Сақтандыру нарығы


Жоспар
Кіріспе 3
І. Сақтандырудың экономикалық мәні және әлеуметтік негіздері 6
1.1. Сақтандыру ұғымы, мақсаты және функциялары. 6
1.2. Сақтандыру түрлері. Сақтанушы мен сақтандырушы. 8
1.3 Сақтандыру шартының мазмұны және қолданылуы 13
ІІ Қазақстан Республикасындағы сақтандыру 16
2.1. Сақтандыру нарығы 16
2.2 Қазақстан мен Жапониядағы міндетті әлеуметтік сақтандыру 21
2.3 Сақтандыру жауапкершілігі, мәселелері және шешу жолдары 24
Қорытынды 29
Пайдаланылған әдебиетер тізімі 30
Кіріспе
Біздің елімізде жүргізіліп отырған түбегейлі экономикалық реформаларға байланысты
Менің мұндай тақырыпты алған себебім: сақтандыру әсіресе соңғы
Бұл курстық жұмыста-теория жүзінде қаралатын тақырыптар:
Сақтандыру ұғымы, мақсаты және функциялары;
Сақтандыру түрлері. Сақтанушы мен сақтандырушы;
Сақтандыру шартының мазмұны мен қолданылуы;
Ал, зертханада:
Сақтандыру нарығы;
Қазақстан мен Жапониядағы міндетті әлеуметтік сақтандыру;
Сақтандыру жауапкершілігі, мәселелері мен шешу жолдары.
Әр қайсысына қысқаша тоқталып өтсек:
Сақтандыру-қоғамның экономикалық қатынастарының айрықша сферасын бейнелейтін көне категориялардың
бөлу;
өтемдік;
жинақтық;
бақылау.
Ең маңыздылары: бөлу және бақылау.
Бөлу функциясы: қайта бөлу ретінде көрінеді. Бақылау функциясы:
Сақтандыру түрлері:
Міндеттілік дәрежесі бойынша:
ерікті;
міндетті
Сақтандыру объектісі бойынша:
жеке;
мүліктік.
Сақтандыру өтемін жүзеге асыру негіздері бойынша:
жинақтаушы;
жинақтаушы емес.
Сақтанушы-белгілі бір қажеттіліктерді қажет ететін тұлға.
Сақтандырушы-сол қажеттіліктерді қанағаттандырушы тұлға немесе ұйым. Сақтанушы мен
Сақтық нарығы дегеніміз-ақша қатынастарының сферасы, онда сатып алу-сату
сақтық ұйымы;
сақтық брокері;
сақтық агенті;
сақтанушы,
сақтандырушы;
пайда алушы;
актуарий;
уәкілетті аудиторлық ұйым;
өзара сақтандыру қоғамы
жатады.
Сақтандыру нарығының масштабы 3-ке бөлінеді:
ұлттық;
аймақтық;
халықаралық.
Міндетті әлеуметтік сақтандыру-азаматтарды еңбек ету қабілетін жоғалтуына және
Қазақстан мен Жапониядағы міндетті әлеуметтік сақтандыруды салыстырсақ, Қазақстан
Сақтандыру жауапкершілігі-жеке және заңды тұлғалардың алдындағы жауапкершілік.Сақтандыру
1.автотранспорт басшыларының азаматтық-құқықтық сақтандыру жауапкершілігі;
2.тасымалдаушының азаматтық сақтандыру жауапкершілігі;
3.шаруашылық және мамандық тұрғыда 3-ші жаққа тигізілген кері
4.заң жүзінде жұмыс берушінің сақтандыру жауапкершілігі;
5.несиелік тәуекелді сақтандыру;
6.жинақтаушы зейнетақы қорларының сақтандыру жауапкершілігі;
7.экологиялық сақтандыру.
Сақтандыру мәселелері:
1.құнсызданудың пайда болуы;
2.адал емес адамдар;
3.инфляция
және т.б.
Бұл мәселелер шешілуі үшін сақтандырушы компания кез-келген жағдайларда
І. Сақтандырудың экономикалық мәні және әлеуметтік негіздері
1.1. Сақтандыру ұғымы, мақсаты және функциялары.
Сақтандыру – қоғамның экономикалық қатынастарының айрықша сферасын бейнелейтін
барлық жағын қамтиды. Сақтандыруға түрткі болатын басты себеп-бұл
Сақтандыру дегеніміз-сақтандыру ұйымы өз активтері есебінен жүзеге асыратын
пайдаланылмауы мүмкін. Мұндай жағдайда сақтық қорлардың қаражаттары қосымша
қоғамдық қорғаудың жүйесі;
әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік қамсыздандыру;
жалпы сақтандыру және өмірді сақтандыру.
Сақтандырудың жалпы жүйесінің дербес бөлігі-медециналық сақтандыру. Сақтандыру-сақтандырудың төлемі
Сақтандыру кезінде-сақтық резервтері мен қорларын қалыптастырудың екі негізгі
бюджеттік әдіс;
сақтық әдісі.
Қорларды қалыптастырудың бюджеттік әдісі бюджеттің қаржысын, яғни бүкіл
Сақтандырудың мақсаты-қоғамдық ұдайы өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін
қатынастардың ықтималдық сипаты;
қатынастардың төтенше сипаты (кез-келген ауқымда-мемлекеттік, аймақтық деңгейде, кәсіпорын
Сақтандыру категориясының қаржы категориясымен ортақ өзгеше белгілері бар:
сақтық қатынастардың ақшалай сипаты;
сақтандырудың қоғамдық өнімнің құнын қайта бөлуге қатысуы;
оның іс-қимылы ақша қорларын жасап, пайдаланумен, қосарланып отырады;
сақтық қатынастардың бір бөлігінің міндетті сипатының болуы;
ақша қорларын жасап, пайдалану кезіндегі сақтық баламалығы барлық
Сақтандыру шеңберінде мемлекет сақтық ресурстары меншігінің субъектісі болып
Бөлу функциясы: бұл функцияның өзгешелігі қайта бөлу ретінде
Бақылау функциясы: сақтық төлемдерін жұмылдыруды және сақтық қорын
1.2. Сақтандыру түрлері. Сақтанушы мен сақтандырушы.
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі бойынша мыналар сақтандырудың нысандары
міндеттілік дәрежесі бойынша: ерікті және міндетті;
сақтандыру объектісі бойынша: жеке және мүліктік;
сақтық өтемді жүзеге асыру негіздері бойынша: жинақтаушы және
Міндетті сақтандыру-заңнамалық актілер талаптарына орай жүзеге асырылатын сақтандыру.
Ерікті сақтандыру-тараптың еркін білдіруіне орай жүзеге асырылатын сақтандыру.
Сақтандыру қызметі-сақтық ұйымының сақтандырудың шарттарын жасау мен орындауға
Сақтандыру ұйымының сақтандыру қызметі-“өмірді сақтандыру” саласы және “жалпы
“Өмірді сақтандыру” саласы ерікті сақтандыру нысанында мынадай сыныптарды
2. аннуитеттік сақтандыру;
3.“Жалпы сақтандыру” саласы ерікті сақтандыру нысанында мынадай сыныптарды
жазатайым жағдайдан және аурудан сақтандыру;
медициналық сақтандыру;
автомобиль көлігін сақтандыру,
темір жол көлігін сақтандыру;
әуе көлігін сақтандыру;
су көлігін сақтандыру;
жүктерді сақтандыру;
мүлікті сақтандыру;
кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру;
автомобиль көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
темір жол көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
әуе көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
су көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
тасымалдаушының азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
шарт бойынша азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
зиян келтіргені үшін азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру.
4. Ерікті сақтандыру нысанындағы әрбір сыныптың мазмұны мен
Сақтандыру түрі, сақтандыру ұйымы сақтанушыға сақтандыру шартын жасау
6. Міндетті сақтандырудың әрбір түрі сақтандырудың бөлек сыныбы
Жалпы сақтандыру және өмірді сақтандыруға тән экономикалық қатынастар
Жазатайым жағдайдан және аурудан сақтандыру-сақтандырылушы жазатайым жағдайдың немесе
Медициналық сақтандыру-сақтандырылушының медицина мекемесіне медициналық сақтандыру бағдарламасына
Көлік құралдарын сақтандыру-көлік құралын иеленуге, пайдалануға, оған билік
Жүктерді сақтандыру-жүктерді иеленуге, пайдалануға, оған билік етуге байланысты
Мүліктік сақтандыру-мүлікті иеленуге, пайдалануға, оған билік етуге байланысты
Азаматтық-құқықтық жауаптылықты сақтандыру кезінде, үшінші бір адамдардың өміріне,
Кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру кезінде кәсіпкердің сақтанушы ретінде іс-қимыл
2005 жылдың басынан бастап “Сақтық төлемақыларына кепілдік
1996 жылдан бастап ауыл шаруашылығы өндірісін: көп жылдық
Өмірді сақтандыру-азаматтардың өмірін, денсаулығын, еңбек қабілеттігін және жеке
Аннуитеттік сақтандыру- сақтандырылушы белгілі бір жасқа жеткен, еңбек
Сақтандырудың экологиялық тәрізді түрі жіктемеде аралық жағдайда болады:
Сақтанушы:
1.сақтандыру мүддесін көздеген және сақтандырушымен заң күшімен немесе
2.сақтандыру куәлігін иеленуші
Сақтандырушы:
1.кез-келген лицензиясы бар ұйым,тұлға
2.сақтанушының қажеттілігін қанағаттандырушы ұйым, тұлға
3.тиісті тәртіппен тіркеуден өткен, сақтандырудың өз қызметтерінің
Сақтандырумен айналысатын мекемені мемлекеттік тіркеуді сақтандыру қадағалауы жүргізіп,
Қазақстан Республикасы аумағындағы мемлекеттік сақтандыру қызметтерін реттеуді арнайы
-сақтандыру қызметін жүргізуге лицензия беру;
-сақтандырудың бірыңғай мемлекеттік тізімін, сақтандыру брокерлерінің тізімін кіргізу;
-сақтандыру мәселелері бойынша нормативтік әрі әдістемелік құжаттарды жете
-сақтандырудың Қазақстан Республикасының сақтандыру туралы заң
және т.б.
Сақтандырушы-сақтандырумен айналысып, сақтандыру қорын құрып және де
Сақтандыру қоры-қоғамдық ұдайы өндіріс элементі, сақтанушылардың және сақтандырушының
Сақтандыру полисі-белгіленген үлгідегі ақша құжаты, оны сақтандырушы сақтанушыға
1.3 Сақтандыру шартының мазмұны және қолданылуы
Сақтандыру шартының мазмұны тараптардың келісімімен айқындалады. Сақтандыру
Сақтандыру төлемін уақтылы өткізбеу себепті шарт мерзімінен бұрын
-сақтандыру шарты сақтанушының ауызша жасаған өтініші негізінде жасалады,және
-сақтандыру төлемі бірден(1-ақ рет) төленеді. Төлемді төлеген күн
-сақтандыру шарты сақтандыру өтемі төленген күннің келесі күнінде
-сақтандырушы сақтанушының кітаптары мен жазбаларының заемшілердің несиелерін өтемегені
1.сақтандыру оқиғасы басталған кезде сақтанушы 5күндік мерзімде сақтандырушыға
2.сақтандыру өтемінің мөлшері сақтандырушы жауапкершілігінің көлеміне байланысты анықталады,
3.сақтанушы несие берген банкке сақтандыру өтемін 15күннің ішінде
4.банкке сақтандыру өтемін төлеген соң,сақтандырушыға төленген сома мөлшерінде
5.сақтанушының сақтандыру төлеуден бас тартуға құқы бар,егер сақтанушы:
а) сақтандыру қатері туралы байымдауға аз да болса
б)сақтандырудың осы шарттарына орай өзіне жүктелген міндеттерді орындамаса;
в) сақтандыру шартынан туындайтын айтыс тартыстарды мемлекеттік арбитраж
Сонымен, сақтандыру шарты:
1)сақтанушы мен сақтандырушы арасында;
2) сақтанушы мен белгілі бір ұйым: банктік мекеме,
Сақтандыру шартында көрсетілуге тиіс талаптардың толық болмағаны үшін
Сақтандыру шарты бойынша бір тарап(сақтанушы) сақтандыру сыйлықақысын төлеуге
ІІ Қазақстан Республикасындағы сақтандыру
2.1. Сақтандыру нарығы
Сақтық келісім шарттарын жасауға және сақтық операцияларының нәтижелігіне
Сақтық нарығы дегеніміз – ақша қатынастарының сферасы, онда
1 сақтық ұйым;
2 сақтық брокері;
3 сақтық агенті;
4 сақтанушы;
5 сақтандырушы;
6 пайда алушы;
7 актуарий;
8 уәкілетті аудиторлық ұйым;
9 өзара сақтандыру қоғамы.
және т.б. заңды және жеке тұлғалар.
Сақтық қызмет сақтық ұйымы жүзеге асыратын кәсіпкерлік қызметтің
Сақтық ұйымдары таратылған жағдайда сақтық ұйымдары, сақтанушыларға сақтық
Мемлекет Қазақстан Республикасының Үкіметі арқылы ғана сақтық ұйымының
Мемлекет өзі құрылтайшысы немесе акционері болып табылатын салық
Құрылатын сақтық ұйымының жарғылық капиталының ең аз мөлшерін
Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде тікелей көзделген жағдайларды қоспағанда,
Уәкілетті орган – Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сақтық
Сақтық ұйымының төлем қабілеттігі оның өз қаржылық міндеттемелерін
Елімізде сақтандыруды дамытудың негізгі мақсаты – мемлекеттің, азаматтардың
-әлеуметтік сақтандыру түрі ретіндегі сақтық қорғауды ұстанудың қағидаттарын
-сақтандыруды қолдану аясын кеңейту және міндетті сақтандыру түрлерін
-сақтық нарығының қазіргі заманғы инфрақұрылымын қалыптастыру және оның
-халықаралық стандарттарды ескере отырып, сақтық қадағалауының жүйесін ұйымдастыру;
-сақтық және қайта сақтындыру ұйымдарының қаржылық орнықтылығы мен
-осы заманғы сақтандыру технологиясын енгізуге жәрдемдесу;
-сақтандыру саласында кадрлар даярлау, қайта даярлау және біліктілігін
Қазіргі заманғы сақтандыру индустриясын құру мемлекетке:
-мемлекеттік бюджеттің табиғи-техногендік сипаттағы көлденең шығыстарды өтеу бөлігіндегі
-нарықтық экономика қағидаттарында сақтандыру арқылы әлеуметтік қамсыздандырудың жекелеген
-халықтың, және ұйымдардың жинақ ақшасын ұзақ мерзімді негізде
Азаматтардың ақшасымен операцияларды жүзеге асыратын банктермен жинақтаушы зейнетақы
Соңғы жылдары сақтандырудың орталық нарығында оң тенденциялар байқалуда.
Қазіргі кезде Қазақстанда 36 сақтық ұйымдарының сақтық қызметін
1.аймақтық;
2.ұлтық;
3.халықаралық.
Аймақтық сақтандыру нарығы – сақтандыру ұйымдарын ұлттық сақтандыру
Ұлттық сақтандыру нарығы – белгілі бір мемлекеттегі сақтандыру
Халықаралық сақтандыру нарығы – бұл ұлттық және аймақтық
Сақтандыру нарығынсыз бәсекелестік болуы ақылға қонымсыз, сондықтан да
2.2 Қазақстан мен Жапониядағы міндетті әлеуметтік сақтандыру
Міндетті әлеуметтік сақтандыру – азаматтарды еңбек ету қабілетін
1қаңтар 2005ж -1,5%
1қаңтар 2006ж -2%
1қаңтар 2007ж -3%
2005 жылдың 1-ші қаңтарында қабылданған міндетті әлеуметтік сақтандыру
1 тарауында: міндетті әлеуметтік сақтандырудың қатысушылары, олардың құқықтары;
2 тарауында: төлеушінің жауапкершілігі, ақшаны аудармау, төлемеу себебі;
3 тарапында: сақтандыру тәуекелінің түріне байланысты сақтандыру төлемінің
4 тарауында: әлеуметтік төлем мен ұстап қалу көлемі
5 тарауында: әлеуметтік сақтандырудың мемлекеттік фондына арналған акционерлік
6 тарауында: қорытынды.
Халықты әлеуметтік сақтандыру жүйесінің дамуы негізгі өзара сақтандыру
Қазақстандағы міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіндегі төлемді жүзеге асыру.
әлеуметтік төлемді
10% көлемінде әлеуметтік қаржыландыру
Төлемнен төленетін % (7)
акт құру
(6)
салымшыларды алушыларға алушылардың
ақпараттандыру төлем (9)
(10)
болуын
тексеру (5)
алушыға жас-ған
макет ( 3)
алушының
өтініш белгіленген ісі
(4)
Қазақстан Республикасының сақтандыру төлемдерінің түсімі мен орнын толтыру
Сақтандыру сыйақысы
Сумма, млн тг Жалпы сомма % түрінде
2000 2001 2002 2003 2004 2000
Барлығы
Мін.сақтандыру
Ерікті сақ-ру
Ерікті мүлік-к сақтандыру 5862
1341
939
3582 7851
1084
975
5793 13874
1305
1759
10810
22719
1202
1913
19605 26182
2584
2359
21239 100
23
16
61 100
14
12
74 100
9
13
78 100
5
9
86 100
10
9
81
Сақтандыру төлемдері
Сумма, млн тг Жалпы сомма % түрінде
2000 2001 2002 2003 2004 2000
Барлығы
Мін.сақтандыру
Ерікті сақ-ру
Ерікті мүлік-к сақтандыру 994
525
291
178 1099
494
219
386 2199
586
607
1006 2315
759
586
969 3638
1091
905
1690 100
53
29
18 100
45
20
35 100
27
28
45 100
33
25
42 100
30
24
46
Қазақстанның сақтандыру компаниялары Жапонияның сақтандыру компанияларына қызығушылық танытады.
Соғыстан кейінгі жылдарда Жапонияның экономикасы қарқынды дами бастады.
Қазақстан дамушы ел де, Жапония дамыған елдер қатарына
2.3 Сақтандыру жауапкершілігі, мәселелері және шешу жолдары
Сақатандыру жауапкершілігі–жеке және заңды тұлғалардың алдындағы жауапкершілік.Сақтандыру жауакершілігінің
нақты адамға – 0,2% –ы;
заңды ұйымға – 0,1%-ы.
мөлшерінде өсім төлейді. Сақтандырушының лауазымды адамдары Қазақстан Республикасы
авторанспорт басшыларының азаматтық-құқықтық сақтандыру жауапкершілігі;
тасымалдаушылардың азаматтық сақтандыру жауапкершілігі;
шаруашылық және мамандық тұрғыда 3-ші жаққа тигізілген кері
заң жүзінде жұмыс берушінің сақтандыру жауапкершілігі;
несиелік тәуекелді сақтандыру;
жинақтаушы зейнетақы қорларының сақтандыру жауапкершілігі;
экологиялық сақтандыру.
Азаматтық-құқықтық сақтандыру жауапкершілігі.
Азаматтық-құқықтық сақтандыру жауапкершілігі – жол апаты болғанда және
қайтыс болған адамдардың әр қайсысы үшін-600
мүгедектік: I топ-500, II топ-400, III топ-300
уақытша еңбек қабілетіннен айырылу -1,5 күндегі қаралуы үшін,
зақымдалған және жойылған мүлік үшін-зақымдалу көлеміне байланысты 400-ден
соқтығысу, қағып кету, құлау;
өз-өзінен тұтанған өрт, жарылыс болса.
Міндетті сақтандырумен 3-ші жаққа келтірілген зияндар жабылмайтын
транспортты тасымалдау кезінде;
жарысқа қатысуда пайдаланса;
қоршаған ортаға зиян тигізсе;
өрт қауіпсіздік ережелерін сақтамаған жағдайда.
Сақтандарумен моральдық зиянның орны толтырылмайды. Сақтандырушыға сақтанушы дер
Тасымалдаушылардың жолаушылар алдындағы азаматтық сақтандыру жауапкершілігі.
Тасымалдаушылардың жолаушылар алдындағы азаматтық сақтандыру жауапкершілігі - әуе,
-өмірі мен денсаулығына байланысты-жолаушының әуе, су, темір жол,
-багажға байланысты – оны багаж бөліміне өткізгеннен бастап,
Тасымалдаушының жолаушылар алдындағы жауапкершілігі Қазақстан Республикасының басшыларымен белгіленген:
-мүгедек болған жағдайда: I топ-500, II топ-400, III
-уақытша еңбек қабілетінен айрылған жағдайда-1,5 күнделікті емдеуге,
- жолаушы қайтыс болған жағдайда-600;
- мүлікке зиян келтірілсе немесе жоғалып кетсе, оның
Адам қайтыс болған жағдайда оның орнын толтыру үшін
Несие тәуекелін сақтандыру.
Өзге де сақтандыру тәуекелдері жауапкершілігінің ішінде ерекше орынды
1.коммерциялық және экономикалық тәуекел (жекеше сатып алушының банкротқа
2.саясаттық тәуекел (әскери іс-әрекет, революциялар, шекарадағы төлемге шек
Қазақстанда сақтандыру тәуекелі – кредитті жаппауға байланысты 1990
Қазақстандағы нарықтық қатынастар мен сақтандыру нарығының қалыптасып кетуімен
Нарық экономикасы кезінде тағы бір мәселе құнсыздану пайда
Сақтандырушының лауазымды адамдары Қазақстан Республикасы заңдарында көзделген тәртіптік,
Сақтандыру ұйымында сақтанушыларға ақпарат беру жөнінде қойылатын талаптар:
1.тұрақты жұмыс істейтін органның орналасқан жері өзгерген, атауы
2.сақтандыру ұйымы сақтандыру қызметін жүзеге асыру құқығына лицензияның
3.сақтандыру шартын жасасқан кезде сақтанушының сақтандыру ұйымынан қаржы-шаруашылық
Осы талаптар орындалған жағдайда мәселелер де болмауы тиіс.
Қорытынды
“Сақтандыру” деген сөздің өзі “қорқыныш” деген сөздің мағынасынан
Сақтандыру саласының дамуы Қазақстан Республикасының экономикасының дамуына өз
Сонымен қатар, сақтандыру брокерлері туралы болашақта Қазақстанда да
Сонымен, болашақта сақтандырудың маңызы өте зор. Оның адам
Сақтандыру құқықтың жаңа саласы болып табылатындығына, осы жұмысты
Өркениетті елдерде сақтандыру тек экономиканың басты бөлігі ретінде
Пайдаланылған әдебиетер тізімі
І. Нормативтік заңдылықтар және актілер:
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі
Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы
Қазақстан Республикасының Конститутциясы
ІІ.Оқулықтар:
Гостенко Л.Н “Страхование”
Жүйріков К.Қ “Нарыққа өту жағдайындағы сақтандыру”
Жүйріков К, Назарчук И, Жүйріков Р “Страхование: теория,
зарубежный опыт”
Жүйріков К.Қ “Қайта сақтандыру және нарық”
Ілиясов Қ, Құлпыбаев С “Қаржы”
ІІІ. Мерзімдік басылымдар:
“Қаржы-қаражат” 6/2004ж 69-74бет
“Труд в Казахстане” 2/2005ж 4-7бет
Труд в Казахстане” 9/2005ж 4-7бет
3
Әлеуметтік сақ-ң мем-к фонды
Ұлттық банк счеті
ГЦВП орталық аппарат
жин. Дейін қор-ы
аудандық алушыға
қалалық макет
ГЦВП
бөліктері
әлеуметтік төлемдерді төлеу үшін белгіленген арнаулы орган
сақтау
оқиғасы