М А З М Ұ Н Ы
КІРІСПЕ 4
1 НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТІНДЕГІ АЛАТЫН ОРНЫ 6
1.1 Негізгі құралдардың экономикалық мәні мен маңызы 6
1.2 Негізгі құралдың бухгалтерлік есебі мен аудиттың мақсаты 12
мен міндеттері 12
2 НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІНІҢ ҚОЛДАНЫСТАҒЫ ТӘРТІБІ 18
2.1 Негізгі құралдардың келіп түсуінің есебі 18
2.2 Негізгі құралдардың тозуының есебі 24
2.3 Негізгі қүралдарды жөндеуінің есебі 26
2.4. Негізгі құралдардың шығуының синтетикалық немесе аналитикалық есебі 31
3. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫ АУДИТОРЛЫҚ ТЕКСЕРІСТЕН 37
ӨТКІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ 37
3.1 Негізгі құралдарды аудиттау кезеңдері 37
3.2 Негізгі өнеркәсіптік-өндірістік қорларды талдау 43
4. ЛИЗИНГІГЕ АЛЫНҒАН НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР ЕСЕБІ 57
4.1 Лизинг 57
4.2 Мүлікті салық жайында 59
4.3 Лизингіге алынған негізгі құрал есебі 60
ҚОРЫТЫНДЫ 62
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 65
КІРІСПЕ
Негізгі құралдарды пайдаланудың бухгалтерлік есебі мен аудиті
Ел Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына арнаған «Қазақстан-2030 Барлық қазақстандықтардың
Осы міндетті ойдағыдай шешу үшін еңбек өнімділігін арттыру және
Экономиканың тиімділігін арттыру мемлекеттің осы заманғы экономикалық стратегиясының басты
Мұнда ерекше ролді кәсіпорындардың өндірістік-шаруашылық қызметін басқарудың маңызды құралы
Нарықтық экономикаға көшу жағдайында көптеген кәсіпорындардың қаржы жағдайы оларды
Сондықтан бұл тақырыптың бүгінгі күннің өзекті мәселесін қарастыратыны сөзсіз.
Жоғарыда айтылған проблемаларды іс жүзінде шешу негізгі құралдардың бухгалтерлік
Сондықтан диплом жазудың негізгі мақсаты болып негізгі құралдардың есебі
Бұл мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
- негізгі қорлардың экономикалық мәні мен маңызын ашып, олардың
- негізгі құралдардың бухгалтерлік есебі мен аудитінің міндеттерін айқындай
- негізгі қорлардың пайдалануын аудиттау әдіснамасын қарастыру;
- негізгі қорларды пайдалануының тиімділігін жоғарылату жолдарын көрсету;
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі ААҚ «Автоматика» табылады. Ол металлургия,
Диплом жазудың әдіснамалық негізін Қазақстан Республикасының Зандары мен нормативтік
1 НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ КӘСІПОРЫН ҚЫЗМЕТІНДЕГІ АЛАТЫН ОРНЫ
1.1 Негізгі құралдардың экономикалық мәні мен маңызы
Өнеркәсіптік өндірістің тиімділігін арттыру бойынша шаралар жүйесінде Қазақстан Республикасы
Негізгі қорлардың әлеуметтік-экономикалық маңызы, ең алдымен, еңбек құралдарының қоғамдық
Кәсіпорын іскерлігіне авансталған барлық құралдарды капитал деп атауға болады.
Кәсіпорынның бухгалтерлік балансын құру кезінде оның шаруашылық құралдары актив,
Шаруашылық субъектілері өзінің қызметін жүзеге асыру үшін материалдық-техникалық қор
Кәсіпорынның шаруашылық өндірістік іскерлігінің аса маңызды құраушысы болып негізгі
Негізгі қорлар өзінің натуралдық түрін сақтай отырып, көптеген өндірістік
Өндіріс процессінде қатысатын барлық еңбек қорлары (машина, жабдық, т.б.)
«Негізгі құралдар» және «негізгі қорлар» терминдарі белгілі бір жақындық
№6 «Негізгі құралдар есебі» Қазақстандық бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес,
Негізгі қорлардың ерекше өзгешеліктері мыналар:
а) олардың шаруашылық қызметте көп дүркінді қатысуы;
б) натуралды - заттық үлгісін сақтауы;
в) өзінің құнын дайын өнімге (жұмысқа, қызметке) қызмет кезеңі
Соңғы тармақ негізгі құрал-жабдыққа амортизациялық төлемді есептеу арқылы асырылады,
Сонымен қатар кітапханалық қорларға, өнім малына, енеге (буйвол), бұғыларға
Амортизация - негізгі қорлардың (ғимараттардың, машиналардың, жабдықтың) тозуы есепті
Амортизациялық өтелім — негізгі қорлардың тозығын толтыру үшін, яғни
Тозу - негізгі құралдар объектілерінің физикалық және моральдік қасиеттерінің
Салық салу мақсатында негізгі құралдарға құны 40 айлық есептік
Негізгі қорлар, тек ең алдымен олардың экономикалық зерттеуі мен
Бухгалтерияда негізгі құралдар есебі инвентарлық объектілер арасында жіктелу топтары
Қазіргі уақытта негізгі қорларға келесі типтік жіктелуі қабылданған:
1.Жер - субъект меншік құқығында алған жердің мөлшері мен
2.Ғимараттар – тағайындау - тұрғындар еңбегі, тұрғындар жайы, әлеуметтік-мәдени
3.Құрылғылар - еңбек құралдарының өзгеруіне байланысты емес қандай-да болсын
4.Беріліс қондырғылары - электрлік, жылу жән механикалық энергияны өткізу
5.Машиналар мен жабдықтар, инвентарлы объект болып басқа бір инвентарлық
- күш машиналары мен жабдықтары: энергияны өндіру мен таратуға
- жұмыс машиналары мен жабдықтары: еңбек заттарына әсер ете
- өлшегіштер және реттеуші құралдар мен қондырғылар, лабораториялық жабдық;
- есептегіш техника: процестерді жеделдету мен автоматтандыруға арналған машина,
- өзге де машиналар мен жабдықтар: машина, аппарат және
6.Көлік құралдары - адамдар мен жүктердің орнын ауыстыру үшін
7.Құрал - қол еңбегінің механикаландырылған және механикаландырыл-маған құралдары немесе
8.Өндірістік инвентарь - өндірістік операцияларды орындау немесе жеңілдетуге арналған
9.Шаруашылық инвентарь - кеңселік және шаруашылық инвентарь (үстел, шкаф,
10.Еңбек және өнім малы, еңбек малы - жылқы, түйе
11.Көп жылдық екпе ағаштар.
12.Жерді жаңарту бойынша күрделі шығындар (құрылғыларсыз) - ауыл шаруашылықта
13.Басқа да негізгі қорлар - кітапхана сөрелері, спорттық инвентарь,
Иеленуі бойынша негізгі құралдар жеке меншік және жалға алынған
Өндірістік процеске қатысу сипаты бойынша істегі және тұрған (запаста
Негізгі құралдарды пайдалану сипаты бойынша былай жіктеледі:
1) істегі (пайдаланудағы);
2) істемей тұрған (консервациядағы);
3) запастағы.
Негізгі қызметке қатысу сипаты мен құнының өндіріс және айналым
1)Белсенді (олардың қатысу жұмыс сағаттарының мөлшерімен, жұмыстар көлемімен өлшене
2)Бәсең (ғимарат, құрылыс). Олардың негізгі қызметке қатысуын қандай-да бір
- алынуынан бастап шығуы сәтіне дейін олардың бар болуы
- амортизацияны дұрыс және уақытылы есептеу;
- бюджетке аударылатын мүлік салығын дұрыс есептеу үшін мәліметтер
-1реконструкцияға, модернизацияға және жөндеуге қаражаттардың дұрыс және тиімді пайдалануын
- негізгі құралдардың уақыт және қуаттылығы бойынша пайдалану тиімділігін
- негізгі құралдардың бар болуы және қозғалысы жөнінде есеп
Қазақстан Республикасындағы өнеркәсіптің негізгі құралдар -Қазақстанның ұлттық байлығының аса
Негізгі қорлар және негізгі құралдарға ұзақ мерзімді инвестициялар кәсіпорынның
Негізгі құралдар қоғамның материалдық қорын жоспарлы қалыптасуына және оларды
Негізгі қүралдардың мөлшерінен, сапасынан және тиімді пайдалануынан табыстың өсу
Ғылыми-техникалық прогресс негізінде өнеркәсіпте өндірістік негізгі қорлардың жаңаруы мен
1) жаңа кәсіпорын құрылысы, сондай-ақ кәсіпорын реконструкциясымен кеңейтілуі кезінде
2) негізгі құралдарды модернизациялау, сапалық жетілдіру мен және оларды
Негізгі құралдар құрамында абсолютті және салыстырмалы түрде техникалық алдыңғы
1.2 Негізгі құралдың бухгалтерлік есебі мен аудиттың мақсаты
мен міндеттері
Өзінің қызметін дұрыс жүргізу үшін кәсіпорындар негізгі құрал түріндегі
01.01.2000 жылы қолданысқа енгізілген №6 "Негізгі құралды есепке алу"
Негізгі құралдың өзіндік ерекшелігі болып олардың ұзақ мерзімі ішінде
Ұзақ пайдалану процесіңде негізгі құралдар өзгереді: олар кәсіпорынға түсіп,
Кәсіпорында негізгі құралдардың бухгалтерлік есебінің міндеттері:
- негізгі құралдарды пайдаланылған жері бойынша дұрыс есепке алу
- негізгі құралдардың түсу есебін, олардың ішкі қозғалысын, шығысын
- негізгі құралдардың амортизациясын дер кезінде есептеу мен есепте
- негізгі құралдарды жөндеу, реконструкциялау және жаңартуға шығындардың дұрыс
- жоюдың нәтижесін дәл анықтау, сондай-ақ негізгі құралдардың толық
- мүлікке салынатын салық, қосымша құнға салынатын салық салаларын
Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебі мыналарды қамтамасыз етуі керек:
- құжаттардың дұрыс толтырылуы мен олардың түсу есебінде өз
- негізгі құралдардың шығуы мен орын ауыстыруын, олардың материалды
- сомма есебінде есейтілген амортизация мен негізгі құралдың тозуының
- негізгі құралдардың қорлық берілісін, жаңа техника мен оны
- негізгі құралдарды жөндеу бойынша жұмсалған шығындардың нақты есебін;
- есепте негізгі құралдарды таратудың нәтижелері мен басқа да
Нарықтық жағдайда кәсіпорын, несие мекемелері және басқа шаруашылық объектілері
Бұл қарым-қатынастардың сенімділігі барлық келісім-шартқа қатысушыларға қаржылық ақпаратты қолдану
Меншік иелері, әсіресе ұжымдық меншік иелері - акционерлер, үлескерлер,
Өндірістің іскерлігінің нәтижесі туралы және олармен зандылықтарды қадағалау туралы
Аудиторлық тексеріс мемлекеттік органдарға, прокурорлар мен тергеушілерге олардың көңілі
Аудит қызметіне сұраным келесі жағдайдан кейін пайда болады:
1) ақпаратты қолданушы мен әкімшілік жағынан екі арада қақтығыс
2) нәтижесінің қабылданған ақпарат сапасынан шешімдерінің тәуелдігі;
3) ақпаратты тексеру үшін арнайы білімдердің қажеттігі;
4)1қолданушыларда ақпаратпен танысуға рұқсаттың жоқтығынан оның сапасын бағалай алмауы.
Осы барлық қажеттіліктер арнайы дайындығы бар, білікті, және бұндай
Ақпараттардың дұрыстығы капитал нарығының қызмет етуінің тиімділігін жоғалтуға және
Тәуелсіз аудиторлар бақылауды ұйымдастыруға қаржылық сенімділікті қамтамасыз етуде делдалдық
Аудиторлық қызмет (аудит) - бухгалтерлік (қаржылық) есеп беруде тәуелсіз
- бухгалтерлік есептің ұйымдастыруы орнына келтірілуі және жүргізілуі;
- табыстық және бухгалтерлік (қаржылық) есеп берулер туралы декларация
- қаржы-шаруашылық қызметін талдау;
- шаруашылық субъектінің активтерін, меншікті капиталын және міндеттемелерін бағалау;
- қаржылық, салықтық, банктік және басқада шаруашылық заңдылықтар сұрақтары
- оқыту (үйрету, баулу) және тағы басқа.
Аудит - Қазақстан Реепубликасының зандылықтарына сәйкес шаруашылық және қаржылық
Аудиттың мақсаты - заңдылықтармен, аудиторлық қызметті нормативті реттеу жүйесімен
Негізгі құралдар аудитінің міндеттері:
- негізгі құралдар сақталу және қолдану орындарында бар болуы
- негізгі құралдардың қозғалысы туралы бастапқы құжаттардың толтырылуының дұрыстығын
- негізгі құралдардың топтастыруын жүзеге асырудың дұрыстығын тексеру;
- негізгі құралдарды, бағалау және қайта бағалаудың дұрыстығын тексеру;
- негізгі құралдардың түсуі бойынша операцияның дұрыстығын тексеру, яғни
- бекіткен нормаларға сәйкес негізгі құралдардың амортизациясының есептелуі мен
- негізгі құралдар бойынша жөндеу шығындарының дұрыс негізделуін немесе
- негізгі құралдардың жолдық операциялары бойынша мал ақысы шоттарында
- негізгі құралдардың уақытының шығуы және олардың жойылуының дұрыс
- негізгі құралдарға қатысты салықты дұрыс есептеу мен аударылуын
- негізгі құралдар құрамына жарамсыздыққа келген есептелетін жабдықтар, шаруашылық
- негізгі құралдардың пайдалануының тиімділігін талдау;
- синтетикалық және аналитикалық есептерге сәйкес негізгі құралдардың құнының
- негізгі құралдардың түсуі бойынша операцияның дұрыстығын тексеру, яғни
- бекітілген нормаларға сәйкес негізгі құралдардың амортизациясының есептелуі мен
2 НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІНІҢ ҚОЛДАНЫСТАҒЫ ТӘРТІБІ
2.1 Негізгі құралдардың келіп түсуінің есебі
Біздің қарастырып отырған зерттеу объектісі «Автоматика» ААҚ-ң бухгалтерлік есеп
Негізгі құралдардың есебі №6 "Негізгі құралды есепке алу" бухгалтерлік
Есеп саясатын қалыптастыру жауапкершілігі "Автоматика" ААҚ директорына жүктелген.
"Автоматака" ААҚ негізгі құралдар мынадай жағдайларда түскен: күрделі қаржы,
Кәсіпорынға түскен негізгі құралдар обьектілерін кәсіпорын басшысының үкімімен құрылған
Бұл кәсіпорында негізгі құралды қабылдау беру актісінде (№ОС-1) негізгі
Бұл кәсіпорында негізгі құралды ішінара өткізу кезінде актіні беруші
Негізгі құралдарды қайтарусыз басқа субъектіге өткізу кезінде акт 2
Негізгі құралдарды басқа субъектіге тарату кезінде акт 3 дана
Кәсіпорын бухгалтеріне түскен объектіні материалдық жауапты тұлғаға бекітіп, инвентарлық
Кәсіорында барлық түрлері үшін инвентарлық карточканың бірдей: типтік формасы
Негізгі құралдардың объектісін басқа субъектіге өткізу кезінде, сонымен бірге
“Автономика ААҚ” кәсіпорында байқағанымыз, құрылыс, құрал- жабдықтау, реконструкциялау және
“Обьектінің қысқаша жекелеген сипаттамасы” бөлімінде негізгі объектінің тек негізгі
Сандық және сапалық көрсеткіштердің өзгеруіне қарай бұрынғы инвертарлық карточкадағы
Осы кәсіпорында толтырылған инвентарлық карточкалар бухгалтерде негізгі құралдар есебі
Бір ай ішінде “түсті”, “шықты” бөлімдеріндегі карточкалар 12 бөлім
Негізгі құралдардың әрбір жіктелу тобы бойынша бір айдағы ақының
Кәсіпорын басшысының бұйрығымен материалды жауапты тұлға тағайындалған. Материалды жауапты
Негізгі құралдардың құны туралы мәліметтер тізім мен инвентарлық карточкада
Аналитикалық есеп еліміздің территориясы мен шетелде негізгі құралдың бар
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп жөніндегі Ұлттық комиссиясы 1996 жылғы
1."Автоматика" ААҚ-на күрделі қаржы нәтижесінде негізгі құрал объектілері келіп
а) Мердігерлерге орындалған құрылыс-монтаж жұмыстары үшін ҚҚС пен есептерде
б) Мердігерге монтаждауға берілген жабдықтың бастапқы құны (ҚҚС пен)
в) Құрылыс салу үшін жер телімін таңдауға төленетін өтемақы
г) Орындалған құрылыс-монтаж жұмыстары үшін (ҚҚС бірге) есептегенде мердігерлердің
д) Негізгі құралды қабылдау-беру актісі негізінде салынған ғимарат кіріске
е) Құрылысқа байланысты, бірақ объектілеу бастапқы құнына енгізілмейтін шығындар
Кесте 2.1
Күрделі қаржы салу нәтижесінде түсуін шоттарда көрсету
Операция мазмұны Dm Km
Мердігерлерге орындалған құрылыс-монтаж жұмыстары үшін (ҚҚС) 126 671
Мердігерге монтаждауға бастапқы
құнымен (ҚҚС) қосқанда берілген жабдық 126
331 125
671 260,0
75,0
Жер телімін тандау үшін (ҚҚС) өтемақы есептеу 126
Орындалған құрылыс-монтаж жұмысы үшін
(ҚҚС) қоса есептін мердігерлердің шоттары
төленді 331
671,
687 687
441 28,0
620,0
Негізгі құралды қабылдау-беру актісі негізінде объекті пайдаға берілді
Құрылысқа байланысты, бірақ объекттің
бастапқы құнына енгізілмейтін шығындар
сомасы 821 126 95,0
2. "Автоматика" ААҚ 2002 жылы қазан айында Ресейден "Камаз"
Кесте 2.2
Көлік құрамының қозғалысы бойынша операциялардың көрсетілуі
Операция мазмұны Dm Km
Негізгі құрал кіріске алынуы 124 671 2000, 0
Жабдықтаушы шотының төленуі 671 431 2000, 0
Қалдық құн есептен шығарылуы 842 124 2000, 0
Сатып алушыларға келісілген құны бойынша шот көрсетіледі. 303
Негізгі құрал сату бойынша ҚҚС есептелді 303 633
ҚҚС қосымша есептелетін (2000-826,0)*15% 821,1 633 176,0
Сатьш алушыдан ақша қаражатының алынуы 441 303 950
Бюджетке ҚҚС аударылуы 633 441 300
2.2 Негізгі құралдардың тозуының есебі
Пайдалану процесінде негізгі құралдар өзінің бастапқы заттық формасын сақтай
Негізгі құралдардың түр-түріне амортизацияны есептеудің түрлі тәсілдері қолданылады, негізгі
Негізгі құралдар объектінің моральдық тозуы бұл жетілдірілген және өнімді
Барлық жағдайларда негізгі құралдардың объектілері пайдалану мерзімі аяқталғанша бастапқы
Амортизацияны есептеу әдістерін шаруашылық субъектілерінің есеп саясатында қарастырылады:
1. Құнды біркелкі шегеру әдісі
2. Құнды атқарылған жұмыс көлеміне пара-пар шегеру
(өндірістік тәсіл)
3.Жеделдетілген әдістер
- қалдықты азайту әдісі
- құнды сан сомасы бойынша шегеру (кумулятивті) әдіс
Негізгі құралдардың әрбір түріне амортизацияны есептеудің қосымша тәсілдері қолданылады,
Осы қарастырылып отырған “Автоматика” ААҚ есептік саясында біркелкі әдіс
Ғимарат, құрылыс бойынша амортизация әр қүрылысқа жеке есептеледі. Егер
Егер топтың құндық балансы салық жылының аяғында 100 айлық
Тозуды біркелкі есептеу әдісі обьекттің тозған құнын оның қызмет
"Автоматика" ААҚ технологиялық жабдықтардың алғашқы құны 180,0 тг., тарату
1994 жылы шығарылып, сол жылы пайдалануға берілген автомобиль одан
Кесте 2.3.
Негізгі қүралдардың шығуы бойынша операциялардың шоттарда көрсетілуі
Операция мазмұны Dm Km
Амортизация сомасына негізгі құралды есептен шығару кезінде жинақталған 133
Шығарылған негізгі құралдың баланстық құнына 842 124 139310
Есептен шығарылған негізгі құралдан алынған қосалқы бөлшектер кіріске алынуы
2.3 Негізгі қүралдарды жөндеуінің есебі
Көпшілік жағдайда негізгі құрал-жабдықтар жекелеген бөлшектерден, тораптар мен агрегаттардан
Бұл шығындар былайша бөлінеді:
- күрделі емес сипаттағы шығындар;
- күрделі шығындар;
Бұл шығындарды дұрыс ажырата білу керек. Күрделі емес сипаттағы
Өз кезегінде, күрделі шығындар өндірістік қуатты немесе объектінің пайдалану
Күрделі және күрделі емес шығындардың арасында шек қою әрдайым
Негізгі құрал-жабдықтарды пайдалануға байланысты келесі шығындар былайша жіктеледі.
- күтіп ұстау және техникалық қызмет көрсету,
- жөндеу,
- жаңғырту, қайта құру,
- тағы басқалары
Жөндеу - негізгі құралдар жабдықтың сынуынан, мерзімінен бұрын істен
Ұйымдастырушы-техникалық сипаттары бойынша жөндеуді күрделі және ағымдағы деп бөледі.
Күрделі жөндеу - кезеңділігі бір жылдан асқанда жүргізілетін жөндеу,
- машиналар, жабдықтар және көлік құралдары үшін агрегатты толық
- автомобиль көлігінің негізгі агрегаттары үшін (қозғалтқыш, сыртқы және
- үйлер мен ғимараттар үшін тозған конструкциялар мен тетіктер
Ағымдағы жөндеу дегеніміз ұсақ-түйек жөндеу және қосалқы бөлшектері, тетіктерін
Егер негізгі құрал-жабдықтар обьектілерін түзу қалпында ұстауға арналған алдын
Жөндеу екі түрлі әдіспен жүзеге асырылады: мердігерлік және шаруашылық.
Кесте 2.4
Желтоқсан айда 2002 ж. №95 талап бойынша Филонский жылу
Операция мазмұны Dm Km
1 2 3 4
Орындалған жұмыс үшін мердігерлік ұйым шот ұсынады:
Күрделі емес сипаттағы 934 671 12437
Күрделі сипаттағы 126 371 3300
ҚҚС сомасына 331 671
Шот бойышпа төлем жүргізіледі 671 441
Негізгі құрал-жабдықтар объектісінің түгендеу карточкасында жүргізілген жөндеулер немесе жаңғыртулар
Шаруашылық әдіспен негізгі құрал-жабдықтар (жөндеу) объектілерін өз күшімен күрделі
1.Жұмысты жүргізудің қажеттілігі дәлелденуі тиіс. Ол үшін ақаулық ведомосы
2. Жөнделетін әрбір объектіге жеке тапсырыс немесе карточка ашылып,
3.Материалдық ресурстар шығыны лимиттік-жинақтама карта, жүк құжаттары негізінде көрсетіледі.
4.Жөндеу жұмыстары аяқталғаннан кейін арнайы комиссия "Жөнделген, қайта құрылған,
5.Объектінің түгендеу карточкасында күрделі жөндеу немесе жаңғырту жүргізілгені туралы
Жөндеудің нақты шығындарын кәсіпорын шығынына жатқызу тәртібі көрсетіледі. Мұның
- жөндеудің барлық түрінің сомасын резервте сақтау арқылы жөндеу
- жөндеу жөніндегі нақты шығынды сол есепті кезеңде болған
Негізгі құрал-жабдықтарды жөндеуді шаруашылық әдісімен жүргізу кезіндегі бухгалтерлік жазбалары:
Кесте 2.5
Шаруашылық әдіспен жөндеуге шығындардың шоттарда көрсетілуі
Операция мазмұны Dm Km
Негізгі құрал-жабдықтарды жөндеуге
материалдар босатылды 921 201
Жөндеуге қатысқан жұмысшыларға жалақы есептеледі 922 671
Жалақыдан аударымдар сомасына 923 634
Үстеме шығындар бөлінген үлесіне 924 930
Негізгі құрал-жабдықтарды жөндеу жөніндегі шығынның жалпы сомасы 920
921
Қабылдау-тапсыру актісі негізінде негізгі
құрал-жабдықтарды жөндеу бойынша
шығынның нақты сомасын есептеп шығару 122
920
2.4. Негізгі құралдардың шығуының синтетикалық немесе аналитикалық есебі
"Автоматика" ААҚ-ң өзіне тиісті ғимараттарды, құрал-жабдықтарды, транспорттық құралдар мен
Кәсіпорындарда негізгі құралдардың жарамсыздығын анықтау үшін, сондай-ақ қажетті құжаттарды
Кәсіпорын, баланстан негізгі құралдарға жататын заттарды олардың қызметінің нормативті
Негізгі құралдарды толық немесе жекелеп шығарып тастау (автотранспорт құралдарынан
Бұл кәсіпорында баланстан автокөлік құралдарының барлық түрлерін шығарып тастау
Бірінші данасы бухгалтерға өткізіледі, екіншісі негізгі қүралдың сақталуына жауапты
Тарату бойынша шығындар, сондай-ақ автотранспорттық құралдарды таратудан түскен материалдық
Бұл актілерде шығарып тасталатын обьектілердің сипаттамасын береді, шығу себебі
Негізгі құралдарды тарату актісі негізінде инвентарлық карточкада, инвентарлық карточка
Пайдаланымайтын артық құрал-жабдықтар, көліктік құралдар, инструменттер, жұмыс және өнім
Негізгі құралдарды бір кәсіпорынан екінші кәсіпорынға өткізу 2 дана
Негізгі құралды субъектінің ішінде орналастыру (цехтан цехқа) (№НҚ-1) формасы
Толтырылған актілер негізгі құралдарды тарату бухгалтерияға түсіп, аналитикалық есеп
Негізгі құралдарды бір кәсіпорыннан екіншісіне өткізу, қайтарусыз беру тәртібі
Төменде негізгі құралдарды өткізу, тарату және қайтарусыз өткізу бойынша
“Автоматика” ААҚ негізгі құралды өткізді. Олардың алғашқы құны –
Кесте 2.6
Негізгі құралды өткізу бойынша операциялардың шоттарда көрсетілуі
Операция мазмұны Dm Km
Өткізілген негізгі құралдың қалдық құны есептеп шығарылады 842
123
Негізгі құралды өткізу сәтіндегі
жинақталған тозу есептеп шығарылады 132 123
Негізгі құралды өткізуден табыс 301 722
Негізгі құралды өткізумен объектілер бойынша ҚҚС сомасы (жеңіл машиналарсыз)
Сатып алушылардан өткізілген негізгі құрал объектілері үшін төлемдер түсті
Жыл аяғында негізгі құралды сатудан
түскен табыс жиынтық, табыстың көбеюіне жатқызады 722 571
Жыл аяғында негізгі құралды сату бойынша
шығындар жиынтық табыстан шығарылады. 571 842
Негізгі қүрал обьектілерін жарғылық капиталының салымына өткізу. "Автоматика" ААҚ
Кесте 2.7
Негізгі құралдардың жарғылық капиталға үлес ретінде берілуі
Операция мазмұны Dm Km
Негізгі құралдың қалдық құны есептен шығарылады 842 122 265731
Өткізілген негізгі құрал бойынша есептелген тозу сомасына 131 122
Негізгі құралдың жарғылық капиталға салым ретінде өткізілген табыс сомасына
Жыл соңында жиынтық табыстың азаюына негізгі құралды өткізу бойынша
Жыл аяғында жиынтық табыстың ұлғаюына негізгі құралды өткізуден түскен
Негізгі құралдың шығуы кезінде "Автоматика" ААҚ ұйымының негізгі құралы
Кесте 2.8
Негізгі құралдардың шығуы бойынша операциялардың есепте көрсетілуі
Операция мазмұны Dm Km
Негізгі құралдың қалдық құны есептен шығарылады 842 122 110141,0
Негізгі құралдың жинақталған тозуының сомасына 131 122 288375,0
Негізгі құралды жою операциясына қатысушы жұмыскерлерге еңбек ақы есептелді
Әлеуметтік салық (21) сомасына 842 681 15938,0
Негізгі құралдың шығуынан алынған қосалқы бөлшектер түсімі 205 722
Түскен қосалқы бөлшектер, материалдар жыл аяғында жиынтық табысты ұлғайтады
Негізгі құралды жою бойынша шығындар жыл аяғында жиынқтық табысты
Кесте 2.9
Негізгі құралды қайтарусыз өткізу
Операция мазмұны Dm Km
1 2 3 4
Қайтарусыз өткізілген негізгі құралдың қалдық құны есептен шығарылды
315099, 0
Негізгі құралдьщ есептелген тозу сомасы есептен шығарылады 131
Қайтарымсыз өткізу негізгі құрал бойынша ҚҚС есептеледі 301 633
Негізгі құралды өткізу бойынша шығындар
жыл аяғында жиынтық табысты азайтады 571 842 315729,0
Кесте 2.10
Сату бойынша операциялардың көрсетілуі
Операция мазмұны Дебет Кредит
Сатылған ғимараттың баланстық құнына 842 122 433000
Бұрын есептелген тозу сомасына 131 122 767000
Сатып алушыларға ҚҚС-сыз ұсынылған шот сомасы (сату құны) 301
Сатып алушыларға ҚҚС-сыз ұсынылған шот сомасына 541 561
3. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫ АУДИТОРЛЫҚ ТЕКСЕРІСТЕН
ӨТКІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ
3.1 Негізгі құралдарды аудиттау кезеңдері
Өзінің қызметін жүргізу үшін кәсіпорын негізгі құрал негізінде бухгалтерлік
Негізгі құралдар аудиті бірнеше кезеңдерден тұрады және олардың негізділігіне
- аудиторлық тексерісті дайындау және жоспарлау;
- ақпараттар жинау және жұмыс құжаттарын талқылау;
- аудитордың тексеріс нәтижесіне баға беру және қорытынды жасау;
Аудиторлық тексеріс әрқашан белгіленген мерзіммен шектеледі (орташа есеппен екі
Жоспарлауды екі кезеңге бөлуге болады:
- алдын-ала жоспарлау;
- аудитті жоспарлау (стратегиясы мен тактикасын қалыптастыру).
Алдын-ала жоспарлау мыналарды қарастырады:
- клиент пен оның іскерлігіне әсер ететін факторлардың жалпы
- аудиттің мәнділігін бағалау;
- ішкі бақылау мен бухгалтерлік есеп жүйесін алдын-ала бағалау;
- аудиторлық тәуекелділікті алдын-ала бағалау.
Аудитгі жоспарлау алдын-ала дайындаумен оны қалыптастыруды қарастырады:
- аудиттің жалпы жоспарын (стратегиясын);
- аудиттің бағдарламасын (тактикасын).
Алдын-ала жоспарлау кезінде аудитор клиенттің қаржы шаруашылық іскерлігімен танысып
- негізгі құралдардың келіп түсуі операцияларының түрлері мен көлемі,
- негізгі құралдарды жөндеу шығындарының мәнділігі және бухгалтерлік есеп
Есеп беруді тексеру кезінде аудитор өзінің мәні мен мазмұнына
Мәнділікке баға беру аудитордың тәжірбиесі мен кәсіби біліктілігіне тәуелді
Қаржылық есеп берудің жекелеген көрсеткіштері аса дәл болмауы да
- олар ұсақ және қаржылық есеп беруді пайдаланушылардың шешіміне
- ұсақ қателерді анықтау мен түзетуге шығындар өте үлкен;
- бұл мақсаттарға жіберілетін уақыт бухгалтерлік есеп берудің жариялануының
Қазіргі уақытта есеп берудегі дәлсіздіктердің материалдығын (мәнділігін) бағалау мәселесі
Аудитгі жоспарлау кезінде мәнділікті аудиторлық тексерістің тиімділігін қамтамасыз ету
- аса назар аудару қажет болатын қаржылық есеп берудің
- жеке зерттеу материалдарын бағалау негізі ретінде;
- аудиторлық қорытындының мазмұны жөнінде шешім қабылдау негізі ретінде.
Аудиторлық тексеріс барысында аудитор өзі тексеріп отырған экономикалық субъектіде
Аудиторлық тексерісті жоспарлау кезіндегі аудиторлық іскерліліктің келесі бір элементі
Аудиторлық тәуекел келесі үш тәуекелден құралады:
- ішкі шаруашылық тәуекел;
- ішкі бақылау жүйесінің тәуекелі;
- таба алмау тәуекелі.
Ішкі шаруашылық тәуекелі - ішкі бақылау жүйесін тексергенге дейін
Ішкі бақылау тәуекелі - аудиттің ішкі шаруашылық бақылау жүйесінің
Таба алмау тәуекелі - аудитордың аудитті өткізу процесі кезінде
Аудитті жоспарлауды аудиторлық ұйымдар аудитті жүргізудің жалпы принциптеріне және
Аудиттің жалпы жоспары - аудиттің күтілетін көлемі және жүргізу
"Автоматика" кәсіпорыны бойынша негізгі құралдардың қозғалысы жөне пайдалану тиімділігішң
Тексерілетін ұйым: ААҚ “Автоматика”
Аудит жүргізу кезеңі: 02.2000-15.02.2000
Сағат саны: 90
Аудиторлық топ басшысы: М.К. Жұмабеков
Жоспарланатын аудиторлық тәуекел 5%
Жоспарланатын аудиторлық деңгейі 6%
3.1 кесте
"Автоматика" кәсіпорыны бойынша негізгі құралдардың қозғалысы және пайдалану тиімділігінің
Жоспарланатын жұмыс түрі Өткізу кезеңі Орындаушы
1. Экономикалық субъект туралы
маңызды ақпарат жинау 5-6.02.2001 Сұлтанова А.С.
2.Тәуекел мен мәнділікті бағалау 7.02.01 Смағулова К.М.
3.Топтың барлық мүшелеріне олардың міндеттері туралы нұсқау беру, оларды
4.Негізгі құралдарды түгендеу 9-10.02.01 Ибраева А.А., Петрова С.И.,
5. Ішкі бақылау жағдайының
аудиті 11-12.02.01 Сембина Л.М., Ибраева А.Ж.
6.Бухгалтерлік есеп аудитінің жалпы жағдайы 13.02.01 Сұңқарова А.Л.
7.Негізгі құралдардың қозғалысы, техникалық жағдайы мен тиімді
қолдануын тексеру. 14.02.01 Петрова С.Ж, Сембина Л.М.
8.Аудиторлық қорытынды
15.02.01 Жұмабеков М.Қ
Негізгі құралдардың аудиторлық тексерісінің бағдарламасына енгізілетін сұрақтар шеңбері аса
3.2 кесте
“Автоматика” кәсіпорынының негізгі құралдарының аудиттауды жүргізу бағдарламасы
Аудит бөлімі бойынша аудиторлық процедуралар тізімі Аудитордың жұмыс құжаттары
1 2 3
Бас кітаппен көрсеткіш-тердің сәйкестігін тексеру Бухгалтерлік баланс, Бас кітап
Негізгі құралдардың синтетикалық және аналитикалық есептерінің дұрыс жүргізілуін тексеру
Сақталудағы және қолданыстағы негізгі құралдардың қолда бары мен сақтығын
Негізгі құралдардың қозғалысы бойынша алғашқы құжаттардың дұрыс толтырылуын тексеру
Негізгі құралдарды топтастырудың дұрыстығын тексеру Техникалық құжаттау (паспорт, комплектеуші
Негізгі құралдарды бағалау мен қайта бағалаудың дұрыстығын тексеру Келісім
Негізгі құралдарды кіріске алудың және шығуының дұрыстығын тексеру Техникалық
Негізгі құралдардың қозғалысына талдау жасау Баланс, негізгі құралдарды есепке
Аудиторлық бағдарлама жұмыс орнын қамтамасыз етуге және әр аудиторльіқ
3.2 Негізгі өнеркәсіптік-өндірістік қорларды талдау
Негізгі құралдардьщ өндіріс процесінде пайдалануына тікелей бақылау жасау бухгалтерлік
Қазіргі экономикамыздағы жағдайларға байланысты өнеркәсіптерде негізгі құралдарды толықтай және
Өнеркәсіпті өндірістің қазіргі жоғары техникалық деңгейіне негізгі өнеркәсіптік қорлардың
Талдау міндеттері болып табылатындары, негізгі қорлармен қамтамасыз етілуін анықтау,
Талдау жұмыстары өндірістің негізгі қорлармен қамтамасыз етілуін анықтаумен басталады.
Негізгі өнеркөсштж-өндірістік қорларды талдау жұмыстары олардың қолда бары мен
Негізгі қорлардың қамтамасыз етілу деңгейін, жағдайын және тиімді қолданылуын
Негізгі қорлардың қолда бары мен қүрылымын талдаудың міндеті олардың
Негізгі қорлардың жалпы мөлшерін талдау олардың жыл басындағы және
Енді "Автоматика" ААҚ бойынша қорлардың қолдағысы мен құрылымын талдауды
Есеп беру жылында әлеуметтік салаларының негізгі қорларының орташа жылдық
Әрі қарай негізгі қорлардың құрылымын талдау процесінде өнеркәсіптік-өндірістік негізгі
Бұл жағдайда, біз айтылған негізгі қорлардың екі тобынан тікелей
3.2 кесте мәліметтерінен біздің байқайтынымыз өндірістік-өнеркәсішік негізгі қорлардьщ үлес
Өнеркәсіптік-өндірістік негізгі қорлардың құрамындағы болған өзгерістерді анықтау үшін олардың
Белсенді бөлігі дегеніміз олар еңбек заттарына тікелей әсер етеді.
Негізгі қорлардың белсенді бөлігіне машиналар мен жабдықтарды, көлік құралдарын
Негізгі өнеркәсіптік-өндірістік қорлардың өзгерістерін анықтау үшін, олардың құрылымын талдауымыз
Мұндай талдауды 3.3 кесте негізінде орындаған тиімді болады.
"Автоматика" ААҚ негізгі қорлардың (активті) белсенді бөлігінің есеп беру
Талдау жүргізген кезде байқағанымыз негізгі құралдардың бәсең (пассивті) бөлігінің
Осылардың бәрін талқылай келіп мынандай қорытынды шығаруға болады. Ашық
Негізгі қорлардың қозғалысы мен техникалық жағдайын талдау кезінде олардың
Талдау процесін өткізу кезінде есеп беру жылындағы көрсеткіштер өткен
Негізгі қорлардың қозғалысын сипаттау үшін өсімше, келіп түсу және
Біз білетіндей келіп түсу коэффициенті негізгі қорлардың құнының жалпы
Ктүсу=Ғтүс/Ғж.с (3.1)
Ктүсу — негізгі қорлардың келіп түсу коэффициенті;
Ғтүс — жыл бойында түскен негізгі қорлардың құны;
Ғж.с — жыл соңындағы негізгі қорлардың құны.
Шығу коэффициенті негізгі қорлардың өндіріс саласынан шығуының интенсивтілігінің деңгейін
Кшығу=Ғшық/Рж.6 (3.2)
мұндағы,
Кшығу — негізгі қорлардың шығу коэффициенті;
Ғшық — жыл бойында шыққан негізгі қорлардың құны;
Ғж.б — жыл басындағы негізгі қорлар құны.
Негізгі қорлардың өсім коэффициенті олардың шығуын ескере отырьш құндарының
К=Fтүскен—Fшыққан/Ғж.с (3.3)
Негізгі құралдардың қозғалысы мен жағдайына талдау жасайық. Талдау жүргізген
Кесте мәліметтері бойынша есеп беру кезеңінде өнеркәсіптік - өндірістік
Бұл көрсеткіштер негізгі қорлардың түсу қарқынының былтырғы жылдан өскенін
Бұл көрсеткіштерді екі уақыт кезеңі бойынша салыстыра отырып байқайтынымыз,
Негізгі қорлардың техникалық жағдайын сипаттау үшін келесі коэффициенттер: жаңару,
Негізгі қорлардың жаңару коэффициенті жыл ішінде жаңа іске қосылған
Кжаңару=Ғк.т/Ғж.с (3.4)
мұндағы,
Кжаңару — негізгі құралдардың жаңару коэффициенті;
Ғк.т — бір жыл ішінде іске қосылған нетізгі құралдардың
Жою коэффициенті бір жыл ішіндегі жойылған негізгі құралдардың үлесін
Кжою=Ғжойылған/Ғж.б (3.5)
мұндағы,
Кжою - негізгі құралдардың жою коэффициенті;
Ғжойылған— сол жылы жойылған негізгі құралдардың құны;
Ғж.б - жыл басындағы негізгі құралдардың құны. Жарамдылық коэффйциенті
Кжарам=Ғ1/Ғ (3.6)
мұндағы,
Кжарам — негізгі құралдардың жарамдылық коэффициенті;
Ғ2 — негізгі құралдардың қалдық құны;
Ғ—негізгі құралдардың бастапқы құны. Ғжі - жыл соңындағы нарық
Жою коэффициенті 1 жыл ішіндегі жойылған нарық үлесін көрсетеді.
(3.7)
мұнда Кжою - нқ жою коэффициенті;
Ғжойылған - нқ құны
Ғж.б. — жыл басындағы нарық құны.
Жарамдылық коэффициенті негізгі қорлардың бастапқы құнының ішіндегі қалдық құнының
(3.8)
мұнда: Кжарам негізгі құралдардың жарамдылық коэффициенті;
Ғ1 — негізгі құралдардың қалдық құны;
Ғ — негізгі құралдардың бастапқы (баланстық) құны.
Тозу коэффициенті негізгі құралдардың бастапқы (баланстық) құнынан ауыстырылған құнның
Ктозу = Fт/F
мұнда Ктозу - негізгі құралдардың тозу коэффициенті;
Ғт - негізгі құралдардың тозу деңгейі;
Ғ — негізгі құралдардың бастапқы құны.
Негізгі қорлардың техникалық жағдайын талдау үшін 3.5. кестені қолданғанымыз
Жарамдылық коэффициенті былтырғы жылғы деңгейден 51,8 % есеп беру
Өндірісті интенсивтілендіру жөніндегі негізгі бағыттардың ішінде негізгі өндірістік қорларды
Өндірістік негізі қорлардың пайдалануын сипаттайтың маңызды көрсеткіштердің бірі қор
Қор қайтарымы дегеніміз негізгі өндірістік қорлардың бір теңгесіне келетін,
Ққ =Ө/Фож
мұнда: Ққ — қор қайтарымы;
Ө — жылдық өнім шығару көлемі;
Фөж — негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны.
Қор қайтарымы өнім шығаруына байланысты құндық, табиғи өлшемде анықталады.
Қор=Қб+ҚтАо/12-Кш(12-А1)/І2 (3.10)
мұнда Қф - жыл басындағы негізгі қорлардың бастапқы бағасындағы
Қт — жаңа іске қосылған негізгі қорлардың құны;
Ас — жаңа іске қосылған негізгі қорлардың ай саны;
Қш — шыққан негізгі қорлардың құны;
Аі — шыққан негізгі қорлардың пайдалануда болған ай саны;
Талдау кезінде қор қайтарымы көрсеткішін барлық негізгі қорлар бойынша
Қор қайтарымының негізгі құралдардың белсенді бөлігі бойынша есептелген көрсеткіші
Кесте 3.5
Қор қайтарымын талдау
Көрсеткіштер Өткен
жылы
1999 Есеп беру
жылында
2000 Өткен жылғыдан
ауытқуы (+, - )
абсолютті %
Өнім көлемі (мың тенге) 1391438 1613794 222356 +16,0
Өнеркөсіптік-өндірістік негізгі қорлардың орташа жылдық құны (мың тенге)
48665
4244
+9,5
Қор қайтарымы, теңге 31,3 33,1 1,8 +5,8
Қор сыйымдылығы, теңге 0,03 0,03 — —
Кесте мәліметтері бойынша қор қайтарымы есептелу жылында өткен жылмен
Өйткені жылдағы өнім шығару — 1391438 мың теңге, ал
Ал 2002 жылы бір өнім келемі 1613794 м.т. жөне
Әрі қарай енді қор қайтарымы жөне қорлардың орташа жылдық
Тізбектеп қою тәсілнің көмегі арқылы қор қайтарымы өзгерген жағдайдағы
Өнім көлемін осы беру жылының қор қайтарымы және базистік
Енді біз 2002ж. шығарылған өнімнің көлемі 1391438 мың теңге
N==N-Nо (3. 11)
мұндағы N - өнім шығаруға қор қайтарымы факторының әсері.
N — есеп беру кезіңінің қор қайтарымы кезіндегі шығарылған
Nо— өткен жылы шығарылған өнім көлемі;
Сонда біздің анықтағанымыз 78897,1 мың теңге (1470335,1 -1391438). Ал
N==N1-N (3.12)
мұндағы, N — өнім шығаруға негізгі қорлардың жылдық құны,
N - есеп беру жьлындағы шығарылған өнім көлемі.
Сонда біздің анықтағанымыз-143458,9 мың теңге (1613794 - 1470335,1) Енді
Кесте 3.6
Шығарылған өнім көлеміне факторлар әсері, мың теңге
Көрсеткіштер Факторлар әсері
Сомасы мың теңге Шығарылған өнім көлеміне % қатысында
Қор қайтарымының өзгеруі 78897,1 5,7
Орташа жылдық құнының өзгеруі 143458,9 10,3
Барлығы 222356 16
Енді біздің есептегендеріміздің дұрыстығын тексерейік, ол үшін барлық факторлар
Кесте мәліметтерінен біздің байқайтынымыз 2002 өткен жылмен салыстырғанда өнім
Келесі маңызды көрсеткіштердің бірі — еңбектің қормен қарулануы көрсеткіші.
Ол келесі формула бойынша анықталады:
Ққ=Қорт/Жс (3.13)
Мұндағы: Ққ - қормен қарулану;
Қорт - өндірістік негізгі қорлардың орташа құны;
Жс- жұмыскерлердің орта тізімдік саны.
Кәсіпорындағы қормен қарулану көрсеткіштерін талдай отырып, 3.7 кесте бойынша
Кесте 3.7
Еңбектің қормен қарулануы көрсеткіштері
мың теңге
Көрсеткіштер 2001 2002 өткен жылғыдан ауытқуы
Абсолютті %
Негізгі өндірістік қорлардың орташа құны 44421 48665 4244
Жұмыскерлердің
орташа тізімдік саны 84 43 -41 -48,8
Оның ішінде
жұмысшылар 78 36 -42 -53,8
Бір жұмыскердің
қормен қарулануы 528,8 1131,7 601,9
+114
Бір жұмысшының
қормен қарулануы 569,5 1351,8 782,3 +137,3
Кесте 3.8
Еңбек өнімділігі көрсеткіпггері
Көрсеткіштер 2001 2002 Өткен жылғыдан ауытқуы
абсолютті %
1 2 3 4 5
Өнім көлемі (мың теңге) 1391438 1613794 222356 +16,0
Саны — барлығы: 84 43 -41 -48,8
Оның ішінде жұмысшылар 78 36 -42 -53,8
Еңбек өнімділігі (м.т)
барлығы 16564,7 37530,1 20965,4 +126,5
Оның ішінде жұмысшылардың 17839 44827,6 26988,6
Ягни, кестеден көріп отырғанымыздай жалпы жұмыскерлер саны өткен жылғымен
Қорытындылай келгенде талдау шараларының нәтижесінде “Автоматика” ашық акционерлік қоғамында
Ал бұл мәселелерді шешуде негізгі қорларды қолдануға деген талаптар
4. ЛИЗИНГІГЕ АЛЫНҒАН НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАР ЕСЕБІ
4.1 Лизинг
Лизинг – инвестициялық қызметтің түрі, ол бойынша лизинг беруші
Лизинг алушы лизинг шартын жасау кезіндегі баға бойынша лизинг
Қазіргі таңда кәсіпорындар, жеке кәсіпкерлер үшін қаржы лизинг инвестициялық
(Негізінде) лизинг нысанасы болып үйлер, ғимараттар, машиналар, жабдықтар, құрал
Лизингтің 4 нысанасы бар.
- ішкі лизинг. Ішкі лизингті жүзеге асырған кезде лизинг
- халықаралық лизинг, халықаралық лизингті жүзеге асырған кезде лизинг
Лизингтің түрлері.
1.Қайтару лизингі – лизингтің бір түрі, ол бойынша сатушы
2.Банк лизингі – лизингтің бұл түрінде банк лизинг беруші
3.Толық лизинг – лизингтің бір түрі, ол бойынша лизинг
4.Таза лизинг – лизингтің бір түрі, ол бойынша лизинг
Лизингтік қатынастардың құқықтық негіздері.
1. Лизинг беруші
- өзіне тиесілі төленбеген лизинг төлемдерін, сондай-ақ шығынның орнын
- лизинг шартына сәйкес лизинг алушының лизинг шартының талаптарының
- лизинг алушы лизинг нысанасын қайтару жөніндегі міндеттемелерін бұзған
- осы заңда көзделген жағдайларды лизинг алушының лизинг нысанасын
2. Лизинг алушы.
- лизинг нысанасын лизинг шартының талаптарымен иеленуге және пайдалануға;
- лизинг нысанасына сапасына және жиынтығына оны жеткізу мерзіміне
- лизинг беруші лизинг шартынан талаптарын елеулі түрде бұзған
- лизинг беруші лизинг шартын біржақты тоқтатқан жағдайда ол
- лизинг беруші лизинг шартының талаптарын орындамаса не тиісті
4.2 Мүлікті салық жайында
Негізгі түсінікткр лизинг мәмілелерінің құқықтық негіздері, сондай-ақ шетелдік инвестициялар,
Салық кодексінің 74 бабына салық салу мақсатындағы негізгі құрал
Лизинг алушының сыйақы бойынша ҚР ұлттық белгілеген қайта қаржыландырудың
Негізгі құралдар лизингі кезінде жалдау ұзақ мерзімде жүзеге асырылады
Негізгі құралдар лизингісі клиенттер үшін әлдеқайда тиімді және арзандау
Салық кодекісінің 216 бабының 2-1 тармағының 1-тармақшасына сәйкес лизинг
Лизинг алушы салық кодекісінің 235 бабынын 2 тармағындағы 1-2
Мүліктік салық мерзімі аяқталған уақытта мүлік лизинг алушыға беріліп
4.3 Лизингіге алынған негізгі құрал есебі
Негізгі құралды лизингке алушы лизингтік төлемді екі жақтық келісілген
Лизинг беруші негізгі құралды лизингке алушыға келісілген (%) бойынша
Лизинг алушы лизинг берушінің негізгі құрал иесі екендігін мойындайды
Егер келісілген уақытта лизинг алушы төлемді төлемесе ол төлемнің
Лизинг алушы келісілген шарттың талаптары бойынша ай сайын уақытылы
Мына бір мысалды қарастырып көрейік. Сатушы, лизинг беруші және
Сатылған негізгі құралдың өзіндік құны 25000,0 мың теңге құрайды.
Келтірілген мысалда негізгі құрал 7 жыл мерзімге берілгендіктен, лизинг
- Лизинг алушы алынған негізгі құралды кіріске алады. Лизинг
Сыйақы бойынша шығыстар сомасын шегерімге жатқызу үшін, бухгалтерлік есеп
ҚОРЫТЫНДЫ
Қоғамдық өндірістің тиімділігін негізгі өндірістік қорларды жақсы пайдалану арқылы
Жекелеген кәсіпорын немесе бірлестік жағдайында негізгі қорларды пайдаланудың жақсаруы
“Автоматика” ашық акционерлік қоғамындағы есептің ұйымдастырылуы жағдайын қарастырғанымызда есеп
Негізгі құралдардың есебі - ақпараттардың тұрақтылығының жоғары деңгейімен сипатталады,
Сонымен қатар негізгі құралдардың қолда барының талдамалық есебінің деңгейін
Дипломдық жұмыстың үшінші бөлімі негізгі құралдардың қолдануына және техникалық
Бұл көрсеткіштің мұнша артуына біріншіден, жұмысшылар қысқартылуы әсер етсе,
Негізгі құралдардың техникалық жағдайын жарамдылық және тозу коэффициенттері сипаттайтынын
Біздің ойымызша, бүгінгі нарықтық экономиканың талаптарына сәйкес амортизацияны есептеудің
Сондықтан алғашқы жылдары негізгі құралдарды жаңалауға, тиімді технологияларды сатып
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Торшаева Ш. М. Основы аудита. Қарағанды, 2002.
2. Толпаков Ж.С. Негізгі құралдың бухгалтерлік есебі. Қарағанды, 2003.
3. Каренова Г. С. Практический аудит, Қарағанды, 2001.
4. Савицкая Г. В. Анализ хозяиственной деятельности предприятия. Алматы;
5. Жұматов М. Қ., Нұрқалиева Д. М., Омашева А.
6. Дүйсенбаев К. А. Аудит и анализ финансовой отчетности.
7. Стандарты бухгалтерского учета и методические рекомендации, 2002.
8. Анализ хозяиственной деятельности. – М: Финансы и статистика,
9. Бухгалтер бюллетені №62. 2001.
10. Бухгалтер бюллетені №42. 2003.
11. Бухгалтер бюллетені №47. 2003.
12. Бухгалтер бюллетені №52. 2003.
13. Бухгалтер бюллетені №3. 2004.
14. Бухгалтер бюллетені №11. 2004.
15. Бухгалтер бюллетені №13. 2004.
16. Библиотека бухгалтера и предпринамателя №5. 2001.
17. Библиотека бухгалтера и предпринамателя №8. 2002.
18. Библиотека бухгалтера и предпринамателя №12. 2002.
19. Заочная школа аудитора. №2,4. 2003.
20. Лизинг это выгодно. Казахстанская правда. №41. 2004.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Е.Е.БӨКЕТОВ АТЫНДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Экономика кафедрасы
Құлжамбеков А.Ж.
Д И П Л О М Д Ы Қ
Негізгі құралдар
Қарағанды
2004ж.