БАНКАРАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ЕСЕБІ
1. БАНКАРАЛЫҚ КОРРЕСПОНДЕНТТІК ҚАТЫНАСТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ
2. БАНКАРАЛЫҚ АҚША АУДАРЫМДАР ЖҮЙЕСІ (БААЖ)
3. БАНКАРАЛЫҚ КЛИРИНГ ЕСЕБІ 21
4. ЭЛЕКТРОНДЫ АУДАРЫМДАРДЫҢ БАНКАРАЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ МӘНІ
1. БАНКАРАЛЫҚ КОРРЕСПОНДЕНТТІК ҚАТЫНАСТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ
Корреспонденттік қатынас - бұл екі немесе
Корреспонденттік байланыстардың дамуы тіптен банктің жаңа
Мемлекет банктерінің қазіргі кездегі есеп айырысулары
26.10.2000 ж. №348 банк операцияларының жекелеген
Банкаралық қызметтің осындай нысанын жүзеге асыру
«Корреспонденттік шот - жасалган корреспонденттік шот
Корреспонденттік шот арқылы банкаралық есеп айырысуды
орталықтандырылган - бұл кезде банктер арасындағы
- орталықтандырылмаған немесе неғұрлым либералды-коммерциялық банктердің
Біздің елімізде банкаралық қатынастар бірінші нұсқаға
Банкаралық корреспонденттік қатынастар үдерісінде есеп айырысуларға
Банкаралық есеп айырысуларды ұйымдастыруға - оларды
Банктер экономиканың әр түрлі субъектілер арасындағы
Аталған байланыста банкаралық есеп айырысуды ұйымдастыруға
Басты қағида - басқа банктермен, соның
ҚРҰБ филиалдарының негізгі функциясы - корреспонденттік
Банкаралық корреспонденттік шоттар бойынша есеп айырысудың
- бұл басқа банк клиенттерімен тұрақты
- олар
- жан-жақты корреспонденттік
- корреспондент банктер арасында клиринг жүргізу
- нарықта белсенді қызмет етуге
Корреспонденттік қатынастардың әр тарабы өздерінде бар
Корреспонденттік қатынастар корреспондент банктер арасында анықталған
Банкаралық қатынастар банктер арасындағы қатынастардың бір
Банктер арасындағы есеп айырысуды арнайы осы
ҚБЕО - еркін шаруашылықты субъект, банктік
Көрсетілген қызметтер үшін клиенттер төлейтін төлемдер
ҚБЕО мақсаты тиімді, тұрақты, қауіпсіз банкаралық
ҚБЕО-мен жүйеге қатысуға келісім жасалған соң
- жүйеге қосуға өтініш;
- банк жарғысының және банктік операциялар
Аталган келісімнің негізгі деректемелері мыналар болып
- тараптардың деректемелері;
- тараптардың құқықтары және міндеттері;
- пайдаланушының банктік құпиясының мәні
- клиринг нәтижелері бойынша ақша аудару
- келісім талаптарының орындалмауына тараптардың
- келісімді бұзу және келісім
- тараптардың келісуі бойынша басқа
Келісімде банкті пайдаланушы статусынан келісімді бұзбай
Пайдаланушылар мен орталық арасындағы электронды хабарламалар
Операциялық күн ішінде ҚБЕО пайдаланушылардан төлем
ҚБЕО төлем қүжаттарының қабылдануын операциялық күн
Егер операциялық күн ішінде пайдаланушы Ұлттық
ҚР Ұлттық банкі екінші деңгейлі банктердің
Корреспонденттік шот ашу үшін Ұлттық банк
Жоғарыда аталған құжаттар қабылданған соң, банктердің
Корреспонденттік шот иелері туралы мәліметтерді Ұлттық
Аталған шотты ашу үшін банк немесе
Банктің корреспонденттік шотын жүргізу үшін бірнеше
Корреспонденттік қатынас келісімі бойынша Ұлттық банк
Ұлттық банк филиалына төлем тапсырысын жолдау
Үлттық банктің алушы-банк алдындағы ақша аударымы
Қолма-қол ақшамен банк операцияларын орындау үшін
Банктің Ұлттық банктегі ақшасын қабылдау, алу
Банктің жауапты қызметкері келісімде белгіленген мерзімде
Төлем тапсырысын жолдау немесе өңдеу кезінде
Бүгінгі күні Ұлттық банк алдында әлемдік
Корреспонденттік шоттар бойынша операциялар есебі үшін
- Бөлімшенің баланстық шоты 1050
1051 Банктің Қазақстан Республикасының Ұлттық банкіндегі
1052 Банктің басқа банктердегі
- Бөлімшенің баланстық шоттары:
2010 корреспонденттік есепшоттар;
2011 Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің талап
2012 шетелдік орталық банктердің талап етуі
2013 басқа банктердің талап етуі бойынша
2020 басқа банктердің сыйақы есептелген талап
2021 Қазақстан Республикасы Ұлттық банктің корреспонденттік
2022 шетелдік орталық банктердің
басқа банктердің корреспонденттік есепшоттары.
Ұлттық банк филиалы арқылы әр түрлі
- Ақша жөнелтуші банкте:
Дт 2203 «Клиенттердің ағымды есеп шоттары»;
Кт 1051 «Банктің Қазақстан Республикасы Ұлттық
- Ақша алушы банкте:
Дт 1051 «Банктің Қазақстан Республикасының Ұлттық
Кт 2203 «Клиенттердің ағымды шоттары».
Клиенттерге кассалық есеп қызмет көрсету үдерісінде
- «НОСТРО» шоты (латынша «ностро» -
- «ЛОРО» шоты (латынша «лоро»
«НОСТРО» типтес шоттарды қандай да бір
Корреспонденттік шоттар бойынша операцияларды көрсету үшін
Бір банктің басқа банкте корреспонденттік шот
Банктер мен банктік емес ұйымдардың бейрезидент
Банктер Ұлттық банктің корреспонденттік шот ашуға
Респондент корреспонденттік шот ашу үшін корреспондентке
- корреспонденттік шот ашуға өтініш;
- банктер үшін банктік операциялар жүргізуге
- банктік емес мекемелер үшін аударым
Корреспонденттік шот ашу кезінде респондент корреспонденттің
Корреспонденттік шот жасалған корреспонденттік шот келісімі
- келісім мәні;
- салық төлеуші
- корреспонденттің қызмет көрсету шарттары және
- респондент ақшасын қолдану тәртібі;
- төлем құжаттарын жолдау тәртібі және
- корреспонденттің респондентке тоқсандық қаржылық есеп
- корреспонденттің респондентті Ұлттық банктің
- келісімнің әрекет ету мерзімі және
- дауды шешу тәртібі;
- Қазақстан Республикасының заңына қайшы келмейтін
Корреспонденттік шотты жүргізу үшін келесі жалпы
Атап өтетін жайт, респонденттің корреспонденттік шоты
- респонденттің корреспонденттік шоты бойынша төлем
- электронды тәсілмен
- респондентке оның корреспонденттік шоты бойынша
- респонденттің
- респонденттің
- корреспонденттің қарауы бойынша
Операциялық күн соңында корреспондент респонденттің корреспонденттік
Ағымдағы айдағы төлемдерді респонденттер Ұлттық банкте
Банктер арасындағы корреспонденттік қатынастар жасалған келісімнің
Корреспонденттік шотты жабу келесі жағдайларда жүзеге
- респондент өтініш бойынша кез келген
- корреспонденттік шоттың әрекет ету мерзімі
- корреспонденттен Ұлттық банктің корреспонденттік шоттар
- респонденттен Ұлттық банктің банк операцияларын
Корреспондент пен респондент арасындағы келісім шарттарына
Корреспонденттік шотты пайдалану негізінен шоттағы қаражаттың
Банктегі корреспонденттік шоттары арқылы төлеуде төмендегідей
- Ақша жөнелтуші
Дт 2203 «Клиенттердің ағымдағы шоттары»;
Кт 1052 «Банктің басқа банктердегі корреспондентік
- Алушы банкте:
Дт 1052 «Банктің басқа банктердегі корреспонденттік
Кт 2203 «Клиенттердің ағымдағы шоттары»;
Бір бас банк қызмет көрсететін екі
- Ақша алушы
Дт 1350 «Банктің филиалдарымен есеп айырысуы»;
Кт 2203 «Клиенттердің ағымдағы шоттары».
Егер алушы клиентке басқа банк қызмет
Дт 1350 «Банктің филиалдарымен есеп айырысуы»;
Кт 1051, 1052 «Банктің Ұлттық банктегі
- Алушы банкте:
Дт 1051, 1052 «Банктің Ұлттық банктегі
Кт 2203 «Клиенттердің ағымдағы шоттары».
2. БАНКАРАЛЫҚ АҚША АУДАРЫМДАР ЖҮЙЕСІ (БААЖ)
Банкаралық ақша аударымдарының жүйесі (БААЖ) -
Жоғары басымды төлем - бұл орындалу
БААЖ міндеті ұлттық валютадағы қайтарылмайтын және
БААЖ ұйымдастыру мен қалыптастырудың құқылық негізін
Бөлшек төлемдер жүйесінің (БТЖ) қатысушылары, тікелей
Нетто-есеп айырысу қағидасы ұсынылады, ол келесі
Тәуекелдікті басқару жүйесі банктерге көп жақты
БТЖ-дың барлық операциялық күні ағымдағы 16.00
15-819 БААЖ-ға түскен ақша есебінен немесе
Қатысушыға Ұлттық банк несиесі берілген кезде,
Қазақстандық банкаралық есеп айырысу орталығы (ҚБЕО)
БААЖ-ға төлем құжатын акцептеу - төлем
ҚБЕО-нің төлем кұжатын акцептеу шарты:
- тұпнұсқалықты жүргізу, яғни
- төлем ынтагерін пайдаланушылар мәртебесінің болуы;
- төлем құжатында көрсетілген соманы пайдаланушы
Одан басқа, дебеттік аударым бойынша төлем
Төлемнің орындалуы тек ҚБЕО сәйкес төлем
Акцептен немесе төлем құжатын тіркеуден бас
ҚБЕО акцептінен кейін электронды төлем құжаты
ҚБЕО пайдаланушыға төлем құжатының уақтылы түсуін
Ақша қаражатын сәйкес шотқа аудару мүмкін
Банктер және банктік емес қаржылық мекемелер
Банк немесе банктік емес қаржылық мекемелерге
- БААЖ-ға енгізу туралы
- пайдаланушы
- БААЖ-ға қатысуға рұқсат
- дебеттік және
- БААЖ пайдаланушылары
БААЖ дебеттік аударымды пайдаланушы-төлеушінің алдын ала
БААЖ есеп айырысуы бақылау мерзімі басталғанға
БААЖ-дың операциялық күннің уақыты Ұлттық банктің
БААЖ операциялық күні ішінде шотында жеткілікті
ҚБЕО операциялық күні аяқталғаннан кейін пайдаланушылардың
Ұлттық банк электронды тізімдеме негізінде Ұлттық
БААЖ операциялық күні аяқталғаннан кейін пайдаланушы
Ақша қаражатын пайдаланушы-алушылар төлем құжаттарын тексергеннен
Пайдаланушылар күн сайын БААЖ-де өздерінің ішкі
Қазақстанда ҚБЕО банкаралық ақша аудару жүйесі
Банкаралық ақша аудару жүйесі арқылы жүзеге
Банкаралық ақша аудару жүйесіндегі тәуекелді басқару
- Р1 -
- Р2 -
- РЗ -
Банктер есеп айырысуды осы параметрлер бойынша
Мониторинг негізінде БААЖ және ҚБЕО пайдаланушылары
3. БАНКАРАЛЫҚ КЛИРИНГ ЕСЕБІ
Біздің елімізде банктер арасында есеп айырысуларды
Клиринг өзара талаптар мен міндеттемелерге негізделген
Клирингтің екі үлгісі (моделі) қарастырылады: ақша
Бірінші үлгіде есептік операциялар алдын ала
Банкаралық клирингті ұйымдастырудың бай тәжірибесі АҚШ,
Банктерде құжат айналымын жетілдіру және шығындарды
Клиринг бойынша есеп айырысу кезінде корреспондент
Банк мекемесінде корреспондент банк есебіне төлем
Дт 2203 «Клиенттердің ағымдағы шоттары»;
Кт 2551 «Басқа банктермен есеп айырысу».
Корреспондент банктерден клиентура есебіне төлемдер түскен
Дт 2551 «Басқа банктермен есеп айырысу»;
Кт 2203 «Клиенттердің ағымдағы шоттары».
Клиринг бойынша таза позицияны анықтау кезінде
Жіберілген қаржыдан түскен қаржы артқан кезде:
Дт 1052 «Банктің басқа
2551 «Басқа банктермен есеп айырысу»;
Кт 1551 «Басқа банктермен
Түскен қаржыдан жіберілген қаржы артқан кезде:
Дт 2551 «Басқа банктермен
1551 «Басқа банктермен есеп айырысу»;
Кт 1052 «Банктің басқа
Клиринг екі банк арасында біріншісінің қарыз
Клирингтік техникалық орталық бірнеше клирингтік сеанстар
Клирингтің ерекшелігі:
- шынайы ақша қаржыларына деген қажеттіліктің
- өз міндеттемелері өз кінарат-талаптарымен өтеу
Клирингтің кемшіліктері:
- клирингтік сеансқа қатысу үшін өзара
- бірінші үлгі
- өзара есеп айырысудың оңтайлы нұсқасы,
Бүгінгі күні ҚРҰБ облыстық басқармаларында құрылған
БТЖ-да 1999 жылдың үшінші тоқсанында төлемдердің
4. ЭЛЕКТРОНДЫ АУДАРЫМДАРДЫҢ БАНКАРАЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ МӘНІ
Халықаралық сауда-қаржылық айналымда SWIFT электронды төлемдер
SWIFT (Society for World-Wide Interbank Telecommunikations)
1950-жылдардың аяғында халықаралық сауданың күрт өсуі
Жұмыстың неғұрлым тиімді құралдарын іздестіру 1960-жылдардың
- төлем операциялары қағаздың қатысынсыз
- банктер арасында
- типтік банктік тәуекелдік төмендетілуі тиіс
Өз қатысушыларына тәулік бойы жоғары жылдамдықта
- жүйе халықаралық
- үдерістерді
- құны 0,15 доллар тұратын
- жүйе екі
1973 жылы мамырда 15 елдің 239
SWIFT болашаққа негізделген банктік коммуникациялық торап
SWIFT - бұл иелері мүше-банктер болып
Ұлттық заңға сәйкес халықаралық банктік операцияны
SWIFT -ке ену екі кезеңнен түрады:
SWIFT -ке кіру үшін 400000 бельгия
Торапқа ену күндері түрақты: бұл наурыз,
SWIFT жүйесі таратылатын әр елде қоғам
Отандық банктер SWIFT -ті негізінен шетелге
SWIFT -ке мүше болу неғұрлым кең
SWIFT торабындағы жұмыс бірнеше артықшылықтар береді:
- тораптың әр
- телекстік
- хабарды
Жөнелтуші алушымен оп-ііпе режімінде байланыста болғанда:
- барлық
- сонымен қатар
- SWIFT өзінің
SWIFT -тің басты кемшілігі оған кірудің
Қазақстандық банктер өз есеп айырысуларында электронды
«Банк-Клиент» жүйесін қолданып, клиент банкке келесі
- өз шотынан теңгеде, икемді және
- валюта сатып алуға өтінішті;
- валюта сатуға өтінішті;
- валюталық құжаттарды аударуға өтінішті.
«Банк-Клиент» жүйесі бойынша клиенттер банктен алады:
- шынайы уақыт
- шоттар бойынша
- клиенттер
Көшірмеде барлық құжаттардың шоттар бойынша өткізбелері
«Банк-Клиент» жүйесі банк пен клиент арасындағы
«Банк-Клиент» жүйесі клиенттік төлемдерді шынайы уақыт
SWIFT қолданушыларға бүкіл әлем бойынша халықаралық
Сондай-ақ аймақтар бойынша мамандандырылған басқа да
WESTERN UNION ақша аударымы жүйесі -
Елімізде WESTERN UNION корпорациясымен «БанкЦентрКредит» ААҚ,
Жүйенің басты қызметі - WESTERN UNION