ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ КЕЗЕҢІНДЕГІ САЯСИ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖАҒДАЙ КУРСОВАЯ
ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ 3
1. ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ КЕЗЕҢІНДЕГІ САЯСИ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖАҒДАЙ 4
2.1.Қоғамдық-саяси құрылысы 6
2.2. Қазақ хандығының әлеуметтік топтары 9
2.3. Қазақ хандығының мемлекеттік құрылысының ерекшеліктері 16
ҚОРЫТЫНДЫ 20
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 21
КІРІСПЕ
1. ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ КЕЗЕҢІНДЕГІ САЯСИ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖАҒДАЙ
XV ғасырдың ортасында Қазақстан территориясында аса маңызды тарихи
Қазақ хандығының негізін салушылар Керей және Жәнібек хандар
Әбілхайырдың хандығын кайта қүруға талпынған оның нсмсрссі Мүхаммед
Қазақ хандыгы өзінің дамуында екі кезенді өткізді. Бірінші
Екінші кезең XVIII ғ-ң 20 ж.ж. 1864 жылға
Бірінші кезенде қазақ хандығы мсмлскет ретінде дұниеге келіп
Екінші кезеңде біртүтас қазақ хандыгы этникалық-территориялық негізде үшке
Бүл кезенде қазақ хандықтары тәуелсіздігінен айырылъш Ресей империясының
2.1.Қоғамдық-саяси құрылысы
Қазақ қоғамы түрлі әлеуметтік топтармен таптардан феодалдар мен
Қазақ қоғамында артықшылықпен пайдаланатьш үстем тап екілдеріне хандар,
Хан. Қазақ қоғамының жоғарғы мсмлекет басшысы хан болды.
Жәңгір хан (1628-1660) Орбұлақ шайкасында 600 оскермен калмақтың
Рубасы сүлтандарды тағайындады. Билсрді белгіледі.
Ханның жаньшда рубасы сүлтандардан, беделді билер мен батьфлардан,
Хан жоғарғы заң шыгарушы әрі сот билігін жүзеге
Хан сондай-ақ ел ішіндегі салық саясатын белгілеп, алымдардьщ
Қалыптасқан дәстүр бойынша қазақ хандары тек Шыңғыс хан
Монархиялық басқарудағы басқа елдердс сл билігі окедсн балаға
Біртүтас Қазақ ордасының тарихында Керсй ханның Абылай ханға
Ел билігі ағадан ініге, одан ағаның баласынан інінің
Қазақ ордасының торт ғасырға жуық үзақ тарихында үлыс
Хан сайлауы ерскше мереке жағдайында отхі. К,азақ хандарының
Қазақ хандарының, бслгілі батыр, билерінің де дене-лері қасиетгі
Хан сайлауына бір адам ғана түспейтін. Одан үміткер-лердің
Ханның биліті ешқандай заңдармен немесе актілермен реттелмеді. Хан
Қазақ хандары елмен бірге кошіп-қоньш отырды. Мүның озі
2.2. Қазақ хандығының әлеуметтік топтары
Сүлтандар. Ханнан ксйін жоғарғы мемлексттік билік сүлтандардың қолында
Сүлтандар ханнъщ тапсыруымен белгілі ру-тайпалардың және олар кошіп-қонған
Сүлтандардьщ артықшылық жағдайы ресми зандасты-рылды. "Жеті жаргыда" сүлтандар
Сүлтандарға дүре соғу жазасы қолданылмады және олардьщ ісі
Қазақ қоғамы ақсүйек жоне қарасүйек деп екіге бөлінді.Ақсүйектерге
Сүлтандардың биліктегі орны мен ықпалы К^зақсганда XIX ғасырдың
Ақсүйектсрдің екінші тобын қожалар қүрады. Қожалар қоғамдағы рухани
Тәуке ханның түсында қожалардың рөлі артып олар сүлтавдарға
Қалған халық түгслдей қарасүйек аталып үш жүзгс бірікті.
Билер. Қазақ қоғамьшда ерекше роль аткэрған топ билер.
Би сжелден келе жаткан лауазым егесі әрі атау
Билердің билігі жан-жақты болган. Біріншіден, ол атына сай
Екіншіден, билер даладағы сот процессуалдық істерді жүргізіп, үкім,
Үшіншіден, билср соғыс жағдайында әскер басы, дипломатиялык, елшілік
Келдібекұлы, Әйтеке би Байбскұлы осындай қасиеттері-мен ерекшеленген билер.
Ірі билердің хандарға ықпалы да ерекше болған. Мәсе-лен
Билср ұлт бірлітінің үйытқысы, халықтың бетке түтар қаймағы
Билер сонымен қатар феодалдар табынъщ өкілі ретінде ірі
Билерді кім тагайындайды деген мәсследе әртүрлі пікір бар.
Көшпелілер арасында ежелден соғыстар көп болды. Қоғамдық емірдің
М.П.Вяткиннің мәліметтеріне қарағанда батырлар старшындық дәрежеде көп болып
Қазақ коғамьшда үстсм тап өкілдерінің негізгі кепшілігі байлар
Байлар сондай-ақ байлытьшьщ аркасында үлкен жайы-лымдар мен тоғандарға
Байларға халықтьщ көпшілік бөлігі болып келген шаруа-лар да
К^ізақ байлары таза ауада көп қанатты киіз үйлерде
Мемлексттің ішкі, сыртқы саясатына да байлардың ықпалы үлкен
Кошпслілік өмір, табиғаттың стихиялық апаттары жағдайында ірі байлар
Қазақтың әдет-ғүрып зандары да негізінен байлар-дың мүддесін қоргады.
XIX ғасырдың ортасында қазақ қогамында байлардьщ рөлі арта
Шаруалар. Қазақ қоғамының копшілік болігін шаруа-лар құрды. Шаруа
Шаруалар өз отбасын өздері асырады. Жеке басы тәуелсіз
Шаруалардың ауқатты тобы біртіндеп байларға айналды. Шаруалардың негізгі
Кедей шаруалар малының аздығьшан нсмесе жоқтыгьшан байларға, билер
Кедей шаруалардың бір тобы көшіп-қонуға мүмкіншілігі болмай жатақтарға
Қоңсы шаруалар ауқатты ауылдарға қоңсы қонып, байлардың, би,
Мүнда ирригацияның терең тамыры болды. Осыған орай отырықшы
Ерекше әлеуметтік топ төлеңгіттер дсп аталды. Олар жаугершілік
Қазақ қоғамында патриархалдық (үй шаруашылыгындағы) қүлдық та болды.
Қүлдың әйелін немесе қүлдыққа түскен әйелдерді күң деп
Күлдың өмірі ауыр болғанымен уақыт өте қүлдықган босату
Мүның өзі қазақ қоғамының адамгершілік жақтарын корсететін қүбылыстар.
2.3. Қазақ хандығының мемлекеттік құрылысының ерекшеліктері
Қазақ хандығы мемлекет ретінде көпшелі шаруашылыкхың регресті дамуы
Үлы жібек жолы тарихи сахнадан кетіп, сауда жолдары
Кошпелілердің Шыңғыс хан мен Әмір Темірдің тұсындағы доуірлсгсн
Осындай жағдайдағы қазақ хандығының мсмлекеттік қүрылысы аса берік
Сондай-ақ көшлелі емір тұрақты армия мен түрме, по-лиция,
Қазақ хандығы әкімшілік-территорияларға емес, ру-тайпаларға бөлініп емір сүрді.
Әр ру өз алдына кешіп қонды немесе жеке
Үйым ретінде рудың оз басшысы болды, озінің кошіп
Ру мүшелері туыс адамдар болгандықтан өз ішінде қыз
Ру туыстық үйым жэне қоғамнъщ ерекше болігі рстіндс
Осынын, бәрі қазақ руының бекем, консервативті үйым болганын
Қазақ қоғамының демократиялык, сипаты болды. Оның көріністері: ханның
Мезгіл-мсзгіл бүкілқазақтық жиындар шақырылып отырды. Мүндай жиындардьщ шақырылуьша
К^ізақстанды Ресей толық отарлап алған соң округтердің, облыс,
Әскердің үйымдастырылуы. Қазақ қоғамында әскерді ұйымдастырудың оз тәртібі
Қазақ қоғамы әлеуметтік жіктелугс үшыраған таптық қоғам болды.
Қазақ мемлекетіддс кошпслі омірге орай күшті түрақты басқару
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
4