Мазмұны
Кіріспе.....................................................................................................................3
1. Ақша-несие саясатының мәні, мақсаттары және институционалдық
негізі .......................................................................................................................5
2. Ақша-несие саяасатының теориялық негізі .................................................12
3. Ақша-несие саясатының жүзеге асыру бағыты.............................................20
Қорытынды..........................................................................................................25
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі....................................................................27
Кіріспе
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастарға өтуге байланысты елдің экономикасында,
Экономикадағы өзгерістердің оң нәтижелерімен қатар кері нәтижелері де
Қазіргі экономисттердің көпшілігі ақша - несие саясатын үкіметтің
Ақша - несие саясатының ең ақырғы мақсаты бағалардың
Ақша - несие саясатының негізінде жалпы экономиканың хал-ахуалына
Монетарлық саясаттың бағыттары мен тактикалық мақсаттары ұлттық экономиканың
Біздің өмірімізге, Қазақстанның жаңа тарихына қарап біз ақша-несие
Бұл курстық жұмыстың негізгі мақсаты ақша-несие саясаты тақырыбын
ақша-несие саясатының теориялық ілімдерінің негізін қарастыру;
ақша-несие саясатының мәнін, механизмдерін, элементтерін қарастыру;
ақша-несие саясатын қолданғанда пайдаланатын құралдарды қарастыру;
Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алғаннан бері ақша-несие саясатын талдау;
қазіргі уақыттағы ақша-несие саясатын жүзеге асырудағы негізгі прблемаларды
Қазақстан Ұлттық Банкінің алға қойылған бағыттарын қарастыру;
Курстық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және әдебиеттер
Сонымен қатар заңдық, нормативтік базалар, оқу-әдістемелік құралдар, шетелдік
Ақша-несие саясатының мақсаттары және институционалдық негізі
Ақша-несие саясаты салық, инвестициялық, құрылымдық және т.б. сияқты
Ақша-несие саясатының негізгі әсер ету объектісі ақша айналымы
Ақша-несие саясатын негіздеу, оның стратегиясы мен тактикасын
Ақша-несие саясатының нәтижелі жұмыс жасауына институционалдық негіз болып
Банкілік секторды қарастырғанда, монетарлық саясатты табысты орындау мақсатында
Банкілік мекемелердің әр түрлілігі мен аса көптігіне, олардың
Қазіргі ақша-несие саясатының институционалдық негіздеріне нарықтық жүйе кіреді.
Ақша-несие сферасында нарықтық класификациялаудың негізінде ең алдымен үш
Несие нарықтары банкаралық және ақшалай болып бөлінген. Күнделікті
Ақша-несие саясаты экономикалық саясаттың тек бір элементі болып
Ақша несие саясатының стратегиясын жасау екі кезеңді ұсынады:
Мемлекеттік органдардың басты мақсаты белгілі бір саясатты таңдап
Ақша-несие саясатының мақсаттары оның стратегиясы болып көрсетіліп, былай
Ақырғы мақсаттар. Ақырғы мақсаттарды анықтағанда «сиқыршылық төрт бұрыш»
Ақырғы мақсаттар арасында бір мақсат бар, оны орындау
Аралық мақсаттар. Орталық банкілер аралық ретінде ақырғы мақсаттардың
Календарлық жылға ұсынылған аралық мақсаттарды ресми жариялай отырып
Орталық банкі аралық мақсаттардың екеуінің біреуін ғана таңдау
Экономикасы дамыған елдердің орталық банкілері экономикаға әсер етудің
Кейбір елдерде ақша-несиелік реттеудің негізгі түрлері заңмен бекітілген.
Ұзақ мерзімдік аспектіде орталық банк стратегиясының компромистік вариантын
Орталық банкінің концепциясын бірнеше критериялар негізінде мінездемелеуге болады.
Кесет-1. Валюталық курсты реттеудің ішкі және сыртқы көрсеткіштері.
Ішкі көрсеткіштерге
Бағдарлану Сыртқы көрсеткіштерге бағдарлану
Ақша массасының өсу қарқынын реттеу Ұлттық ақша бірлігінің
Ескерту-Автормен құрастырылған: Нуреев Р.М «Ақша,Банк және ақша несие
Мәліметтер негізінде алынған.
Мысалға Неміс федерадық банкісі жұмысының негізгі мақсаты ұлттық
Айта кететін бір жайт ақша массасы Ұлттық Банкінің
1. М0 (айналыстағы қолма-қол ақшалар, яғни банк жүйесінен
2. М1 (айналыстағы қолма-қол ақшалар және теңгедегі халықтың
3. М2 (айналыстағы қолма-қол ақшалар және теңгедегі халықтың
4. М3 (М2 агрегатының және басқа да шетел
Ақша базасы (резервтік ақшалар) ҚҰБ-нен тыс қолма-қол ақшаларын
Ақша массасын елдің жалпы экономикалық ахуалына байланысты реттеген
Орталық банкі өзінің бұйрығында ақша-несие сферасын реттеуге көмектесетін
Орталық банкінің құралдарына қойылған келесі талабы оның бөлек
Жоғарыда аталған талаптар есепке ала отырып, орталық банкінің
Дәстүрлі немесе дәстүрлісіз;
Әкімшілік немесе нарықтық;
Жалпы әсер ету немесе сұрыпталған бағыттылық;
Тіке немесе жанама әсер ету;
Қысқа мерзімді, орта мерзімді немесе ұзақ мерзімді.
Дәстүрлісіз операциялар халықаралық қаржы нарығында жағдайлардың өзгеруімен орайлас
Әкімшілікке директивалардың формаларын, нұсқаулардың және ережелердің түрін иеленетін
60-шы жылдарда барлық европалық елдерде сауда банкілердің пайыздық
Нарықтық сипатындағы құралдардың мәнінде орталық банкінің ұлттық несие
Соңғы он жыл ішінде өндірісі дамыған елдерде экономикалық
Орталық банкінің экономикалық реттеуі тіке және жанама әсер
2. Ақша-несие саясатының теориялық негізі
Өндірісі дамыған елдердің экономиканы реттеу жүйесінде ақша-несие саясаты
АҚШ-тың экономикалық ғылымында ең ірі танымал кейнсиандық лагерь
Келесі концептуалдық бағыт 50-ші жылдардың ортасында кейнсиандықтарға қарсы
Егер кейнсиандықтар ақша-несие саясатынның рөлін бюджет саясатының немесе
Фишер айналыста жүрген ақшаның көлемінің өзгеру эффекті экономикаға
Алдымен кейнсиандықтардың концепциясының өзінің ішінде тайталасты айту керек.
Кейнс макроэкономикалық анализ тек ақшалай болатынын нақты түрде
Дегенменде, қарыз капиталына деген ұсыныс пен сұраныс пайыздық
Бұл кезде депрессияның кейнсиандық схемасы келесі түрде бейнеленуі
Тепе-теңдіктің бұзылуы материал құндылығы нарығынан еңбек нарығына өтеді.
Бірақта жалпы табыстың төмендеуі қарыз капиталына деген сұранысты
Сөйтіп, теориялық жағынан алғанда ақша-несие саясаты коньюнктуралық саясаттың
Кейнсиандық анализдегі пайыздық ставка стратегиялық ақшалы айнымалысы болып
Кейнстің айтуы бойынша, әрбір депозит салушының пайыздық ставка
Монетаристтер, керісінше ақша массасын анықтайтын факторлардың кешенділігін талап
Орталық банкінің ақша ұсынысын көбейтуге немесе азайтуға бағытталған
Неокейнсиандық теорияға жауап ең алғашқы болып М. Фридменнің
ақшаға сұраныс айнымылылардың шағын көлемінің тұрақты функциясы болып
ақша ұсынысың функциясы ақшаға сұраныс функциясының аргументтерінен ішінара
Фридмен бойынша, ақшаның сандық теориясы ақшаға сұраныс теориясы
Проценттік ставка талдаудан алынбайды, бірақ та ол екінші
Бұл жаңа функция ақша айналысы жылдамдығының циклдық өзгерісін
Алайда ақша санының өзгерісі тұрақты табыстың өзгеруін түсіндіретін
Ақшаның ұсынысына әсер ететін және ақшаға деген сұранысқа
Айналыстағы ақша санын анықтайтын факторлардың бірі орталық банкінің
орталық банкі шығарған ақшалардың саны (орталық банкінің банкноттары
банкілік резервтердің нормасы;
қолма-қол ақшалардың банкілік депозиттерге қатынасы;
Банкілер мен жұртшылықтың мінез-құлығын бейнелейтін қатынастар салыстырмалы түрде
Ақша ұсынысының фридмендік анализін басқа да экономисттер тереңдетіп
К. Бруннер және Х. Мелцер деген монетаристтер ақша
Несиенің мультипликаторы ақша массасын орталық ақшаға (немесе орталық
Ақша базасы орталық банкінің іс-қимылын бейнелесе, несие мультипиликаторы
Мультипликатордың көптеген формулалары бар. Ең қарапайымы к=
Бұл дауды шешу үшін монетаристтік және кейнсиандық эконометриялық
Ақша-несие саясаты мен бюджеттік саясаттың салыстырмалы тиімділігін талқылау
Болашақ дискуссиялар үшін ең қолайлы жоспар құрайтын бұл
Кейнсиандықтар бюджеттік саясаттың жалпы сұранысқа әсерін зерттейді және
Сөйтіп, даудың негізгі тақырыбы – ақша-несие саясаты ман
Екі мектептің арасындағы күрес айқындалмаған ақша-несие саясатының дамуына
3. Ақша-несие саясатының жүзеге асыру бағыты
Ақша-кредит саясатының құралдары. Ұлттық Банк инфляция бойынша мақсаттарға
Ақша-несие саясатының құралдары туралы айтпас бұрын оның реттеу
Ақша-несие реттеудің тікелей мен жанама құралдарының арасындағы айырмашылық
Тікелей құралдар негізінен несиелік лимиттер түрінде коммерциялық банкілердің
Тікелей құралдар өтпелі кезеңде, ақша нарығының әлсіз кезеңінде
Енді орталық банкінің коммерциялық банктерге қатысты өзінің жүргізетін
а) Резервтік талаптар саясаты.
Қазақстан Ұлттық Банкi банктердiң депозиттерi мен заемдары бойынша
Қазақстан Ұлттық Банкi ең төменгі резервтiк талаптардың нормативтерiн
Банктердiң есеп айырысу үшiн қабылданатын мiндеттемелерiнiң құрылымын, ең
Ең төменгі резервтiк талаптардың нормативтерiн өзгерту осындай шешiм
Ең төменгi резервтiк талаптардың нормативтерi бұзылған кезде банктер
Қазақстан Ұлттық Банкi тарату комиссиясының төрағасы тағайындалған күннен
Қазіргі кезде минималды резервтік талаптар – бұл барлық
Минималды резервтер екі негізгі қызметті орындайды.
Біріншіден, олар ликвидті резервтер ретінде коммерциялық банкілер клиенттерінің
Екіншіден, минималды резервтер орталық банкінің елдегі ақша массасының
Резервтік талаптар нормасының өзгеруі несиелік мекемелердің рентабельділігіне әсер
Бұл әдістің жетіспеушілігі кейбір мекемелердің, әсіресе шамалы депозиті
Соңғы он-жиырма жыл ішінде бұл ақша-несиелік реттеу әдісінің
Ақша резервтерінің нормасының төмендеуі ақша мультипликаторының өсуіне әкеледі,
Монетарлы саясаттың бұл құралы өте күшті болып табылады,
б) Коммерциялық банкілерді қайта қаржыландыру
“Қайта қаржыландыру” термині орталық банкіден несие мекемелерінің ақша
Қайта қаржыландыру саясаты арқылы ақша нарығы мен капитал
Орталық банкі қайта қаржыландыру мөлшерін өсірсе, коммерциялық банкілер
Ақща-несие саясатын жүргізгенде қайта қаржыландыру әдісін қолданудың кемшілігі
Қайта қаржыландыру мен қайта дисконттау ресми мөлшерін белгілеуден
Орталық банкі есептік мөлшер саясатын (оны тағы дисконттық
Орталық банкі ссуданы бере отырып коммерциялық банкінің қорларын
Ұлттық банк қайта есептеуге қатысты вексельдер сапасына қоятын
в) Ашық нарықтағы операциялар
Бұл әдіс орталық банкінің банкілік жүйеде бағалы қағаздарды
Орталық банк коммерциялық банкілерге бағалы қағаздарды нарықтық бағаларменен
Орталық банкінің бағалы қағаздармен нарықтық операцияларды жүргізу формаларына
Ақша-несие реттеудің әдісі ретінде ашық нарықтағы операциялар алдыңғы
Ашық нарықта бағалы қағаздарменен операциялар Қазақстан Ұлттық Банкінің
г) Ақша-несие саласын реттеудің басқа да әдістері
Экономикалық әдістермен қатар орталық банк коммерциялық банкілердің іс-әрекетін
Бұл әдіс ақша-несиелік реттеу берілген несие сомасын көлемдік
Сонымен қатар орталық банк әртүрлі нормативтер орната алады,
Мемлекет орталық банкі кейпінде саяси мәлімдемелер жасайды, ол
Қорытынды
Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алғанынан бері Ұлттық Банкінің ақша-несие
Ақша-несие саясаты – монетаризм принциптеріне негізделіп фискалды саясатты
Ақша-несие саясатын негіздеу, оның стратегиясы мен тактикасын
Ақша-несие саясатының негізгі тартушысы елдің орталық банкі екені
Ақша-несие саясаты экономикалық саясаттың тек бір элементі болып
Ақша-несие саясатының теориясы бойынша жүйелі түрде екі ірі
Қазіргі ақша-несие саясаты көбінесе “ағымға қарсы жүзуді” көрсететін
Осы мақсаттарға жету үшін ақша-несие саясатының құралдарын пайдалану
Банкілік секторды қарастырғанда, монетарлық саясатты табысты орындау мақсатында
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
“Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы” заңы, 30.03.95ж.
“Банк және банк қызметі туралы” заңы, 31.08.95ж.
Указ Президента РК об утверждений отчета НацБанка РК
Постановление Правления Национального Банка РК № 518 от
Постановление Совета Директоров Национального Банка РК от 30.01.03г.№
Постановление Правительства Республики Казахстан от 26.12.05г. № 1370.
Постановление Правления Национального Банка РК 3 августа 2004
Дж. Доллан, Колин Д.Кэмпбелл, Розмари Дж. Кэмпбелл, «Деньги.
Ұлттық Банкінің жылдық есеп беруі (2004-2005 жылдар).
Б.К. Иришев «Денежно-кредитная политика: концепция и механизм» ,
3