсаңыз қиыншылықты сезесіз бе?
24. Жолдастарыңызбен жиі араласқаннан шаршайтыныңыз рас па?
25. Ұжымдық ойындарға қатысуды ұнатасыз ба?
26. Сіздің жолдастарыңызға қатысты мәселені шешуге белсенділікті жиі қолыңызға
27. Толық қатынаста емес адамдарыдң арасында өзіңізді сенімсіз сезінетіңіз
28. Істеген ісіңіздің шындығын дәлелддеу үшін сирек күш салатыныңыз
29. Толық таныс емес ортаға сергітуді, көңіл көтеруді ендіре
30. Қоғамдық жұмыстарға қатысасыз ба?
31. Таныстарыңыздың көп болмауын, оларды шектеуге тырысасыз ба?
32. Сіздің ойыңыз, шешіміңіз өз достарыңыздың арасында қолдау таппаса,
33. Бейтаныс ортаға түскенде өзіңізді жеңіл сезінесіз бе?
34. Өз достарыңыз үшін әр түрлі іс-шаралар ұйымдастыруға шын
35. Көпшіліктің ортасында сөйлегенде өзіңізді сенімді, бірқалыпты сезінетіндігіңіз рас
36. Кезесуге жиі кешігіп келесіз бе?
37. Достарыңыздың көп екені рас па?
38. Өз достарыңыздың ортасында жиі көзге түсесіз бе?
39. Толық таныс емес ортада өзіңізді ыңғайсыз сезінесіз бе?
40. Таныстардың, көпшіліктің ортасында өзіңізді сенімсіз сезінетініңіз рас па?
Коммуникациялық қабілетті анықтау үшін келесі сұрақтарға жауап кілтпен сәйкес
ИЯ- 1,5,9,13,17,21,25,29,33,37;
ЖОҚ-3,7,11,15,19,23,27,31,35,39;
Ұйымдастырушылық қабілетті анықтау үшін келесі сүрақтарға жауап кілтпен сәйкес
ИЯ - 2,6,10,14,18,22,26,30,34,38;
ЖОҚ - 4,8,12,16,20,24,28,32,36,40;
Әр қабілет бойынша сәйкес келген белгілерді санап шығып зерттелініп
КОС нөтижесі.
Оқушылар саны Коммуникативтік қабілеті жоғары ұйымдастырушылық қабілеті барлар
21 12 14
Кестеде көрсетілгендей балалардың барлығының қабілеті бар, зерттелінеген 21 баланың
Балалар аты коммуникативтік ұйымдастырушылық
1. Омар Ғ. 9 9
2. Ерғали В. 8 4
3. Мақпал Ә. 9 3
4. Раиса X. 5 8
5. Балқия 0. 7 3
6. Қатира С. 4 9
7. Ғаля Қ. 8 8
Б.ҒабитЛ. 3 7
9. Қасымқан К. 8 9
10. ҚайратТ. 3 8
11. Каражан О. 6 7
12. ЛәззатР. 5 10
13. МәдинаН. 6 8
14. Манзура Д. 8 6
15. Мағжан В. 7 9
16. МахфузаХ. 4 8
17. Умирниссо Е. 8 8
18. ҚалипаН. 9 9
19. НұрғалиН. 7 8
20. Жансая Т. 9 7
21.НасибаТ. 6 9
Кестеде көрсетілгендей балалардың басым көпшілігі ашық-жарқын, басқалармен қарым-қатынас жасау
Келесі кезеңде оқушылардың мамандық таңдауға эмоционалдық қатынасын қалыптастыруға арналған
«Мамандыққа эмоционалдық қатынасын анықтау» әдістемесі.
Бұл әдістеме екі тапсырмадан тұрады: сурет салғызу және жанама
Мақсаты: балаларға өздерінің мамандық таңдауға саналы көзқарасын қалыптастыру.
Машықты жүргізу барысында балаларға сурет салғызу арқылы олардың өздерінің
Кіріспе сөзде балаларға әр адам өз мамандығын саналы таңдап
Бірінші тапсырма.
«Болашақ мамандығым туралы ойланғандағы сезімім» тақырыбында сурет салу. Сурет
Сурет салу нәтижесін талдау
Аты Жіберген уақыты Болашақ мамандығына эмоционалдық қатынасы
1. Омар Ғ. 58 Үлкен мән береді және терең
2. Ерғали В. 51 Үлкен мән береді және терең
3. Мақпал Ә. 58 Үлкен мән береді және терең
4. Раиса X. 42 Мамандық таңдау алыс перспектива деп
5. Балқия О. 36 Мамандық таңдау алыс перспектива деп
6. Қатира С. 45 Мамандық таңдау алыс перспектива деп
7. Ғаля Қ. 37 Мамандық таңдау алыс перспектива деп
8. Ғабит Л. 59 Үлкен мән береді және терең
9. Қасымқан К. 66 Үлкен мән береді және терең
10. ҚайратТ. 49 Үлкен мән береді және терең ойланады
11. Каражан 0. 55 Үлкен мән береді және терең
12. ЛәззатР. 39 Мамандық таңдау алыс перспектива деп есептейді
13. МәдинаН. 56 Үлкен мән береді және терең ойланады
14. Манзура Д. 27 Болашақ мамандығы туралы әлі ойланбайды
15. Мағжан В. 52 Үлкен мән береді және терең
16. МахфузаХ. 49 Үлкен мән береді және терең ойланады
17. Умирниссо Е. 26 Болашақ мамандығы туралы әлі ойланбайды
18. ҚалипаН. 39 Мамандық таңдау алыс перспектива деп есептейді
19. НұрғалиН. 45 Үлкен мәін береді және терең ойланады
20. Жансая Т. 48 Үлкен мән береді және терең
21.НасибаТ. 21 Болашақ мамандығы туралы әлі ойланбайды
Бұл әдістеменің нәтижесін талдағанда баланың суретті салуға жіберген уақытымен
Екінші тапсырма.
«Алтыншы сезім» машығы.
Қатынасушыларға келесі сұрақтарға жауап беру ұсынылады. Сұрақтар бланкіге толтырылған
1. Алшынемесе...
2. Жыл айларының біреуін ата.
3. Келесі сандарды жаз: 7, 13, 99, 100, 258,
4. Келесі сөздерді жаз: өкпе, бауыр, жүрек, бүйрек. Біреуіне
5. Реңктердің үйлесімділерін тап: қызыл - көк, жасыл -
6. Шеңбер, квадрат, үшбұрыш, толқын сызық сал, біреуіне шеңбер
7. Бір өлеңнің атын жаз.
8. Бір ғимаратты ата.
9. Ақшаның санын жаз.
10. Бір мүсінді ата.
11. Тағымдардың бір түрін ата.
12. Музыкалық аспапты ата.
13. Әскери шиннді ата.
14. Бір ғылым саласын ата.
15. Бір әріп жаз.
16. Бір буын жаз.
17. Бір сөз жаз.
18. Бірнеше нүкте қойып шық.
19. Бір санды жаз.
20. Барлық қатысушыларға ұнайтын сыйлықты жаз (ақшадан басқа)
21. Аурудың атын жаз.
22. Адамға құнды нәрсені ата.
23. Біздің осында жиналған себебімізді жаз.
24. Агрессия туралы мақал айт.
25. Махаббат туралы мақал айт.
26. Сағат көрсететін уақытты жаз.
27. Мінез көрсеткішін ата.
Аты Жауап саны Мазмұндық талдау
1. Омар Ғ. 18 Үлкен мән береді және терең
2. Ерғали В. 15 Үлкен мән береді және терең
3. Мақпал Ә. 16 Үлкен мән береді және терең
4. Раиса Х. 13 Мамандық таңдау алыс перспектива деп
5. Балқия О. 16 Мамандық таңдау алыс перспектива деп
6. Қатира С. 15 Мамандық таңдау алыс перспектива деп
7. Ғаля Қ. 17 Мамандық таңдау алыс перспектива деп
8. Ғабит Л. 18 Үлкен мән береді және терең
9. Қасымқан К. 21 Үлкен мән береді және терең
10. Қайрат Т. 19 Үлкен мән береді және терең
11. Каражан О. 19 Үлкен мән береді және терең
12. Ләззат Р. 19 Мамандық таңдау алыс перспектива деп
13. Мәдина Н. 22 Үлкен мән береді және терең
14. Манзура Д. 17 Болашақ мамандығы туралы әлі ойланбайды
15. МағжанВ. 17 Үлкен мән береді және терең ойланады
16. Махфуза Х. 14 Үлкен мән береді және терең
17. Умирниссо Е. 11 Болашақ мамандығы туралы әлі ойланбайды
18. Қалипа Н. 19 Мамандық таңдауға біраз даярлықтан өту
19. Нұрғали Н. 20 Адам-адам, адам-техника, мамандық таңдауға үлкен
20. Жансая Т. 18 Мамандығы адам-адам, таңдауына үлкен мән
21.Насиба Т. 12 Болашақ мамандығы туралы әлі ойланбайды
Бұл тапсырмаларды орындау барысында оқушылардың өз болашақтары туралы ойлары
Осы машықтан басқа тоғыз коррекциялық ойындар дайындалып, олардың көмегімен
Қорытынды.
Мамандыққа бағдарлау проблемасын шешуге арналған іс-шараларды қанша ерте бастаса
1. Мектептерде мамандық бағдар беру жұмысын жеткіншек жас кезеңінде
2. Мамандық бағдар беру барысында балалардың жекелік психологиялық қасиеттерін
3. Мамандық бағдар беру көпаспектілі проблема. Сондықтан бұл жұмыс
Жеткіншек жас кезеңінің даму ерекшеліктерін анықтау; Балалардың жекелік психикалық
- Әлеуметтік ортаның даму ерекшеліктеріне байланысты қазіргі кезде керекті
- Оқушылардың қызығушылықтары мен қарым-қатынасқа бейімділігін анықтау;
- Мамандық таңдау мотивтерін зерттеп, олардың құндылықтарға сай келетінін
4. Балалардың жекелік психикалық қасиеттерін зерттеу барысында олардың акцентуациясы
5. Психологиялық қызметті ұйымдастыру барысында балаларға мамандық бағдар беру
Әдебиеттер тізімі.
1. Абрамова Г.С. Практическая психология. М., 2001.
2. Алдамұратов Ә. Жалпы психология. Алматы, 1996.
3. Анциферова Л.Н. Психология формирования и развития личности. М.,
1981.
4. Бектенгалиева С.Х., Дцгарова Н.Қ. Балабақшада психологиялық қызмет жұмысын
5. Битянова М.Р. Практическая психология. М., 1997.
6. Бап-Баба С. Жантану негіздері. Алматы, 1998.
7. Бабасов Е.М. Конфликтология. Минск, 2000.
8. Бэрон Р., Ричардсон Д. Агрессия. С-Пб,. 1998.
9. Бютнер К. Жизнь с агрессивными детьми. М., 1991.
11. Валлон А. Психологическое развитие ребенка. М., 1967.
12. Возрастная и педагогическая психология. Под ред. М.В.Гомезо и
13. Выготоский Л.С. Собрание сочинений в 6 томах. М.,
14. Валиева М. Білім беру технологиясы және оларды оқу-тәрбие
15. Грановская Р.М. Элементы практической психологии. М., 1997.
16. Диагностика готовности детей к обучению в школе -
17. Дьяченко О.М. Об основных направлениях развития воображения у
детей. Ж. «Вопросы психологии», 1988, № 16.
18.Добсон Дж. Непослушный ребенок. Под ред.Н.Коршуновой. М., 1992.
19. Донченко Е.А., Титаренко Т.М. Личность: конфликт, гармония. Киев,
1989.
20. Дружинин В.В. и др. Введение в теорию конфликта.
21. Драгунова Т.В. Проблема конфликта в подростковом возрасте. Ж.
«Вопросы психологии», 1972, № 2.
22. Дубровина И.В. Настольная книга школьного психолога. М, 1996.
23. Жарықбаев Қ. Жалпы психология. Алматы, 2004.
24. Жарықбаев Қ. Психология. Алматы, 1970.
25. Золотнякова А.С. Проблемы психологии общения (социальный и
личностные типы общения, их профессиональные, познавательные и генетические аспекуты).
26. Зейгарник Б.В. Патопсихология. М., 2000.
27. Квимен В. Прикладная психология. С-Пб., 2001.
28. Кле М. Психология подростка: Психосексуальное развитие. М., 1991.
29. Козлов Н.И. Как относиться к себе и людям,
психология на каждый день. М., 1998.
30. Кон И.С. Психология ранней юности. Книга для учителя.
31. Кристофер Э., Смит Л. Тренинг лидерства. Питер, 2001.
32. Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики. МГУ, 1981.
33. Матейчик 3. Родители и дети. Книга для учителя.
34. Морозов А.В. Деловая психология. С-Пб., 2000.
35. Мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктерін анықтауға
арналған психодиагностикалық қызмет. Құрастырған Л.К.Көмекбаева. Алматы, 2004.
36. Нұрмұхамбетова Т.Р., Рсмаханбетова Ш.Е. Тәжірибелік психология.
Шымкент, 2004.
37. Немчин Т.А. Состояния нервно-психологического напряжения. Л., 1983.
38. Немов Р.С. Психология. В 3 т. т.З. М.,
39. Особенности обучения и психического развития школьников 13-17 лет.
Под ред. И.В.Дубровиной, Б.С.Кругловой. М., 1998.
40. Овчарова Р.В. Семейная академия: Вопросы и ответы. М.,
41. Осипова А.А. Введение в практическую психокоррекцию. М., 2000.
42. Петровский А.В., Ярошевский М.Г. Психологический словарь. М, 1990.
43. Популярная психология для родителей. Под ред. А.С.Спиваковской. С-Пб.,
44. Платонов К.К. Психологический практикум. М., 1980.
45. Поддьяков Н.К. К вопросу о развитии мышления. М.,
46. Петровский А.В. Педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы.
Алматы, 1987.
47. Петровский А.В. Способности и труд. М., 1996.
48. Рогов Е.И. Настольная книга практического психолога. М., 1996.
49. Рыбалко Е.Ф. Возрастная и дифференциальная психология. М., 1990.
50. Римский С, Римская Р. Практическая психология. М., 1999.
51. Столяренко Л.Д. Основы психологии. Ростов-на-Дону, 2002.
52. Семья в психологической консультации. Под ред. А.А.Бодалева,
В.В.Столина. М., 1999.
53. Субботский Е.В. Ребенок открывает мир. М., 1991.
54. Снайдер Д. Практическая психология для подростков. М., 1999.
55. Тәжібаев Т. Жалпы психология. Алматы, 1993.
56. Теплов Б.М. Проблемы индивидуальных различий. М„, 1961.
57. Учителям и родителям о психологии подростка. Под ред.
58. Херсонский Б.Г., Дворяк С.В. Психология и психопрофилактика
семейных конфликтов. Киев, 1991.
59. Хоменстаускас Г.Т. Семья глазами ребенка. М., 1989.
60. Цукерман Г.А., Мастеров Б.М. Психология саморазвития. М., 1995.
61. Щербаков А.И. Проблемы возрастной психологии. М., 1987.
62. Шеврандин Н.И. Социальная психология в образовании. М., 1995.
63. Чернявская А.П. Психологическое консультирование. М., 2004.
65