Мазмұны
Кіріспе.........................................................................................................................5
І Халықаралық қаржы есептілігінің стандарты......................................................6
1.1 Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер және тоқтатылған
1.2 Ұзақ мерзімді активтерді (немесе шығаруға арналған топтарды)
1.3 Сатуға арналған ретінде жіктелген ұзақ мерзімді активтерді
1.4 Сатуға арналған ретінде жіктелген ұзақ мерзімді активті
ІІ Халықаралық қаржы есептілігінің стандарты....................................................21
2.1 Бірлескен қызметке қатысу................................................................................21
2.2 Бірлесе бақыланатын операциялар....................................................................25
2.3.Кәсіпкер мен бірлескен қызмет арасындағы операциялар.............................33
Қорытынды...............................................................................................................36
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...................................................................................37
Кіріспе
Стандарттың өлшеуге қоятын талаптарынан алынып тасталған кәсіпорынның кез
І Халықаралық қаржы есептілігінің стандарты
1.1 Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер және тоқтатылған
Осы Стандарттың мақсаты сатуға арналған активтерді есепке алуды
Осы Стандартта көзделген деректерді жіктеуге және ұсынуға қойылатын
1-«Қаржы есептілігін ұсыну» (2003 жылғы
Кейде кәсіпорын активтер тобын шығаруды кейбір тікелей байланысты
Осы Стандарттың өлшеу бойынша ережелері жекелеген активтерге сияқты
(а) кейінге қалдырылған салықтық активтер (12-«Пайдаға салынатын салықтар»
(b) қызметкерлерге сыйақылар нәтижесінде пайда болған активтер (19-«Қызметкерлерге
(с) 39-«Қаржы құралдары: тану және өлшеу»
(d) 40-«Жылжымайтын мүлікке инвестициялар» ұсынылған
(e) 41-«Ауыл шаруашылығы» сәйкес
(f) 4-«Сақтандыру шарттары» IFRS айқындалған сақтандыру шарттарына байланысты
1.2 Ұзақ мерзімді активтерді (немесе шығаруға арналған топтарды)
Егер ұзақ мерзімді активтің (немесе шығаруға арналған топтың)
Егер 7 және 8-параграфтарда көрсетілген критерийлер есепті күннен
Сатылмай тоқтатылуға тиіс ұзақ мерзімді активтер
1.3 Сатуға арналған ретінде жіктелген ұзақ мерзімді активтерді
Ұзақ мерзімді активтерді (немесе шығаруға арналған топтарды) өлшеу
Кәсіпорын сатуға арналған ретінде жіктелген ұзақ мерзімді активті
Егер таяу арада сатып алынған актив (немесе шығаруға
Сату бір жыл өткен соң орын алады деп
Активті (немесе шығаруға арналған топты) сатуға арналған ретінде
Құнсызданудан болған залалдарды тану және реверсивті жазбалар
Кәсіпорын активті (немесе шығаруға арналған топты) сату шығындарын
Кәсіпорын активті сату шығындарын шегергендегі әділ құндағы кез
Кәсіпорын шығаруға арналған топты сату шығындарын шегергендегі әділ
(а) ол 19-параграфқа сәйкес танылмаған шамада, бірақ
(b) не осы Стандартқа сәйкес, не бұрын осы
Шығаруға арналған топ үшін танылған, құнсызданудан болған шығын
Пайда немесе ілгеріде ұзақ мерзімді активті (немесе шығаруға
(а) 16 (2003 жылғы редакциясы)
(b) 38-«Материалдық емес активтер» Халықаралық
Ұзақ мерзімді актив сатуға арналған ретінде жіктеліп тұрғанда
Сату жоспарындағы өзгерістер
Егер кәсіпорын активті (немесе шығаруға арналған топты) сатуға
Кәсіпорын сатуға арналған ретінде жіктеуі тоқтатылған (немесе бұдан
(а) актив (немесе шығаруға арналған топ) сатуға арналған
(b) оның бұдан кейінгі сатпау туралы шешім күні
Кәсіпорын сатуға арналған ретінде жіктеуі тоқтатылған ұзақ мерзімді
Егер кәсіпорын сатуға арналған ретінде жіктелген шығаруға арналған
Ақпаратты ұсыну және ашып көрсету
Кәсіпорын қаржы есептілігінің пайдаланушыларына ұзақ мерзімді активтердің (шығаруға
Тоқтатылған қызмет туралы ақпаратты ұсыну
Кәсіпорын компонентіне операциялық жағынан және қаржы есептілігінің мақсаттары
Тоқтатылған қызмет кәсіпорынның не шығарылып кеткен, не сатуға
(а) жеке маңызды қызмет түрі немесе операциялар жүргізудің
(b) жеке маңызды қызмет түрінің үйлестірілген біртұтас шығару
(с) тек кейіннен сату мақсатында сатып алынған еншілес
33 Кәсіпорын мыналарды:
(а) пайда және залал туралы есептің өзінде бір
(і) тоқтатылған қызметтен салықтардан кейінгі пайдадан немесе залалдан;
(іі) сату шығындары шегеріліп, әділ құнға дейін
(b) (а) тармағында көрсетілген соманы мыналардан:
-тоқтатылған қызметтен салықтарға дейін түсімнен, шығыстардан және пайдадан
-12 Халықаралық стандартының 81(һ)-параграфында талап
-сату шығындары шегеріліп, әділ құнға дейін өлшеген кезде
-12 Халықаралық стандартының 81(һ)-параграфында талап
Құрамдастар жөніндегі талдауды ескертулерде немесе пайда және залал
- операциялық және инвестициялық қызметке, сондай-ақ тоқтатылған қызметті
(а) шығару операциясының шарттары нәтижесінде туындайтын белгісіздікті жою,
(b) салдары ретінде туындайтын және компоненттің ол
(с) шығару операциясына тікелей қатысы бар екендігін ескере
Егер кәсіпорын компонентін сатуға арналған ретінде жіктеуді тоқтатса,
1.4 Сатуға арналған ретінде жіктелген ұзақ мерзімді активті
Сатуға арналған ретінде жіктелген, тоқтатылған қызметтің анықтамасына сәйкес
Егер шығаруға арналған топ сатып алған кезде сатуға
Кәсіпорын ұзақ мерзімді активтер бойынша немесе сатуға арналған
Ақпаратты қосымша ашып көрсету
Кәсіпорын ұзақ мерзімді актив (немесе шығаруға арналған топ)
(а) ұзақ мерзімді активтің (немесе шығаруға арналған топтың)
(b) сату немесе болжанатын шығаруға әкелетін фактілер мен
(с) 20-22-параграфтарға сәйкес танылған басқа да пайда немесе
(d) егер қолданылса, онда ұзақ мерзімді актив (немесе
42 Егер 26 немесе 29-параграф қолданылса, онда кәсіпорын
Күшіне ену күні
Кәсіпорын осы Стандартты 2005 жылғы 1 қаңтарда немесе
күшін жою
Осы Стандарт 35-«Тоқтатылатын қызмет» Халықаралық
А. Терминдердің анықтамасы
Бұл қосымша осы Стандарттың ажырамас бөлігі болып табылады.
кесте-1
ақша қаражатын құрайтын бірлік Басқа активтерден немесе активтер
кәсіпорын компоненті Операциялық жағынан және қаржы есептілігінің мақсаттары
сату шығындары Қаржыландыруға жұмсалатын шығындарды және пайдаға салынатын
қысқа мерзімді актив Мына критерийлердің біріне жауап беретін
(а) сатылады деп болжанады не ол сатуға немесе
(b) ол негізінен сауда мақсаттары үшін ұсталады;
(c) ол есепті күннен кейін он екі ай
(d) егер тек есепті күннен кейін кем дегенде
тоқтатылған қызмет Не шығарылған, не сатуға арналған ретінде
(а) және жеке маңызды қызмет түрін немесе операциялар
(b) жеке маңызды қызмет түрінің немесе операциялар жүргізудің
(c) тек қана кейіннен қайта сату мақсатымен сатып
шығаруға арналған топ Осы
әділ құн Мәміле жасауды қалайтын, жақсы хабары бар
қатаң сатып алу міндеттемесі Байланыспаған тараппен жасалған, екі
ықтималдығы жоғары Жай ғана ықтимал емес, ықтималдығы
ұзақ мерзімді актив Қысқа мерзімді активтің анықтамасына жауап
ықтимал Мүмкін емеске қарағанда, мейлінше мүмкінірек.
өтелетін сома Екі шаманың: сату шығындарын шегергендегі әділ
пайдалану құны Активті пайдалануды жалғастырудан және тиімді пайдалану
В. Қолдану жөніндегі нұсқау
Бұл қосымша осы Стандарттың ажырамас бөлігі болып
(а) кәсіпорын ұзақ мерзімді активті (немесе шығаруға арналған
1.Осы шарттарға жауап беру үшін қажет іс-әркеттерді қатаң
2.Қатаң сатып алу міндеттемесінің ықтималдығы бір жыл бойы
(b) кәсіпорын қатаң сатып алу міндеттемесін алады, нәтижесінде
бұл талаптарды орындауға қажет іс-әрекеттер уақытында қабылданды, және
кешеуілдететін факторларды қолайлы шешу күтіледі;
(с) бастапқы бір жыл кезең ішінде ілгеріде мүмкін
-бастапқы бір жыл кезең ішінде кәсіпорын жағдайлардағы өзгерістерге
-жағдайлардағы өзгерістерді ескере отырып, активті (немесе шығаруға арналған
- 7 және 8-параграфтардың критерийлері қанағаттандырылады.
Қазақстанда мемлекеттік тілдегі ХҚЕС-ын тарату құқығы ХҚЕС жөніндегі
ІІ Халықаралық қаржы есептілігінің стандарты
1.2 Бірлескен қызметке қатысу
Осы Стандарт, бірлескен қызмет жүзеге асырылатын құрылымдарға немесе
Бірлесе бақыланатын ұйымға қатысу үлесі бар кәсіпкер төмендегі
(а) 5-«Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер және тоқтатылған
(b) 27-«Шоғырландырылған және жеке қаржы есептілігі»
не (с) төмендегілердің бәрі қолданылғанда:
- басқа ұйымның толық немесе ішінара меншігінде болып
- кәсіпкердің қарыз немесе үлес құралдары ашық
- кәсіпкер құралдардың әлдебір түрін кейін ашық рыноктағы
және (іv) кәсіпкердің түпкі немесе кез келген аралық
Анықтамалар
Мына терминдер осы Стандартта төменде көрсетілген мәндерде пайдаланылады:
Бақылау – ұйымның қаржы және операция саясатын оның
Үлесті қатысу бойынша есепке алу әдісі – бірлесе
Бірлескен қызметке инвестор - бірлескен қызмет туралы шарт
Бірлескен бақылау шарт бойынша келісілген экономикалық қызметке бақылауды
Бірлескен қызмет – екі немесе одан көп тарап
Тепе-тең шоғырлану – бірлесе бақыланатын ұйымның активтеріндегі, міндеттемелеріндегі,
Жеке қаржы есептілігі – басты ұйым, қауымдасқан ұйым
Елеулі ықпал - инвестициялар объектілерінің қаржы және операциялар
Кәсіпкер – бірлескен қызмет туралы шарт бойынша сол
Жеке қаржы есептілігі – тепе-тең шоғырлану немесе үлесті
Жеке қаржы есептілігі – шоғырландырылған қаржы есептілігіне, инвестицияларды
Халықаралық стандартының 10-параграфына сәйкес шоғырланудан, 28- «Қауымдастырылған ұйымдарға
Бірлескен қызмет нысандары
7. Бірлескен қызметті түрлі нысандар мен құрылымдар түрінде
(а) екі немесе одан көп компания шартты келісіммен
және
(b) шарттық келісімдерде бірлескен бақылау орнатылады.
Бірлескен бақылау
8 Инвестициялар объекті заң жүзінде қайта ұйымдастырылатын немесе
Шарттық келісім
Шарттық келісімнің болуы бірлескен бақылауды қамтитын қатысу үлесін
Шарттық келісімнің дәлелі, мысалы, кәсіпкерлер арасындағы шарт немесе
(а) бірлескен қызмет есептілігі бойынша қызметке, ұзақтыққа және
(b) директорлар кеңесін немесе бірлескен қызметті басқарудың баламалы
(с) кәсіпкерлердің капиталға төлеген жарналарына;
және
d) кәсіпкерлер арасында өндіріс көлемін, кірісті, шығысты немесе
Шарттық келісім бірлескен қызметке бірлескен бақылау орнатады. Мұндай
Шарттық келісім бір кәсіпкерді бірлескен қызметтің жетекшісі
2.2 Бірлесе бақыланатын операциялар
Бірлескен қызметтің кейбір түрлерінің операциялары корпорация, серіктестік немесе
Екі немесе одан көп кәсіпкер нақты өнімді, мысалы,
Бірлесе бақыланатын активтерге өзінің қатысу үлесі жөнінде әрбір
(а) өзі бақылайтын активтер мен бар міндеттемелерді;
және
(b) жұмсалған шығыстарды және бірлескен қызметпен өндірілген тауарларды
Активтер, міндеттемелер, кірістер мен шығыстар кәсіпкердің қаржы есептілігінде
Бірлескен қызметтің өзі үшін жекелеген есеп жазбаларының қажет
А.Бірлесе бақыланатын активтер
Бірлескен қызметтің кейбір түрлері бірлескен бақылау болуын, көп
Бірлескен қызметтің мұндай түрлері корпорация, серіктестік немесе өзге
Мұнай мен газ өндіру саласындағы көптеген компаниялар, сондай-ақ
21. Бірлесе бақыланатын активтерге қатысу үлесі жөнінде кәсіпкер
(а) активтердің сипатына сәйкес сараланған бірлесе бақыланатын активтердегі
(b) өзі қабылдаған кез келген міндеттемені;
(с) бірлескен қызмет жөнінде басқа да кәсіпкерлермен қатар
(d) бірлескен қызмет нәтижесінде өндірілген өнімдегі өз үлесін,
(е) бірлескен қызметке қатысудағы өз үлесі жөнінде, мысалы,
Бірлесе бақыланатын активтерге қатысудағы өз үлесі жөнінде әрбір
(а) инвестициялар сияқты емес, ал бірлесе бақыланатын, активтердің
(b) мысалы, активтердегі өз үлесін қаржыландыру жөнінде ол
(с) бірлескен қызмет жөнінде басқа кәсіпкерлермен бірге
(d) бірлескен қызмет нәтижесінде өндірілген өнімдегі өз үлесін,
(е) бірлескен қызметке қатысудағы өз үлесі жөнінде, кәсіпкердің
Активтер, міндеттемелер, кірістер мен шығыстар кәсіпкердің қаржы есептілігінде
Бірлесе бақыланатын активтерді есепке алу тәртібі бірлескен қызметтің
В.Бірлесе бақыланатын кәсіпорындар
Бірлесе бақыланатын ұйым – корпорация, серіктестік немесе
Бірлесе бақыланатын кәсіпорын бірлескен қызметтің активтерін бақылайды, міндеттемелер
Бірлесе бақыланатын кәсіпорынға тән мысал - екі ұйым
Көптеген бірлесе бақыланатын ұйымдар іс жүзінде бірлесе бақыланатын
Бірлесе бақыланатын ұйым өзінің меншікті бухгалтерлік жазбаларын жүргізеді,
. Әрбір кәсіпкер әдетте бірлесе бақыланатын компанияға ақша
Кәсіпкердің шоғырландырылған қаржы есептілігі
Т е п е-т е ң ш
Кәсіпкер бірлесе бақыланатын кәсіпорынға өзінің қатысу үлесін 38-параграфта
Инвестор рөлінде болатын кәсіпкер бірлесе бақыланатын ұйымға қатысу
Кәсіпкердің бірлесе бақыланатын компанияға қатысу үлесін мойындай отырып,
Тепе-тең шоғырландыруды қолдану кәсіпкердің балансы ол бірлесе бақылайтын
Тепе-тең шоғырландыруды жүзеге асыру үшін есептіліктің әр түрлі
Тепе-тең шоғырландыруды жүзеге асыру үшін қандай формат пайдаланылса
Кәсіпкер тепе-тең шоғырландырудың пайдаланылуын бірлесе бақыланатын ұйымға бірлескен
Кәсіпкер тепе-тең шоғырландырудың пайдаланылуын бірлесе бақыланатын ұйымға бірлескен
Ү л е с т і қ
30-параграфта айтылған тепе-тең шоғырландыруға балама ретінде кәсіпкер бірлесе
Кәсіпкер бірлесе бақыланатын ұйымға қатысу үлесін, онымен қатар
Кейбір қәсіпкерлер бірлесе бақыланатын кәсіпорындарға қатысу үлестерін 28
Кәсіпкер үлесті қатысу бойынша есепке алу әдісін пайдалануды
Тепе-тең шоғырландыруды және үлесті қатысу бойынша есепке алу
Бірлесе бақыланатын ұйымдардағы, 5 ІFRS-ке сәйкес сатуға арналған
Бұрын сатуға арналған деп сараланған бірлесе бақыланатын кәсіпорынға
Бірлесе бақыланатын үйым кәсіпкердің еншілес ұйымына айналған күннен
Кәсіпкердің жеке қаржы есептілігі
Бірлесе бақыланатын үйымға қатысу үлесі кәсіпкердің жеке қаржы
Осы Стандартта ашық пайдалану үшін жеке қаржы есептілігін
2.3 Кәсіпкер мен бірлескен қызмет арасындағы операциялар
Кәсіпкер активтерді бірлескен қызметке өткізгенде немесе сатқанда операция
Кәсіпкер бірлескен қызмет активтерін сатып алған кезде, егер
Кәсіпкер мен бірлескен қызмет арасындағы операция активтің құнсыздануының
Бірлескен қызметке қатысу үлесін инвестордың қаржы есептілігінде көрсету.
Бірлескен қызмет басшылары-бірлескен қызметтің басшыларына немесе басқарушыларына гонорарлар
Ақпаратты ашып көрсету-. Кәсіпкер, егер залал мүмкіндігі күмәнді
(а) кәсіпкер үшін оның бірлескен қызметке қатысу үлесіне
(b) ол ықтимал жауапты болатын бірлескен қызметтің шартты
және
(с) кәсіпкер бірлескен қызмет бойынша басқа кәсіпкерлердің міндеттемелері
Кәсіпкер бірлескен қызметке қатысу үлестері жөнінде төмендегі міндеттемелердің
(а) кәсіпкердің бірлескен қызметке қатысу үлесі және ол
және
(b) бірлескен қызметтің инвестициялық міндеттемелердегі оның үлесі.
56. Кәсіпкер елеулі бірлескен қызметке қатысу үлестерінің тізбесі
Кәсіпкер бірлесе бақыланатын ұйымдарға қатысу үлестерін мойындау үшін
күшіне ену күні
Ұйым осы Стандарты 2005 жылғы 1 қаңтардан немесе
Халықаралық стандартының (2000 ж. Редакциядағы) күшін жою
Осы Стандарт 31-«Бірлескен қызметке қатысу туралы қаржы есептілігі»
Қазақстанда мемлекеттік тілдегі ХҚЕС-ын тарату құқығы ХҚЕС жөніндегі
Қорытынды
Құнды қағаздардың (акциялар, облигациялар, чектер, вексельдер, коносаменттер және
Құнды қағаздарды кәсіпорында сақтаған кезде кәсіпорынның басшысы белгілеген
Құнды қағаздарды мүліктік түгелдеу жекелеген эмитенттер бойынша актіде
Банкке немесе депозитарийге (құнды қағаздарды сақтайтын арнайы орын)
Кәсіпорынға тиісті құнды қағаздарды мүліктік түгелдеу кезінде олардың
Ел ішіндегі және шетелдегі құрылған басқа кәсіпорындардың жарғылық
Қаржылық инвестицяларды мүліктік түгелдеу нәтижелері "Құндылықтар мен қатаң
Егер мүліктік түгелдеу кезінде әртүрлі дебиторлармен және басқалармен
Мүліктік түгелдеу кезінде банкрот болып жарияланған немесе жойылған
Мүліктік түгелдеу комиссиясы инвестиция салынған кәсіпорындардағы өзгерістерді, меншік
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Назарбаев Н.Ә. Қазақстан
Қазақстан». Астана, 28 ақпан, 2007ж.
Елбасымыздың 2005 жылы 18 ақпанындағы халыққа жолдаған Жолдауы
"Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры" АҚ "үлкен қаржылық маркетке"
Үмбеталиев А.Д.,
кәсіпкерлік: Оқу құралы - Астана «Фолиант» баспасы, 2005
М.Б. Бисенғазиев, А.Ш.Хамитов. Кәсіпкерлік негіздері. Орал. 2001
Г.Ө.Жолдасбаева. Кәсіпорын экономикасы. Алматы. 2002
К.Ш.Дүйсенбаев, Э.Т.
қаржылық жағдайын талдау. Алматы, 2001.
Пелих А.С. Бизнес-план. - М.: Издательство «Ось-89»6 1998г.-96с.
Буров В.П., Морошкин
составления. Реальный пример. - М.:
билиотека «Технический прогресс и повышение квалификации кадров в
авиационной промышленности», 1995 - 88с.
Қазақстан Республикасының
толықтырулар енгізілген. Алматы. Қазақстан, 2000ж.
10.Қазақстанның экономикасын
бағдарламасы. Алматы, Қазақстан, 1991ж.
11.«Шағын кәсіпкерлікті
Республикасының Заңы, 1992 жыл. 4 шілде.
12.«Шағын кәсіпкерлікті дамытуды жеделту және оны мемлекеттік қолдау
шараларын нығайту» туралы
Қаулысы. 1997 жыл, 6 сәуір.
13.«Шағын кәсіпкерлікті
Республикасының заңы, 1997 жыл. 19 маусым.
14."Мемлекеттік сатып алу туралы" Қазақстан Республикасы Заңы
15. Қазақстан Республикасының
16. Қазақстан Республикасы
«Қазақстан Республикасында 2005-2007 жылдарға арналған шағын және
орта кәсіпкерлікті жедел дамыту бағдарламасын бекіту туралы» №450
қаулысымен бекітілген Бағдарлама
17. Қазақстан Республикасының «Жеке кэсіпкерлік туралы» заңы
"Қазақстан экономикалық, әлеуметтік жэне саяси жедел жаңару жолында"
жоспары, 2004-2015жж. Шымкент, 2003ж.
20. 2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында шағын және
орта кәсіпкерлік
жеделдетілген шаралар бағдарламасы
21. Оңтүстік Қазақстан облысында кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың
2008 жылдарға арналған өңірлік бағдарламасы
22. Қазақстанның статистикалық жылнамасы. Алматы, 2005.
23. ОҚО-ың қысқаша статистикалық жылнамасы. Шымкент, 2006.
работа) общее требования к организации, содержанию и проведению
ЮКГУ 4.7-007-2006. Шымкент
39