МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.........................................................................................................3
І. ТӨЛЕМ БАЛАНСЫ-ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЕСЕП АЙЫРЫСУ
1.1 Төлем балансының мәні және принциптері…………………….4-10
1.2 Мемлекеттің төлем балансына теориялық
1.3 Төлем балансының түрлері………………………………………..14-16
ІІ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ТӨЛЕМ БАЛАНСЫ,
2.1Төлем балансының шоты және оны мемлекеттік
2.3 Қазақстан Республикасының және ТМД
айналымын талдау …………………………............................…...26-30
ІІІ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТӨЛЕМ БАЛАНСЫНЫҢ
3.1 Қазақстан Республикасындағы төлем балансының
ҚОРЫТЫНДЫ……………………………………………………………...36-37
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ…………………………….38
ҚОСЫМШАЛАР……………………………………………………………….
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі - кез-келген мемлекеттің
Бұл курстық жұмыстың негізгі мақсаты:
тікелей ақша айналымын ғана емес,
Салықтарды реттеу.
Табыстарды ауыстыруғы тыйым салу.
Экспорттық және импорттық операцияларға
Осы мақсаттарды жүзеге асыру барысында келесідей міндеттер қойылды:
Төлем балансының дефицитін болдырмау
Капитал қозғалысына бақылау жасау
Тікелей ақша айналымын ғана емес,
Салықтарды реттеу.
Табыстарды ауыстыруғы тыйым салу.
Экспорттық және импорттық операцияларға
Зерттеу жұмысының ғылыми әдістемелік базасы-
Курстық жұмыстың құрылымы- кіріспеден, 3 бөлімнен, пайдаланылған әдебиеттер
Бұл курстық жұмыс Н.Қ.Мамыров, Майдан-Әли Байгісиев, Р.Дорнбуш сияқты
І. ТӨЛЕМ БАЛАНСЫНЫҢ –ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЕСЕП
1.1 Төлем балансының мәні және принциптері
Тауарлар мен қызмет көрсетулердің
Төлем балансы дегеніміз - жекелеген
Мемлекеттің төлем балансында ақша айналымының барлық операциясы
Төлем балансында елдердің сауда –
- әлемдік шаруашылықтағы қатысы: осы елдің
Төлем балансы келесі құбылыстарды
а) белгілі бір елдің өзінен басқа әлем арасындағы
ә) меншіктегі өзгеріс және сол
б)бір жақты аудармалар және орын толтырушы
Төлем балансы елдің төлемдер мен
Қазіргі уақытта төлем балансы
Төлем балансының құрамының
Бірінші принцип-қандай да бір елдің
Қазақстан Республикасының “Валюталық реттеу
а)Қазақстан Республикасында тұрақты тұратындар, уақытша
ә)Қазақстан Республикасында орналасқан, оның заңдылығына
б)Қазақстан Республикасында орналаспаған және
в)Басқа елдерден Қазақстанға келген
«Резиденттер емес»:
а)Қазақстан Республикасының сыртында тұрақты тұратын және уақытша келушілер.
ә) басқа елдің заңдары бойынша
б) шет ел заңдары бойынша құрылған
в)Қазақстан Республикасындағы шетел дипломатиялық арнаулы елшілер, халықаралық
г)Қазақстан Республикасындағы орналасқан ә және б пунктерінде көрсетілген
”Резидент” статусы тұрақты мекен-жайға қарай
Екінші принцип-операциялардың екі қайтара
Алтынның монетазациялануы немесе демонетазациялануы; алтынға
Төлем балансының негізгі қызметі
Қазақстанға шетел валютасын келтіруге
1.Тауарлар экспорты. Бұган Қазақстанның кедендік
2.Қызмет көрсету экспорты. Бұған елімізге
3.Шетелдік акцияларды иемденуші қазақстандықтарға
4.Бір жақты акша аударулар
Келісімнің бұл түрінің бір
5.Қазақстандағы шетел резиденттерінің ұзақ
6.Шетелдік фирмалар мен ұйымдардың
7.Шетелдік резервтер. Бұлардың қатарына шетел
Аталған келісімдердің әрқайсысының қарама-қарсы нысандары
Тауарлардың экспорты мен импортын, қызмет
Келісімдердің қарастырылған баптарын шартты
1)экспорт-импорт операциялары жататын ағымдағы
2)капитал қозғалысымен байланысты келісімдер:
3)ресми резервтердің есептері.
Бірінші топтағы келісімдер тауарлар
Қабылданған ережелерге сәйкес төлем
Нақты келісімді дебеттік немесе
Тауарлар мен кызмет көрсетулер
Тауарлар импорты, шетелдік инвестициялар
Қазақстан тауарын Ресейге экспорттау
Қазақстаның ұлттық валютасы – теңгенің қорын кемітетіндерге
Тауарлар экспорты мен капиталдар
Қосарланған есеп принцип ендікті
Егер фирманың немесе мемлекеттің
Теріс (пассив) немесе оң (актив)
Бір жағынан ағымдағы,немесе капиталдармен
Екінші жағынан, егер ағымдағы және
Төлем балансында қолданылатын қосарланған
Төлем балансының баптары да
Дербес немесе негізгі баптар
Теңгермелі баптарға төлем балансы
Төлем балансы баптарының дербес
АҚШ-қа есеп ставкаларын жоғарылатуымен
Капитал қожаларының өз қаражаттарын
1.2 Төлем балансына теориялық көзқарастар
Төлем балансын мемлекет реттейді.Бұл
Төлем баланстары теорияларының бізге
«Төлем балансы» терминін Шотландтық экономист
ХІХ ғасыр мен ХХғ. басында
Төлем балансы оның құлдырауына
Бұдан кейін неоклассикалық эластикалық
Неоклассикалық теория бойынша төлем
Сауда балансының сальдосы=Pэ/Ри * K
Мұнда:Рэ – экспорттық тауарлар бағасының
Ри – импортты қ тауарлар бағасының
К – валюта курсы.
Осы формуладан келесі қорытынды шығаруға
Төлем балансының тепе-теңдікке жеткізу құралы – валюталық курс
Демек, осындай жағдайларда келесі көрсеткішті пайдалану қажет.
С.Александрдың еңбагі Дж. Мид және Я.Тинбергеннің идеясына сүйене
Кейнсиандық теория бойынша төлем балансы өнім өндірумен
Кейнсиандық теорияны жинақтаушылардың ең көп қолданылатын терминдерінің бірі
Абсорбциондық тәсіл төлем балансы жағдайының
Монетаристер төлем балансының бұзылуын ең алдымен айналымға анық
Осыған байланысты үкіметке берілетін асты
Төлем балансының неоклассикалық,кейнсиандық және монетаристік теорияларын жинақтап қарастырсақ,онда
1.3 Төлем баланстарының түрлері
Төлем балансы мынадай бөлімдерден тұрады.Бұл - ағымдағы
Ағымдағы операциялар балансы – тауар және қызмет
Ағымдағы шот сондай – ақ мыналарды қамтып
[7-493]
Ағымдағы операция балансы сыртқы саудада қорытынды
Экспорт пен импорт тауарларын көрсететін төлем балансының бір
Егер экспорт елдегі тауар сұранымының төмендегінен қысқарса,жақсы белгі
Сауда балансының сальдосын шығару
Қызмет көрсетулер саудасына шетелге
Ағымдағы операцияларға ұзақ мерзімді
Базистік балансқа “қысқа мерзімді
Қысқа мерзімді борыш бабы елдің қысқа мерзімді
Базистік балансқа қысқа мерзімді капиталдың қозғалысы бабы қосылуы
Капитал әрқашан қозғалыста болады, яғни бұл жерде инвесторлар
“Қателіктер және қалдырулар”бабына ерекше
Капитал айналымының қозғалысы – бұл тура шетелдік
Ағымдағы операциялар шоты және капиталмен жасалатын шот өзара
Төлем балансы қозғалысы екі түрлі жолмен жүзеге асады:оның
Капитал кірісі елдегі шетел активтерінің өсімімен немесе, елдегі
Капитал шығысы елдің шетелдік активтерінің өсуін, немесе елдегі
Төлем балансының тағы бір
«Халықаралық резервтер» бабын қарастырайық.Бұл баптын құрамына
Мемлекеттік резервтердің рөл көп жақты.Бұған
Төлем балансының теріс сальдосы
Алтын-валюта резервтернің өсуі елдің
Девальвацияға ұшырағыш шетелдік валютаны
Жекелеген елдердің тәжірибесінде халықаралық
ІІ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ТӨЛЕМ БАЛАНСЫ,
САУДАДАҒЫ БАЙЛАНЫС
2.1 Төлем балансының шоты және
Белгілі бір мемлекеттің төлем балансы – бұл
BP=NX+KA
Егер, арнайы есеп беру
NX+KA=ΔR
Өзіне арнайы резервтік активтерді
Сонымен операциялар шотын(NX) оны
NX=ΔR-ΔKA=ΔNFA,
Бұл жерде: ΔR
ΔКА – таза ликвидті міндеттемелердің
ΔR және ΔKA арасындағы
NX мемлекеттің таза сыртқы
Егер NX оң болып
Егер NX теріс болып
Сонымен қатар NX=ΔR – ΔKA=ΔNFA
Теңдікті жағастыра отырып, мынаған
(Sp-I)+(T-G)=ΔNFA
Жеке сектордағы инвестициялар және
Осыған байланысты төлем балансының
Бірінші –тікелей бақылау, регламенттік импортты
Тікелей бақылаудың бұл түрі елдің
Қысқа мерзімді жоспарда төте
Ұзақ мерзімде бұл әдістер
Отандық экспортёрлар үшін шетелдерге
Бұл-өшпенділік туғызбайды,керісінше,тікелей шара отандық
Мемлекеттік ықпалдың келесі әдісі-дефляция
Сол мемлекеттерде несие-банк жүйесі
Бірақ дефляция, сонымен қатар, қарама-қайшы
Күшті экономикалық дағдарыстарды болдырмау
Төлем балансы тапшы елдер
1.Дефляциялық саясат: бюджеттік шығындарды қысқартады;
Ал, негізгі құралы-қаржы және ақша-несие
2.Девальвация (құнсыздану).Бұл саясатта ұлттық
3.Валюталық шектеу. Экспортерлер экспорттан түскен
4.Каржы және ақша-несие саясаты. Төлем
5.Төлем байланысына қатысты қолданылатын
Капитал қозғалысы баланысы – қаржылай
Сауда баланысы:
Активті - біздің елге келетін
Пассивті – біздің елден кетіп
Сауда балансының жағдайы анықталған
Квоталық - тауарлардың санын шектеу.
Төлем балансына мемлекеттік ұлттық
Револьвация - ұлттық валюта бағамын
Девольвация - ұлттық валюта бағамын
Төлем балансының экономикаға әсер
2.2 Қазақстан Республикасындағы төлем
жағдайы.
Елдің сыртқы позициясына баға беру және
Қазақстанда 2003-ші жылдың басында
Қазақстанның 2004-ші жылғы сыртқы
2004-ші жылға байланысты шикізат
Тікелей инвистициялар бойынша баланс
Ұлттық банктің есеп беруіне
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің есебі бойынша 2005жылдың
2005 жылдың ІV-ші кварталында сауда балансының
Қазақстанның тауар айналымы ағымдағы есеп беру периоды
2005 жылдың ІV кварталында экспортталатын
2005 жылдың ІVкварталында алыс шетелден
2005 жылдың ІV кварталында және
Қазақстанмен көрсетілген және оған
Импортталған қызмет көрсетулер көлемі
Қазақстанның инвистициядан келетін түсімі, 2005
Қаржы операциясының есебі ағымдағы
2005 жылдың қазан желтоқсан айында
2005 жылдың ІV кварталында портфельді
Төлем балансының бір бабында
Қазақстанның резервті активтері осы
Таза қателермен рұқсатнамалар бабы
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің
жылғы ІІ тоқсанда төлем
Қазақстанның тауар айналымы (ФОБ бағасымен
Қазақстан теңгесінің АҚШ-тың 1 қатысты
Тауарлар экспортының көлемі 2006
Есепті кезең ішінде алыс
Халықаралық қызмет көрсету балансының
Қазақстанның басқа елдерге көрсеткен
Қаржы операцияларының шоты есепті
2006 жылдың Іі тоқсанында тікелей
2006 жылдың ІІ тоқсанында портфельдік
Төлем балансының «басқа инвестициялар»
Қазақстанның резервтегі активтері, негізінен
2006жылдың ІІ тоқсанында баланстың «Таза
Қазақстан Республикасының және ТМД мемлекеттерінің сыртқы сауда
Қазақстанның егемен ел ретінде
Қазақстан экономикасының бүгінгі жағдайын
1.Теңгенің тұрақтылығының нығаюы.
2.Инфляция деңгейінің төмендеуіне байланысты
3.Өндіріс құлдырауы тежеліп, макроэкономикалық ахуал
4.Экспорт өнімдері тұрақты түрде
Экспорт және импорт операциялары
Айта кететін жағдай, тауар экспортының
Сонымен, 1993 жыл мен 1995 жыл аралығында
2003-ші жылы Қазақстанның сырткы
2003-ші жылы барлық импорттың
2003-ші жылғы Қазақстан экспортының
2004 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанның
Экспорттың жалпы көлеміндегі ТМД
2004 жылғы қаңтар – мамырдағы
2004 жылдың қаңтар – мамырында
Оң экономикалық тенденциялар және
2005 жылдың қаңтар – қараша
2005 жылдың қаңтар-қарашасында ТМД
2005 жылдың қаңтар-қараша аралығында
Осы уақыт аралығында Қазақстан
Қазақстан Республикасының сыртқы сауда
Қазақстандық өнімдердің негізгі сатып
БҰҰ мемлекеттерінің осы есептеліп
2006 жылдың қаңтар-ақпан аралығындағы
2006 жылдың қаңтар-ақпанында ТМД
Жалпы тауар айналымдағы ТМД
ТМД мемлекеттері минералды өнімдердің,химиялық
2006 жылдың қаңтар-ақпанында басқа
Мемлекеттің сұранымдарын қанағаттандыруда басқа
Салыстырмалы түрде қарастырсақ, 2005 жылы
2006 жылы Қазақстанда экспорт
Ал Ресейде экспорт көлемі
Жалпылап қарастыратын болсақ 2005
Ал 2006 жылы бұл
Сонымен 2006 жылы импортты
Осылардың нәтижесінде біз елдің
Сонымен Қазақстан Дүниежүзілік Сауда
ІІІ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТӨЛЕМ БАЛАНСЫНЫҢ
3.1.Қазақстан Республикасындағы төлем балансының
негізгі проблемалық мәселелері
Кез-келген мемлекет өзінің сыртқы әлеммен
Сауда балансындағы салыстырмалы бағадағы
NX=X*ePf/P*Q
Мұндағы Х-біздің тауарға деген
Айырбас құнсызданды, ең алдымен елдегі
Ендігі сұрақ осынау көлем
Мұны іске асыру мынадай
Саудадағы салыстырмалы бағаны реттеуде
Төлем балансындағы жалпы тапшылық
Ал икемді айырбас курс
Еркін қалқымалы курс жүйесінде
Төлем балансында ерекшеленетін инвестицияның
Қор немесе резервтік активтер
Орталық банктің қарамағында болатын
Қағаз ақша, депозиттер мен
Арнайы заем беруші құқықтар –
МВФ – да елдердің қор
Осылайша, қор активтеріне орталық
Төлем балансын реттестіру үшін
Қор активтеріндегі өзгерістер төлем
Орталық банк валюта нарығында
Елде төлем балансының теңсіздігі
Қор активін шығындау салдарынан
Егер де сырттан алып
Сонымен қатар, төлем балансын
Соған қарамастан,қор активтерінің өзгерісі
Сонымен бірге төлем балансын
Төлем балансының дағдарысының себептері
Қандай да бір елде
Сондықтан, төлем балансының немесе
Қор активтерінің көлемінен халықаралық
Шет ел банктерінің қорындағы
ҚОРЫТЫНДЫ
Зерттеу тақырыбын орындау барысында мына ғылыми тұжырымдамаларға қол
Сонымен әр мемлекетке өздерінің сыртқы
Төлем балансында елдердің сауда-экономикалық
Төлем балансының құрылымының негізі
Бірінші принцип – қандай да
Екінші принцип – операциялардың екі
Төлем балансы үлкен үш
1.Ағымдағы операциялар балансы – тауар және
2.Капитал айналымының балансы – мұнда
3.Арнайы резерв шоты бойынша
Төлем балансының ерекшелігі сол
Төлем балансының негізгі қызметі –
Қабылданған ережелерге сәйкес төлем
Төлем балансының баптары да
Төлем балансының жай-күйі ең алдымен
Осы мақсатта төлем балансын теңестіруге
Осы міндеттемелердің барлығы уақытында
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.Майдан - Әли Байгісиев, «Халықаралық
2. Мамыров Н.Қ, Мадияров Д.М, «Халықаралық экономикалық
3. Шеденов Ө.Қ, «Жалпы экономикалық
4.Көшенова Б.А. «Ақша, несие, валюта
5. Қашықов Ш, Нұрғалиев Ө. «Экономикалық теория
[194, 195]
6. Сахариев А.С. Сахариева А.А. «Әлем
7. Ілиясова Қ.Қ,Құлпыбаев С. «Қаржы»,
8. Дробозиной А.А «Финансы », Москва
9. Р.Дорнбуш , С.Фишер «Макроэкономика» Алматы «Білім»
10. Чепурина М.Н, Киселевой Е.А. «Курс
11. Камаев В.Д. «Экономическая теория», Москва 1999г.[492]
12. Толкачев С.Н «Международная экономика:
[147-148]
13. Аналитический журнал «Р.Ц.Б.К.» 2005, №13
14.Ақиқат 2004ж. 4 сәуір [30-31]
15. Қазақстан Республикасының Статистика Агенттігі,
16.Қазақстан Республикасының Статистика Агенттігі, Казахстан и
17.Қазақстан Республикасының Статистика Агенттігі, Статистикалық баспасөз-бюллетень 2006ж,№4
30