Әлемдік мұхит .
Кіріспе .
1. Дүниежүзілік мухиттың геологиялық
2. Дүниежүзілік мухиттың бөліктері
3. Мухит суларының қасиеттері
4. Мухит ағыстары .
5. Мухиттағы тіршілік .
6. Дүниежүзілік экологиялық проблемалары
7. Дүниежүзілік мухитты шаруашылықта
Кіріспе.
Менің ойымша «Жалпы
Болашақ мамандардың географиялық дүние- танымына
жертану» пәніндегі географиялық дүние таным
«Жалпы жертану» глобальды экологияның теориялық
Біртұтас жүйе – географиялық қабықша (
Сондықтан (Жалпы жертанудың» ғылыми бағыты
Біртұтас географиялық қабықша біртекті емес ,
Сонымен , «Жалпы жертану» географиялық қабықтың
Адамдар Жердің шар тәрізді екендігін дәлелдеу
Шын мәнінде Жер дұп- дұрыс шар
Сондықтан Жердің беті деп материк астымен
«Геоид» сөзін ғалымдар Жердің пішінін белгілеу
Сондықтан глобусты жер шарының моделі деп
Глобус бетінде Жердің тәулік ішіндегі қалай
Біздің Отанымыздың қойнауы байлыққа толы. Жер
Дүниежүзілік мұхиттың геологиялық даму тарихы.
Мұхит – Жер шарындағы ең көп
Үнді мұхитының физикалық – географиалық орны.
Үнді мұхитының жағасы – ежелгі цивилизация
XIX ғасырдың соңында мұхитты комплексті зерттеу
Мұхиттың орташа тереңдігі шамамен 3700 м,
Мұхиттың шығысындағы жағалық сызығы аз тілімденген;
Тынық мұхитта аралдар өте көп ,
Солтүстік Мұзды мұхит – Жер бетіндегі
Мұхит аумағының елеулі бөлігі теңіздерден тұрады.
Сонау ерте кездерде жайпақ шағын қайықшамен
Орыстардың теңізде жүзуі жөніндегі деректерін пайдалана
Ұлы солтүстік экпедициясы (1733-1743 жж.) мұхит
Бір жүзу маусымында мұхит арқылы өтудің
Кеңес ғалымдары Солтүстік Мұзды мұхитты зерттеудің
Сол 1937 ж. «Георгий Седов» мұзжарғышы
Мұхитты зерттеу үшін қазір ұшақтар пайдаланылады,
Солтүстік Мұзды мұхит табиғатының көптеген құпиялары
Дүниежүзілік мұхиттың бөліктері.
Жер шарының су қабаты – дүниежүзілік
Құрлықтар мен мұхиттар жер бетінде біркелкі
Шартты түрде Дүниежүзілік мұхит бір- бірінен
Мұхиттардың морфометриялық сиппаттамасы
Мұхиттар
Жалпы ауданы млн км Су
Тынық 182,6
Атлант 92, 7
Үнді 77,0
Солтүстік
Мұзды 18,
Дүниежүзілік мұхит
Әрбір жекеленген мұхит бірнеше тармақтардан тұрады:олар
Теңіз дегеніміз – көршілес бөліктерден физикалық
Шеткі теңіздер өтпелі зоналарда немесе материктердің
Жерорталық теңіздер құрлыққа еніп жатады, мұхит
Олар құрлықтардың аралық бөлігінде орналасқан: Евразия
Ішкі құрлықтық теңіздердің жағалаулары бір құрылық
Арал аралық теңіздер мұхиттардан жекеленген аралдар
Шығанақтар – судың құрлыққа еніп жатқан
Мұхиттарды, теңіздерді және шығанақтарды бір- бірімен
Дүниежүзілік мұхиттың еркін жатқан беті деңгейлік
Соңғы жарты ғасыр аралығында Дүниежүзілік мұхит
Сонымен, дүниежүзілік мұхиттың деңгейі үздіксіз өзгеріп
Мұхит суларының қасиеттері
(температура қысымы, тығыздығы)
Мұхит суы- бұл құрамынан химиялық заттардың
Дүниежүзілік Мұхит суларында ерітінді түрінде кездесетін
көрсеткіші салмағы бойынша 3,5% . Теңіз
Судағы көп тараған негізгі элементтер «таза»күйінде
Хлоридтер(NaCl, Mg Cl ) –бүкіл суда
2. Сульфаттар( MgSO4, CaSO4,
3. Карбонаттар(Ca SO3
Планетарлық деңгейдегі зат айналымы үшін мұхит
Мұхит пен өзен суларында еріген тұздардың
құрамы(%-пен) 15-кесте.
Химиялық заттар
Хлоридттер
Сульфаттар
Карбонаттар
Басқа тұздар
88,7
10,8
0, 3
0, 2 5,2
9,9
60,1
24,8
Керісінше өзен суларының тұздылығының негізін құрайтын
Мұхит суларындағы заттардың құрамы мен қарым-қатынасы
S = 1,81∙CI%
1,81 саны хлор коэффициенті деп аталады.
Кейбір ішкі құрлықтық теңіздердің тұздарының құрамында
Мұхиттардағы тұздың жалпы сандық шамасы 50∙1016
Мұхит суының тұздылығы барлық жерде бірдей
Мұхит суындағы ең төменгі тұздылық жоғарғы
Дүниежүзілік мұхит суындағы ең жоғарғы тұздылық
Зоналық ендік бойынша да вертикальдық бағытта
Теңіз суының тұздылығының мұхит суының тұздылығынан
Құрлықтың орталық бөлігінде, яғни дүниежүзілік мұхит
Жыл мезгілдері бойынша мқхит суының тұздылығының
Осы газдардың ішіндегі ең маңызды роль
Судың құрамына оттегі тек атмосферамен түйіскенде
Көмір қышқыл газы оттегі мен азоттан
Тазартылған судың физикалық қасиеті 2 түрлі
Бетіне келіп түсетін күн жылуының әсерінен
Мұхит суының температурасы тереңдікке қарай да
Солтүстік жарты шардың қоңыржай недігінде теңіз
Дүниежүзілік мұхит суының беткі қабатының температурасы
Мұхит бетіндегі тәуліктік температура амплитудасы 10С-тан
Теңіз суының негізгі көрсеткіші –тығыздығы. Тұздылық
Мұхит ағыстары
Үздіксіз қозғалыста болу –мұхит суы ерекшеліктерінің
Судың бетінен түбіне дейінгі бүкіл қабаты
Ағыстардың бағыты желге ғана емес, сонымен
Беткі ағыстар қалыптасуының негізгі себебі жел
Қоңыржай және поляр ендіктеріне жылы су
Негізгі ағыстардың осындай көрінісі Тынық мұхитта
Оңтүстік жарты шардағы қоңыржай ендіктерде Дүниежүзілік
Сонымен, Дүниежүзілік мұхиттағы беткі ағыстардың таралуынан
Әрбір мұхитта жалпы схемаға енетін ағыстардан
Ағыстар мұхитта жылудың бөлінуіне зор ықпал
Мұхиттың географиялық орны климаттың қалыптасуына күшті
Су массаларының қасиеттері климаттың ерекшеліктеріне байланысты.
Мұхиттың оңтүстік бөлігіндегі ағыстар Дүниежүзілік мұхит
Тынық мұхит батыстан шығысқа қарай өте
Евразия жағаларын бойлай аққан су батысттан
Мұхит ағыстары-су массасының горизонтальдық бағытта бір
Гольфстрим ағысының жылдық орташа температурасы 25-260С,
Тынық мұхиттың экватордан солтүстіктегі 10-220с.е аралығында
1) бір тармағы пассат аралық қарама-қарсы
2) Зонд аралына бағытталады;
3) ең ірі тармағы жылы
Жылы Куросио ағысының Гольфстримнен өзгешілігі сол-экваторлық