Коммерциялық банктердің актив және пассив операциялары
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ……………………………………………………………………………3
1 Тарау. Коммерциялық банктердің пайда болуы және
1.1 Коммерциялық банктердің пайда болуы……………………………………5
1.2 Коммерциялық банктердің нарықтық экономика
2 Тарау. Коммерциялық банктердің операциялары, қаржылық қызметтері, ұйымдастыру
2.1Коммерциялық банктердің актив және пассив операциялары………………………………...…………………………………..11
2.2 Қаржылық қызметтері ………………………………………………………16
2.3 Ұйым формалары…………………………………………………………….20
3 Тарау. Коммерциялық банктердің Қазақстан Республикасында дамуы……………………….………………………………………………….26
ҚОРЫТЫНДЫ…………………………………………….……………………..30
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ……………….……………………..31
Кіріспе
Орталықтанған экономикадан еркін нарықтық басқарылатын экономикаға көшу әрбір
Кез келген елдің экономикасы объективті экономикалық заңдарға негізделеді,
Осы курстық жұмыстың мақсаты – қазіргі уақыттағы коммерциялық
Осы мақсатты орындау барысында, келесі міндеттерді шешу алға
коммерциялық банктердің операцияларын мәнін ашып, олардың жүзеге асырылу
несие-есептеу операцияларының маңыздылығын айқындау;
коммерциялық банктердің ақша айналымын қамтамасыз ететін басты субъект
Қазақстан Республикасының коммерциялық банктердің даму проблемаларын көрсету;
шетел тәжірибесінің тиімділігін дәлелдеу.
Курстық жұмыс кіріспеден, 3 тараудан және қорытындыдан тұрады.
Бірінші тарауда коммерциялық банктердің пайда болу тарихы мен
Экономика ғылымында бұл проблемалар көптеген ғалымдарымен зерттеліп, қарастырылды.
Осы курстық жұмысты жазу барысында ресейлік, ағылшын,
1 Коммерциялық банктердің пайда болуы және экономикалық мәні.
Коммерциялық банктердің пайда болуы.
«Банк» сөзі «bangue» көне француз тілінен аударғанда «үстел»
Феодалдық құрылымның бөлінуі, қала, сауда және шаруашылықтың дамуы
Отрағасырлық менялды котрорлар – банктердің негін салса, менялдар
Уақыт өте келе менялдар бұл салымдарды, салымдық өз
Алғашқы банктердің бірі болып 1407 ж. негізделген Генуи
«Коммерциялдық банк» термині банктердің сауданы, тауар айырбас операциясы
Жалпы, банктердің пайда болуына көзқарас білдірген ғалым-экономистердің ойлары
Сонымен қатар, банктер «несие ісінің екінші жағы -
Осылайша, банк сөзіндегі «коммерциялық» термин өзінің алғашқы мағынасын
Қазіргі коммерциялдық банк – бұл ақша құралдарын тарту
1.2 Коммерциялдық банктердің нарықтық экономика
жағдайындағы мәні.
Транзитивті, яғни өтпелі экономиканың модернизациясы банктердің ролін күшейтуді
Банк – бұл мемлекетте ақша ағымдарын басқару үшін
Кез келген экономика объективті экономикалық заңдардан құралады, олардың
Банктер кәсіпкерліктің барлық салаларын, өндірістік және өндірістік емес
Қазіргі уақытта коммерциялдық банктер клиенттеріне банктік өнімдер мен
Банктердің негізгі қызметі – ақша құралдарын кредиторлардан қарызгерлерге
Банктермен қоса нарықта ақша құралдарының орын айырбастауын басқа
Біріншіден, банктер үшін қарыз міндеттемелерімен екіжақты айырбас тән:
Екіншіден, банктердің заңды және жеке тұлғалар алдында қарыздың
Алайда, қазіргі экономикада банктердің ұсынатын көп түрлі қызметтері
төлем құралдары құру;
төлем құралдарын айналымға шығару;
айналымнан төлем құралдарын шығаруды жүзеге асыру.
Банктер жаңа ақшаларды несие түрінде шығарады. Олардың айналымға
Осылайша, банктер экономиканың салалары мен сфераларының дамуына оларды
Сонымен қатар, қоғамның экономиканың өмірінде банктің ролінің артуы
Қолма-қол емес есеп айырысулар бойынша төлем агенті болып
Қолма-қол ақшаларды заңды және жеке тұлғалардың олармен таңдалған
Қолма-қол емес ақшалар заңды тұлғаның шоттарында банктерде ғана
Қолма-қол емес есеп айрысулар кеңінен жеке тұлғалардың да
Коммерциялдық банктердің нарықтық экономика жағдайындағы мәнін жете түсіну
Іс-әрекет үрдісінде шаруашылық субъектілер қолданатын негіздердің жиынтығы принциптер
Коммерциялық банктердің бірінші және негізгі принциптердің бірі-нақты бар
Ең бастысы бұл мерзімдерге қатысты. Егер банк құралдарды
Екінші негізгі принцип болып экономикалық өзіндік табылады. Ол
банктің өз құралдары мен тартылған ресурстарды еркін басқаруы;
клиенттер мен салымшыларды еркін таңдау;
банк табыстарын еркін басқару.
Салықтарды төлегеннен кейін қоланда қалатын банк пайдасы акционерлердің
Өз операцияларының тәуекелдіктерін коммерциялдық банк өз атына алады.
Үшінші принцип: коммерциялдық банктердің өз клиенттерінің қарым-қатынастары кәдімгі
Төртінші принцип: мемлекет коммерциялдық банктің әрекетіне тікелей бұйрықтармен
Сөйтіп, қолма-қол емес ақша айналысының терең және жан-жақты
2Тарау.Коммерциялық банкктердің операциялары,қаржылық қызметтері, ұйымдастыру формалары.
2.1.Коммерциялық банктердің пассив және актив операциялары.
Банктердің экономикадағы маңызын олардың атқаратын операциялары анықтайды. Коммерциялық
Коммерциялық банктеғрдің пассив операциялары актив операцияларына қарағанда бірінші
Пассив операцияларына салымдарды қабылдау процедурасы құрамына кіретін жеке
Ең маңызды операция ретінде банктің өз капиталын құруы
Банктің өз капиталы жарғылық капиталдан, резерв капиталы мен
Акционерлік немесе жарғылық қор бағалы қағаздар нарығында акцияларды
Банктің резерв капиталы ағымдағы пайдадан бөлінген сомадан құралады.
Бөлінбеген пайда шоты деген – ол арадағы транзит
Коммерциялық банктердің өзгешелігі – олардың өзгенің қаражатымен қызмет
Коммерциялық банк кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің, халықтың және басқа
Басқарылатын ресурстар банкке тартылған мерзімдік депозиттерді және банкаралық
Ағымдағы пассивтер есептесу, ағымдағы және корреспонденттік шоттағы қалдықтардан
Салым (депозит) – ол белгілі бір шартпен иесінің
Ақша қаражаттарын салымға тартудепозиттік операциялар деп аталады. Банктер
Салымдар әр түрлі белгілерге байланысты жіктеледі. Салушысына қарай
Мерзімді салымдар – ол салыну мерзімі және пайыздық
Мерзімдік салымның бір түрі – депозиттік сертификаттар. Бірінші
Сонымен, депозиттер – коммерциялдық банктер ресурстың маңызды көзі.
Қазіргі кезде коммерциалдық банктер бойынша ақша қаражатын тарту
Коммерциялық банкретдің пассив операцияларына олардың орталықтанған несие ресурстарын
Коммерциялдық банктердің қаражат тартуының келесі бір әдісі –
Соңғы жылдары коммерциялдық банктердің пассив операцияларының бірі еуровалюталық
Салымдардан басқа банктер ақша курстарын облигация, қаржы вексельдері
Банктің жинақтаған ресурстарын табыс табу және өтімділігін қамтамасыз
Коммерциялық банктер клиенттерін қатынастарын келісімді негізде құрады, сондай-ақ
Банкке сомалардың барлық келіп түсулерін кіргізу (оприходование) және
Несие – есептеу операциялары – от банктің несие
Коммерциялық банктің клиенттеріне беретін ссудасын (қарызы) біраз белгілерге
борышқордың типіне байланысты – кәсіпорынға, үкіметке және жергілікті
пайдаланатын мерзіміне байланысты – қысқа мерзімді (1 жылға
қазмет ету ортасына байланысты - өндіріс аясына берілетін
борышқордың қай салаға тиістілігіне қарай – өнеркәсіпке, саудаға,
қамтамасыз етілуі бойынша – кепілді, қорғаулы, қауіпсіз және
өтеу тәсіліне қарай – бір уақытта және бөлік-бөлікпен
Несиені банктер несиелеудің мына негізгі принциптері (қағмдалары) сақталғанда
Көптеген мемлекеттерде қарыз белгілі бір несиелік шектеумен (лимит)
Ал кейбір мемлекеттердің (Ұлыбритания, Канада) банктері несиені шектеуді
Берілетін несиенің көлемі көптеген мемлекеттерде несие линиясының мөлшерін
Банктік несиелеуді ұйымдастырудың бір түрі – несиелік шотты
Ағылшын және Швецария банктерінің тәжірибесінде банк топтарының (синдикат)
Коммерциялдық банктердің келесі маңызды операциясы бағалы қағаздармен жүргізіледі:
Банктің бағалы қағаздары инвестициялаудың басты мақсаты – дивидент
Сонымен, коммерциялдық банктің активінің бқрыннан қалыптасып және қазіргі
2.2 Коммерциялдық банктердің қаржылық қызметтері
Банктік операцияларының арасында ерекше орынға қаржылық қызметтер ие
Лизинг сөзі кең мағынада (ағылшанның, «to lefse» -
Лизинг мамандығы (лизингтік) компанияның делдалдығы кезінде негізгі қорларғы
Лизингтік келісім механизмі қарапайым болады. Әдетте әлуетті лизинг
Құралды сатушы
Лизинг беруші
Лизингтік операциялардың бірнеше түрлерін ажыратады: қаржылық және оперативті.
Қаржылық лизинг кезінде лизинг беруші берілген мүлікті меншікке
Қаржылық лизингтің түрі ретінде қайтарымды лизингті айтуға болады,
Оперативті лизинг – лизинг беруші мүлікті өз шотына,
Лизинтік келісімдер лизингтік келісім-шартпен расталады, онда келісімнің барлық
Факторингтік операциялар делдалдық операциялардың түрі болып табылады және
Факторинг (ағылшынның factor – маклер, делдал) тауарлар жабдықтаушыларында
қарыз міндеттемелерінің алдын-ала төленуі формасындағы несиелеудің болуы;
жабдықтаушының бухгалтерлік есепті, ең әуелі шығару (реализация) есебін
оның қарызын инкассациялау (сатып алғаннан қарызға ие болу);
несиелік тәуекелден жабдықтаушының сақтандырылуы.
Факторингтік операциясында үш жақ қатысушы болады – факторингтік
Сурет 1. Факторингті ұйымдастырудың схемасы
Фактор жабдықтаушы-клиентте берілген тауар үщін сатып алушыдан ақша
Соңғы жылдары конфиденциалды факторинг кең қолданылуда. Ол өзіне
Ол факторингтің жабдықтаушы – клиентіне жүктелген тауарларға несие
Факторингтік операциялар регресс құқығымен жасалуы мүмкін, яғни банк
Клиенттерді тарту үшін коммерциялық банктер мен басқа да
Сенімді операциялар әр түрлі болады. Ең жиі кездесетіні
Траст активті болады, егер басқаруға берілген меншік сатылса,
Сонымен қатар, қаржылық қызметтердің қатарында консалтингтік операциялар да
Консалтинг – экономикалық шеңбердегі кең сұрақтар бойынша сатушылар
1.Зерттеу мен болжамдау:
а) тауарлар, қызметтер нарығын
б) лицензияларды
в) экспорттық импорттық операциялардың сауда-саясаттық шарттарының бағасы бойынша
2.Халықаралық ұйым объектісіне техника-экономикалық негіздерді қалыптастыру.
3.Біріккен кәсіпорындарды жасау.
4.Экспорттық стратегияны жоспарлау.
5.Маркетингтік зерттеулер кешенін жүргізу.
6.Сыртқы және ішікі ортаны есептегендегі фирманың қаржы-шаруашылықтың ісін
2.3 Коммерциялық банктердің ұйымдастыру формалары.
Банк жүйесін ұйымдастыру белгілеріне қарай филиалсыз банктерге,бөлімшелері бар
Ұлттық банктің рұқсатымен банктер Қазақстан Республикасы аумағында
Банк филиалы-бұл бос банктің берген құқықтары шегінде банктік
Банк өкілдігі–депозит тартудан басқа белгілі бір банктік операцияларды
Еншілес банк жарғылық қордың 50 %-нан астамы
Қазақсттаннан бұрынғы КСРО-ның монополиялық банктік жүйесін қабылдады.Бұрынғы мамандандырылған
Қазақстандағы соңғы уақыттарда құрылған барлық коммерциялық банктер филиалсыз,
Сонымен, кеңес(басқарма) коммерциялық банктегі акционерлер жиналысының нұсқауына сәйкес
Бөлімдер мен клиентке қызмет көрсету жұмыстары мен банк
Мына сызба бойынша; Акционерлік коммерциялық банкі басқарудың ұйымдастырушылық
Несиелік коммитет Акционерлер жиналысы Ревизиялық комиссия
Басқылаушы кеңесі
Басқарма
Басқарма төрағасы
Департаменттер
Басқару
Бөлімдер
Акционерлер жиналысында директорлар кеңесі сайланады(Ірі банктерде президент),ол банктің
Директор кеңесі іс тәжірибелі опрецияларды жүзеге асыру және
1)Жоғарғы менеджерлер.
2)Администраторлар.
3)Қадағалау және ривизиялық.
Жоғрғы менеджерлер-бөлімдер мен службаларды қызметтерін шоғырландырады, олардың бағдарламаларымен
Администраторлар –бөлімше жетекшіоері. Олардың басты мақсаты өздерінің бөлімшелерінің
Үшініші деңгейдегі қызметкерлерге қадағалаушылар жатады. Бұл қатардағы жұмысшыларға
3 Тарау. Коммерциялық банктердің Қазақстан Республикасында дамуы.
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы республика
Қазіргі уақытта Қазақстанда несие – банктік істің масштабы
ХХІ ғасырды аттағаннан кейін Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің
Банк жүйесінің өсіп отырған өтімділігі шарттарында, Қазақстан аймақтарының
Алайда, фирмаларды қамтамасыз етумен дамыту банктер үшін қымбат
Сондықтан, филиалдардың тиімді жұмысын дамытып қамтамасыз ету үшін
Қазақстанда коммерциялық банктер жұмысы тек ақша қаражаттарның
персонал мен профессионалды қызметтің икемділік деңгейінің жалпы төмен
көптеген банктерде клиенттер мен оларға қызмет көрсету үшін
банктерде еңбек ресурстарының менеджменті бойынша жұмыстың төмен деңгейде
банктерде банк операцияларын жүргізудің үрдісінде унификация мен стандартизация
банктерде клиенттерге көмек көрсету, клиенттерінің инициативаларын (белсенділігін)
көптеген банктерде банктік өнімдер мен жеке бөлімшелер сферасында
банк жүесіне қатысты ақпараттық материалдардаң бөлінуі мен қалыптасуы
банк филиалдарының ағымдағы практикалық іс-әрекеті клиенттерге жоғары сапалы
көптеген банктерде банк операцияларын жүргізуге кеткен жұмыс уақытының
Бұл факторлардың барлығы коммерциялық банктердің операцияларының жүргізудегі әр
Коммерциалық банктердің негізгі мақсаты – максималды пайда табу
Қоғам өмірінде банктер мәнінің аса зор дамуына байланысты,
Коммерциялық банктердің іс-әрекетін ұлттық саясаттың реттеуі қосымша нұсқауларды
АҚШ банктерінің жағымды, оңды тәжірибесі одан коммерциялық банк
Федералды заңға сәйкес Федералды резервтік жүйенің мүшесі бола
Сондықтан, барлық коммерциялық банк операцияларының кемшіліктерін жауып жұмысын
Қорытынды
1. Феодалдық құрылымның бөлінуі, қала, сауда және шаруашылықытың
Өнеркәсіптің дамуы мен сауда, ақша қатынастырның дамуы коммерциалық
2. Коммерциалық банктердің операциялары алуан түрлі. Оларды пассив,
Қаржылық қызметтерге: лизингтік, факторингтік, трасталық операциялар жатады. Мұндағы
3. Қазақстан Республикасында коммерциялық банктердің дамуы тәуелсіздік
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1.Банки и банковское дело/под ред. И.Т.Балабанова. –Санкт-Петербург: Питер,
2.Виноградова Т.Н. Банковские операции: Учебное пособие – Ростов
3. Общая теория денег и кредита/под ред. Жукова
4. Каленова Р.А. Усилить регулирование деятельности коммерческих банков
5. Калиева Г.Т. Коммерческие банки в Казахстане и
6. Көшенова Б.А. Ақша. Несие. Банктер. Валюта қатынастары.
7. Банковское дело/под ред. Лаврушина О.И. – Москва
8. Лисак Б.И., Ким А.Б. О некоторых аспектах
9. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары: Оқу құралы,
10. Маркова О.М. Коммерческие банки и их операции:
11. Коммерческие банки: пер. с англ.
12. Банковское дело. / под ред. Сеиткасимова –
13. Эрмашвили. Банковкое право: Учебник. / 2-ое издание,
3
Фактор
Жабдықтаушы - клиент
Сатып алушы - клиент