Жоспар:
КIРIСПЕ 3
1-тарау. Жеке табыс салығының экономикалық мәнi және қызмет
Табыс салығының экономикалық мәні мен маңызы 7
1.2 Жеке табыс салығының шығу тарихы, дамуы және
2-тарау: Қазақстан Республикасында жеке табыс салығының қызмет ету
2.1 Төлем көзiнен салық салынатын табыстар 38
2.2. Төлем көзiнен салық салынбайтын табыстар 59
2.3. Жеке табыс салығы бойынша декларация 67
2.4 Жеке тұлғаның резиденттiгiн анықтау ерекшелiктерi 70
2.5. Резидент емес жеке тұлғалардың табысына салық салу тәртiбi
3-тарау: Мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiгiн құраудағы жеке табыс
3.1 Бюджеттiң кiрiс бөлiгiн құраудағы жеке табыс салығының алатын
3.2 Жеке табыс салығын алудың жетiлдiру жолдары 90
Қорытынды 96
Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi: 99
КIРIСПЕ
Салықтар барлық кезеңде де мемлекеттiк қаржының ең бiр маңызды
Мемлекеттiң нарықтық дамуы салық саясатының маңызды тұрақтандырушысы ретiнде қолданылады.
Қазақстанда нарықтық экономиканың қалыптасуы жағдайында салық жүйесiнiң оңтайлы құрылуы
Қазақстан Республикасында салық мәселесi тәжiрибе жүзiнде жүргiзiлген реформалардың iшiндегi
Экономикалық өсудiң стратегиясын iске асыру үшiн, Қазақстан Республикасы нарықтық
1992 жылдан бастап Қазақстан Республикасы өзiнiң салық жүйесiн қалыптастыра
Осыған байланысты Қазақстан Республикасында табыс салығы жүйесiн кешендi зерттеу
Салық салуға және салыққа деген қызығушылық ешқашан әлсiреген емес.
Кеңес қаржы ғылымы тәжiрибе түрiнде салық салуға, оның жеке
Жеке табыс салығының деңгейiне қатаң шек қоюдан көшу, жалақы
Осы жағдайларда, жеке тұлғалардың табысына салық салудың әлеуметтiк-нарықтық механизмiн
1-тарау. Жеке табыс салығының экономикалық мәнi және қызмет
Табыс салығының экономикалық мәні мен маңызы
Экономикалық мазмұны жағынан салықтар – заңды белгiленген ретпен тұрғындардан,
а) азаматтар салықты мемлекеттен алатын игiлiктерге пропорционалды төлеу керек;
б) салықтар табыстың мөлшерiнен, салық төлеушiлердiң жұмыс халiнiң дәрежесiнен
Нарық жағдайында салықтар үш қызмет атқарады: фискалды (мемлекеттiк табыстарды
Салықтың қайта бөлу қызметi салық механизмi арқылы мемлекеттiк бюджетке
Сонымен бiрге салықтар экономиканы жанама түрде реттейтiн маңызды құралдардың
Нарықтық экономика жағдайында көптеген дамыған елдердiң салық жүйесi көбiне
Жеке табыс салығы бұл – мемлекет бюджетi түсiмдерiнiң аса
Жеке табыс салығының ең бiр негiзгi принциптерiнiң бiрi -
Бiрақ, бұл қағида әр уақытта дұрыс емес. Салық төлеу
Кейнсиандық үлгi бойынша салықтың қысқартылуы үй шаруашылығының белгiленген табысын
Табыстың кездейсоқ ұлғаюы, жинақ ретiнде жинақталады, егер, материалдық жағдайы
Қазақстан Республикасы территориясында жеке тұлғалардың банк шоттарындағы жинақтарына табыс
Әрбiр жеке тұлғаға салық заңдылығын тиiмдi етiп жасау мүмкiн
Салық жылында табысы барлар жеке табыс салығының төлеушiлерi болып
Жеке табыс салығын өндiрiп алу тәжiрибесiнiң талдауы көрсеткендей, көптеген
Мысалы, Швейцарияда жұмыс берушiлер мен жалгерлiк жұмысты атқарушылар үшiн
Қазақстан Республикасында жеке тұлғалардың жылдық жиынтық табысы – еңбек
Жеке табыс салығын өндiрiп алу механизмiн, яғни тiкелей төлем
Салық сомасын анықтасақ, жылдық жиынтық табыс (түзету енгiзiлген) –
Жеке табыс салығын есептеу жолдары осы салықтың негiзгi проблемаларының
Халыққа жеке табыс салығын салу кезiнде негiзгi мәселе болып
алынған табысқа төленетiн салық үйлесiмдi болуы керек;
салық табыс көлемiне сай болуы керек.
Қазақстан Республикасының салық Кодексiне сәйкес жеке тұлғалар негiзгi жұмыс
Теория жүзiнде салық салынбайтын табыс бұл – салық салудан
Кесте 1.
1997-2002 жылдарда Қазақстан Республикасындағы айлық есептiк көрсеткiштiң (АЕК) өсу
Тоқсан
1997 1998 1999 2000 2001 2002
I-тоқсан 550 630 660 725 775 823
II-тоқсан 565 640 715 725 775 823
III-тоқсан 585 650 715 725 775 823
IV-тоқсан 620 660 725 725 775 823
Жылдық 6960 7740 8445 8700 9300 9876
____________
“1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002 жылдарға арналған Республикалық
1 кестеде көрсетiлгендей айлық есептiк көрсеткiштiң мөлшерi өте төмен
Айлық есептiк көрсеткiштiң мөлшерi жыл сайын “Республика бюджетi туралы”
Салық салынбайтын минимумнан басқа, жеке тұлға әрбiр асырауындағы жан
Қандай салық болмасын оның негiзi салық ставкасында. Жеке табыс
Жеке тұлғаларға салынатын табыс салығының салық нарқы, салық төлеушiлердiң
Азаматтардың тұрмыс халi жоғарылап, тапқан табыстары көп болған сайын
Бұл қай жағынан алып қарасақ та әдiлеттi. Сондай-ақ табыс
Осы мәселенi қорыта айтсақ, салық ставкалары жоғары болған сайын
1.2 Жеке табыс салығының шығу тарихы, дамуы және
Табыс салығы классикалық салықтардың бiрi болып табылады. Тарихта табыс
бөлектемелi (шедулалық) табыс салығы;
ғаламдық (глобальная) табыс салығы.
Жалпы салықтар мемлекеттiң шығуымен байланысты, яғни мемлекетке қанша жыл
Осыған байланысты 1842 жылы Англияның Қаржы Министрлiгi табыс салығын
1973 жылдың сәуiр айынан бастап Ұлыбритания салық салудың ғаламдық
А – шедуласы бойынша жылжымайтын мүлiктен түскен табысқа,
В – шедуласы бойынша коммерциялық мақсатта ормандардан түскен табысқа,
С – шедуласы бойынша мемлекеттiк бағалы қағаздардан түскен табысқа,
D – шедуласы бойынша сауда-өнеркәсiптiк пайдадан және еркiн кәсiптен
Е – шедуласы бойынша жалақы, зейнетақы және шағымдар,
F – шедуласы бойынша дивиденд түрiндегi табыстарға салық салынады.
XIX-ғасырда Англияда табыс салығы бойынша жалпы түсiм – 6%
Өз кезеңiнде Қазақстанда бөлектемелi жүйеге ұқсас жүйе қолданылып келдi.
еңбек мiндеттемелерiн орындаған азаматтардың алатын жалақы сомалары және соған
бiржолғы жұмыстарды орындағаннан және басқа да негiгi емес жұмыс
ғылым, өнер және әдеби шығармалар үшiн авторлық сыйақылар, сондай-ақ
кәсiпкерлiк қызметтен түскен табыс және азаматтардың басқа да еңбек
шаруа қожалықтары және жалгерлiк шаруашылықты (ауыл шаруашылығында) жүргiзуден түскен
басқа да табыстарға салынатын салық салулар.
Ғаламдық жүйеде төлем көзi және алу әдiсiне тәуелсiз салық
Сол кездерi ағылшын жүйесi бойынша салық төлеушi табысының белгiлi
Табыс салығының таралу деңгейiн айтар болсақ, XIX-ғасырдың 40-шы жылдарынан
XX-ғасырдың 20-шы жылдарының аяқ кезiнде табыс салығы көптеген елдердiң
АҚШ пен Францияны мысалға ала отырып, батыс елдердегi жеке
Салық салу төлем көзiнен емес, жиынтық табыс түрiнде алдыңғы
Францияда табыс түрлi жетi санатқа бөлiнгендiктен, азаматтардың жеке табыс
Алынған таза табыс заңмен белгiленген тәртiппен үдемелi ставка арқылы
Есептелген салық мөлшерi балаларды мектепке дейiнгi балалар ұйымдарында асырау,
АҚШ-тың федералды бюджетiнiң табыс бөлiгiнiң құрылымын қарастыра отырып мынандай
Федералды жеке салықты АҚШ-тың барлық харекетшiл халқы төледi. Бұл
Жеке табыс салығының объектiсi болып корпорациялық бизнестен басқа жеке
Федералды деңгейде осы салықты есептеу келесi тәртiпте жүргiзiледi: жеке
Менiң ойымша, медициналық шығындарды, баласының оқу орнына төлейтiн соманы
АҚШ-та 1986 жылғы реформадан соң, жеке табыс салығының ең
Тiкелей салықтардың iшiнде салыстырмалы түрде штаттар мен жергiлiктi басқару
Штаттарда халықтан алынатын табыс салығы бiркелкi кесте түрiнде жүргiзiледi,
Әрбiр штатта әрбiр салық төлеушiге салық салынбайтын минимум қолданылады,
Шет елдердегi жеке табыс салығы жүйесiнiң тәжiрибесiне талдау жасай
Әлеуметтiк-нарықтық экономикасы дамыған елдерде қазiргi жеке табыс салығы жүйесiнiң
тұрақтылық және сәуегөйлiк (предсказуемость), яғни бiрнеше жылдар бойы салықты
реттеу қызметтерiнiң жоғары дәрежедегi дамуы;
құрылымды-ұдайы өндiрiстiк тепе-теңдiктi қолдау үшiн мемлекеттiң тұрақты бағдарлануы;
салық салу объектiлерiнiң және табыстың құрылуының өзгерiстерiне өзгермелiлiк, “сезiмталдық”;
қоғам дамуының саяси-әлеуметтiк талаптарының өзгеруiне қабылдағыштық;
инфляцияға қарсы бағыттың тұрақтылығы;
ақша айналысы жағдайына байланысты салық түрлерi мен ставкаларының икемдiлiгi;
салықтың “жалпы қамтушылығы”, яғни барлық ақшалай, мүлiктiк, тiптi заттай
Менiң ойымша, өнеркәсiбi дамыған елдердiң тәжiрибесi толықтай қарастырылмаған және
80-шi жылдардың ортасында ЭЫДҰ (Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы
Қазақстан Республикасының ең алғашқы заңы болып, “Қазақ ССР-нiң азаматтары,
1995 жылғы 24-шi сәуiрдегi “Салық және бюджетке төленетiн басқа
Табыс салығын қолдана отырып, мемлекет өзiнiң негiзгi мақсаттарын iске
Экономиканың тұрақты өсу жетiстiгiне жету;
Еңбек етуге қабiлеттi жастағы халықты толық жұмыспен қамтамасыз ету;
Халықты ең төменгi белгiленген табыс деңгейiмен қамтамасыз ету;
Азаматтарды әлеуметтiк қорғау жүйесiн қалыптастыру;
Байлық пен табысты қайта бөлу.
Экономикалық санаттың мәнi ретiнде басқа салықтар сияқты табыс салығының
салық экономикалық нақтылықтан туындаған мiндеттi ақшалай төлем болып табылады,
салықтарда азаматтардың барлық жергiлiктi табыстары көрсетiлген;
салық мемлекеттiк бюджетке түсетiн түсiмнiң анықтылығын (қаржы ресурстарының көлемi
Үдемелi салық салу мәселесiн қарастыруда американ қаржы мектебi едәуiр
Ол табыс салығын екi типтi табыс салығына бөлген:
Жалпы табыстық – салық төлеушiнiң барлық табыс түрлерiнiң сомаларынан
Ұсақталған, бөлектелген (парцелярный) табыс салығы - әрбiр табыс түрi
Оның ойы бойынша мiнсiз құрастырылған салық болып – жалпы
Табыс салығының артықшылығын К.Эйсберг те айтып кеткен. Ол: “Өзiнiң
Табыс барлық салық төлемдерiнiң көзi болып табылса, М.Н. Соболевтiң
Табыс салығының тәжiрибесi оның құрылуымен, прогрессивтi салық салу ставкаларының
Қаржы тәжiрибесiнде прогрессия формалары орын алды, ал қаржы ғылымы
Салыстырмалы разрядталған прогрессияда да табыстар разрядтар мен таптарға бөлiнедi,
Англияда 1914-1918 жылдардағы соғысқа дейiн әрбiр фунт стерлингтен 14-16
20-шы жылдары жоғары сатыдағы жалақыға салық салу үшiн Кеңестiк
АҚШ-та iрi табыстар үшiн табыс салығы 1913 жылы енгiзiлдi.
Прогрессивтi салық салудың күрделi жүйесiнiң принциптерi қазiргi кезде де
1922 жылы СССР территориясында табыс салығы енгiзiлдi, оның негiзi
Қандай мемлекет болмасын, өз қызметiн салық салу жүйесiнiң нақты
Қазақстан Республикасы егемендiгiн алғаннан соң, ел алдында өзiнiң салық
Ұзақ уақыт республикамызда салық қатынастарының болмауы, iс жүзiнде салық
Бiздiң елде салық жүйесi бұрын соңды болмағандықтан, көптеген өзгерiстер
1991 жылдың желтоқсаны – 1995 жылдың шiлде айына дейiн;
1 шiлде 1995 жылдан – 12 маусым 2001 жыл;
12 маусым 2001 жыл – қазiргi кезге дейiн.
Салық – мемлекет егемендiлiгiнiң бiр сипаты болып табылады. Оның
“Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы”
Қазақстан Республикасының Салық кодексiнде де жеке табыс салығы
Тәжiрибеде жеке табыс салығы прогрессивтi салық салу ставкаларын белгiлеу,
Прогрессия формалары қаржы тәжiрибесiнде қалыптасқан. Ғылым оны талдай келе
Қазiргi кезде де прогрессия дамыған елдерде кең көлемде қолданылып
Кейнстiк реттеу үлгiсiнде салықтың прогрессивтi түрi мәндi болса, консервативтiк
Кейнсиандық және консервативтiк үлгiдегi реттеулерде прогрессивтiлiктi АҚШ-тың консерваторларының салық
Қазақстан Республикасындағы жеке табыс салығына келер болсақ, ол көптеген
Республикасының жеке табыс салығы ставкаларының өзгерiс серпiнiн келесi кестеден
Кесте 2.
Қазақстан Республикасында 1996-2002 жылдардағы жеке табыс салығы бойынша салық
Табыс (жылдық есептiк көрсеткiш
1996ж. 1997ж. 1998ж 1999ж 2000ж 2001ж 2002ж.
10-еселенген 5
15-еселенген -
20-еселенген 10
30-еселенген 15
40-еселенген 20
50-еселенген 30
65-еселенген 40
130-еселенген -
350-еселенген -
400-еселенген -
600-еселенген -
600-еселенген және
одан жоғары -
____________
“Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы”
Кестеде көрсетiлгендей, 1998 жылдан бастап, ең төменгi ставка 5%-ды
Жеке табыс салығы бойынша Салық кодексiне көптеген жеңiлдiктер енгiзiлдi.
1994 жылдың 12-шi ақпанындағы Қазақстан Республикасы Президентiнiң “Табыс және
1995 жылы 24-шi сәуiрдегi Қазақстан Республикасы Президентiнiң Жарлығына, кейiннен
“Табыс” деген ұғым теорияда қарапайым болғанымен, тәжiрибеде табыс ұғымының
Бүкiл әлемде табыс пен пайдадан салық өндiрiп алмайтын мемлекет
Дамыған елдердiң салық жүйесi экономикалық, саяси және әлеуметтiк шарттар
мемлекеттiң салықтық табыстарын ұлғайту жолдарын iздестiру;
жалпы белгiленген теңдiк, әдiлеттiлiк және тиiмдiлiк принциптерi негiзiндегi салық
Салық жүйесiнiң принциптерi тұтастай бiр жақты емес, көбiне ол
Көптеген әлем елдерiнде екi ауытқу байқалады. Бiрiншiсi, АҚШ пен
Кесте 3.
ОЭСР елдерiндегi жеке табыс салығының деңгейi.
Ел Жеке табыс салығы бойынша
ең жоғары салық ставкасы, %
Австралия 48
Австрия 50
Бельгия 55
Ұлыбритания 40
Венгрия 48
Греция 45
Дания 46,5
Ирландия 48
Исландия 41,94
Испания 56
Италия 51
Канада 29
Люксембург 50
Мексика 55
Нидерланды 60
Жаңа Зеландия 33
Норвегия 41,7
Польша 45
Португалия 40
АҚШ 39,6
Түркия 55
Финляндия 61
Франция 56,8
Чехия 40
Швейцария 11,5
Швеция 57
Жапония 50
ОЭСР елдерiнiң мәлiметтерiн орташа алғанда 46,68
_____________
И.Г.Русакова, В.А.Кашин “Налоги и налогообложение” Москва, 2001г. 104стр.
Кестеде көрсетiлгендей түбегейлi неоконсервативтi салық реформаларына қарамастан, экономикасы дамыған
Әрине, мұндай үйлесiмсiздiк А.Смиттiң айтуынша елдегi капитал мен еңбек
2-тарау: Қазақстан Республикасында жеке табыс салығының қызмет ету
2.1 Төлем көзiнен салық салынатын табыстар
“Жеке табыс салығы” Салық кодексiнiң арнайы 6-шы бөлiмiнде қарастырылған
“Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы”
Салық кодексiнiң 143-шi бабына сәйкес жеке тұлғалардың салық салу
төлем көзiнен салық салынатын табыстар;
төлем көзiнен салық салынбайтын табыстар;
Салық кодексiнде салық салу объектiсiн осындай тәртiпте екiге бөлу
“Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы”
Салық кодексiнiң 144-шi бабында салық салынуға жатқызылмайтын жеке тұлғалардың
Қазiргi жағдайда жеке тұлғалардың салық салынбайтын табыстарын 34-шi бап
Салық кодексiнiң 144-шi бабына кiретiн табыстар тiзiмiн қарастырсақ, салық
Мұндай табыстарға келесiдей төлемдер кiредi:
тұрақты жұмысы жолда өтетiн немесе жүрiп-тұру сипатында болатын Қазақстан
қызметкер ұйымымен бiрге басқа жерге жұмысқа ауысқан немесе орын
Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген мөлшерде дала жағдайында геологиялық-барлау, топографиялық-геодезиялық
Жұмыс берушiнiң вахталық әдiспен жұмыс iстейтiн адамдарға өндiрiс объектiсiнде
Қызметтiк iссапарлар кезiнде белгiленген мөлшерде төленетiн өтемдер;
Қазақтан Республикасының заңдарында белгiленген нормалар бойынша берiлген арнаулы киiмнiң,
өз қызметкерлерiн мiндеттi сақтандыру шарттары бойынша жұмыс берушi төлейтiн
Салық кодексiнiң 161-шi бабында, яғни жинақтаушы сақтандыру шарттарында көзделген
Барлық көрсетiлген төлемдер мен шығындар сомалары еңбектiң аса ерекше
Бұдан басқа жеке тұлғалардың салық салынбайтын табыстарына: лоторея бойынша
Салық салынуға жатқызылмайтын және кодекстiң 144-шi бабына енген басқа
Салық заңымен салыстырғанда Салық кодексiнiң 144-шi бабының 2-шi тармағына
Жеке табыс салығының ставкалары Салық кодексiнiң 145-шi бабында белгiленген
Дивиденд, ұтыс және сыйақыларға (жинақ сақтандыру шарттары бойынша сыйақыларды
Жеке тұлғалардың қалған табыстарының барлығы Салық кодексiнiң 145-шi бабының
Жеке табыс салығын есептеуде салық заңынан Салық кодексiнiң айырмашылығын
2002 жылдың 1-шi қаңтарынан бастап айлық есептiк көрсеткiш (АЕК)
Кесте 4.
Жеке табыс салығын есептеу кестесi (Салық кодексі бойынша).
Салынатын табыс
15-еселенген жылдық есептiк көрсеткiшке дейiн
(148140 тг-ге дейiн)
Салық салынатын табыс
сомасынан 5% (7407 тг-ге дейiн)
15-еселенген жылдық есептiк көрсеткiштен 40-еселенген
жылдық есептiк көрсеткiшке
дейiн (148140 теңгеден
395040 теңгеге дейiн)
15-еселенген жылдық есептiк көрсеткiштен салық сомасы +
+ 148140 теңге сомасынан асатын
40-еселенген жылдық есептiк
дейiн (395040 теңгеден
5925600 теңгеге дейiн) 40-еселенген жылдық есептiк
( 32097 теңгеден + 395040 теңге сомасынан асатын сомадан
600-еселенген жылдық есептiк көрсеткiш және одан жоғары
600-еселенген жылдық есептiк
теңгеден +5925600 теңге сомасынан
асатын сомадан 30% )
_____________
“Салық және бюджетке тәленетін басқа да міндетті тәлемдер туралы”
2001 жылдағы жеке тұлғалардан ұсталынатын табыс салығының кестесi.
Кесте 5.
Жеке табыс салығын есептеу кестесі (Салық заңы бойынша).
2001 жылы АЕК 775 теңге, ал осыған байланысты жылдық
Салық салынатын табыс көлемi
15-еселенген жылдық есептiк көрсеткiшке дейiн
(139500 теңгеге дейiн) Салық салынатын табыс сомасынан
15-еселенген жылдық есептiк көрсеткiштен
жылдық есептiк көрсеткiшке
дейiн (139500
теңгеден 279000 теңгеге дейiн) 15-еселенген жылдық есептiк
көрсеткiштен салық сомасы + одан
асатын сомадан 10%
( 6975 теңгеден + 139500 теңге
сомасынан асатын сомадан 10%)
30-еселенген жылдық есептiк көрсеткiштен 65-еселенген
жылдық есептiк көрсеткiшке
дейiн (279000
604500 теңгеге дейiн) 30-еселенген жылдық есептiк көрсеткiштен салық
асатын сомадан 20%
( 30225 теңгеден + 279000 теңге сомасынан асатын сомадан
4. 65-еселенген жылдық есептiк көрсеткiштен және одан асқан
асатын сомадан 30% ( 1071825
теңгеден + 604500 теңге сомасынан
асатын сомадан 30%)
___________
“Салық және бюджетке тәленетін басқа да міндетті тәлемдер туралы”
Егер, осы екi кестенi талдасақ, онда көрiнiп тұрғандай 1-шi
Салық заңы бойынша ең жоғарғы ставкамен жеке тұлғалардың жылдық
Жеке табыс салығын есептеу үшiн жеке тұлғалардың барлық табыстарын
төлем көзiнен салық салынатын табыстар;
төлем көзiнен салық салынбайтын табыстар.
Өкiнiшке орай, Салық кодексiнiң нақты баптарында бұл “төлем көзiнен
Әрбiр көрсететiлген 2 топта жеке тұлғалардың анықталған табыстарының тiзiмi
Жеке тұлғалардың төлем көзiнен салық салынатын табыстарына мыналар жатқызылады:
қызметкерлердiң табысы,
бiржолғы төлемдерден алынған табыс;
жинақтаушы зейнетақы қорларынан берiлетiн зейнетақы төлемдерi;
дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар түрiндегi табыстар;
стипендиялар;
жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс.
Жеке табыс салығын салық агентiмен жалпы есептеу мен ұстап
Салық заңында бюджетпен жеке тұлғалардың төлем көзiнен ұсталынатын салығы
банктерден бiр кезеңде осы табыстарды төлеу үшiн қаражаттар алынуы;
басқа жағдайда төлем көрсетiлген айдан соң 5 банктiк күн
Салық кодексi бойынша төлем көзiнен ұсталынатын жеке табыс салығын
Төлем көзiнен салық салынатын, төленген табыстарға қатысты жеке табыс
Ал, салық заңы бойынша жеке тұлғалардың табыс салығы бойынша
Қызметкердiң табысы.
Қызметкердiң табысына салық салу тәртiбiн қарастырғанда, келесi мәселелерге тоқтала
төлем көзiнен салық салынатын қызметкерлердiң табысын есептеу және салықты
Салық кодексi бойынша қызметкердiң табысына салық салу мақсатында жұмыс
Ақшалай және заттай нысандағы есептелген жалақыдан басқа орындалған жұмыстар
Салық салу мақсатында айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде әрбiр ай
Салық кодексi бойынша салық төлеушi өзi берген шегерiм жасау
Қазақстан Республикасының “Еңбек туралы” заңына сәйкес жеке тұлғалар бiрнеше
Салық кодексiнде салық заңындағы сияқты салық төлеушiнiң салық салынатын
Жеке табыс салығын ұстап қалу кодексте бекiтiлген өсу ставкалары
Жеке табыс салығын есептеу және ұстап қалу әдiстерiн толығымен
Салық жылы аяқталғанға дейiн қызметкердi жұмыстан шығару кезiнде салық
Жұмыс орны ауысқан жағдайда, қызметкер өзiнiң бұрынғы жұмыс орнында
Салық кодексi қызметкерлер табысының салық салу тәртiбiн жеке қарастырмайды,
Осыған байланысты жұмыс берушiнiң жұмысшыға кеткен шығындары қаражат көзiне
Ал, салық заңы бойынша жұмыс берушiнiң мұндай шығындары шегерiмге
Бiржолғы төлемдерден алынған табыс.
Төлем көзiнен алынатын жеке табыс салығы бiржолғы төлемдерден
Мұндай табыстан салық салынудың ерекшелiгi, жеке табыс салығын есептегенге
Салық кодексiнде жеке тұлғалардың бiржолғы төлемдерден алынған табыстарының нақты
Жинақтаушы зейнетақы қорларынан берiлетiн зейнетақы төлемдерi.
Жинақтаушы зейнетақы қорларынан берiлетiн зейнетақы төлемдерi төлем көзiнен алынатын
Жинақтаушы зейнетақы қорларынан берiлетiн зейнетақы төлемдерi белгiлi бiр жағдайлар
Зейнетақы төлемдерiнiң көздерiнен салықты есептеу үшiн төленетiн айлық сомадан
Дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар түрiндегi табыс.
Дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар төлем көзiнен 15% мөлшерiндегi салық ставкасымен
Стипендиялар.
Стипендия ұғымы бұл – бiлiм беру ұйымдарында оқып жүргендерге,
Барлық стипендиялардың iшiнен бiлiм беру ұйымдарында оқитындарға Қазақстан Республикасының
Қалған стипендиялар төленетiн стипендия сомасына жалпы кесте бойынша жеке
Жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс.
Жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс кодекстiң 161-шi бабында көрсетiлген
Жеке тұлғаларға жеке табыс салығымен сақтандыру ұйымдарының жүзеге асыруымен
жинақтаушы зейнетақы қорларындағы зейнетақы қорланымы (накопление) есебiнен;
жұмыс берушiнiң қаражаты есебiнен.
Сондай-ақ, жеке тұлғалардың табысына жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша
Салық кодексiнiң 161-шi бабындағы табыстарға шегерiмсiз, жинақтаушы сақтандыру шарттары
Табыс бойынша төлем көзiнен жеке табыс салығына салық салуда
Кесте 6.
Жеке тұлғалардың табыстары бойынша төлем көзiнен алынатын жеке табыс
№
Төлем көзiнен ұсталынатын
табыс түрi мiндет-
тi зей-
нетақы
жарна-сының
шеге-
рiмi АЕК-шегерiмi Қолда-
ныла-
тын
салық
ставка-
лары Ескерту
салық
төлеу-
шiлер-
ге асыра-
уындағы
отбасы
мүшеле-
рiне
1
1. Қызметкер табысы +
нiшi бойынша
айына 1 рет шеге-
рiм ұсынылады
2. Бiржолғы төлемдер
ден алынған табыс +
3. Жинақтаушы зей-
нетақы қорлары-
нан берiлетiн зей-
нетақы төлемдерi -
4. Дивидендтер, сый-
ақылар, ұтыстар -
дық тiр-
келген
ставка
бойын-
ша 158 бап
5. Стипендиялар
ларының мем-к
стипендиядан ас-
қанына салық са-
лынады. Стипен-р
тек бiлiм беру
ұйымдарында
оқып жүргендерге
ғана емес, басқа
да жағдайларда
төленедi.(159 бап)
6. Жинақтаушы сақ-
тандыру шарттары
бойынша табыс, бұ-
ларға сыйлықақы-
лар төленген:
а)жұмыс берушiнiң
қаражаты есебiнен;
б)жинақтаушы зей-
нетақы қорындағы
қорланымы есебi-н
в)сондай-ақ, сақ-
тандыру сыйлық-
ақыларының енгi-
зiлген сомалары-
нан сақтандыру тө-
лемдерi сомалары-
ның асқан
бөлiгiнде. -
лар жинақтаушы
сақтандыру шарт-
тары бойынша
жеке тұлғаның
өзiмен төленген
болса, онда
енгiзiлген
сыйлықақылар-
дан асқан
төлемдер
сомасына салық
салынады.
* Салық кодексiнiң 145-шi бабының 1-шi тармағында бекiтiлген ставкалар
___________
Митюгина Г.Д. “Налоговый кодекс об индивидуальном подоходном налоге”
Қорытындылай келсек, жеке тұлғалардың көптеген табыс түрлерiне төлем көзiнен
2.2. Төлем көзiнен салық салынбайтын табыстар
Төлем көзiнен салық салынбайтын табыстарға жататындар:
жеке тұлғаның мүлiктiк табысы;
жеке кәсiпкердiң табысы;
адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы;
жеке тұлғалардың басқа да (Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерден
Төлем көзiнен салық салынбайтын жеке тұлғалардың табыстарына салық салудың
салықты есептеу салық төлеушi жеке тұлғамен дербес жүргiзiледi;
егер, салық төлеушi жеке тұлға төлем көзiнен салық салынбайтын
салықты төлеу салық төлеушi жеке тұлғамен дербес жүргiзiледi;
төлем көзiнен салық салынбайтын табыстарға жеке табыс салығын есептеуде
Төлем көзiнен салық салынбайтын табыс түрлерiнiң әрқайсысының салық салу
Жеке тұлғаның мүлiктiк табысы
Салық кодексiнiң 166-шы бабына сәйкес жеке тұлғаның мүлiктiк табысына
бiр жылдан аз уақыт меншiк құқығында болған жылжымайтын мүлiктi;
бағалы қағаздарды;
қымбат бағалы тастар мен қымбат бағалы металдарды, сондай-ақ өнер
Активтер тiзiмiн сатқан жағдайда олардан мүлiктiк табыс пайда болуы
Салық заңы бойынша, егер, тұрақты тұрғылықты орны болып табылатын
Бұдан мынадай түйiн шығады: егер, жеке тұлға жылжымайтын мүлкiн
Салық кодексi бойынша мүлiктiк табысқа азаматтық-құқықтық сипат шарты бойынша
Жеке кәсiпкердiң табысы.
Жеке кәсiпкердiң табысы төлем көзiнен салық салынатындарға жатқызылмайды. Жеке
Кәсiпкерлiк қызметпен шұғылданушы жеке тұлға салық салу мақсатында табысты
Есептеу әдiсi – бұл есеп әдiсi бойынша табыстар мен
Ұзақ мерзiмде келiссөздерге қатысты шығындар мен табыстар, салық жылында
Есептеу әдiсiн қолданған кезде келiссөздiң орындалған бөлiгiнiң көлемiн салық
Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығын төлеу 4 тәсiлмен алынады:
Жеке тұлғалардың табыс салығын төлем көзiнен ұстауды, сол жеке
еңбектiк келiсiм сөз арасында, азаматтың табыс төлеушi көзi
азаматтық-құқықтық қатынас барысында, азамат мердiгер, ол төлеу көзi тапсырма
азамат кәсiпкерлiк субъектi ретiнде тiркелген жағдайда алған табыстары.
Салықты төлеу, ұстап қалуына, табыс түрiне байланысты төмендегiдей сипатта
Еңбек ақы түрiнде төленетiн табыс айтарлықтай ұзақ, тұрақты сипатта
Арнайы салық режимiн қолданатын жеке кәсiпкерлер Салық кодексiнде көрсетiлген
Адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы.
Заң көмегiн, нотариаттық iс-әрекеттер ақысын қоса алғанда, адвокаттық және
Адвокаттар мен жеке нотариустардың алған табыстарына ай сайын 10%
Табыс салығы ай сайын өсушi нәтижесiндегi бүкiл табыстан алдыңғы
Қайта есептеу коэффициентi 12 деген санның (жыл он екi
Егер, азамат салық жылында жұмыстан шықса, онда оған бухгалтерия
2.3. Жеке табыс салығы бойынша декларация
Салық кодексi алынған табыстарға жалпы мағлұмдама берудi қарастырмайды. Салық
1) төлем көзiнен салық салынбайтын табыстары бар адамдар;
2) Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерден табыстар алатындар;
Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлердегi шетелдiк банктердегi шоттарында ақшасы
мерзiмдi әскери қызметiн өтеп жүрген әскери қызметшiлердi қоспағанда, мемлекеттiк
Қазақстан Республикасының Парламентiнiң депутаттары мен судьялары;
тұрғын үй салу мен осындай құрылыс үшiн құрылыс материалдарын
Осы аталған жеке тұлға салық төлеушiлер салық жылы аяқталғаннан
Салық кодексi бойынша жеке тұлғалар iрi зат сатып алу
Салық кодексiнде “iрi сатып алу” деген ұғым жеке жақта
Декларация табыс етушiлер қатарына жеке тұлға резидент еместердi қоспаған.
Жеке табыс салығы бойынша декларация есепке тiркелген орны бойынша
Арнаулы салық режимiн қолданатын жеке кәсiпкерлер арнаулы салық режимi
Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерде төленген жеке табыс салығының
Осыған байланысты Қазақстан Республикасында корпорациялық табыс салығын төлеудегi шетелдiк
есепке жатқызылатын сомалардың мөлшерi салық төлеушiнiң әр мемлекетте алған
шетелдiк салықты есепке жатқызу ережесiнде қосарланған салық салуды болғызбау
Бұдан басқа, Салық кодексiне сәйкес егер, жеке тұлғалар топпен
2.4 Жеке тұлғаның резиденттiгiн анықтау ерекшелiктерi
Салық кодексi бойынша резидент жеке тұлғаларға Қазақстан Республикасында тұрақты
Жеке тұлға ағымдағы салық кезеңiнде аяқталатын кез келген үздiксiз
Салық заңымен салыстырғанда Салық кодексiнде жаңа ереже енгiзiлген, осыған
ағымдағы салық кезеңiнде болған күндердiң санына – 1;
өткен бiрiншi салық кезеңiнде болған күндердiң санына – 1/3;
өткен екiншi салық кезеңiнде болған күндердiң санына – 1/6
коэффициенттерiн әрбiр салық кезеңiне қолдана отырып анықталған күндердiң саны
Осы жағдайда ереженi мысалмен қарастырсақ, ағымдағы және алдағы екi
Ағымдағы салық жылында Қазақстанға келу күнiнiң санын теңдей 1х
Егер, жеке тұлға ағымдағы салық кезеңiнде Қазақстан Республикасында отыз
Мынадай үш шарт бiр мезгiлде орындалған жағдайда:
Жеке тұлға Қазақстан Республикасының азаматы болса немесе оның Қазақстан
Жеке тұлғаның отбасы және жақын туыстары Қазақстан Республикасында
Кез келген уақытта жеке тұлғаның тұруы және оның отбасы
Қазақстан Республикасының резидентi болып жоғарыда көрсетiлiп кеткен барлық шарттарға
мемлекеттiк билiк органдары шет елге iссапарға жiбергендер, сондай-ақ олардың
тұрақты халықаралық тасымалдарды жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларына
Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерде орналасқан әскери базалар бөлiмдерiндегi
Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерде орналасқан және Қазақстан Республикасының
оқу немесе практикадан өту мақсатымен Қазақстан Республикасының шегiнен тыс
сабақ беру, консультациялар беру немесе ғылыми жұмыстарды жүзеге асыру
Жеке тұлғалар тiзiмi толығымен анықталды, ендi олар Қазақстан Республикасының
Қазақстанға тұрақты келген және Салық кодексi бойынша резиденттер қатарына
2.5. Резидент емес жеке тұлғалардың табысына салық салу тәртiбi
Резидент еместердiң салық салу тәртiптерiн қарастырғанда, көптеген әр түрлi
Резидент емес жеке тұлғаларға қатысты салық салуды қарастырып, келесiдей
тұрақты мекемесiз резидент емес жеке тұлғалардың табыстары шегерiм жүргiзусiз
Осындай тәртiпте резидент емес жеке тұлғалардың келесiдей табыс түрлерiне
Қазақстан Республикасында жеке еңбек шарты (келiсiм-шарт) бойынша немесе өзге
басшылардың қаламақылары және осындай тұлғаларға жүктелген басқару мiндеттерiн нақты
Қазақстан Республикасында тұруға байланысты төленетiн үстемеақылар;
материалдық, әлеуметтiк игiлiктер үшiн жұмыс берушi немесе жалдаушы
резидент жинақтаушы зейнетақы қорлары жүзеге асыратын зейнетақы төлемдерi;
еңбек ақы түрiндегi ақшалай және заттай нысандағы резидент емес
қайтарымсыз негiздегi тауарлар, орындалған жұмыстар және көрсетiлген қызметтерге алынған
резидент емес қызметкер үшiншi тұлғадан алған тауарлар (жұмыстар, қызмет
резидент емес қызметкерге сатылатын тауарлардың (жұмыстардың, қызмет көрсетулердiң) құны
жұмыс берушiнiң шешiмi бойынша резидент емес қызметкерлердiң оның алдындағы
жұмыс берушiнiң өз резидент емес қызметкерлерiнiң мүлiктiк сақтандыру шарттары
Салық агенттерi жеке табыс салығын есептеу мен ұстап қалуды
Төлем көзiнен салық салынатын жеке табыс салығы бойынша резидент
Мыналардан:
резидент эмитенттерден;
егер, осы резидент еместердiң берешегi олардың тұрақты мекемесiне немесе
Тұрақты мекемеге қатысты емес резидент емес жеке тұлғаның табыстары
Резидент емес жеке тұлғалардың төлем көзiнен жеке табыс салығын
Осы тәртiп борышқорлық бағалы қағаздар бойынша сыйақылар түрiндегi табыстарға
Резидент емес жеке тұлғалардың төлем көзiнен ұсталынатын жеке табыс
дивидендтер, қатысу үлесiнен түскен табыстар және сыйақыларға – 15%;
тәуекелдердi сақтандыру шарттары бойынша төленетiн сақтандыру сыйлықақыларына – 10%;
тәуекелдердi қайта сақтандыру шарттары бойынша төленетiн сақтандыру сыйлықақыларына –
халықаралық тасымалдарға көлiк қызметтерiн көрсетуден түскен табыстарға – 5%;
осы аталған табыстарды қоспағандағы кодекстiң 178-шi бабындағы табыстарға –
Қазақстан Республикасында жеке кәсiпкерлiк қызметтi жүргiзетiн резидент емес жеке
Осыған байланысты резидент емес заңды тұлғаларға сияқты, осы резидент
осы резидент емес тұлғаның меншiгiн немесе санаткерлiк меншiгiн пайдаланғаны
қызмет көрсеткенi үшiн алынатын комиссиялық табыстар;
осы резидент емес тұлға берген заемдар бойынша сыйақылар;
резидент емес тұлғаның Қазақстан Республикасындағы қызметiнен табыстар алуымен байланысты
құжатпен расталмаған шығыстар;
резидент емес тұлғаның Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерлерде шеккен
Қазақстан Республикасында жеке кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын резидент емес жеке
Қазақстан Республикасында жеке кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын резидент емес жеке
резидент емес жеке тұлғаларға резидент емес заңды тұлғаларға қолданылатын
салық салынатын табысты анықтаған жағдайда резидент емес жеке тұлғалардың
кодекстiң 145-шi бабының 1-шi тармағына сәйкес салық ставкалары қолданылады;
резидент емес жеке тұлғалардың жеке табыс салығы аванстық төлем
жеке табыс салығы бойынша аванстық төлемдер, корпорациялық табыс салығы
жеке табыс салығы бойынша аванстық төлемдер сомаларын түпкiлiктi салық
аванстық төлемдер мөлшерi алдағы салық кезеңi үшiн төленген орташа
енгiзiлген аванстық төлемдер сомалары декларация бойынша төленген жеке кәсiпкерлiк
түпкiлiктi есеп айырысу және жеке табыс салығын төлеу салық
Резиденттер шығарған бағалы қағазадарды өткiзуден түскен құн өсiмiнен алынатын
Қор биржасының “А” және “В” ресми тiзiмiндегi акциялар мен
Сондай-ақ, резидент емес жеке тұлғаның банк депозиттерi бойынша сыйақылары,
Жоғарыда салық салудан босатылған резидент емес жеке тұлғалардың табыстары
Резидент емес жеке тұлғалардың табыстарына салық салудан босатылатындар қатарында
Резидент емес жеке тұлғалар Қазақстан Республикасына келген күнiнен бастап
Қазақстан Республикасында отыз күнтiзбелiк күннен астам уақыт кәсiпкерлiк қызметiн
3-тарау: Мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiгiн құраудағы жеке табыс
3.1 Бюджеттiң кiрiс бөлiгiн құраудағы жеке табыс салығының алатын
Кесте 7.
Республикалық және жергiлiктi бюджеттерге 2001 жылдың түсiмдерi.
Көрсеткiштер
01.01.2002ж
Республика-
лық
бюджеттiң
орындалуы Қоры-
тындыға
%-дық
қатына-
сы 01.01.2002ж
жергiлiктi
бюджеттiң
орындалуы Қоры-
тындыға
%-дық
қатына-
сы
Салықтық 265732 83,6 258294 95,9
Салықтық емес 28710 9,0 9912 3,7
Капиталмен жасала-
тын операциялардан
түскен табыстар 23392 7,4 1086 0,4
Табыстардың
барлығы
317734
83,3
269292
85,9
Ресми трансферттер 56591 14,9 41914 13,3
Негiзгi борышты
өтеу 6909 1,8 2441 0,8
Түсiмдердiң
барлығы
381234
100
313648
100
____________
Статистический сборник “Финансы Рк 1999-2001гг.” 5 стр. Алматы,
Кестеде көрiнiп тұрғандай 2001 жылы Республикалық бюджетке түскен барлық
Кесте 8.
2002 жылдың 1-шi қаңтарына келiп түскен салық түсiмдерiнiң
Көрсеткiштер
01.01.2002
жылға Қорытын-
дыға %-бен Былтырғы
жылмен
салыстыр-
ғанда %-қ
көрсеткiш-
пен
Заңды тұлғалардан табыс салығы 163529 31,2 298,6
Жеке тұлғалардан табыс салығы 51016 9,7 144,4
Әлеуметтiк салық 99076 18,6 140,6
ҚҚС 115132 22,0 129,3
Мүлiк салығы 26693 5,1 108,8
Табиғи ресурстарды пайдаланудан
Кәсiпкерлiк қызметтi жүргiзуден
алымдар 5095 1,0 77,3
Халықаралық саудаға салық 18472 3,5 157,4
Басқа да салықтар 3684 0,7 41,4
Салықтардың барлығы 524026 100 158,7
_____________
Статистический сборник “Финансы Рк 1999-2001гг.” 7 стр. Алматы,
Осы жылғы салықтық түсiмдердiң барлығы – 524026,0 млн.теңге болды,
2001ж. мемлекеттiк бюджеттiң қорытындысы бойынша мемлекеттiк бюджетке келiп түскен
Кесте 9.
Алматы қаласы Әуезов ауданының салық комитетi бойынша 04.01.2002 жылға
Бiр жылға
болжам Нақты
орында-
луы Болжам-
ға
%-бен
Барлығы: 7000387,0 7381055,0 105,4
Оның iшiнде
Республикалық бюджет 3022871,0 3145119,0 104,0
Корпорациялық табыс салығы (50%) 395490,0 418256,0 105,8
Құнды қағаздар шығару және есепке алу
үшiн алым
24072,0
17844,0
74,1
ҚҚС (100%) 2489227,0 2586235,0 103,9
Акциздер 197,0 233,0 118,3
Роялти (100%) 21577,0 32030,0 148,4
Бонустар (100%) 516,0 326,0 63,2
Қоршаған ортаны ластағаны үшiн төлем 24071,0 24706,0 102,6
Мемлекеттiк мүлiктi сату мен жалға
беруден түсiмдер
8,0
68,0
850,0
Мемлекеттiк бюджетке әр түрлi салық-
тық емес төлемдер мен алымдар
67713,0
71445,0
105,5
Жергiлiктi бюджет 3977516,0 4235936,0 106,5
Корпорациялық табыс салығы (50%) 406220,0 418256,0 103,0
Төлем көзiнен ұсталынатын табыс
салығы
716769,0
780631,0
108,9
Кәсiпкерлiк қызмет үшiн
жеке тұлғалардан табыс салығы
44785,0
50914,0
113,7
Әлеуметтiк салық (100%) 1788134,0 1913470,0 107,0
Көлiк құралдарына салынатын салық 218900,0 225458,0 103,0
Заңды тұлғалардың мүлкiне салынатын
салық
118160,0
131349,0
111,2
Жеке тұлғалардың мүлкiне салынатын
салық
56833,0
58553,0
103,0
Жер салығы 133703,0 133715,0 100
Акциздер 35117,0 37102,0 105,7
Спирт өнiмдерiне акциздер 41,0 56,0 136,6
Суға төлем 115,0 119,0 103,5
Жеке тұлғаларды тiркеу үшiн алым 4833,0 5034,0 104,2
Қызметтiң жекелеген түрлерiмен
айналысу құқығы үшiн төлем
7476,0
9190,0
122,9
Заңды тұлғаларды тiркеу үшiн алым 5023,0 5748,0 114,4
Аукционды сатулардан алым 428,0 469,0 109,6
Базарларда тауарларды сату құқығы
үшiн алым 126118,0 134728,0 106,8
Мемлекеттiк баж 31388,0 31827,0 101,4
Қоршаған ортаны ластағаны үшiн төлем 20246,0 24706,0 122,0
Жер учаскелерiн жалға беруден түсiмдер 110583,0 122289,0 110,6
Мемлекеттiк меншiктi жекешелендiруден
түсiмдер
34,0
36,0
105,9
Жер учаскелерiн сатудан түсiмдер 87605,0 87899,0 100,3
Жергiлiктi бюджетке әр түрлi салықтық
емес төлемдер мен алымдар
52783,0
52165,0
98,8
______________
Алматы қаласы Әуезов ауданы бойынша Салық комитетінің есеп бәлімінің
2001 жылы Алматы қаласы Әуезов ауданының салық комитетi бойынша
Жергiлiктi бюджетке болжам бойынша 3977516,0 млн.теңге келiп түсу керек
3.2 Жеке табыс салығын алудың жетiлдiру жолдары
Табыс салығы тек қана көп таралған салық түрi емес,
Жеке табыс салығы ең күрделi, әрi шатасқан салық болып
Соған орай табыс салығының нақты бiр салық төлеушiге сияқты,
Бюджет тапшылығын қысқартудың басты көзi салықтар болса, сол салықтардың
Ал, менiң ойымша салық мөлшерiн салық салу принциптерiне сай
Мысалы, әлеуметтiк кедей топ, орташа топ, бай топ. Айқындылық
Қолайлық немесе ыңғайлық принципiне келсек, салық, яғни табыс салығын
Жеткiлiктi принципi бойынша ол адамның (салық төлеушiнiң) жалпы тапқан
Жылжымалық принципi керектi салық салынатын объектiнi немесе салық көзiне
Ал, салық салудың бiр дүркiндiлiк принципiне келсек, салық заңдарында
Салық жоғарыда айтылған принциптерiмен қатар оларға мынадай талаптар қойылады:
салықтар, қаржы-қаражат жүйесiнiң тұрақтылығын қамтамасыз етуi керек;
мемлекеттiк бюджеттiң кiрiсiн қамтуы керек;
салық төлеушiге бiрқалыпты салық төлеуге мүмкiндiк туғызуы керек;
салықтар тек қана мемлекеттi қаржымен қамтымайды, ол сондай-ақ экономиканы
Жеке табыс салығын жетiлдiру мақсатында, қазiр патент салық төлеу
Республика халқының әсiресе, әлеуметтiк жағынан аз қорғалған топтарының әл-ауқатын
Болашақта осы жоғарыда айтылып кеткен заңға қайшы әрекеттердi болдырмау
Қорытынды
Нарықтық экономиканың Қазақстандағы қалыптасу жағдайында азаматтардың тұрмыс деңгейiне кереғар
Қазақстан Республикасы аумағындағы барлық салықтар мен алымдардың ең маңыздысы
Дипломдық жұмыстың мақсаты жеке табыс салығының жүйесiн жан-жақты талдау
Зерттеу объектiсi – жеке тұлғалардың табыстарына салық салу жүйесi,
Диплом жұмысы барысында қалыптасқан жаңа ережелердiң, тұжырымдар мен ұсыныстардың
салық теориясының ғылыми ережелерi тереңдетiлiп, салықтарды анықтау мен салық
Қазақстандағы жеке тұлғаларға табыс салығын салуды дамыту кезеңдерi көрсетiлдi;
әлемнiң жекелеген елдерiндегi табыс салығын салу жүйелерiнiң тәжiрибелерi талқыланып,
жеке тұлғалар табыс салығын салу жүйесiн талдау негiзiнде заң
Қазақстан Республикасындағы қазiргi табыс салығын салу жүйесiн жетiлдiру бағыттары
Салықтық қатынастар – бұл бiр жағынан мемлекет пен заңды
Жеке тұлғалардан салық өндiру жүйесiн қайта ұйымдастыру оны тұрмыс
Қорыта келгенде, жеке тұлғалардан алынатын табыс салығын алу кезiнде
Айтылып кеткендей, жеке табыс салығы өте үлкен даму жолынын
Сондықтан да, мемлекет пен салық төлеушi тарапынан осы салықты
Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi:
“Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер туралы”
Қазақстан Республикасының Кодексi (Салық кодексi) №209-II 2001 жыл 12
Налоговый кодекс об индивидуальном подоходном налоге. 12.06.2001 г.
Ермекбаева Б.Ж. Жалпы мемлекеттiк салықтар. Оқу құралы. – Алматы:
Карагусова Г. Налоги: сущность и практика использования.
Қаржы-қаражат журналы, №6/ 2001. – 19-23 с.
Құрман Ж. Жеке тұлғаларға табыс салығының дүниелiк
реформасындағы басты ерекшелiктерi. – Алматы: Экономика, 2000.
Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Учебник. – Алматы:, 2001.
Налоги и налогообложение : Учебное пособие для вузов /
Омирбаев С.М. Налоги и налогообложение. Учебно-
методическое пособие по дистанционному обучению.
Караганда, Издательство КарГУ, 1998. – 141 с.
Оспанов М.Т. Налоговая реформа и гармонизация налоговых
отношений. – СПб.: Издательство СПбГУЭФ, 1997. – 426 с.
Сейдахметова Ф.С. Налоги в Казахстане / Учебное пособие. –
Советы налогоплательщику (справочное пособие), Выпуск I. –
Тоқсанбай Сүлеймен Рахымжанұлы. Экономика, қаржы-несие, банк, салық-кеден, сақтандыру, биржа
Тоқсеитов Р.Қ. Экономикалық сөздiк-анықтамалық. – Қарағанды: Болашақ-баспа, 1999. –
Утебаев М.С. Толковый финансово-кредитный словарь. – Астана: Елорда, 1999.
Худяков А.И. Налоговая система Казахстана. Подоходный налог. – Алматы.
Худяков А.И., Наурызбаев Н.Е. Налог: понятие, элементы,
установление, виды. – Алматы: ТОО Баспа, 1998. – 160
3