Мазмұны
КІРІСПЕ......................................................................................................................3
І КӘСІПОРЫННЫҢ БАНКРОТТЫҒЫ МЕН ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТСІЗДІГІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
1.1 Кәсіпорын банкроттығының экономикалық табиғаты мен мәні......................5
1.2 Кәсіпорын банкроттығы мен төлемқабілетсіздігінің пайда болу себептері.......................................................................................................................9
ΙΙ «Көктас» АҚ-ның қаржылық сауықтырылуы мен банкроттық мүмкіндігіне
2.1 Кәсіпорынның қаржылық қабілетсіздігін бағалау шараларын талдау...........17
2.2 Қабілетсіздік қатынастары мен қаржылық сауықтыру процестерін
2.3 «Көктас» АҚ –ның банкроттыққа ұшырау қаупі және
ІІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КӘСІПОРЫННЫҢ БАНКРОТТЫЛЫҒЫННЫҢ ҚАЗІРГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
ҚОРЫТЫНДЫ........................................................................................................47
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР........................................................................49
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы кәсіпорындарында соңғы жылдары еліміздің экономикалық нарықтық
Қазіргі уақытта кез келген кәсіпорынның шаруашылық субъектісі ретінде
Жалпы әрбір кәсіпорын үшін кәсіпорынның бәсекеқабілеттілігін арттыру мақсатында
Жоғары денгейдегі бәсеке жағдайында әрбір кәсіпорын мақсаты төлемқабілетті
Банкроттық-кәсіпорынның ұдайы өндіріс капиталының шаруашылық механизмінің балансының бұзылуынан,
Банкроттық – нарықтық экономика жағдайында объективті экономикалық құбылыс
Сондықтан бұл жұмыстың мақсаты – кәсіпорындардың банкротқа ұшырауы,
Қойылған мақсатқа сәйкес және мәселенің зерттелу маңыздылығына қарай
-«банкроттықң ұғымының әлеуметтік-эконмикалық, экономикалық-құқықтық мазмұнын ашу;
-кәсіпорындағы дағдарыстық жағдайлардың пайда болу себептері мен белгілерін
-кәсіпорын дәрменсіздігінің даму кезеңдерін сипаттау;
-дағдарысқа қарсы басқарудың кәсіпорында дамуын жетілдіру;
Зерттеу объектісі ретінде банкроттыққа ұшыраған кәсіпорындарды атауға болады.
Зерттеу пәні банкроттықтың алдын алу шаралары бойынша теориялық
Зерттеу жұмысының әдістемесі мен әдістеріне негізінен отандық және
Зерттеу әдістемесі жүйелілік, салыстырмалық, болжау, талдау, т.б. әдістерге
Жұмыстың зерттелу барысындағы ақпараттық негізі Қазақстанның заңшығарушылық актілері
Жұмыстың ғылыми жаңашылдығы. Зерттеу барысында жаңа қорытынды деп
-отандық және шетелдік ғалымдардың көзқарастарын талдау мен жүйелеу
-кәсіпорынның «дағдарыс алдындағың жағдайының пайда болуын негіздейтін факторлары
-кәсіпорындағы дағдарысқа дейінгі кезеңнің тұрақтылығын сақтау мен дағдарысқа
І КӘСІПОРЫННЫҢ БАНКРОТТЫҒЫ МЕН ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТСІЗДІГІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Кәсіпорын банкроттығының экономикалық табиғаты мен мәні
Нарық жағдайында кәсіпорынның өміршеңдігінің кепілі оның қаржы-экономикалық тұрақтылығы
Банкроттық нарық шаруашылығының бір категориясы ретінде соттың шешімі
Баланстың қанағаттанарлықсыз құрылымы борышкердің мүлкі мен міндеттемелерінің өтімділік
«Банкроттықң ұғымы экономикалық және құқықтық қатынастардың өзара тығыз
Дәрменсіздік (банкроттық) орыс ғалымдарының көзқарастары бойынша – борышкердің
Ал қазақстандық ғалымдар өз анықтамасын ұсынды: банкроттық –
Жалпы банкроттық өзінің мәні бойынша – нарықтық экономиканың
Банкроттық-кәсіпорынның ұдайы өндіріс капиталының шаруашылық механизмінің балансының бұзылуынан,
Дегенмен көптеген ғалымдар банкроттықты құқықтық қатынастарды сипаттайтын категория
Сонымен бірге қазақстандық зеттеушілер төлемқабілетсіз және дәрменсіз түсініктеріне
Жалпы әрбір кәсіпорын үшін кәсіпорынның бәсекеқабілеттілігін арттыру мақсатында
Экономика-құқықтық тұрғыда банкроттықты қарастыруда оны таза экономикалық, немесе
Банкроттықты экономикалық тұрғысынан қарастырғанда негізінен шаруашылық субъектісінің дәрменсіз
Басқаша айтқанда, экономикалық бағыт кәсіпорынның банкроттығын экономикалық механизмдерін,
Сонымен, банкроттық деп кредиторлар мен борышкерлер арасындағы соңғылардың
Кез келген басқару қызметі өз деңгейінде тәуекел сипатына
Кәсіпкерлік және тәуекел екі ажырамас түсінік. Дағдарыс жағдайында
Кәсіпкерлік процестің қозғаушы күші (тәуекелге бару тілегі) Макконел
Кәсіпкерліктің соңғы нәтежиесі-өндірілген өнім мен қызмет болып табылады.
1) Жаңа идеяларды іздеу мен бағалау.
Барынша көп табыс келтіру-кәсіпкерліктің ең қозғаушы факторы. Кәсіпкерлер
2) Бизнес-жоспарды құру.
Бизнес-жоспарды құру -күрделі мәселелердің бірі, яғни өзіне нарық
3) Қажетті ресурстарды табу.
Бұл ең бастысы қандай ресурстар қажеттігін нақты бағалау;
4) Құрылған кәсіпорынды басқару.
Әрбір кәсіпорынды басқару мәселесі - нақтыланған өнім стилінің
Ал жалпы жаңа кәсіпорын құру процесі 3 негізгі
1-ші кезеңді дайындық кезеңі деп аталады, мұнда кәсіпкердің
2-ші кезең, яғни құрылтайшылық кезеңде құрылтайшы құжаттарды дайындау
3-ші ұйымдастырушылық кезеңінде жаңа шағын кәсіпорынның ұйымдастырушылық құрылымын
Нұсқалармен салыстырғанда табыс ала алмау немесе зиян шегудің
Сонымен қатар, кәсіпкерлікті тиімді ұйымдастырудың мәнді сипаттамалары да
1) Мақсатты анықтау.Ол пайдалылықтың негізін енгізуде маңызды болады.
2) Мақсатқа жету жолдары. Мақсатқа жету жолында кәсіпкер
3) Мадақтау мен жазалау жүйесінің болуы. Мұнда жұмысты
4) Басқару стилі. Мұнда кәсіпкерге төнетін қаіп-қатер де,
5) Ұйымдастырушылық құрылым. Бұл жерде оның икемділігі туралы
6) Кәсіпкерлік кәсіпорындардың айырмашылығы, яғни сонымен қатар, сандық
7) Кәсіпкерлікті сипаттайтын негізгі қасиеттері- ол қызмет еркіндігі,
8) Қандай басқару тәсілін таңдау қажеттілігі. Еркіндік өндіріс
9) Тәуекелдікке қатынасы. Жасағыштық тәуекел және тәуекелдік түрлерінің
Енді кәсіпкерге тән сипаттарды анықтайтын болсақ ол келесідей
қызмет өрісін кәсіпшілік біліммен басқару;
өндірістік-маркетингтік қызметті басқару үшін басқарушы білімі мен тәжірибесі
өзінің мүмкіндіктерін дұрыс бағалай білу және рыноктағы жағдайды
экономикалық ойлау қабілеттілігі, құзыретті болу, іскерлік мәдениетті, тәжірибелі
өндірісті ұйымдастыруды білу, қойған мақсатқа жету үшін тәуекелге
талдай білу және рыноктің мүмкіндіктерін пайдалану, жаңашыл ойлар
Сонымен қатар кәсіпкерлік бірнеше белгілер мен қызметіне байланысты
біріншіден, көлемі бойынша:-шағын,орта,ірі;
екіншіден, меншік түріне қарай:-жеке, мемлекеттік және аралас;
үшіншіден, аумағы бойынша:-жергілікті, аймақтық, республикалық, халықаралық;
төртіншіден, салалық бағыты бойынша:-өнеркәсіптік, аграрлық, құрылыс, көліктік, саудалық,
бесіншіден, атқаратын қызметтеріне байланысты:-өндірістік, коммерциялық, қаржылық, кеңестік;
алтыншыдан, ұйымдастырушылық-құқықтық формасы бойынша:
индивидуалды кәсіпкерлік, өндірістік кооперациялар;
толық серіктестіктер; -сенім серіктестіктері;
жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер;
біріккен кәсіпорындар формалары;,
акционерлік қоғамдар.
Ал жалпы экономикасы дамыған елдерде кәсіпкерлікті ұйымдастырудың үш
1) Жеке шаруашылық дегеніміз әрбір меншік иесі жеке
Артықшылығы: барлық істің жүруіне меншік иесі -қожайынның толық
Кемшілігі: капитал мөлшерінің аздығы, шығын, зиян және тағы
2) Серіктестік дегеніміз-екі немесе бірнеше кәсіпкерлер кәсіпорын үшін
1.2 Кәсіпорын банкроттығы мен төлемқабілетсіздігінің пайда болу себептері
Банкроттық кәсіпорынның ұдайы өндіріс капиталының шаруашылық механизмінің балансының
Жалпы абсолютті төлемқабілетті кәсіпорын деп міндеттемелері жоқ және
Пайданың өсу деңгейінің бәсеңдеуі немесе оның абсолютты азаюы
-тауарбастылық жағдайда, яғни өнімнің сапасы қанағаттанарлықсыз, бағасы жоғары
-жіберілген өнімге төлемнің қайтарылмауының (невозврат) өсуі, яғни кәсіпорын
-тыйым салу, квота, кедендік кедергілер, т.б. шектеулер орнату
Ал міндеттемелердің озып өсуі келесі жағдайларда орын алады:
-кәсіпорынның тиімсіз ұзақмерзімді қаржылық салымдарды жүзеге асыруы;-кәсіпорынның өндіріс
Жоғарыдағы аталған төлемқабілетсіздіктің жалпы себептерінің жиыны мемлекет өндірісі
Сонымен бірге, ақшалай ағымдарды жоспарлау мен басқарудың болмауынан
Жалпы төлемқабілетсіздіктің ерекше себептеріне 1-ден, нарық тапсырысынан артта
Сонымен қатар, банкроттықтың пайда болуының объективті және субъектвті
Шаруашылық жүргізу жағдайын жасаудың объективті себептері:
-экономиканы реформалаудың нормативті және заң шығаратын базаларының, қаржылық,
-инфляцияның аса жоғары деңгейі;
-фирманың құнды қағаздарының нарықтық құнының төмендеуі;
-бәсекелестіктің жоғары деңгейі және соның нәтижесінде пайда болған
Шаруашылық жүргізуіне тікелей қатысты субъективті себептер:
-банкроттықты уақытында болжап және келешекте сақтану;
-жарнама, өтімділік жүйесінің болмауы сұранысты толық зерттемегендіктен сату
-өндіріс көлемінің төмендеуі;
-ұқсас бірақ сапасы жоғары өнімдерінің бағасына кейбір түрлердің
-ақталмаған жоғары шығындар;
-өнімнің төменгі рентабельдігі;
-өндіріс циклының өте көлемді болуы;
-үлкен қарыздар мен өзара төлей алмаулар;
-ескі басқарма басшыларының нарықты құруға бейімделе алмауы, сұранысы
Кәсіпорындардың жаппай банкроттыққа ұшырауы жағымсыз әлеуметтік қиындықтарға соқтыруы
-банкроттықты құқықтық реттеу;
-кәсіпорынның банкроттығы жайында актілерді жүзеге асыруға шешім қабылдау
-келешегі бар (перспективалы) тауар өндірушілерді қолдау мақсатында төлем
-банкроттық процедураға қатысушыларға экономикалық көмек көрсету;
-кең ауқымды қоғам үшін банкрот жайында ақпараттар жариялылығын
Ресейлік зерттеулер жоғарыдағы аталған факторлар жиынынан, яғни кәсіпорын
Сандық, тәжірибеде сандық индикатор қолданылады, ол дағдарысты болжауға
“Z есебі” = айналым капиталы/активтер * 1,2 +
Банкроттықтың ықтималдығы:
“Z есебі” = 1,80 немесе аз жағдайда -
“Z есебі” = 1,81-2,7 жағдайында жоғары;
“Z есебі” = 2,8 – 2,9 – мүмкін,
“Z есебі” = 3,0 және одан жоғары болса
Z3,0 – банкроттықтың төмен ықтималдық аймағы;
Банкроттықты болжайтын сапалық факторларға:
-қаржы есебінің нашарлығы және шығындарды қадағалау қабілетсіздігі;
-өнеркәсіптің құлдырауы;
-компания басшылығының тәжірибемсіздігі;
-ұзартылған міндеттемелерді өтей алмауы;
-кәсіпорынды қосымша қаржыландыруға қабілетсіздігі;
-коммерциялық тәукелдің жоғары деңгейі;
-нарықтық өзгерістерге жылдам бейімделуге қабілетсіздігі;
-коммерциялық тәуекелдің жоғары деңгейі;
-нарықтық өзгерістерге жылдам бейімделуге қабілетсіздігі;
-жеткіліксіз сападағы бухгалтерлік және қаржы есебі жүйесі;
-тұтынушылардың талап-тілектерінің өзгеруіне сәйкес өндірісті бейімдеуге қабілетсіздігі;
Кәсіпорынның банкроттық ықтималдығын болжау үшін нарықтық экономикасы дамыған
Бұл модель 1968 жылы болжаудың бас факторлы моделі
Банкрот болған америка фирмаларының қаржылық жағдайын, гүлденіп оөсіп
Z = 1,2 + К1 + 1,4К2 +
Мұндағы; К1 = меншікті айналым қаражаттар/активтер;
К2 = бөлінбеген табыс/активтер;
К3 = пайыз бен салық төлуге дейінгі табыс/активтер;
К4 = акцияның нарықтық құны/активтер;
К5 = өткізуден түскен табыс/активтер;
Z индексінің шекті мәні статистикалық сұрыптау мәліметтері бойынша
Бұл кәсіпорындар арасында шек коюға және болашақта (2-3
Сонымен қатар 1977 жылы Э. Альтман 7 факторлы
-активтердің рентабельбілігі;
-пайданың динамикасы;
-несие бойынша пайызды өтеу коэффициенті;
-ағымдағы өтімділік коэффициенті;
-автономия коэффициенті;
-жиынтық активтер;
Бұл модельдің құндылығы өте дәлдігінде, бірақ қолданылуына ақпараттық
Сонымен бірге банкроттыққа сыртқы және ішкі факторлар әсер
1.Халықаралық факторлар.
1.1.Жалпыэкономикалық: -экономикалық даму циклдылығы;
-дүниежүзілік қаржы жүйесінің жағдайы;-транұлттық банктердің қаржы саясаты;
1.2.Халықаралық саясаттың тұрақтылығы:-халықаралық келісім-шарт жасасу; -еркін экономикалық аймақтар
-халықаралық маркетингі.
1.3.Халықаралық бәсеке:-бірлескен кәсіпорындар құру;-лицензиялық сауда;-фирмлық бәсекенің нарықтығы үлесін
2.Ұлттық факторлар.
2.1.Саяси:-қаржы жүйесінің жағдайы;-меншікке деген қатынас;-мемлекеттік жер саясатының принциптері;-мемлекеттің
2.2.Экономико-демографиялық факторлар:-халықтың табысының деңгейі;-сатып алушылардың қабілеттілік денгейі;-несие алу
3.Рыногтық факторлар.
3.1.Психологиялық:-тұтынушылардың таңдауы, талғамы, әдеттері мен дәстүрлері, тұтынушы нормасы;
3.2.Ғылыми-технологиялық:-технологиялық жаңалықтар;-өнімнің бәсекелік қабілеттілігі; (денгенмен банкроттықтың ең күшті
1.Фирманың бәсекелік ортасы:-саланың қызметінің мақсаты;-дәстүрлер, репутация және имидж;-персоналдың
2.Қызметтің принциптері:-меншік формасы;-басқарудың ұйымдастырушылық формасы;-инновациялық қызмет;-өндірісті басқару жүйесін
3.Ресурстар мен оларды пайдалану:-өндірісітің әдістері мен құрылымын жетілдіру;-өндірістік
4.Маркетингтік стратегиялар мен саясаты:-нарықты сегменттеу;-тауар саясаты;-баға саясаты;-өткізу, сату
5.Қаржы менеджменті:-баланстың құрылымы;-төлемқабілеттілік;-өтімділік;-капиталдың құны.
Сонымен қатар келесі сызбада ұйымдағы дағдарыстың субьективті және
Дағдарыс сепептері
Субьективті Обьективті
Сыртқы Ішкі
Білім Даму Табиғат
деңгейі қажеттіліктері өзгерістері
Жетілмеген Қызмет
басқару қателіктері
Жұмыстың
күрделенуі
Сызба-1 Ұйымдағы дағдарыстың субьективті және обьективті себептері
Жалпы төлемқабілетсіздіктің ерекше себептеріне 1-ден, нарық тапсырысынан артта
Кәсіпорынның дәрменсіз, төлемқабілетсіз қызмет атқаруы келесі факторларға байланысты:
1. Акция қаражаттырының қозғалысының жалпы міндеттемелерге қатынасын көрсететін
2. Төмен рентабельдік
3. Тұрақсыз табыс
4. Акционерлік қоғамдық акциясының бағасы бірден төмендеуі;
5. Дивиденд төлемдерінің азаюы;
6. Тұрақты шығындардың жалпы шығындарға қатынасының жоғарғы көрсеткіші;
7. Акцияның нарықтық құны мен оның баланстық құны
8. Айналымнан тыс активтердің қажетті деңгейін қолдауда қабілетсіздік
9. Қарыз міндеттемелерінің жоғарғы мөлшері;
Ал сапалық факторларына:
1.Қаржы есебі жүйесінің нашарлығы және шығындарды бақылауға қабілетсіздігі;
2. Басшылық тәжірибесіздігі
3. Міндеттемелерін уақытылы өтей алмау;
4. Заңсыз іс-әрекеттердің орын алуы;
5. Кәсіпорынды басқаруда бөліксіздік таныту;
6. Қосымша қаржылану көздерін алуға кәсіпорынның қабілетсіздігі;
7. Басшылықтың сыртқы ортадағы өзгерістерге тез бейімделе алмауы;
8. Бухгалтерлік және қаржы есебінің жеткіліксіз сапалы жүйесі;
9. Қарыз келісім-шарттарын жиі қарау;
10. Жалға беру мен жалға алу келісім-шарттарын жиі
Америка Құрама Штатында кәсіпкерлікті тұрақты түрде мемлекеттік қолдауға
Федералдық деңгейде шағын бизнес әкімшілігі қызмет атқарады. Әкімшіліктің
Сонымен қатар, Америка Құрама Штатының кәсіпкерлік саясатының негізгі
1)бюджеттен мақсатты бағытталған субсидиялар;
2)қаржыландыру үшін жеке капиталдарды тарту;
Бұл бағытты іске асыруда АҚШ-та Шағын Бизнестің Әкімшілігі
1) халықаралық саудада көмек;
2) ғылыми-техникалық зерттеулер;
3) әйел-кәсіпкерлерге көмектер;
4) ардагер-кәсіпкерлерге көмек көрсету жұмыстары;
5) ұлттық кәскерлікті дамыту және т.б.
ΙΙ «Көктас» АҚ-ның шаруашылық қызыметі мен банкроттық мүмкіндігіне
2.1 Кәсіпорынның қаржылық қабілетсіздігін бағалау
шараларын талдау
«Көктас» акционерлік қоғамы Ақтөбе облысы бойынша ірі компаниялардың
- Мұғалжар қиыршық тас зауыты;
- Анастасьевка әк кені;
- Кварц құмының каерьері;
- Силикат тас зауыты;
- Шолақсай құрылыс құмы;
- Технологиялық матералдар өңдеу цехы;
- Шалқар минералды су құю цехы;
- «Ақ құс» құс фабрикасы;
- Литографиялық бұйымдар бойынша капсула өндіру зауыты;
- Баспахана кешені;
- Спорт-сауықтыру кешені;
Соның ішінде мысалға өндіріс объектілеріне құрылыс тастары (диабаз,
2010 жылы дүкендерге 55 тоннадан астам тауық еті
Көп жылдар бойы бұл акционерлік қоғам үлкен экономикалық
Кәсіпорын басшысы бас директор болғандықтан, оған директор, бас
Негiзгi басты мiндеттерi: көрсетілген мақсатқа жету үшін, кәсіпорынның
Лицензиялау;
Ауылшаруашылық өндірісі;
Бирудалы материалдар шығару;
Өнім өндіру, өңдеу, өткізу;
Қайта өндіру;
Тамақ өнімдерін өндіру;
Ауыз су өнімдерін щығару;
Ойын-сауық отауларын ашу;
Кұрылысқа қажетті материалдар шығару және т.б;
Қаржы және экономика бойынша менеджер экономикалық талдау және
Кәсіпорынның бөлімдері компьютерлік жоғары технологиямен жабдықталған.
Алдын – ала енді кұрылатан инвестициялық
Сол инвестициялық проектілер іске асыру бойыншы алдын-ала шараларды
Компьютерленген түрде сол проектілерді жүзеге асыруда әр түрлі
Осы проектілерді нақты жүзеге асыру бөлімшесі.
Денсаулық сақтау пунктінде кызметтен жарақат алғандарға бірінші көмек
Кәсiпорын еңбек ресурстарымен толық қамтылған. Жұмысшылардың жалпы санының
Бөлімшелер басқарушыларының функционалдық міндеттер. Қарамағында-ғылардың басқару қызметін бас
Негізінен кәсіпорынды бас директор басқарады. Одан кейін директор.
Қаржы менеджері
Бас бухгалтер.
Менеджер
Жұмысшылар бригадасының басшылары
Директор қарамағына техникалық лаборатория, тасымалдау және кұрастыру бөлімі
Кез келген коммерциялық кәсіпорынның негізгі мақсаттарының бірі максималды
Оның негізгі сұрақтары:
нарыққа қатысушылар туралы ақпараттың міндетті түрде алынуы;
өндірісті жоспарлау және тауарды өткізу;
баға жасау жүйесін өңдеу;
қызмет көрсетуді ұйымдастыру және сатып алу мен
өнімді өткізуден көбейту жөнінде болжам және бағыт жасау.
Сонымен қоса нарықтағы алатын көлемін белгілеу.
Кәсіпорынның нормативтік - құқықтық құжаттары. Қарастырылған кәсiпорын ұйымдастырушылық
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау. Жалпы қаржылық жоспарлау –
Қарастырылып отырған кәсіпорында қаржылық жоспарлаумен қаржы және
Кәсіпорында қаржылық жоспарларды жасау негізінен 3 кезеңнен тұрады:
2010 жылдың маусым айынан бастап “Көктас” АҚ-ның қызметкерлері
Әлеуметтік салық - мемлекетте алынатын салықтардың бірі. Ол
Кәсіпорынның негізгі қорларының құраушы бөліктерінің бірі болып көлік
2009 жылы “Көктас” АҚ 79 723 996 мың
Жанама салықтардың ішіндегі ең маңыздысы 1992 жылы енгізілген
Кәсіпорынның салық периодының басы және аяғынның қаншалықты теңгеге
Сурет 1 -Кәсіпорынның 2010 жылғы салық төлемі
*Дерек көзі: «Көктас» АҚ қаржылық есептемесі.
Материалдық емес активтердің жыл басы мен жыл аяғындағы
Сурет 2 - Материалдық емес активтердің 2010 жылғы
Тауарлы-материалдық қорлардың жыл басы мен жыл аяғындағы салыстырмалы
Сурет 3 - Тауарлы материалдық қорлардың 2010 жылғы
*Дерек көзі: «Көктас» АҚ қаржылық есептемесі.
Материалдық емес активтер мен тауарлы-материалдық қорлар бойынша, 2010
Дебиторлық қарыз бен ақша қаражаттарының арасындағы 2009
Жеке меншік капитал мен міндеттемелердің салық кезеңінің басы
Жеке меншік капитал, ұзақ мерзімді міндеттемелер және ағымдағы
Сурет 4 - Дебиторлық қарыз бен ақша қаражаттарының
2010 жылдың аяғында көрсеткіші
*Дерек көзі: «Көктас» АҚ қаржылық есептемесі.
Материалдық емес активтер мен тауарлы-материалдық қорлар бойынша, 2009
Дебиторлық қарыз бен ақша қаражаттарының арасындағы 2009
Жеке меншік капитал мен міндеттемелердің 2009 жылғы салық
Жеке меншік капитал, ұзақ мерзімді міндеттемелер және ағымдағы
Сонымен қатар, Қазақстанда бұл компанияның көптеген өндіріс объектілері,
Отандық кәсіпорындардың дамуының тигізетін әсері:
Отандық кәсіпорындардың дамуы еліміздегі жұмыссыздық деңгейінің азаюына;
Отандық кәсіпорындардың құрылыс-материалдарын оңай, әрі тез алуға;
Еліміздің экологиялық жағдайын экологиялық жақсартуға;
Тамақ өндірісін дамытуға;
Денсаулық жақсартуға;
Ауыл шаруашылығын дамытуға;
Бұл кәсіпорынның қаржылық жағдайы жылдан-жылға жақсара түсуде. «Көктас»
2.2 Қабілетсіздік қатынастары мен қаржылық сауықтыру процестерін
Нарықтық жағдайда кәсіпорын табыстылығы мен тұрақтылық жағдайының негізі
Қазақстандық автор Жүйріков К.К. бойынша кәсіпорын қаржылық жағдайының
Кәсіпорын қаржылық жағдайының тұрақтылығын талдау экономикалық ахуал болған
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын бағалау, объективті, ғылыми негізделген және
Алдыңғы бөлімде атап кеткеніміздей «Көктас» АҚ жалпы алғанда
Кәсіпорынның қызметін мүмліктік бағалау тұрғысынан келсек 2008-2010 жж.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау. Шетелдерде бұл көрсет-кішті талдау
Z=0,717X1+0,847X2+3,107X3+0,42X4+0,995X5
мұндағы X1 – жеке айналым капиталы / активтер
X2 – бөлінбеген (реинвестицияланған) пайда / активтер суммасы;
X3 – пайыздар төленгенге дейінгі пайда / активтер
X4 – жеке капиталдың баланстық құны / заемдық
X5 – сату (түсім) көлемі / активтер суммасы.
Салыстыру константасы – 1,23. Егер, Z кіші 1,23,
Кесте-1 «Көктас» АҚ қаржылық жағдайына талдау
Көрсеткіштер 2008 ж 2009 ж 2010ж
2009 ж. абсолютті ауытқу
2010 ж. абсолютті ауытқу 2009 ж. өсу
қарқыны
% 2010 ж. өсу қарқыны %
1 2 3 4 5 6 7 8
Өз құралдарының қайнар
көзі (ИС) 171 640 158 350 159 590
Айналымнан тыс активтер (F) 138 360 135 950
Жеке айналым құралдары(ЕС)[1-2] 33 280 22 400 19
Ұзақ мерзімді несие және заемдық құралдар (КТ) -
Запастар мен шығындардың қалыптасуына жеке айналым құралдары және
Қысқа мерзімді несиелер мен заемдар (Кt) 53 518
Запастар мен шығындардың қалыптасуының негізгі қайнар көздерінің жалпы
Запастар мен шығын мөлшері (Z) 41 218 53
Запастар мен шығындардың қалыптасуына жеке айналым құралдарының артықшылығы
Запастар мен шығындардың қалыптасуына жеке айналым құралдары мен
Запастар мен шығындардың қалыптасуына негізгі қайнар көздердің жалпы
Қаржылық тұрақтылық типінің үш мәрелік көрсеткіші (9;10;11) (0;
*Дерек көзі: 2008-2010 жылдар аралығында «Көктас» АҚ
Кестедегі мәліметтерді талдай келе, «Көктас» АҚ 2008-2010 жж.
Запастар мен шығындар жеке айналым құралдарымен жабылмайды (ЕС).
Көрсетілген жылдары «Көктас» АҚ қаржылық жағдайының орнығуының ең
«Көктас» АҚ сыртқы заемдық құралдарды пайдаланбайтындығы келеңсіз қаржылық
«Көктас» АҚ жеке айналым құралдарының жетіспеушілігі байқалуда. Ол
Қаржылық тұрақтылық кәсіпорынның қаржылық жағдайын нақты бағалайтын мақсатты
Жалпы жағдайда, кәсіпорын қаржылық тұрақтылығы дегеніміз кәсіпорынды
Кәсіпорынның шаруашылық жағдайы, оның тұрақтылығы мен қалыпты қызметі
Кәсіпорынның қаржылық жағдай түсінігі кәсіпорынның өз қызметін қаржыландыра
Жалпы алғанда кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын бағалау шектеулі ғана
Кесте 2 - «Көктас» АҚ қаржылық тұрақтылығының салыстырмалы
Көрсеткіштер Оптималды мәндер интервалы 2008 ж. 2009 ж.
1 2 3 4 5 6 7 8
Кәміпорын мүлкі (В) - 225 158 213 280
Жеке құралдар қайнар көзі (капитал және резервтер) (ИС)
Қысқа мерзімді пассив-тер (Кt) - 53 518 54
Ұзақ мерзімді пассивтер (КТ) - - - -
Барлығы заемдық құрал-дар (Кt+КT) - 53 518 54
Айналымнан тыс актив-тер (F) - 138 360 135
Айналым акт/рі (Ra) - 86 798 77 330
Запастар мен шығындар (Z) - 41 218 53
Жеке айналым шығын-дары (ЕС) [2-6] - 33 280
Автономдар (Ка) [2/1] >0,5 0,76 0,74 0,76 -0,02
Заемдық және жеке құралдар қатынасы (КЗ/С) [5/2] 0,5 0,80 0,89 0,85
Банкроттықты болжау (КПБ) - 0,15 0,11 0,09 -0,04
*Дерек көзі: 2008-2010 жылдар аралығында «Көктас» АҚ
Осылайша, кестеге сәйкес «Көктас» АҚ қаржылық жағдайын талдау
Соныменен, қаржылық тұрақтылық, қаржылық тұрақтылықтың жалпы ерекшелігін көрсететін
2.3 «Көктас» АҚ –ның банкроттыққа ұшырау қаупі және
Бұл бөлімде «Көктас»АҚ – ның банкроттыққа ұшырау мүмкіндігі
Нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын анализдеу маңызды
мүліктік жағдайын бағалау
жұмыс белсендігін бағалау
қаржы тұрақтығын бағалау
кәсіпорынның табыстылығын бағалау
Кәсіпорынның қаржы тұрақтығын бағалау үшін объективті , ғылыми
Кесте 10 - Кәсіпорынның мүліктік жағдайын бағалау
№ Көрсеткіштер 2009 ж 2010 ж Нормалық мәні
1 Өндістік мүлік коэффициенті 1,6812 1,6219 >=0,5
2 Активтердің мабилділік және мобилді құралдар коэффициенті 0,4222
3 Негізгі құралдардың құн коэффициенті 0,7306 0,8319 1
4 Заёмды және жеке құралдар коэффициенті 0,1321 0,3192
5 Инвестициямен жабылу коэффициенті 0,8833 0,7580 Қалыпты 0,9
6 Инвестициялау коэфициенті 0,6032 0,5479 >=0,5
7 Ұзақ мерзімді заемді құралдар тарту коэффициенті 0,0000
8 Икемділік коэффициенті 0,3459 0,2799 >=0,5
9 Жеке көздермен құрылған запастар коэффициенті 1,2193 0,7771
10 Қысқа мерзімді қарыздар коэффициенті 1,0000 1,0000 -
11 Кредиторлық қарыздар коэффициенті 0,0386 0,0520 -
12 Дебиторлық және кредиторлық қарыздар қатынасы коэффициенті 28,9686
Батыс фирмаларында қаржыландыру коэффициентіне қарсы көрсеткіш заёмды және
Кәсіпорынның дербестілігін сипаттайтын тағы бір маңызды көрсеткіш –
Капитал құрылымының оптималды қалыптасуын анықтау үшін инвестициялау коэффициенті
Талдау барысында жеке капиталдың абсолюттық көлемін анықтап қана
Енді кәсіпорынның табыстылығын бағалайтын көрсеткіштерді талқылайық. Бұл көрсеткішке
Кесте 12 - «Көктас»АҚ –ның табыстылығын бағалау
№ Көрсеткіштер 2009 ж 2010 ж
1 Кәсіпорын активтерінің табыстылығы
-0,1558
-0,0842
2 Негізгі өндірістік қорлар табыстылығы
-0,0267
-0,0151
3 Сату көлемі табыстылығы -0,1478 -0,0827
4 Өткізілген өнім табыстылығы -0,5569 -0,2225
5 Негізгі қызымет табыстылығы -0,4164 -0,2658
6 Біріктірілген капитал табыстылығы -0,1558 -0,0842
7 Жеке капитал табыстылығы -0,1764 -0,0842
8 Перманентті капитал табыстылығы -0,1764 -0,0842
9 Заёмды капитал табыстылығы -1,3358 -0,3479
Олар кәсіпорынның табыстылығын әр түрлі тұрғысынан өлшейді және
Кәсіпорынның жұмыс белсендігін бағалау және талдау қаржылық талдаудың
Кесте 13 - «Көктас»АҚ – ның жұмыс белсенділігін
№ Көрсеткіштер 2009 ж 2010 ж Ауытқу %
1 Капитал айналымдылық коэффициенті 0,2798 0,3784 135,2
2 Жеке капиталдың айналымдылық коэффициенті 0,3168 0,4992 157,6
3 Негізгі капиталдың айналымдылық коэффициенті 0,1911 0,2735 143,1
4 Ағымдағы активтердің айналымдылық коэффициенті 0,6628 0,8333 125,7
5 Ағымдағы активтердің күндік айналымы 543,1 432,0 79,5
6 Материалды айналым құралдарының айналымдылық коэффициенті 0,4209 0,5020
7 Дебиторлық қарыздардың айналымдылық коэффициенті 1,6452 2,8259
8 Дебиторлық қарыздардың орташа мерзімі 0,5422 0,8552
9 Кредиторлық қарыздардың айналымдылық коэффициенті 664,0 420,9 63,4
10 Кредиторлық қарыздардың орташа мерзімі 5,1131 11,2184 219,4
11 Ақша қаражаттарының айналымдылвық коэффициенті 70,4 32,1
12 Ақша қаражаттарының айналым ұзақтығы 0,7291 1,5326
13 Пермонентті капиталдың айналым жылдамдығы 493,8 234,9
14 Дайын өнімнің айналымдылық коэффициенті 0,3168 0,4992 157,6
Құралдардың айналымдылық жылдамдылығына байланысты кәсіпорынның жұмыс белсенділігінің анықталады.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы активтерге салынған құралдардың қаншалықты тез
13 – ші кестеде жұмыс белсенділік көрсеткіштері есептелген
Біріншіден, капитал айналымдылық коэффициенті көрсетілген . Ол кәсіпорынның
Негізгі құралдар айналымдылығы кәсіпорынның негізгі құралдардың пайдалану тиімділігін
Айналымдағы активтердің немесе айналым құралдарының айналымдылық коэффициентін талдайық.
Айналым активтерінің бір айналым ұзақтығы , қарастырылып отырған
«Көктас»АҚ –ның қаржылық коэффициенті айтарлықтай жақсы емес. Сондықтан
Кесте 14 - «Көктас»АҚ – на банкротқа ұшырау
Көрсеткіштер Екі фактолық модель Z – Альтман есептеуі
2009 жыл -3,4910 4,7845 0,3484 1,4047 0,1907 250
2010 жыл -2,3887 2,3366 0,3156 0,9412 0,2258 127
Екі факторлы жәй әдіске байланысты , (Z) нәтиже
Альтман есептеу әдісі бойынша 2009 жылы банкротқа ұшырау
Таффлер әдісі бойынша кәсіпорынның 2009 және 2010 жылдары
Саифуллин әдісі бойынша 2009 жылғы нәтиже қанағаттандырарлықтай, бірақ
Зайцева әдісі бойынша банкроттықтың кешенді коэффициентінің мөлшерімен салыстырады.
Кавалев әдісі бойынша кәсіпорынның қаржылық жағдайы жақсы, егер
Кесте 15 «Көктас» АҚ – ның 2010
№ Көрсеткіштер Жыл басына Жыл соңына Коэффициент мөлшері
1 Ағымдық ликвидтік коэффициент
3,6191
1,8769
2,0 Баланс құрылымы жыл басында қанағаттандырады, ал жыл
2 Жеке құралдармен қамтамас етілу коэффициенті
0,7237
0,4672
0,1
3 Төлем қабілеттілігінен айырылу коэффициенті
1,8471
Х
Кәсіпорын үш айдың ішінде төлем қабілеттілігінен айрылмайды
4 Төлем қабілеттілігін қайта қалыптастыру коэффициенті
Х
0,349
1 Кәсіпорында 6 айда
Төлем қабілеттілігін қайта қалыптастыру мүмкіндігі жоқ
Бұл кестеден кәсіпорынға банкроттық қауіп төнгенін көреміз. 2010
2010 жылдың соңына кәсіпорын баланстық құрылымы қанағаттандырарлықтай емес.
Осы көрсеткіштердің нәтижелері бойынша кәсіпорынның төлем қабілеттілігінің төмендегенін
Келесі кестеде төлем қабілетсіз кәсіпорынды көрсетеміз. Бұған: таза
Кесте 16 Кәсіпорынның төлем қабілетсіздігін көрсететін қызмет көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2009 ж 2010 ж
1 Таза табыс Мың. тг (-10036,2) (-5687,0) -
2 Құралдардың тозу деңгейі % 60,5 60,5 100
3 Ағымдағы ликвидтік коэффициент 2 3,6191 1,8769 50
4 Жеке айналым капиталы мен қамтылу коэффициенті 0,1
5 Аяқталмаған өндіріс Мың.тг 159,2 2815,2 1768,3
«Көктас»АҚ –ы өзінің төлем қабілеттілігін қайта қалпына келтіру
ІІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КӘСІПОРЫННЫҢ БАНКРОТТЫЛЫҒЫННЫҢ ҚАЗІРГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Банкроттықтың алдын алумен байланысты кәсіпорынның шаралары оның қаржылары
Санация - сотқа дейінгі және соттау түрінде оның
Кәсіпорынның антикризистік стратегясының мақсаттары:
меншік немесе зайымдау қаржы көздерін оңтайлы біріктіру негізінде
негізгі, инвеститциялық және қаржылық қызметте барлық қажеттіліктерді қанағаттандыруға
Бұл үшін мемлекет өзінің басты мақсаты деп макроэкономикалық
барлық деңгейдегі экономикалық және қаржылық көрсеткіштер жүйесі, сондай-ақ
кәсіпорынға өзінде жоқ меншікті айналым қорларын табуға жағдай
займ қаражаттарын пайдалану бойынша кәсіпорын мүмкіндіктерін кеңейтетін экономикалық
төлемсіздікті қысқарту немесе осымен байланысты есеп айырысулардың тиімсіз
салықтық саясатты өндіріс пен инвеститцияны ынталандыруға бағыттау керек;
кәсіпорынның өтімділігі мен төлем қабілеттілігін анықтау керек;
кеден саясатын ұлттық өндіруші мен бәсекелестік қабілеті бар
Банкроттықтың алдын алу стратегиясын таңдау мен кәсіпорынның нарықтық
Бұл жүйенің негізі- қаржылық талдау, оның қорытындысы бойынша
кәсіпорын мүлкінің және оның қалыптасу көздерінің сондай- ақ
айналым қорларының жағдайын бағалау, оның жеткіліктілігін анықтап ,
кәсіпорын өтімділігі мен төлемқабілеттелігінің дәрежесін анықтау;
рентабельділік тенденциясын көрсеркіштер жүйесі негізінде анықтау;
Кәсіпорын банкроттығының алдын-алу стратегиясында өтімділік пен төлемқабілеттілігі прблемаларын
Айналым қорларын басқарудың бір бөлігі болып дебиторлық және
Кәсіпорынның қаржылық стратегиясының бір мақсаты пайда алу мен
Шығындарды өнімнің өзіндік құнына енгізудің екі негізгі әдісі
Жоғарыда аталған кәсіпорынның стратегиясындағы бағыттардан басқа амортизациялық, инвеститциялық,
Белгілі бір қаржылық қолдауда төлемсіз кәсіпорындарды санациялаудың негізгі
басқарудың жаңа формалары мен әдістерін енгізу;
конверсия, диверсификация, жаңа өнімді шығаруға көшу, оның сапасын
маркетинг тиімділігін жоғарлату;
өндірістік шығындарды төмендету;
дедитор-кредиторлық қарызды төмендету;
айналым активтеріндегі меншіктік қаржылардың үлесін жоғарлату;
артық құрал-жабдық, материал, аяқталмаған өндіріс, дайын өнімді, сондай-ақ
капиталдық құрылысты уақытша тоқтату;
қарыздарды конверсиялау;
экспорт тиімділігін жоғарылататын мүмкіндіктерді іздестіру;
жұмыс бастылар санын қысқарту;
басқа да шаралар
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалау немесе баланстық қанағаттанарлықсыз құрылымын
Баланыстық қанағаттанарлықсыз құрылымы- бұл мүлік есебінен кредитор алдында
Ең алдымен екі коэфициент анықталады: ағымдағы өтімділік (К1)
Ағымдағы өтімділік коэфициенті келесі түрде анықталады:
К1=АП/(ЗС+КЗ)
Мұндағы, АІІ – баланс активінің екінші бөлімі
3C – займ қаржылары
К3 – кредиторлық қарызы
Бұл көрсеткіштердің алымында айналым қаржыларының барлық сомасы, ол
Меншіктік қаржылармен қамтамасыз етілу коэфициенті келесі түрде анықталады:
К2=(Tv+Пv-A1)/Ап
Бұл соманың алымы кәсіпорынның меншікті қаржыларының қандай сомасы
Бұл коэфициенттердің минималды мөлшері шартты түрде 2 немесе
Нормативтіден төмен коэфициенттің іс жүзіндегі мәндерінде үшінші коэфициент
К3-в1=(K1ф + (6/Т)*(К1ф-К1п)) /2
Мұндағы, К1ф – ағымдағы өтімділік
К1 коэфициентінің іс жүзіндегі мәні (есепті кезең аяқталғанда)
К1П - ағымдағы өтімділік коэфициентінің кезең басындағы мәні
6 - төлем қабілеттілігін қалпына келтіру кезеңі, ай
Т - есепті кезең, ай
КЗ- В 1- ден көп болғанда оның төлем
К1 мен К2 нормативті мәндерден көп болғанда 3
К З-У 1- ден көп болғанда кәсіпорында төлем
Үлкен дебиторлық қарыз әсіресе мемлекеттік коэфициенттерге теріс әсер
Кәсіпорын мемлекеттік және басқа да қарыздарды, олардың пайда
ОНЗ= (НЗ*(Т/12)*УС)/100
мұндағы ОНЗ – негізделмеген дебиторлық қарызға қызмет ету
НЗ - негізделмеген қарыз сомасы.
Т - қарыз мерзімі, ай.
УС – қарыз пайда болған кездегі ҰБ-тың жылдық
К1=(Ап-Нз)/(ЗК+КЗ+НЗ-ОНЗ)
Егер К1 2-ден көп болғанда кәсіпорынды төлем қабілетсіз,
Төлем қабілетсіз кәсіпорындар жекелей болады. Бұл жағдайда төлем
Қазіргі кезде қаржылық көрсеткіштерді болжаудың әртүрлі әдістері мен
несие беру қабілеттіліг индексінің есебі,
формаланған және формаланбаған белгілердің жүйесін қолдану,
төлем қабілеттілігі көрсеткіштерін болжау,
қаржылық ағымның құйылуын талдау.
Банкроттықтың алдын алып, кәсіпорынның төлем қабілетін қалпына келтіру
қозғалмайтын мүліктің бір бөлігін сату,
артық тауарлы-материалдық қорлардан құтылу,
жарғылық капиталды өсіру,
айналым қаражаттарын толтыру үшін ұзақ мерзімді ссудалар мен
шығындарды қысқарту бағдарламасын жасау және жүзеге асыру,
активтерді басқаруды жақсарту,
қайтарылмайтын немесе қайтарылатын негіздегі әртүрлі деңгейдегі бюджеттерден, салалық
Банкроттықты болдырмауға бағытталған жұмыстың басқа жайы маркетингтік саясатты
Бұл ұсыныстар банкроттықты болдырмайтын жұмыстарға жалпы бағыт береді.
Нарықтық экономикасы дамыған елдердің дағдарысқа қарсы басқару тәжірибесі
Ешкім және ешқешан дағдарыстан сақтанбаған. Негізінен дағдарыстық жағдай
Мүмкін болатын қиыншылықтар туралы, әсіресе қаржылық, кәсіпорын басшылығы
Экономикалық дамыған мемлекеттердің дағдарысқа қарсы басқару тәжірибесін ҚР-да
Дағдарысты жағдайлар көптеген себептерге байланысты пайда болатынын ескере
Шетелдердің дағдарысқа қарсы басқару тәжірибесінен кәсіпорын басқару жүйесінде
Бюджеттеу – жоспарлау, есеп және кәсіпорынның ақша ресурстары
Бюджет кәсіпорын алдына қойған мақсаттарға зжету үшін қаржы
Сонымен қатар, бюджет қаржылық бақылаудың негізі болып табылады.
Сонамыен қатар, бюджет координациялық функциясынатқарады. Бюджет шикізат пен
Бюджет түрлі түрлі мақсаттарды орындауға негіз болады. Осылайша
Фирмашілік қаржылық жоспарлау бойынша жұмыстарды ұйымдастыру әртүрлі болуы
Кәсіпорынның жалпы бюджеті бірнеше бөліктерден тұрады. Олардың әрқайсысы
табыстар мен шығындар бюджеті, алдағы жылдың жоспарланатын операцияларды
ақша құралдарының қозғалысы бюджеті, бұл бюджетті жылы қолма-қол
инвестициялар бюджеті, есепті кезеңде меншіктің, ғимараттың, қондырғылардың, жабдықтардың,
Табыстар мен шығындардың бюджеті әдетте екі бөлімнен тұрады:
Бағдарламалық бюджет кәсіпорынның бағдарламалық нұсқауларын жүзеге асыру нәтижесінде
Еншілес кәсіпорындардың (немесе жауапкершілік орталықтары) бюджеті олардың белгілі
Ақша құралдарының қозғалысы бюджетінің негізгі мақсаты – ақша
Нақты бардың болжамы табыстың болжамынан ерекшеленеді және алыған
Кәсіпорын қызметінің есепті кезеңінің ішінде пайдаланылған ресурстар, яғни
Бюджеттік көрсеткіштерді бақылау бойынша жұмыстар әр кәсіпорында өзінің
Қызметтің әр түріне жататын кәсіпорындардың бюджет түрлерін қарастырайық.
Қажетті шаралар уақытылы орындалуы үшін бюджет жыл басында
Контроллинг көзқарасынан бюджет келесі талаптарға сай болуы керек:
Бюджетті құрастырғанда уақытша, сонымен бірге қаржылық, қиыншылықтарды жеңуге
Қазіргі уақытта контроллинг, кәсіпорын қызметін экономикалық басқару жүйесі
ҚОРЫТЫНДЫ
Республикадағы экономикалық жағдайдың даму денгейі кәсіпорынға тікелей әсер
Қазіргі уақытта көптеген отандық кәсіпорындардың қаржылық қиындықтары бар,
Қазақстан Республикасы жағдайында банкроттық механизмнің нормативті-құқықтық базасы ретінде
Банкроттық борышкердің сотқа жазған өтініші бойынша ерікті түрде
Банкроттық жайында кредитордың өтінішімен сотқы баруына негіз болып
Банкроттық кәсіпорынның ұдайы өндіріс капиталының шаруашылық механизмінің балансының
Сондықтан шаруашылық қызметтің негізгі көрсеткіштерінің өсу деңгейінің тұрақтылығын
Сонымен қорыта келе жоғары деңгейдегі бәсеке жағдайында әрбір
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Қазақстан Республикасының «Банкроттық туралың Заңы;
Дүйсенбаев Ш., Төлегенов Ә.Т., Жумагалиева А.Т., «Кәсіпорынның қаржылық
Ковалев А.П. «Финансовый анализ и диагностика банкротстваң Учебное
«Теория и практика антикризисного управленияң, Под ред. С.Г.
Ансофф И. «Стратегическое управлениең, М.: Көктас. 1987,185
Советский энциклопедический словарь, 1989, 259 б.
Стоянова Е.С. «Финансовый менеджментң, М.: Перспектива, 1995
Антикризисное управление, Под ред. Э.М. Короткова, 2008, 95
Казахстан:1992-2002ж.ж.Информационно-статистический сборник, Алматы, 2002 ж.
Ковалев А.П. «Анализ финансов по состоянию предприятияң М.
«Қаржы-қаражатң №3, 2008.
Бердалиев К.Б.,Тұрсынбаева А.А.Менеджмент теориясы мен тәжірибесі, Алматы-2002ж.;
Назарбаев Н.А. Қазақстан-2030,Алматы-1997ж.;
15.Бердалиев К.Б. Қазақстан экономикасын басқару А-2001
Антикризисное управление и банкротствоң Мухамбетов Т.Ж., Алматы 2002.
«Евразийское сообществоң, №2, 2008, 61-64 стр. «Антикризисное управлениең.
Под ред. Грязновой А. «Антикризисный менеджментң, М. 1999.
«Қаржы-қаражатң, №2 2002.
Под ред. Жатканбаева Е.Б.Малое предпринимательство: теория, мировой опыт
Под ред. Смаилова А.А. Казакстан 1991-2001 г.г. Информационно-аналитический
Ковалев В.В. «Финансовый анализ: Управление капиталом. Выбор инвестиции.
Герчикова И.Н. Менеджмент, М.: Финансы и статистика, 1994г.;
Ковалев В.В. Финансовый анализ. М: Финансы и статистика,
Егемен Қазақстан газеті, 05.04. 2008ж.;
Палий В.Ф., Суздальцева Л.П. “Технико-экономический анализ производственно
«Методика оценки изджек финансирования оборотного капитала», 2004, №5
2008-2010 жылдар аралығында «Көктас» АҚ қаржылық есептемесі.
Егемен Қазақстан газеті, 05.04. 2008ж.;
4
Дағдарыс себептері
Обьективті
Субьективті
Ішкі
Сыртқы
Табиғат
өзгерістері
Даму
қажеттіліктері
Білім деңгейі
Қызмет
қателіктері
Жетілмеген
басқару
Уақыт тығыздығы
Жұмыстың
күрделенуі
Көзқарастардың
қарама-қайшылығы