Мазмұны
Аннотация
Кіріспе
Өнімнің тағайындалу аймағы және сипаттамасы
Өндірістің технологиялық сұлбасы
Өнімді өндірудің технологиялық процесінің жазбасы
Өлшеу құралдарының метрологиялық мінездемелері және оларды нормалау
Таңдалынған технологиялық сұлбадағы параметрлерді бақылау және өлшеу құралдарын таңдау
Сапа көрсеткіштерінің номенклатурасы
Өнім сапасын квалиметриялық бағалау
Өнім сапасын бақылаудағы статистикалық әдістер
Өнім сапасын басқару
Стандарттардың, метрологиялық ережелердің нормаларының талаптарын сақтау үшін мемлекеттік қадағалау
Өнімді сынау, жабдықты сынау
Өнімді сертификаттау, сапа жүйесін сертификаттау
Нормативті құжаттаманы әзірлеу
Тіршілік қауіпсіздігі
Қоршаған ортаны қорғау
Экономикалық бөлім
Қорытынды
Түйін(қазақша, орысша және шет ел тілінде)
Әдебиеттер
Кіріспе
Мақта халық шаруашылығына үлкен ықпал етеді. Халық шаруашылығында мақта
Мақта тазалау зауыттары, дайындау орындары арқылы мақтаның өсу барысын
Мақта тазалау зауыттары арнайы технологиялық жабдықтармен, цех ішіндегі
Әрбір мақта тазалау зауыттардың жабдықты өңдеуді қамтамасыздандыру үшін
Мақта тазалау зауытының үлкен шикізат базасы болатын болса (
Мақта тазалау зауыттарын жобалауда өндірістік ауданшаларды тиімді және рационалды
Транспорттық жолын қысқарту, құрылыс жұмыстарын қысқарту жалпы зауыт тиімділігін
Жеке тапсырмаға сәйкес линтерлер классификациясы үшін басты өңделетін өнім
КӘСІПОРЫН ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТТАР
Ауыл Асық –
Аудан Мақтаарал
Облыс Оңтүстік Қазақстан
Республика Қазақстан
Мекен жайы 708650, Асық –
Абулқасимов көш 17
АҚ «Ақ - Алтын» кәсіпорыны Асық – Ата ауылының
Ақ – Алтын дайындау пунктілері жеке өндірістің алаңшаларда орналасқан.
Мақта зауытының негізгі іскерлігі болып мақта шикізатын өңдеу және
Мақта талшық
Шиттер
Линт
Шелуха
5. Пух
Осылардың ішіндегі ең негізгі өнім – талшық болып табылады,
Зауытты құру және дамыту шартты түрде үш кезеңге бөлінеді.
1 Өнімнің тағайындалу аймағы және сипаттамасы
Джинирлеуден кейін мақта шитінде талшықты материал қалады. Оның мөлшері
Линт пен делинт тоқыма, химиялық өнеркәсіптерге маңызды да бағалы
Линтерлеу мәшинелері мақта шитінен линтті техникалық жолмен ажырату болып,
Линтер герметизацияланған, қоректендіргіш – тазалағышпен жабдықталған. Бұл линтерде шиттерді
Шиттің линтерлеуден кейін талшықсыздандырылуы қаншама көп болса, оның сапасы
шиттің линтердің жұмыс камерасында болу уақытын көбейту;
шит білігінің жылдамдығын асыру;
аралардың бұрыштық жылдамдығын асыру.
Талшықсыздандырудың шамасын жоғарылатудың бұл жолдары нәтижеде шиттің зақымдалуына алып
Мақта иіру өндірісінің соңғы өнімі болып кресты орамада цилиндрлік
Иірім жіп – бір – бірімен үйкеліс күші және
Иірім жіп – карднды, гребенкалы және аппаратты болып бөлінеді.
Инелі түтілген иірім жіп – бөгде қоспалардан шляпалы кардо
Гребенкалы иірім жіп – жұқа талшықты мақтадан өңделеді. Иіру
Аппаратты иірім жіп – төмен сорттағы мақталарды қоса отырып
Арналуы бойынша иірім келесідей бөлінеді:
негізгі;
маталар жасау үшін мойыншалық;
трикотажды бұйымдар алу үшін трикотажды;
сөтілмелі материалдар үшін арналған;
тігіс жіптерін дайынду үшін арналған;
кілемдік бұйымдар жасауға арналған.
Негіздік иірім жіп - матада жолақ бойында ораналасады,
Трикотажды бұйымдарды трикотажды машиналарда өңдейді,
1.1 Еліміздің тоқыма өнеркәсібінің ағымдағы жағдайын бағалау
Тоқыма өнеркәсібі табиғи, жасанды және синтетикалық талшықтарды иірім жіптерге
Кесте 1 – Қазақстан Республикасы тоқыма өнеркәсібі сферасындағы экономикалық
Экономикалық іскерлік түрлері
Экономикалық іскерліктің жетістіктері
Өндіріс жағдайы
Бар өндірістер
1. Тоқыма талшық тарды иіру
1.1. Мақта қағазды талшықтарды иіру
Кардалы иірім жіп +
Гребенкалы иірім жіп +
2. Тоқыма өндірісі
2.1. Мақтақағазды маталарды өндіру
+
3. Тоқыма маталар ды безендіру
3.1. Талшықтарды және иірім жіптерді бояу бойынша қызметтер +
3.2. Маталарды бояу және ағарту бойынша қызметтер +
3.3 Маталарды орау бойынша қызметтер +
3.4 Сіңдіру қаптамаларын жағудан басқа тоқымаларды безендіру бойынша қызметтер
Кесте 2 - ҚР тоқыма өнеркәсібінің өнімдері негізгі түрлерінің
2005 жыл қаңтар - тамыз
Қаңтарда өндірілді 2006ж. Физикалық көлем индекс, % 2006
Негізгі баға бойынша өнім (қызметтер, тауарлар) көлемі, млрд. тенге,
Мақта - талшық, мың. тонн 63,2 90,3
Гребне түтілген және түтілмеген дара саудаға бумаланбаған мақтақағазды ирім
Маталар, млн. кв. м 11,2 63,0
Табиғи тоқыма талшықтардың өндірісі. Қазақстандағы табиғи талшықтар өндірісінің көлемі
Кесте 3 - 2005ж ҚР тоқыма талшықтарын өндіру, экспортқа
Өндірілуі Импорт Экспорт
мың. тонн мың. долл. мың. тонн мың. долл. мың.
Табиғи талшық, соның ішінде: 138,665 161954 0,432 505,7 130,5
Мақта - талшық 132,6 1591209 0,389 466,1 125,5 139318,0
Мақта талшығы. Табиғи тоқыма талшщықтары ішінде мақта талшығы Қазақстан
2006 жылы мақта – талшығының табиғи тоқыма талшықтары өндірісіндегі
Мақта талшығы өндірісімен 19 кәсіпорын айналысады, олардың ішінде ең
Мақта түтуші зауыттардың 2006 жылдың соңындағы жалпы өндіріс қуаты
Мақтаның орташа 1200 дол/тонна бағасы бойынша
Орта 470 долл/тонна бағасы бойынша
Табиғи талшықтардан жасалатын тоқыма иірім жіптер нарығы
Табиғи талшықтардан жасалатын тоқыма иірім жіптердің көлемі Қазақстанда 2005
Кесте 4 – 2003 жылғы ҚР тьоқыма иірім жіптерінің
Өндірілуі Импорт Экспорт
тонна мың. дол долл. тонн Мың,дол тонн Мың. долл.
Табиғи талшықтардан жасалған иірім жіп, соның ішінде: 4126 9873
- мақтақағазды 3759 7671 34,6 86,5 729,4 780,5
Барлығы 4165 9997,8 78,2 220,3 739,1 813,458
Иірім жіптердің 99 пайызы табиғи талшықтар (мақта) негізінде жасалады.
Қазақстан Республикасында өндірілетін табиғи талшықтардан жасалған иірім жіптердің 17,9%
Технологиялық процесс
Мақтаның түрі, өндірістік сорты, теру ( жинау ) түрі,
Бұл үшін:
а) қабылданған шитті мақта қалыпты кондициялы немесе технологиялық ылғалдылыққа
ә) жоғары сапалы талшықтар нормасына сай шитті мақта
б) джинирлеу кезінде ұзын талшықтар шиттерден толық алынып, ластауыш
в) джинирлеуден соң, шиттерде қалған қысқа талшық (
г) талшық, линт, делинт және талшықты қалдықтарды сақтау, тасымалдауға
д) егуге арналған шиттер тазаланып, сортталып, зарарсыздандырылып сақтауға қойылады,
Жоғарыда көрсетілген технологиялық операциялар мақта тазалау зауытының мынадай негізгі
Шитті мақтаны жиналып тұрған маядан (1) РБА бунт бұзғышы
Пневмотасымалдау жүйесінде ауа ағымынан ажыратқыш СС – 15 сепараторы
2.1 Технологиялық процес негізгі сатылары
Мақтаны өңдеу процесі бірнеше негізгі процестерден тұрады. Бұлар:
Мақтаны қабылдау және сақтау;
Мақтаны алдын – ала тазалау және кептіру;
Мақтадан талшық және шит алу;
Талшықты өңдеу;
Шитті өңдеу.
Мақтаны қабылдау және сақтау
Шитті мақтаны зауытқа автотранспортпен жеткізеді. Арнайы автотаразыға тартылған кезде
Мақта маяларын жауын – шашыннан сақтау үшін маяларды брезенттермен
Сақтау кезінде мақтаның температурасынан ылғалдылығына дейін үздіксіз бақылау жүргізіледі.
Мақтаны алдын – ала тазалау және кептіру
Ашық немесе жабық қоймалардағы мақта кептіру цехына пневмотранспорт арқылы
Құбыр арқылы тасымалданатын мақта арнайы тас ұстағыштан өтеді.
Тас ұстағыштарда мақтаның ішіндегі тастар және басқа ауыр бөтен
Тас ұстағыштың жұмыс істеу принципі – пневмотранспорт құбырымен тасымалданатын
Кепкен мақта сепаратор арқылы тазалауға беріледі. Шитті мақтаны тазалау
3. Технологиялық жабдықтарды таңдау
Жобаланып отырған мақта тазалау зауыты келесі цехтардан тұруы қажет:
кептіру – тазалау цехы;
тазалау цехы;
зауыттың бас ғимараты, оның ішінде:
а) джинирлеу бөлімі;
б) линтерлеу бөлімі;
в) нығыздау бөлімі;
г) талшық қалдықтарын өңдейтін цех.
3.1 Кептіру - талазау цехы
Бұл цех ылғал шитті мақтаны кептіруге және де майда
2СБ – 10 кептіру барабаны
Ылғалдылығы жоғары шитті мақтаны кептіруге арналған. Пайдаланғанда сенімді болып
Қырғышты сепаратор СС – 15А
Шитті мақтаның пневмотасымалдау құрылғысынан келесі жабдыққа тиеуге арналған. Сонымен
Шнекті тазалағыш 6А - 12М1
Үздіксіз технологиялық ағында шитті мақтадан майда ластауыштарды тазалауға арналған.
Пневматикалық тас ұстағыш 2 ЧТЛ – 12
Құрылғы шитті мақтадан ауыр қоспаларды ажыратуға арналған. Тас ұстағыш
Кептіру - тазалау цехының ішінде шитті мақтаны тасымалдау
3.2 Тазалау цехы
Мақта тазалау зауыттарында шитті мақтаны ластауыштардан толық тазартуға арналған
“Мехнат” ірі ластауыштардан тазалағыш үздіксіз технологиялық ағында майда және
3.3 Бас ғимарат
а) джинді – линтерлеу бөлімі
Мақта тазалау зауытының бұл бөлімінде негізгі технологиялық процесс джинирлеу
ПД маркалы қоректендіргіш
Бір барабанды ПД қоректендіргіші шитті мақта джиннің жұмысшы камерасына
Аралы джин
Орта талшықты шитті мақтаны талшық пен шитке ажыратуға арналған.
Көп секциялы талшық тазалағыш
Зауыттың үздіксіз технологиялық процесінде талшықтан ластауыштарды үлікті тазалауға арналған
5 ЛП аралы линтері
Линтер мақта шитінен бірінші, екінші және үшінші линтерлеу, яғни
УСМ маркалы шит тазалағыш
Бұл мәшиненің функциясы мақта шитті линтерлеуден алдын ауыр және
ДСХ – 150 М маркалы шит ажыратуға арналған автоматты
Мақта тазалау зауытының дайын өнімі ретінде шиттің жалпы массасын
Нығыздау бөлімі
Бас корпустың бұл бөлімінде дайын өнімдерді – талшық, линт,
Нығыздау цехында келесі жабдықтар құрылған:
Талшық конденсоры
Талшықты тасымалдаушы ауадан ажыратуға және қопсытылып тұрған талшықты алғаш
Линт конденсоры
Бұл мәшине линтті тасымалдаушы ауадан ажыратуға және қопсытылып тұрған
Д – 8237 нығыздау құрылғысы
Нығыздау құрылғысының комплектісіне мыналар кіреді: УТВ маркалы механикалық таптағыштар,
Механикалық таптағыш
Престеу жәшігіне конденсордан келіп түсетін линт немесе талшықты алдын
Д – 8237 гидравликалық нығыздағышы
Мақта зауытының дайын өнімі будалауға арналған нығыздағыштың өнімділігі 20
Олардың жұмысшы қысымы мынадай:
І – дәреже – МВН маркалы, бурандалы 25 кг*с/см2
ІІ – дәреже – ГА – 347 маркалы, плунжерлі
ІІІ – дәреже – Г – 364 маркалы, плунжерлі
Талшық қалдықтарын өндейтін цех
Мақта тазалау зауытының көмекші цехының бірі болып қалдықтарды өңдеу
КВ – 0,3 талшық конденсоры,
РОВ талшық шығындыларының регенераторы,
ОВМ талшық материалдарын тазалағыш,
Камералы – барабанды сүзгіш және т.б.
3.4 Егіндік шитті өңдейтін цех
Егіндік шитті егуге дайындауға мыналар жатады: тазалау, жалағаштау –
-УСМ шит тазалағышы;
- 4 СОМ мақта шитін тазалағыш және т.б.
6 Сапа көрсеткіштерінің номенклатурасы
Жалпы түрде өнімнің сапа деңгейін бағалау келесі кезеңдерден тұрады:
сапа көрсеткіштері номенклатурасын анықтау және оның қажеттілігін және жеткіліктілігін
сапа көрсеткіштерінің мәндерін анықтау әдістерін жасау немесе таңдау;
бағаланушы өнімнің сапа көрсеткіштерінің фактілерін анықтау үшін бастапқы мәліметтерді
сапа көрсеткіштерінің фактілі мәндерін анықтау және оларды базалық мәндермен
мүмкін болатын шешімдердің нұсқаларын салыстырмпалы талдау және ең үздігін
басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін нұсқауларды негіздеу.
Аталған кезеңдердің әрқайсысының мазмұныжәне олардың әрқайсысындағы жұмыстардың көлемі елеулі
Бағалау мақсаттары келесілермен негізделеді: сапаның қандай көрсеткіштерін қарастыру үшін
Сапа көрсеткіштерін таңдау өнім қасиететрінің сандық сипаттамаларын, яғни өнім
Өнім сапасының көрсеткіштері номенклатурасын таңдауды негіздеу келесілерді ескере отырып
өнімді пайдалану шартатры және оның тағайындалуы;
тұтынушылардың талаптарын талдау;
өнімнің сапасын басқару міндеттері; сипатталатын қасиететрдің құрылымы және құрамы;
сапа көрсеткішетеріне қойылатын негізгі талаптар.
Сипатталатын қасиеттердің құрылымы мен құрамын анықтаудың негізгі бағыттары өнімнің
Сипатталатын қасиеттер бойынша олар бірлік және кешенді болуы мүмкін
Өрнектелу тәсілі бойынша олар натуралды бірліктерде (киллограмм, метр, балл,
Сапа деңгейін бағалау бойынша – базалық, салыстырмалы көрсеткіштер болып
Анықталу сатысы бойынша – болжамданатын, жобалық, өндірістік, эксплуатациялық көрсеткіштер
Сипатталатын қасиеттер бойынша көрсеткіштердің келесі топтары пайдаланылады: тағайындалу; шикізаттарды,
Сапа көрсеткіштері келес негізгі талаптарға жауап беруі қажет:
өнімнің сапасының халық шаруашылығының қажеттіліктеріне және тұрғындардың талаптарына сәйкестігін
тұрақты болуы;
өндіріс тиімділігінің жоспарлы өсуіне әрекет етуге;
ғылым және техниканың заманға сай жетістіктерін және ғылыми техникалық
тағайындалуына байланысты өнімнің белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыруға жарамдылығын негіздейтін
Өнім сапасының көрсеткіштері номенклатурасын таңдау тәртібі келесі анықтамаларды қарастырады:
өнім топтарының түрлері;
өнім сапасының көрсеткіштері номенклатурасын қолдану мақсаттарын;
сапа көрсеткіштерінің топтары бастапқы номенклатурасын;
әрбір топ бойынша сапа көрсеткіштерінің бастапқы номенклатурасын;
сапа көрсеткіштері номенклатурасын таңдау әдістерін.
Өнімнің түрі сала аралық және салалық өнімдерді тағайындалуы, қолдану
Өнімнің сапа көрсеткіштерінің номенклатурасын пайдалану мақсаттары өнім сапасын басқару
Құрам және құрылым көрсеткіштері өнім құрамындағы химияық элементтердің немесе
Құрам және құрыым көрсеткіштеріне келесілер жатқызылады:
болаттағы компоненттердің (легирлеуші үстемелердің) массалық үлестері;
қышқылдардағы әртүрлі қоспалардың концентрациялары;
кокстегі күлдің, күкірттің массалық үлесі;
тамақ өнімдеріндегі тұздар және қанттардың массалық үлестері және т.б.
Шикізаттарды, материалдарды, отындар және энерогияларды үнемді пайдалану көрсеткіштері өнімнің
Мұндай көрсеткіштерге өнімді дайындау және эксплуатациялау кезіндегі, мысалы келесі
шикізаттардың негізгі түрлерінің, материалдардың, отындар және энергияның (сапаның негізгі
бұйымның меншікті массасы (сапаның негізгі көрсеткішінің бірлігіне);
материалды ресурстарды пайдалану коэффициенттері – пайдалы шығындардың өнімді өндірудің
пайдалы әсер коэффициенті және т.б.
Сенімділік көрсеткіштері. Сенімділік өнеркәсіптік өнімнің негізгі қасиеттерінің бір болып
Сенімділік саласындағы терминдер мен анықтамалар белгілі мақсатты тағайындалудағы зат,
Сенімділікті бағалау үшін оның жекелеген қасиеттерін ғана емес, олардың
Сенімділік – бұл объектінің белгілі бір уақыт кезеңі ішінде
Сақталушылық – объектінің өзінің бас тарпаушылық, ұзақмерзімділік және жөндеуге
Сақталушылық уақыттың белгісі кезеңі ішінде берілген жағдайдан кезінде бекітілген
Сақтаушылықтың басты көрсеткіші сақтаушылықтың орташа мерзімі. Сақталушылықтың мерзімі-бұл өнімді
Ұзақ мерзімділік көрсеткіштері – бұйымның жұмыс істеуге қабілеттілігін
Объектінің тағайындалуы және ерекшеліктеріне байланысты сақталушылық мерзімі өнімді эксплуатациялауға
Сенімділік көрсеткіштері санды түрдже объектінің сенімділігін құраушы бір немесе
Эстетикалық көрсеткіш. Эстетикалық форманың ақпараттық мәнерін, композицияның тұтастығын және
Сыртқы көрінісі белгілі бір көркемдік артықшылықтарға ие және адамға
Бұйымның композициялық қасиеттерінің өзара байланыстылығын сипаттайтын композицияның тұтастығы сапаның
Бұйымды пайдаланудың өндірістік жетілдірілуі сапаның келесі көрсеткіштерімен анықталады: қаптаманың
Өнімнің нақты үлгісінің сапасының эстетикалық көрсеткіштерін бағалау эксперттік комиссиямен
Технологиялық көрсеткіші. Технологиялық көрсеткіші өнімді өндіру және пайдалану кезіндегі
Технологиялылық көрсеткіштеріне келесілер жатқызылады: бұйымды дайындаудың меншікті еңбек сыйымдылығы;
Қауіпсіздік көрсеткіші қызмет етуші тұлға мен оның қызмет ету
Өнім сапасының жоғарыда келтірілген көрсеткіштерінң барлығы не техникалық бірлік-бағдармен
Біртектілік көрсеткіштері оны жалпылай немесе жанама өндірген кездегі өнімнің
Өнімнің тағайындалуына байланысты сапа деңгейінің критерийлері әртүрлі болуы мүмкін.
Тасымалданушылық көрсеткіші өнімнің тұтынусыз немесе оны пайдаланбастан тасымалдануға жарақтылығын
Тасымалданушылық көрсеткіші бұйымдарды арналуы бойынша пайдалану орнына әртүрлі тасымалдау
Тасымалданушылық көрсеткішін бағалау үшін бұйымның тасымалдануға дайын жағдайындағы массасын
Патентті-құқықтық көрсеткіштер. Патентті-құқықтық көрсеткіштер өнімге пайдаланылған техникалық шешімдердің жаңару
Патентті-құқықтық көрсеткіштер өнімді онда ғылым мен техниканың
Қауіпсіздік көрсеткіші қызмет етуші тұлға мен оның қызмет ету
Өнім сапасының жоғарыда келтірілген көрсеткіштерінң барлығы не техникалық бірлік-бағдармен
Патенттік – құқықтық көрсеткіштерге келесілер жатқызылады: патенттік тазалығы, территориялық
Патентті – құқықтық көрсеткіштерді анықтауда келесілерді ескереді:
- бұйымда өнертабыстармен мойындалған, басқаша айтқанда авторлық куәліктермен 10
- шамаланып отырған экспорт елінде берілген патенттерді жәен
- патенттер әрекетіне түсетін бұйымның құрылымдық бөліктерінің мәнділігін.
Патенттік тазалық көрсеткіші бұйымды өз елінеде сонымен қатар шет
Тек берілген ел ішінде таратылу үшін шығарылған өнімдерде, берілген
Экологиялық көрсеткіштер қоршаған ортаға өнімді эксплуатациялау және тұтыну кезінде
Эологиялық көрсеткіштерді тіркеу келесілерді қамтамасыз етуі тиіс:
табиғи ортаға өнеркәсіптік, тасымалдау және тұрмыстық ағызынды сулардың және
биологиялық ресурстарды сақтау және рационалды пайдалануды;
жабайы жануарларды көбеюін қамтамасыз ету және оларды қоретендіру шарттарын
өсімдікті және жануарлар әлемінің геоқорын, соның ішінде сирек және
Өнім сапасын бағалауда экологиялық көрсеткіштерді тіркеу қажеттігін негіздеу үшін
Экологиялық көрсеткіштерге келесілер жатқызылады: қоршаған ортаға лақтырылатын заттар ішіндегі
Өнімнің сапа деңгейін экологиялық көрсеткіштерді ескере отырып бағалауда қоршаған
қоршаған табиғи ортаның сұрақтарымен айналысатын стандарттармен, нұсқаулармен, СЭВ ережелерімен,
қабылданған техникалық регламенттермен және нормалармен;
табиғи ресурстарды пайдалануды жақсарту және қорғау саласындағы мемлекеттік стандарттар
Қауіпсіздік көрсеткіштері бұйымды пайдалану кезіндегі қызмет көрсетуші үшін қауіпсіздігіне
Өнімді эксплуатациялау кезіндегі персонал үшін қауіпсіздігі өндірістік ортаға, өндірістік
Өнімнің сапасы сонымен қатар экономикалық көрсеткіштермен сипатталады; олар өнімді
Экономикалық көрсеткіштер көмегімен технологиялылылық және жөндеуге жарамдылық көрсеткіштері және
Дайындалатын өнімнің сапасын бақылау жүзеге асырылады, оның көрсеткіштерінің фактілі
Қауіпсіздік көрсеткіші қызмет етуші тұлға мен оның қызмет ету
Өнім сапасының жоғарыда келтірілген көрсеткіштерінң барлығы не техникалық бірлік-бағдармен
Біртектілік көрсеткіштері оны жалпылай немесе жанама өндірген кездегі өнімнің
Өнімнің тағайындалуына байланысты сапа деңгейінің критерийлері әртүрлі болуы мүмкін.
Еңбек құралдарын бағалау үшін салмақ, металсыйымдылығы, жылдамдығы, жүккөтергіштігі, меншікті
Еңбек заттарының сапасы негізінен технологиялылығын сипаттайтын, басқаша айтқанда өңдеудің
Тұтыну заттарын анықтау үшін негізінен субъективті бағалау пайдаланылады. Сонымен
Шаруашылықтық тұрмыстық заттар, көліктік және мәдени инвентария құралдары үшін
Техникалық эффекті көрсеткіштері бұйымның тағайындалуы бойынша берілген шарттарда өзінің
Экономикалық көрсеткіштер - өнімнің сапа деңгейін бағалаудың көрсеткіштерінің ерекше
Өнім сапасын жақсартудан келетін халықшаруашылықтық эффект барлық қызмет ету
8 Өнім сапасын бағалаудың статистикалық әдістері
Өнім сапасын бағалаудың бірнеше көптеген түрлері бар:
- бұзатын және бұзбайтын бақылау әдістері;
- жалпылама және тандаулы;
- статистикалық;
- қабылдап-тапсыратын;
- активті және пассивті;
- органолептикалық.
Өнім сапасын бағалаудың негізгі тапсырмасы — сыналатын өнім жағдайы
Сапаны статикалық бақылаудың ең белгілі әдістерінің бірі (Statistical Quality
Жалпылама сапаның негізгі құралдары сапаны жетілдіру үшін жүйелі қадам
Парето диаграммасы (Pareto diagram) ;
Исикаваның себеп – салдарлық диаграммасы (Cause and effect diagram)
Шашырату диаграммасы (Scatter diagram) ;
гистограмма (Histogram) ;
басқарушылықтың бақылау карталары (Control chart) ;
бақылау парақтары (Control leaf) ;
стратификациялау әдістері (мәліметтердің қабаттарға ажырауы) .
Шухарттың бақылау картасы сапаны статикалық бақылаудың негізгі құралдарының бірі
Мақсаты: жұмыс істеп тұрған процестің басқарылушылығын бағалауды жүзеге асыру.
Процесті іске қосу периодында процесс мүмкіндіктерін бағалау, басқаша айтқанда
Мәні: бақылау карталары (бк) – процес барысын күзетуге
Әрекет ету жоспарлары:
- көрсеткіштерді таңдау, таңдамалар жоспары, карталар типтері;
- мәліметтер жинау;
- таңдамалық статистикаларды есептеу, орталық тізбектер және бақылау шектерін
- бақылау картасын тұрғызу;
- процестің басқарылушылығын бағалау,
- жүйені жетілдіру;
- бақылау картасын қайта есептеу (қажет болған жағдайда).
Қағида бойынша, процестерді талдау кезінде бақылау картасының әдісі гистрограммалармен
Нәтижелер: процестің тиімділігі туралы шешімдер қабылдау үшін объективті ақпараттарды
Артықшылықтары: ақау өнім шығарылу басталғанға дейін потенциальды проблемалардың бар
Сапа көрсеткіштерін жоғарылатуға және оны қамтамасыз ету үшін жұмсалатын
Кемшліктері: бақылау карталарын дұрыс және ұқыпты құрастыру күрделі мәселе
Шухарттың бақылау карталарын сапалық (жарамды немесе жарамсыз) және сапалық
Сандық белгілері бойынша бақылау карталарының ішіндегі ең кең таралғаны
- орташа мәндер және құлаштар (х – R);
- медиандар және құлаштар (х – R);
- дербес мәндер және сырғанаушы құлаштар (х – mR).
Сапалық белгілері бойынша (дискретті шамалар үшін) – келесі бақылау
- таңдамадағы ақаулар/сәйкес еместіктер сандық үлесі (p);
- таңдамадағы ақау/сәйкесеместіктер саны (pn);
- таңдамадағы сәйкес еместіктер саны (c);
- өлшем бірліктеріне келетін сәйкес еместіктер сандық үлесі (u).
Бақылау карталарын тұрғызу ережелері. Бақылау карталарын құрастыру кезінде ординаталар
Бақылау карталары үш сызықтан тұрады. Орталық линия (ОЛ) сапаның
Басқа екі сызық, бірі орталық сызықтың үстіндегісі – жоғарғы
Ескерту. Кез – келген, айталық мейлі бастапқы тиімсіз бақылау
Практикада бақылау карталарын сәтті енгізу үшін оларды құрастыру техникасын
Бақылау парағы сапаны статикалық бақылаудың құралдарының бірі болып табылады.
Мақсаты: мәліметтерді жинау және жиналған ақпараттарды одан ары пайдалануды
Бақылау парағы - бұл:
- мәліметтерді тіркеу құралы, қағида бойынша алдын ала енгізілген
- өтіп жатқан процестерді бақылау міндетін жеңілдетуге мүмкіндік беретін
Оқымыстылар және инженерлер Жапониялық Кеңесі 1979 жылы бақылау парағын
Әрекет ету жоспары: мәліметтреді жинау мәселелісн бастаудан алдын, олармен
Сапаны бақылау процесінде әдетте мәліметтерді жинау келесілерден тұрады:
- процестің реттелуін бақылау;
- орнатылған талаптардан ауытқуды талдау;
- процестің шығымын бақылау.
Мәліметтерді жинаудың мақсаты анықталған соң, ол жиналду қажет мәліметтер
- мәліметтер көздерін тіркеу (уақыты, жабдықтар және т.б.);
- мәліметтерді пайдалану жеңіл болатындай етіп тіркеу қажет.
Нәтижелер: жиналған мәліметтер процестер сапасын жақсарту бойынша шаралар таңдау
Артықшылығы: көрнекілігі, меңгерудің қарапайымдылығы және қолданудағы жеңілдігі.
Кемшіліктері: - формалардаңы әртүрлілігінің алуандылығы және бақылау парақтарының өлшемдерінің
Бақылау парақтарын құрастыру ережелері:
1. Қандай мәліметтер жиналуы қажет, ақпараттарды жинау реттілігі анықталады;
2. Ақпараттарды жинау жүргізілетін уақыт периодын анықтап білу қажет;
3. Жиналатын ақпараттың типін айқындайтын дайындамаларды құрастыру;
4. Мәліметтер көздерін көрсету қажет;
5. Бақыланатын сипаттамалар тізімін құрастыру қажет;
6. Бланканы жасап шығу – мәліметтерді тіркеудің, қағидалар бойынша
Кез келген бақылау парағында міндетті түрде мекен жайлық бөлім
Теледидарларда бас тартқан бөлшектерді тіркеу үшін толтырылған бақылау парағының
Әрбір ауыстырырылған бөлшекті сызықшамен белгілеңіз
Уақыты: 4-12 сәуір 2007ж.
Жөндеуші: Мамбетаев А.О.
Жиілігі
Модель 1.
Интегральды схемалар |||| 4
Конденсаторлар |||| |||| ||||
Кедергі || 2
Трансформаторлар |||| 4 Ауыстырып
0
Трубкалар | 1
Барлығы 38
Модель 2.
Интегральды схемалар ||| 3
Конденсаторлар |||| |||| ||||
Кедергі 1
Трансформаторлар || 2
Ауыстырып қосқыштар |||| ||||
Трубкалар | 1
Барлығы 44
Барлығы 82
Ескерту:
1. Бақылау парақтарын жасау кезінде осы парақтарды толтырушыларды тікелей
2. Бланканың құрастыру кезінде мүмкіндігінше графикалық ақпараттарды (суреттерді) көбірек
3. Бақылау парақтарын мәліметтерді тіркеу орнында сақтау қажет.
Гистограмма сапаны статикалық бақылау құралдарының бірі болып табылады. Процестің
Мақсаты: орындалып жатқан процесті бақылау және бірінші кезекті шешуді
Мәні: зерттелуші проблема бойынша мәліметтерді интерпретациялауға көмектесетін ең кең
Графикалық өрнектелуі арқасында, қарапайым кестеде анықтауы қиын мәлеметтерді, заңдылықтарды
Әрекет ету жоспары:
1.Жұмыс істеп тұрған процестің өлшенуші (бақыланушы) параметрлері үшін мәліметтер
2. Гистограмману құрастыру;
3. Гистограмманы талдау:
- мәліметтерді тарату типін анықтау (қалыпты, симметриялы емес, бимодальды
- процестің вариабельдлігін анықтау;
- қажет болған жағдайда математикалық аппарат көмегімен қалыпты таралуына
4. «Не үшін таралу дәл осылай және бұл нені
Нәтижелері: жинлған мәліметтер әртүрлі статикалық әдістерді пайдалана отырып талдаулар
Артықшылықтары: көрнекілігі, қолдану және игерудегі қарапайымдылығы. Пікірлер емес, фактілер
Кемшліктері: гистограмманың иентерпретациясы, яғни сынамалар аз болғандықтан дұрыс қорытындылар
Гистограммаларды тұрғызу тәртібі:
1. Мәліметтер жинап, максималды және минимальды мәндерін айқындап және
2. Алынған диапазонды интервалдарға бөліп және олардың санын (әдетте
3. Барлық мәліметтерді интервалдар бойынша өсу тәртібімен бөліп шығамыз:
4. Әрбір интервалдың жиілігін санау қажет.
5. Әрбір интервалдарда мәліметтердің құлауының салыстырмалы жиіліктерін есептеу қажет.
6. Алынған мәліметтер бойынша гистограмманы құрастыру қажет – бағаналық
- горизонтальды өс жүргізіліп, масштабы таңдалып және сәйкес интервалдар
- вертикальды өс түсіріліп, және оған да жиіліктердің сәйкес
Ескертулер:
1. Вариация құрылымын мәндер гистоограммалар түрінде өрнектелген кезде қою
2. Гистограммалар нәтижелері бойынша қорытындылар жасаудан алдын мәндер процестің
3. Аз сынамалар негізінде негізінде алынған мәліметтерге сүйеніп қорытынды
4. Вариацияның әрбір құрылымы үшін (таралу түрлері үшін) өз
5. Гистограмманың интерпретациясы – бұл тек теория және қосымша
Паретто диаграммасы туындайтын мүмкін болдатын мәселелерді шешу үшін күштерді
Паретто диаграммасын тұрғызу үшін белгілі бір уақытта зерттелетін материал
Парето диаграммасы сонымен қатар белгілі біл проблема бойынша жүргізілген
Парето диаграммасы көмегімен талдаулар негізінде өнім сапасын жақсарту бойынша
Кесте 2
Рекламация себептері
Бекітілген үлгі эталонға сәйкес еместік 40,0 40,0 53,0
Маркілеу және бумалау ережесінің бұзылуы 20,0 60,0 26,6 80,0
Маталардың сыртқы түрлерінің ақаулары 10,0 70,0 13,3 93,3
Төмен физика – механикалық көрсеткіштер 4,0 74,0 5,4 98,7
Басқалар 1,0 75,0 1,3 100
Парето диаграммасының қарапайымдылығы және көрнекілігі олардың инженерлі-техникалық жұмысшылармен жәнге
Исикава диаграммасы қазіргі уақытта әртүрлі елдерде өнім сапасын қамтамасыз
Исикава диаграммасын тұрғызудың мәні қандай да бір проблеманы шешудің
Исикава диаграммалары келесі сұрақтарды шешу бойынша өнім сапасын басқару
- ақаулар жағдайларын және рекламация сандарын азайтады;
- еңбек өнімділігін көтереді;
- жабдықтардың жұмыс істеу тиімділігін арттырады;
- жұмысшылар еңбектерінің сапаларын арттырады;
- өндірісті ұйымдастыру және мәдениетін жетелдіреді;
- технологиялық процестерді унификациялау және типтерге қарай реттейді;
- өнімдерді массалық өндіріске қою мәселелерін орындайды;
- стандарттарды жасау және енгізуге көмегін тигізеді.
Барлық факторлар бір бірімен байланысқан векторлар түрінде өрнектеледі. Векторлардың
Өнім сапасын бағалаудың статистикалық әдісі математикалық статистикалық бағалаудың графикалық
ауытқулары белгіленген бақыланатын сапа параметрінің өзгерісі көрсетілген. Крсымшада көрсеткіштің
Есептеулер ЭВМ-де XL түрінде орындалған.
Шухарттың бақылау карталары.
Өндіріске өнімнің түріне қарамай дәстүрлік тұрғыдан қарау — бұл
Бақылау карталары бұл статистикалық мәліметтерді қолданатын графикалық қүрал, өндірістік
Бақылау карталарының теориясы екі өзгерушілікті ажыратады.
Бірінші түрі - үнемі болып тұратын анықтау қиынға соғатын
Екінші түрі — бұл процестегі нақты өзгерістер. Олар кейбір
Бақылау карталарының мақсаты қайталанатын деректердегі табиғи емес өзгертулерді анықтау
Статистикалық басқару процесінің мақсаты — процестерді қолайлы және тұрақты
Шухарт картасы рН өлшем нәтижелеріне көрсетілген
Х және R -карталар. 1. кестеде
1. кестеде келтірілген рН корвалолдың орнатылған мәндері: 8,3-10,0.
Мақсат –процестердің көрсеткішін анықтау және оларды қойылған талапқа
Қарастырылған мән
қарастырылған мән.
Бұл жерде К-торшалардың саны, һ-18 Бірінші қадам R
R карта
Орталық желі R=0,77
UCL D4 *R =2.282*0,77=1,75
LCL=D3*R=0*0,77=0(егер т.к.n.