МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 Өндіріс тиімділігін арттырудың теориялық негіздері
1.1 Өндіріс тиімділігінің экономикалық мәні және маңызы
1.2 Өндірісті тиімді қамтамасыз етудегі қаржы механизмі
1.3 Шетел тәжірибесіндегі өндірістің тиімділігін арттырудағы қаржылардың ролі
2 Өндіріс тиімділігін арттырудағы қаржының негізгі принциптері
2.1 Өндіріс тиімділігі экономикалық өсу мен қоғамның дамуының негізі
2.2 Өндірістің экономикалық тиімділігін арттырудағы ынталандыру
2.3 Өндірістің экономикалық тиімділігін бағалау көрсеткіштері
3 Экономикалық өндiрiстiң өсуі қоғамдық игiлiктердiң қамтамасыз етiлуi
3.1 Инвестиция қаржыны ұтымды пайдаланудың көзі, оның өндіріс дамуына
3.2 Инновация — өндіріс тиімділігін жоғарылатудың негізі
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақстан Республикасының бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарынан нық орын
Экономикалық өсуді жеделдетудің және өндірістің тиімділігін арттырудың басты факторы
Өндіріс тиімділігін ынталандырудың оңтайлы жүйесін қалыптастыруға, біздіңше, адамды экономикалық
Жұмыскерлерді жоғары өнімді еңбекке құлшындыратын уәждемелер мен ынталандырмалардың тиімді
Өндірісті тиімді қамтамасыз етудегі қаржы механизмінің экономикаға және әлеуметтік
Өндіріс тиімділігін арттырудың объективтік қажеттілігі кеңейтілген ұдайы өндіріс процесінің
Қазiргi заманғы және дамыған ғылыми-инновациялық және өндiрiстiк инфрақұрылымды құру,
1 Өндіріс тиімділігін арттырудың теориялық негіздері
Өндіріс тиімділігінің экономикалық мәні және маңызы
Өндіріс – адам қоғамының өмір сүру негізі. Экономика екі
Отандық ғылымда өндіріс тиімділігін көтеруге ынталандыру мәселесіне қызығушылық соңғы
Өндіріс тиімділігін экономикалық теориялық негізгі құрамдас бөліктері: экономикалық өсімнің
Кеңестік экономикалық ғылым ұзақ уақыт бойы «жұмысшылардың өндіріс құралдарымен
Қаржы көмегімен жететін нәтижелерді бағалауға жалпы тәсілдеме қаржының рөлін
1) ұлғаймалы ұдайы өндірістің қажеттіліктерін қажетті қаржы кездерімен қамтамасыз
2) қаржыны қоғамдық өндірістің құндық құрылымын реттеу үшін пайдалану
3) қаржының әлеуметтік экономикалық дамудың ынталані дырмасы ретінде пайдалану
Қаржы ресурстарын өсірудің маңызды факторы өндірістің өнімділігін арттыру болып
Қаржы микроэкономикалық дамудың тиімді арақатысын белгілеуде, ұдайы өндірістің заттық
қаржы капиталдың айналымын тездете отырып, кәсіпорындардың, фирмалардың өндірістік қызметі
кірістер мен шығыстарды ұдайы салыстырып отыру арқылы қаржы кәсіпорындардың,
қаржы ақша қорларын бөлу және қайта бөлу арқылы экономикалық
қаржы ұлттық табыстарға қорлану және тұтыну қорларының үйлесу тиімділігін
қаржы ұлттық экономикада меншіктің сан алуан нысандарының және шаруашылық
Сонымен бірге қаржы оңтайлы ұлттық шаруашылықтың ара салмағын қамтамасыз
Бүгінгі таңда отандық ғалымдар тиімділікті арттыруға ынталандыру жүйесінің жаңа
1.2 Өндірісті тиімді қамтамасыз етудегі қаржы механизмі
Өндіріс тиімділігін экономикалық ынталандыру механизмінің негізгі құрамдас бөліктері: экономикалық
Қаржы механизмі - экономикалық және әлеуметтік даму үшін қолайлы
Өндірісті тиімді қамтамасыз етудегі қаржы механизмінің элементі болып қарапайым
Қаржы механизмдерін қалыптастыра отырып, мемлекет сол бір кезеңнің қаржы
Өндірісті тиімді қамтамасыз етуде оның ерекшеліктеріне қарай және қаржы
Экономика дамуының қазіргі кезеңінде өндірісті тиімді қамтамасыз етудегі қаржы
Қаржы механизмі мемлекет белгілеген қаржы шараларын атаулы, нақты нәтижелерге
Шетел тәжірибесіндегі өндірістің тиімділігін арттырудағы қаржылардың ролі
Шетел тәжiрибесiнде өндірістің тиімділігін арттыруда мемлекеттің экономикасын реттеудегi күштi
Бiрiншiден, бюджеттiк қаржымен қаржыландыру арқылы (субсидиялар, дотациялар, субвенциялар, бюджет
Екiншiден, құрылымдық – инвестициялық саясатты жүзеге асыру үшiн салық
Үшiншiден, мемлекеттiк әлеуметтiк және ғылым салаларына шығындарын азайтпауы қажет.
Австрия, Италия, Франция, Оңтүстiк Корея, Жапония және тағы басқа
Қытай Халық Республикасында экономиканы мемлекеттік реттеу тәжірибесі белгілі бір
Қытайдағы экономикалық реформалардың стратегиясы ұйымдық аспектіде болғанмен «ауылдан қалаға»
Көптеген экономикалық реформаларды бастан кешірген басқа елдерге қарағанда, қытайдың
Жапония мен Оңтүстік Кореяда мемлекеттік реттеу ішкі, жалпы ұлттық
2 Өндіріс тиімділігін арттырудағы қаржының негізгі принциптері
2.1 Өндіріс тиімділігі экономикалық өсу мен қоғамның дамуының негізі
Өндіріс тиімділігін арттырудың объективтік қажеттілігі кеңейтілген ұдайы өндіріс процесінің
Қазақстанда тұрақтылықтың негізгі нақты шамалардың бірі болып әлемдік ғылым
Қазіргі кезеңдегі біздің еліміздің даму кезеңі барлық қоғамдық өрісінде
Шаруашылықты әкімшілік-әміршілдік басқару жүйесінен бас тартып, біртіндеп қатаң орталықтан
Отандық ғылымда өндіріс тиімділігін көтеруге ынталандыру мәселесіне қызығушылық соңғы
капиталистік елдердің тәжірибесін көбінесе қолданбалы көзқарас тұрғысынан зерттеді.
Қазақстан Республикасының өндіріс ресурстары сферасындағы рөлін жоғарлату үшін мемлекеттік
Өндіріс тиімділігі экономикалық өсу негізі мен қоғамның дамуының кезінде
1. Өндірістің даму көрсеткіштері мен ынталандыру механизмінің болмауы. Осыған
2. Өндірістің қызметінің экономикалық салық жүйесін ырықсыздандыру. Өндірістің
3. Валюталық және кедендік саясаты ырықсыздандыру біріккен кәсіпорындарда шетел
емес активтерді салады.
4. “Қолайлы экономикалық ахуал” қалыптастыру үшін салық жүйесін оңайлату
5. Мемлекеттік басқару құрлымын оңайлату мақсатты көрініс табады. Бүгінгі
6. Мемлекеттің тарифтік саясат жетілдіру қажет. Ол – экономикалық
Кеңестік экономикалық ғылым ұзақ уақыт бойы «жұмысшылардың өндіріс құралдарымен
Бүгінгі таңда отандық ғалымдар тиімділікті арттыру жүйесінің жаңа түрі
2.2 Өндірістің экономикалық тиімділігін арттырудағы ынталандыру
Өндіріс тиімділігін ынталандырудың оңтайлы жүйесін қалыптастыруға, біздіңше, адамды экономикалық
Жұмыскерлерді жоғары өнімді еңбекке құлшындыратын уәждемелер мен ынталандырмалардың тиімді
жағынан «еңбек» деген ұғымның құнсыздануы және еңбек бағасының төмендеу
барысын жеңу.
Еліміздің қазіргі және орта мерзімді дамуындағы негізгі стратегиялық ұстаным
Алайда, экономикалық әдебиетте «еңбекке ынталандыру» мәні анықтауда
ортақ пікір қалыптаспаған. Ғылыми зерттеулерде «экономикалық мүддерлер», «қажеттілік», «ынталандыру»,
Қоғамның басты өндіргіш күші, ең алдымен адам ресурстары. Демек,
Экономикалық ынталандыру материалдық ынталандыруға қарағанда кең мағыналы категория. Экономикалық
бір тобын қарастырады, олар әкімшілік және либералды болып жіктеледі.
Өндірістің экономикалық тиімділігін арттырудағы ынталандырудың қазіргі постиндустриялық жағдайында құндық
- материалдық ынтаны тұлғаның өзі іске асыруы, зияткерлік әлеуетті
- өнімді еңбек пен мол табыстың кепілі – жұмыскерлердің
- барынша көп тұтынудан гөрі, өмір сүру мен еңбек
- сапалы экономикалық өсімге қол жеткізуде еңбек белсенділігін ынталандыру
Қазақстан Республикасының жедел дамуына, сондай-ақ өндірістің өнімділігіне экономиканың қазіргі
Нарықтық қатынастарға көшкен кезімізде әкімшіл-әміршіл жоспарлы жүйенің негізі бұзылды,
Экономикадағы түрлендірулер тек меншік құқықтарының қайта бөлінісінде ғана емес,
Әлеуметтік-экономикалық дамудың қазіргі кезеңінде экономиканы құрылымдық тұрғыдан қайта құру
2.3 Өндірістің экономикалық тиімділігін бағалау көрсеткіштері
Өндіріс тиімділігін бағалау механизмі тұрақты экономикалық өсімге, халықтың барлық
Өндірістің тиімділігін экономикалық бағалауды мынандай белгілермен сипаттауға болады:
экономикалық өсімнің тұрақты қарқыны, оның сапалық сипаты;
өндірілген тауар сапасының артуы және оның отандық, әлемдік нарық
бәсекеге қабілеттілігінің өсуі;
халықтың материалдық жағдайы мен әл-ауқатының жақсаруы;
жаңа технологияларды меңгеру, ғылыми және инновациялық қызмет әсерінің күшеюі,
басқару тиімділігін арттыру нәтижесінде өндірістік ресурстарды пайдалануды үнемдеу, еңбек
Қазақстан, қоғамдық өмірдің шешуші саласы – экономикада,
және саяси жаңару жолында сенімді қадам жасап ілгерілеп келеді.
Сурет 1 - Қазақстан Республикасы өнеркәсіп өнімінің динамикасы
(2000-2010 ж.ж.)
Салада маңызды құрылымдық өзгерістер өз жалғасын тапты. Егер 2000ж.
жылы мұндай үлес тау-кен өнеркәсібінің еншісінде.
Өнеркәсіптің макродеңгейдегі тиімділігі өндірілген тауар сапасының жақсарғанының, әлемдік нарықтық
металлургиялық өнеркәсіп өнімінің де үлес салмағы біртіндеп артып келеді.
Зерттеу жұмыстары атқарылған мерзімде өнеркәсіптің жекелеген секторлардың табыстарының қалыптасуында
Қарастырылып отырған кезеңде өндіріс тиімділігінің жалпылама көрсеткіші - өнеркәсіп
Кесте 1 - Қазақстан Республикасы экономикалық салаларының тиімділігі
Көрсеткіш 2005 ж. 2006 ж. 2007 ж. 2008 ж.
Барлық экономиканың тиімділігі, % 21,6 14,8 18,5 21,6 25,7
Кен өндіруші саланың тиімділігі, % 45,1 37,8 31,9 38,8
Қайта өңдеу саласының тиімділігі, % 21,4 13,8 19,2 21,4
Ауыл шаруашылығының тиімділігі, % 5,4 5,3 -4,4 13,8 1,7
Құрылыс саласының тиімділігі, % 4,3 4,5 5,2 5,0 3,4
Сауданың тиімділігі, % 4,7 3,4 5,8 9,3 4,9
Көлік және байланыс саласының тиімділігі, % 9,4 11,8 18,7
Қаржылық қызмет саласының тиімділігі, % 3,3 32,5 15,6
Жылжымайтын мүлік операциясының тиімділігі, % 40,1 -3,2 13,8 4,3
1-кестеде келтірілгендей, өнеркәсіп кәсіпорындары тиімділіктің жоғары дәрежесіне ие. Кен
Өндіріс тімділігін ынталандыру механизмінің тағы бір маңызды шарты –
инвестициялық белсенділік. Инвестициялық қызметтің соңғы 5 жыл ішіндегі динамикалық
Тиімділіктің жоғары деңгейін қамтамасыз етудің, яғни қазіргі мемлекеттік саясаттың
Зерттеліп отырған кезеңді тұтас алғанда корпорацияның бұл бағыттағы түпкі
128,5%-ға арттырылса, 2005 ж. салыстырғанда шамамен 6,0 есеге өскен.
Зерттеліп отырған кезеңде, корпорация табыстарының жалпылама өсу барысына қарамастан,
2005-2009 жж. серіктестіктің өнімділігі өнімнің материалдық сиымдылығы 0,15-тен 0,12
Нарықтық қатынастардың тереңдетілуі және кәсіпкерлік өрісінің кеңеюі жағдайында еңбек
Еліміздің экономикасы мен әлеуметтік әлеуетінің қазіргі даму барысында жұмысшылар
ең аз және орташа жалақы мөлшері мен тұтынудағы сұраныстың
өнеркәсіптік ұжымдарда «шаруашылық серіктестігін» дамытудың қажеттілігі, яғни жұмысшының әлеуметтік
Постиндустриалды, әлемдік технологияның прогресшіл жаңа талаптарына сай дамып отырған
Елбасы өзінің Қазақстан халқына жыл сайынғы дәстүрлі Жолдауында (6
Ынталандыру жүйесінің дамуында Қазақстанның өнеркәсіптік кәсіпорындары экономикалық ынталандыру жүйесінің
Қазіргі кезде отандық өнеркәсіп кәсіпорындардың көпшілігі шетелдік өндірушілердің тәжірибесін
Еңбекақыны мерзімдік төлегенде еңбекті мөлшерлеу жұмысы жүргізіледі, сондай-ақ тапсырмалардың
3 Экономикалық өндiрiстiң өсуі қоғамдық игiлiктердiң қамтамасыз етiлуi
3.1 Инвестиция қаржыны ұтымды пайдаланудың көзі, оның өндіріс дамуына
Қазақстанның ұлттық кен-металлургиялық өнеркәсібінің ЖІӨ-дегі үлесі 9,4-10,5%. Сектордың басты
Өйткені жаңа технологиялық жетістіктер, ресурс үнемдейтін технологиялар, еңбек өнімінің
Сапалық өзгерістердің көрінісі мынадай: аралық өніммен салыстырғанда түпкілікті өнімнің
Міне осы баяндалған тиімділік критерилерін негізге ала отырып, өндіріс
Сурет 2 – Өндірістік өсімді ынталандыру механизмінің моделі
Модельден өндірістік өсімді ынталандыру механизмінің экономикалық тиімділіктің өсуіне бағытталып
Өндірістік өсімді ынталандыру механизмін қалыптастыруда бірінші кезекте ғылымды мемлекеттің
Ғылымның жоғары технологиялық өрістеріне негізделген өндіріс, өнім нарығының дамуына,
Өндірістік өсімді ынталандырудың тиімді механизмін қалыптастырудың маңызды бағыттары –
Мұндай бағыттардың іске асырылуы төмендегі шаралардың нақты орындалуын қажет
экономиканың, жоғары технологиялық үрдістері басым құрылымына көшу;
іргелі және қолданбалы зерттеулері мемлекет және жеке меншік тарапынан
ғылыми зерттеулерді бюджеттік қаржыландырудың тұрақты, заңдық нормативтермен қамтамасыз ету;
қаржы ресурстарын тиімді пайдалана отырып, адам әлеуетін
инвестициялауды жетілдіру.
3.2 Инновация - өндіріс тиімділігін жоғарылатудың негізі
Қазiргi заманғы және дамыған ғылыми-инновациялық және өндiрiстiк инфрақұрылымды құру,
Республикамыздың 2010-2014 жылдарына арналған инновациялық тұжырымдамасында жедел жүзеге асырылатын
Біріншіден, елдегі индустриалық-инновациялық күштерді қалыптастыру және нығайту;
Екіншіден, өндіріс тиімділігін жоғарылату;
Үшіншіден, инновациялық дамуды халық арасында насихаттау.
Инновациялық технологияларды қолдану мен инфрақұрылымды дамыту есебінен Қазақстанның ішкі
Дамыған елдердің экономикасының үздіксіз алға басуы инновациялық қызметті үнемі
ойлап шығарған жаңа дүниелерін тез өндіріске енгізіп отыруға бағытталған.
Инновациялық-технологиялық даму стратегиясының басты мақсаты өнеркәсіпті тұтастай тұрғыдан да,
Дамып келе жатқан немесе өтпелі экономикалы елдердің экономикалық дамуы
Қазақстан үшін әлемдік экономикаға ықпалдасу – ең бір өзекті
Өткен жылдармен салыстырғанда, өнеркәсіп өндірісінің дамуында анағұрлым жоғары межелер
Өндіріс пен экспортқа бағытталған шикізат ресурстары ұлттық экономиканың дағдарысынан
Өнеркәсіптік өнімдерді жаңа технологиялық деңгейге көтеру инновациялық үдерімді дамытпайынша
Қазақстанда инновациялық дамудың ұлттық жүйесі біртіндеп қалыптасып келеді, сондықтан
Қазақстанның ғылыми-технологиялық секторы үлкен әлеуетке ие, ол әлеует елдің
Еліміздің ғалымдарының ұсыныстары негізінде Отанымызда бірнеше өндіріс орындарында тың
Құрылып жатқан технологиялық парктерде инновациялық үрдістерді жолға қоюда шетелдік
Индустриялық-инновациялық даму бағдарламасына сәйкес біз экономиканың шикізаттық бағытынан арылып,
Отандық өнімдердің халықаралық рыноктардағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруда әлемдік стандарттар
Қорытынды
Қазақстан Республикасы экономикалық салаларын дамытудың негізгі бағыттарын анықтай отырып,
Алайда, бүгінгі кезеңдегі экономикалық ынталандыру біліктілікке, еңбек сапасына, өндіріс
Бұл аталған проблемаларға теориялық тұрғыдан айрықша мән берілуі тиіс.
Өндіріс тиімділігін экономикалық ынталандыру механизмінің негізгі құрамдас бөліктері: экономикалық
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Еңбекке ынталандыру мен ұйымдастырудың шетелдік тәжірибесі //Халықаралық ғылыми-тәжірибелік видео-конференция
Қазақстандағы өндіріс тиімділігін арттыруда материалдық ынталандыру жүйесін дамытудың бағыттары
Өндіріс тиімділігін басқарудың маңызды элементі фирма қызметінің нәтижесін бағалау
Экономикалық ынталандыру жүйесінің қағидаларын әзірлеуді сапалы экономикалық өсу тұрғысынан
Ғылыми-техникалық прогресті экономикалық ынталандыру принципі өндіріс тиімділігін арттыру факторы
«Қазақмыс» корпорациясы ЖШС-і қызметінің тиімділігін бағалау //Экономикалық «Аль-Пари» журналы.
Қазақстан кәсіпорындарында материалдық ынталандыруды ұйымдастыру //Информациялық-аналитикалық «Саясат» журналы. -
Экономическое стимулирование повышения эффективности производства //Международный ежеквартальный научно-экономический журнал
3
Өндіріс
тиімділігі
Экономикалық дамуды қамтамасыз ету
Сапалы экономикалық өсу
Сандық экономикалық өсу
Тұрғындардың әл-ауқатының артуы, өмір сүру сапасының жақсаруы, халықтың
Мазмұны, даму механизмінің негізі және мақсаты
Адам капиталына, білім беруге, озық технологияларға негізделген экономикалық өсуді
Тиімділік механизмінің критериі