Мазмұны
Кіріспе............................................................................................................5
1 Салық ұғымы және онын әлеуметтік-экономикалық мәні...............7
2 Мемлекеттік салық жүйесі...................................................................9
3 Салық және оның түрлері...................................................................15
Қорытынды........................................................................................26
Пайдалынған әдебиеттер тізімі.......................................................28
Кіріспе
Салык мәселесі мен салык салудың бай тарихы бар.
А. Смиттін айтуы бойынша, салықты төлеушілер үшін, бүл
Шарль Монтескье (1689-1755 жж.) ризықтың қанша бөлегін бодандардан
А. Смит салык салудың үшін принципін айқындаған. Онын
1. Өзіне бекем мемлекет мүмкіндігіне карай, кабілеті мен
2. Әрбір алынатын салык белгілі уакытта неічесе белгілі
төлеуші үшін ынғайлы кезде барлығын төлейді.
3. Әрбір салык ой елегінен өткізіліп, толғағына толық
жеткізілгені дұрыс. Оның мемлекет қазынасына қүйылуы, халык
калтасынан алғаны және ұстағаны мүмкіндігінше аздау болғаны
жөн. Казынаға құйылғаннан көрі, салықты халык калтасынан
алу мен ұстаудың көп болуы да әбден мүмкін.
шенеуліктердің көп болуы талап етсе, оларға төленетін айлык
сомасы салықтың мол мөлшері арқылы жүзеге асады.
А. Смит тікелей, жанбасы, жанама салыктар жүйесін және
Салық дегеніміз не? Экономикалык мазмұн тұрғысынан салык дегеніміз
Салық салудың мынадай принциптері бар:
- салык бар игіліктерге пропорционалды түрде қоғам мүддесіне
- салық табыс мөлшері мен әлаукаттылык деңгейіне тәуелді
Салық төмендегідей қызметтерді атқарады:
- фискалды (тіркелген) немесе жұмылдыру, қызметі. Осы қызметте
- бөлу қызметі, мемлекет қаржыны қайта бөлуді әртүрлі
- реттеуші қызметі, мемлекет салыктык көмегімен тұтыну және
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси
Қазақетан Республикасы Конституциясының 35-ші бабында: занды түрде белгіленген
1. Салық ұғымы және онын әлеуметтік-экономикалық мәні
Салықтарда ежелден салық жүктемесін (салық ауыртпалығын) бөлудің екі
пайда (алынған игіліктер) қағидаты;
"қайыр көрсету" (төлем қабілеттілігі) қағидаты.
Алынған игіліктерге және төлем қабілеттілігіне салық салудың қағидаттарын
Салықты ұтымды ұйымдастырудың классикалық қағидаттарын бұрын А.Смит ұсынған
салық салық төлеушінің әрқайсысының табысына сәйкес алынуы тиіс
салықтың мөлшері мен оны төлеу мерзімі алдын ала
әрбір салық салық төлеуші үшін неғұрлым қолайлы уақытта
салықты алудың шығындарьгөте аз болуы тиіс (үнем қағидаты).
Бұл қағидаттарды пайдалану салық салудағы зорлық-зомбылықты жоқ етті,
Тұңғыш рет Қазақстан Республикасында заңнамалық деңгейде салық салудың
Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Еліміздегі салық салу жалпыга бірдей және міндетті болып
Қазақстанның салық жүйесі оның бүкіл аумағында барлық салық
Салық салу мәселелерін реттейтін нормативтік-ққұықтық актілер ресми басылымдарда
Мемлекетке түсетін салық түсімдерінің сипатты ерекшелігі олардың сан
Салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұны олар атқаратын функцияларда
Қазіргі кезде салықтар фискалдық, реттеуші және қайта бөлу
Фискалдық функция — барлық мемлекетгерге тән негізгі функция.
Салықтардың реттеуші функциясы мемлекетгің экономикалық қызметінің ұлғаюымен байланысты
йымдық-құқықтық жағынан салықтар — бұл мемлекет біржақты тәртіппен
2.Мемлекеттік салық жүйесі
Салық ұғымымен "салық жүйесі" ұғымы тығыз байланысты. Мемлекеттен
1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде
1991 жылғы желтоқсанның 25-інен бастап біздің елімізде тұңғыш
Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы сәуірдің 24-індегі заң
Салықтардың, оларды төлеушілердің, салықтарды алу әдістерінің, салық жеңілдіктерінің
Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығы әр түрлі
салық салу объектілері бойынша;
салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билік жасайтын
пайдалану тәртібі бойынша;
объектінің экономикалық белгісі бойынша.
Салықтарды салу обьектісі бойынша, олар тура және жанама
Тура салықтар — салық төлеушінің кірісі мен мүлкінен
Жанама салықтар салудың мәні салықтың тауар бағасына (немесе
Салықты алатын және оған билік жасайтын органга қарай
Пайдалану тәртібіне қарай барлық салықтар жалпы және мақсатты
Жалпы салықтар тиісті деңгейлердегі бюджеттерде шоғырландырылады және жалпымемлекеттік
Объектінің экономикалық белгілері бойынша табысқа салынатын салықтар және
Салық салу объектілерін есепке алу және оларды бағалау
Бірінші жағдайда салықты есептеу мен оны алу, салық
Мағлумдамада салық төлеушілер табыстың көлемін, қажетті жеңілдіктерді, шегерімдерді
Жеке табыс салығы бойынша мағлұмдаманы мынадай салық төлеушілер:
төлем көзінен салық салынбайтын табыстары барлар;тұрғын үй салу
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерден табыстар алатын жеке
Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлердегі шетел банктеріндегі шоттарда
Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заңнамалық
Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары, судьялар табыс етеді.
Салық төлеушіден салық мағлұмдамасьш табыс етудің белгіленген мерзіміне
Үшінші әдіс бойынша салық төлеуші жүмыс істейтін ұйымның,
Төртінші әдіспен салық кәсіпкерлік қызметтің сан алуан түрлеріне
Салық есебінің екі әдісі қолданылады:
кассалық;
есептеу әдісі.
Кассалық әдіске сәйкес табыстар мен шегерімдер жүмысты орындау,
Есептеу әдісі бойынша табыстар мен шегерімдер ақы төлеудің
Қазақстан Республикасының салық жүйесі салықтардың, алымдардың және баждардың
Қазақстан Республикасындағы салықтардың, салық сипатындағы алымдардың тізбесі мыналарды
1. Салықтар:
Корпорациялық табыс салығы.
Жеке табыс салығы.
Қосылған қүнға салынатын салық.
Акциздер.
Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері.
Әлеуметтік салық.
Жер салығы.
Көлік құралдарына салынатын салық.
9. Мүлікке салынатын салық.
2. Алымдар:
Занды тұлғаларды мемлекетгік тіркегені үшін алынатын алым.
Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алынатын
алым.
Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәмілелерді мемлекеттік
Радиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды мемлекеттік тіркегені
Механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік
тіркегені үшін алым.
Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік
Азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.
Дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алым.
Автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру алымы.
Аукциондардан алынатын алым.
Елтаңбалық алым.
Жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алым.
13. Телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік
3. Төлемақылар:
Жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы.
Жер бетіндегі көздердің су ресурстарын пайдаланғаны үшін
төлемақы,
Қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы.
Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы.
Орманды пайдаланғаны үшін төлемақы.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшін
төлемақы.
Радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы.
Кеме жүретін су жолдарын пайдаланғаны үшін төлемақы.
Сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастыру үшін төлемақы.
Кеден бажы.
Кеден алымдары.
Төлемақы.
Алымдар.
Салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің
Салық жүйесі өзінің құрамына мемлекеттік салық службасының —
Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар — бұл мемлекет біржақты тәртіппен
Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар мемлекетпен
Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар — бұл мемлекет біржақты тәртіппен
Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар мемлекетпен
Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар мемлекетпен
3. Салық және оның түрлері
Салық салуды ұымдастыру салық қатынастары нысандары-ың элементтерін, яғни
Қазақстан Республикасының қазіргі салық жүйесі салықтарды құр мен
Негізгі салық элементгеріне мыналар жатады: салық субъектісі, салық
Салық субьектісі немесе салық төлеуш. Ол — салықты
Салық салынушылар — нақты салық ауыртпалығы түсетін жеке
Саяық обьектісі. Мүлік пен іс-әрекеттер салық объектілері және
Салық базасы. Салық базасы — салық салу объектісі
Салықтың негізгі базасы мыналар болып табылады:
табысқа сапынатын салық. Бұан корпорациялық табыс салығы мен
тауарларғ салынатын салықтар. Олар қосылған құға салынатын салықтарды,
капиталға салынатын салық олар жер салығы, мүлікке салынатын
Салық мөлшерлемесі. Салық мөлшерлемесі — салық базасының өлшем
Салық салу практикасыңда мөлшерлемелердің мынадай түрлерін ажыратады:
турақты (берік) салық мөлшерлемесі. Олар табыс көзіне қара-мастан
үйлесімді салық мөлшерлемесі. Олар салық объектісіне (оның мөлшерін
прогрессивті салық мөлшерлемесі. Бұл жағдайда прогрессивтік салық мөлшерлемесі
регрессивті салық мөлшерлемесі. Олар табыстың өсуіне қарай төмендейді,
Салықпул — субъектінің бір объектіден төлейтін салық сомасы.
Салық жеңілдіктері — заңнамаға сәйкес төлеушілерді салықтан толық
салық салынбайтын минимум — салық салудан толық босатылатын
табыстың есептелген сомасынан шегерілетін шегерімдер (асыраудағы жандарға, мүгедектерге
салық салудың жеке субъектілері мен төлеушілердің санаттары үшін
Салық жеңілдіктеріне сонымен бірге төлеу мерзімін ұзарту және
Жеңілдік кезеңі — салықтар бойынша заңмен белгіленген жеңілдіктердің
Салық тәлеушілер мен салық органдарының құқықтары мен міндеттіліктері
Салықтық бақылау — салық службасы органдарының салық заңнамасының
Салықтық бақылау мынадай нысандарда жүзеге асырылады:
салық төлеушілерді тіркеу есебі;
салық салу объектілері мен салық салумен байланысты объектілерді
бюджетке түсетін түсімдерді есепке алу;
қосылған құнға салынатын салықты төлеушілерді есепке алу;
салық тексерістері;
камералдық бақылау;
салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметінің мониторингі;
фискалдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану ережелері;
акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік постыларды
мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, баға-лау және
уәкілетті органдарға бақылау жасау.
Кедендік бақылау агештігі өз қүзыры шегінде Қазақстан Рес-публикасының
Салық құпиясын салық төлеуші және оның қаржы-шаруашылық қызметі
Салық заңнамасын бұзған салық төлеушілерге олардың жасыртан сомасьш,
Салық салу жүйесінде формасы және өндіріп алу көздеріне
Салықтар, әдетте үдемелі (прогрессивті), пропорциональды және регрессивті (кері
(сурет-2)
Үдемелі салықта, табыстың көбею шамасыма қарай оның орташа
Пропорциональды салықта оның орташа нарқы өзгеріссіз қалады, яғни
Кері үдемелі салықта, табыс өсе түскен сайын салықтың
Үдемелі салықтар туралы сөз болғанда табысқа салынатын жоғары
сурсттегі Лаффср қисық сызығы, салық нарқы артқамда мемлекеттің
Жалпымемлекеттік салықтарга мыналар жаталы: қосылган құнға салынатын салық,
Салық объектісі. Мүлік пен іс-әрекеттер салық объектілері және
Салық базасы. Салық базасы — салық салу объектісі
Салықтың негізгі базасы мыналар болып табылады:
табысқа салынатын салық. Бұған корпорациялық табыс салығы мен
тауарларга салынатын салықтар. Олар қосылған құнға салынатын салықтарды,
капиталга салынатын салық. Оған жер салығы, мүлікке салынатын
Салық мөлшерлемесі. Салық мөлшерлемесі — салық базасының өлшем
Салық салу пракгикасында мөлшерлемелердің мынадай түрлерін ажыратады:
тұрақты (берік) салық мөлшерлемесі. Олар табыс көзіне қарамастан
үйлесімді салық мәлшерлемесі. Олар салық объектісіне (оның мөлшерін
прогрессивті салық мөлшерлемесі. Бұл жағдайда прогрессивтік салық мөлшерлемесі
Салық кезеңі. Жекелеген салықтар мен басқа да міндетгі
Салықпұл — субъектінің бір объектіден төлейтін салық сомасы.
Салық жеңіддіктері — заңнамаға сәйкес төлеушілерді салықтан толық
салық салынбайтын минимум — салық салудан толық босатылатын
табыстың есептелген сомасынан шегерілетін шегерімдер (асыраудағы жандарға, мугедектерге
солық салынатын табыстың құрамына кіріктірілмейтін сома (мысалы, босату
салық салудың жеке субъекгілері мен төлеушілердің санаттары үшін
Салық жеңілдіктеріне сонымен бірге төлеу мерзімін ұзарту және
Жеңілдік кезеңі — салықтар бойынша заңмен белгіленген жеңіл-діктердің
Салық төлеушілер мен салық органдарының құқықтары мен міндеттіліктері
Салықтық бақылау — салық службасы органдарының салық заңнамасының
Салықтық бақылау мынадай нысандарда жүзеге асырылады: салық төлеушілерді
салық салу объектілері мен салық салумен байланысты объектілерді
бюджетке түсетін түсімдерді есепке алу;
қосылған қүнға салынатын салықты төлеушілерді есепке алу; салық
салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметінің мони-торингі;
фискадцық жады бар бақылау-касса машиналарын қодцану ережелері;
акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік постыларды
мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, баға-лау және
Кедендік бақылау агенттігі өз қүзыры шегінде Қазақстан Рес-публикасының
Жылдық кіріс жиынтығы арасындағы айырмашылық ретінде есептелетін және
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі курсы бойынша теңгемен есептеледі.
Резидент емес заңды тұлға қызметін Қазақстан Республикасында ғана
- резидент емес заңды тұлғаның барлық қызметінен түсетін
Қазақстан Республикасында өнімді (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуден түсетін табыстың
резидент емес - заңды тұлға қызметкерлерінің жалпы санындағы
Ескерту. 4-тармақ өзгертілді - ҚР Мемлекеттік Салық комитетінің
МЫСАЛ:
А және Б заңды тұлғалар кәсіпкерлік қызметпен айналысады,
- банк және сақтандыру ұйымдарының резервтік қорларының мөлшерін
МЫСАЛ:
Жыл басында Н банкінің проценттерді есепке алмағанда 100
Материалдық запастар, даяр өнімді және негізгі құрал жабдықтарды,
Қорытынды
Жалпымемлекеттік салықтар Республика зандарының негізінде орталық өкіметпен мемлекеттік
Халықаралық статистикада салықтарды тікелей және жанама деп бөледі.
Тауардың бағасына енгізілетін немесе тарифке қосылатын және сатып
Салыну көздеріне қарай салықтар еңбекпен табылған және еңбексіз
Салық субъектісі немесе салық төлеуші. Ол - салықты
Заңды тұлғалар үшін табыс салығының ставкасы мынадай мөлшерде
а) осы тармақтың «б» тармақшасында ескерілгеннен басқа заңды
б) тіркелген және қызметін арнаулы экономикалық аймақтың аумағында
үшін - 20 процент;
Заңды тұлғалар үшін табыс салығының ставкалары және оны
Қаржының ынталандырушы кызметі: салық ставкаларын, жеңілдік-терді, салық салу
Нарықтық қатынастардың қалыттасу жағдайындағы салық саясатының негізгі бағыты
Салық мөлшері мен іскерлік белсенділік арасында байланыс жасауға
Салықтар мен мемлексттік шығындардың басым бөлігі жұмыспен камту
Пайдалынған әдебиеттер тізімі
1. 1.Назарбаев Н.А. Рынок и социально-экономикческое развитие. —
2.Абденов О. Экономическая политика переходного периода на рубеже
3.Кенжегузин М. Необходимый экономический рост: предпосылки, факторы, модели,
4. Клилюва Т.В., Жидимбетова
5. Реформиронание экономики Казахстана: Проблемы и их решения.
6.Илясов.И.Каржы.-Алматы,2004.
7.Жүнісов.А.Нарықты экономикаға қіріспе.-Алматы,2003.
8.Кәсіпорын қаржысын талдау.-Алматы,2004.
9.Шеденов.Ө Д. Жалпы экономикалық теория.-Ақтөбе,2004.
Мерзімді басылымдар тізімі
10.Ізтілеу.Е.Т. Кәсіорын салығын есептеу.-Блютен бугалтері,2006,N7.
11.Мақашев.А.Орта және шағын кәсіпкерлікті дамытудағы салық салудың