ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ
“Қазіргі халықаралық құқықтағы доктрина ролі”
МАЗМҰНЫ
ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ 1
1-тарау. Халықаралық жария құқықтың қайнар көздерінің түсінігі 1
1.1 Халықаралық құқықтың қайнар көздердің түсінігі мен түрлері. 3
1.2 Халықаралық құқықтың қайнар көздердің жіктелуінің және саралануының өзекті
2-тарау. Халықаралық құқықтың қайнар көздердегі доктринаның рөлі мен орны
2.1. Доктринаның түсінігі мен даму тарихы 33
2.2. Қазіргі халықаралық құқық ғылымында доктринаның даулы мәселелері 40
1-тарау. Халықаралық жария құқықтың қайнар көздерінің түсінігі
Халықаралық жария құқықтың қайнар көздерін сараламай тұрып, ең алдымен
Латын тілінен аударғанда норма сөзі (латын norma) - міндетті
Кейбір құқықтық нормалардың мазмұны мен әрекет ету тетігі құқықтық
Халықаралық сыпайыгершілік – меймандостық, тату көршілік актілерін, мемлекеттердің өз
Алайда халықаралық сыпайыгершілік ережелері халықаралық-құқықтық қатынастың қатысушылары үшін заңдық
Халықаралық құқықтық нормалар ұлттық-құқықтық нормалармен тығыз байланысты, бұл тезистің
Халықарлық-құқықтық нормалар — бұл халықаралық жария құқық субьектілері тәртіптерінің
Ондай нормаларға мынадай сипат тән:
Біріншіден, халықаралық құқық субъектілерінің арасындағы қатынастарды реттеу;
Екіншіден, міндетті сипаты, яғни құқықтық нормалардың заңдық күші, себебі
Үшіншіден, жалпы сипаты, яғни норманың әрекет ету көптеген жағдайларды
Осы заманғы халықаралық-құқық ғылымының маңызды мақсаттарының бірі халықаралық құқық
БҰҰ-ның Халықаралық Сот Статутының 38-бабында келесі тағайындаулар жазылған:
“1. Халықаралық құқық негізінде шешіп сот өз шешімін келесі
дауласып отырған мемлекетте танылған, ережелерді орнататын жалпы және ерекше
құқық норма ретінде танылған жалпы тәжірибелердің дәлелдігі екендігі халықаралық
Өркениетті ұлттармен танылған, жалпы құқық қағидалары;
Құқық нормаларды анықтау үшін көмекші құрал ретінде әр түрлі
Бұл қауым соттың ex aequa et bono ісін бойынша
Құқық шығармашылық және құқықты құру (құқықты қалыптастыру). Халықаралық құқық
“...өзінің мазмұны бойынша құқық шығармашылық құқық қалыптастырудың қорытынды, конститутивті
1.1 Халықаралық құқықтың қайнар көздердің түсінігі мен түрлері.
“Құқықтың қайнар көздері” деген термин материалдық және ресми (заңдық)
Халықаралық құқықтың материалдық қайнар көздері ретінде халықаралық еңбек бөлінісі
Халықаралық құқықтың құқық шығармашылық қызметінің нәтижесінде қажеттіліктер мен құқық
Құқықтың жалпы теориясында құқық шығармашылық терминінің мазмұны келесіде ашылады
Халықаралық құқық шығармашылық халықаралық құқық құру процесінің қорытынды, конститутивті
Г.Н. Тункин “маңызды ерекшеліктердің бірі... деп норманы” бұл құқық
Халықаралық құқықтық нормалар санының артуы оларды жіктеу қажеттілігіне әкеледі.
А) әрекет ету өрісі бойынша - әмбебаптық, аумақтық, пакртикулярлы
Әмбебаптық нормалардың болуы халықаралық әмбебап актілерімен қамтамасыз етіледі, олар
Әмбебап және аймақтық құқықтық нормалар өзара байланысты және олардың
Доктринада және тәжірибеде партикулярлық (бытыраңқы) құқықтық нормалар белгілі. Партикулярлық
Б) Заңи күші бойынша – императивтік және диспозитивтік.
Халықаралық құқық доктринасы “императивтік норма” және “Jus Cogens” терминдерін
Диспозитивтік нормалар халықаралық құқық субъектілерінің арасындағы келісім нәтижесінде тәртіп
В) Халықаралық құқықтың реттеу тетігі қызметі бойынша материалдық және
Халықаралық құқықтағы іс жүргізу нормаларының мәні ұлттық жүйеден өзгешелеу.
Ал халықаралық құқықтың іс жүргізу нормаларын негізінен алғанда, құқық
Халықаралық құқық Комиссиясы құқық қолдану процесін қажет ететін қандай
Басқаша айтқанда, іс жүргізу нормаларына туындайды және олардың әрекет
Г) Халықаралық-құқықтық нормалардың басқа түрлері.
Нормаларды жүйелеуге байланысты көптеген негіздер бар. Мәселен, олар тыйым
Сілтемелік (бланкеттік) халықаралық-құқықтық нормалар басқа нормаларда көзделген ережелерді басшылыққа
“Құқықтың қайнар көздері” деген термин материалдық және ресми (заңдық)
Халықаралық құқықтың материалдық қайнар көздері ретінде халықаралық еңбек бөлінісі
Сөйтіп, халықаралық құқықтың қайнар көздерінің – заңи мағынасы –
Қайнар көздердің жүйесі негізгі және көмекші болып екіге бөлінеді.
Халықаралық шарт;
Халықаралық дәстүр;
Халықаралық құқықтың көмекші қайнар көздеріне мыналар жатады:
Халықаралық ұйымдардың шешімдері мен қарарлары;
Халықаралық Соттың және Төрелік соттың шешімдері;
Мемлекеттің ішкі заңдары, ұлттық соттарының шешімдері;
Халықаралық құқықтағы ғалымдар доктринасы;
“өркениетті ұлттар таныған құқықтың жалпы қағидалары”.
Халықаралық құқықтың өзіндік қайнар көздері болып табылмағанмен де, бұл
1.2 Халықаралық құқықтың қайнар көздердің жіктелуінің және саралануының өзекті
Халықаралық шарт шарттасушы тараптар үшін құқықтар мен міндеттер түзеді,
Халықаралық құқықта ең негізгі болып халықаралық шарт және халықаралық
Халықаралық құқықтың қайнар көздері болып халықаралық құқықта екі жақты
Барлық халықаралық шарттар, халықтардың сана сезіміне сәйкес реттеу объектілеріне
Революция дейінгі орыстардың халықаралық құқық саласындағы маманы Ф. Мартенс
Халықаралық шарттар өте маңызды және құқық жасаушы ретінде, халықаралық
Көп жақты шарттар – мемлекеттер мүше болған халықаралық құқықтың
Халықаралық дәстүр шарттан кейін екінші орынға ие, бұрындары ол
ТМД органдары жеткілікті өкілеттіктерге ие. Дегенмен, олардың өкілеттіктерін жүзеге
ТМД елдерінен Евразиялық одақты құру идеясын Қазақстан Республикасының Президенті
1994 жылдың қыркүйек айында Алматы қаласында “Евразиялық кеңістік: интеграциялық
Интеграцияның жаңа түрі, деңгейі ретінде Евразиялық одақ жобасы ұсынылған.
Ондағы негізгі мақсат – экономикалық реформаларды жүзеге асыру мақсатында
“Евразиялық одақ (ЕАО) – әр мүше-мемлекеттік мүдделерін және жинақталған
Евразиялық одақ – бұрынғы кеңес кеңістігіндегі тұрақтылық пен қауіпсіздікті,
Евразиялық одақтың қалыптасу механизмі мен бірігу қағидалары болып мыналар
ЕАО-ға мемлекеттердің кіруі туралы ұлттық референдумдар немесе парламенттер шешімдерін
ЕАО құру туралы шартқа қатысушы-мемлекеттердің теңдік, бір-бірінің ішкі істеріне
Шарт экономикалық, валюта және саяси одақ құру бағытындағы интеграцияны
ЕАО-ға ассоциациялық мүше болуға жол берілмейді;
ЕАО-да шешімдер қабылдау мүше-мемлекеттердің жалпы санының 4/5 мамандандырылған көпшілік
Тәуелсіз мемлекеттер ЕАО-ға мынадай алғы шарттарды орындаған кезде ғана
қабылданған мемлекет аралық келісімдерді міндетті түрде орындау;
ЕАО мүше-елдердің қалыптасқан мемлекеттік-саяси институттарын өзара тану;
территория тұтастығы мен шекаралар беріктігін тану;
мемлекет аралық қатынастарда қысым көрсетудің экономикалық, саяси және басқа
өз араларындағы әскери қақтығыстарды болдырмау.
Жалпы қорытынды беретін болсақ, халықаралық ұйымдардың пайда болу фактісі
Нәтижесінде, көпжақты халықаралық келісім шарттарын құрастыру процесі әлдеқайда жедел
Құрамында орын алып отырған ережелердің маңыздылығы бойынша жалпы көп
Қазіргі таңда көп жағдайда қалыптасқан тенденция байқалып отыр –
Жүйе аралық ұйымдардың құқық шығармашылық қызметі көмекші органдардың қалыптастырылған
Әрине, ең дамыған және күрделі құқық шығармашылық аппаратына ие
БҰҰ халықаралық сот статутының 38-бабының юридикалық табиғатын батыс елдердің
“Халықаралық сот құрылтайшы ететін халықаралық келісім шарт халықаралық құқық
Халықаралық құқық бөліктері ретінде тек 38-бапта a,b,c тармақтардағы мазмұндары
Ал А.Федросс Чили делегациясының 38-бабқа өзгерістерді ұсынған
“Ғылыми теорияның аналогиясы емес, деп халықаралық қайнар көздің доктринасы”
Кейбір батыс елдердің халықаралық құқықсаласындағы мамандардың БҰҰ-ның халықаралық сот
Кейбір батыс елдердің халықаралық құқық мамандары БҰҰ-ның халықаралық сот
Сотпен қолданудағы көптеген норма қоймаларын, өркениетті ұлттармен танылған жалпы
“Бұл принциптердің құқық жүйелерден шығуының, халықаралық қайнар көз рангысына
Статутының 38-бабында берілген халықаралық қайнар көз тізбегі қолайсыз деп
Сюзан Бастид ойы бойынша, “статутының 38-бабында халықаралық құқық қайнар
Халықаралық құқық шығармашылығының жалпы құқықтық фундаменталды концепциясын құруы құқық
Құқық шығармашылық процесінің салыстырмалы аяқталғандығы алдымен оның реттілігінде және
Халықаралық құқық шығармашылығына көптеген субъектілер қатысуда, оның әр қайсысы
Құқық шығармашылық қызметінің қорытындысы құқықтың танылған қайнар көзі ретінде
Халықаралық құқықтың қайнар көздердің шарттан кейінгі келетін қайнар көз
Қарастыруға және реттелуіне жататын тақырыпты не мәселені таңдау кезеңі
Осы мәселенің нақты түрде тікелей халықаралық құқық үшін маңыздылығы
Сонымен, БҰҰ-ның халықаралық құқық Комиссиясы кодификация үшін тақырыпты өз
Халықаралық құқықтың барлық салалар көлемінен Комиссия кодификация жүргізу керек
Комиссия аталған мәселе бойынша қажеттілігі мол деген шешім қабылдаған
Бас Ассамблеясымен ұсынылған мәселелер ауқымы Комиссиямен бірінші ретте қарастырылады.
Былай қарағанда Комиссия тікелей құқық шығармашылық бастамаға құқық берілген.
Халықаралық құқықтың қайнар көздердің арасындағы әдет-ғұрып ең көне болып
Дурденевскийдің ойы бойынша “құқық сана сезімінен бірнеше қайталанып келе
“Халықаралық әдет-ғұрып – принциптердің және кәдімгі түсінушілікпен жалпы бастамалардың
Құқықтық норма ретінде белгіленген жалпы тәжірибенің дәлелдемесі ретінде, халықаралық
Мемлекет халықаралық әдет-ғұрыпты қолданған жағдайда ол әдет-ғұрыпты сақтауды мемлекет
Кейбір халықаралық құқықтың жалпы принциптері халықаралық әдет-ғұрыпта орын тапқан,
Көптеген уақыт ішінде әдет-ғұрып халықаралық құқықта маңызы өте зор
XIX ғасыр мемлекеттер арасында халықаралық қатынастар және көптеген басқа
Кейде мемлекеттер халықаралық құқықтағы бұл нормалар сақтау туралы тыныш
1958 жылы 24 ақпанда БҰҰ теңіз туралы конвенциясын (86
Халықаралық әдет-ғұрып мемлекеттер арасындағы қатынастар тәжірибесінен пайда болды. Юридикалық
Халықаралық әдет-ғұрып бұндай түсінушілігі бұл халықаралық әдет-ғұрыптың екі элементтерінің
Соренсеннің айтуы бойынша іс-әрекет халықаралық әдет-ғұрып болуы үшін көптеген
Халықаралық әдет-ғұрыпты құру үшін қайталана беретін тәжірибе керек. Ереже
Бірақ бұл жағдайда прецедент бікелкі құқық құрушылық акт емес
Халықаралық кімнің актілері немесе кімнің іс-әрекеттері арқылы жасалынады деген
Ал екінші пікір бойынша халықаралық әдет-ғұрып мемлекеттік органдар, халықаралық
Халықаралық құқықтың көптеген қағидалары ол халықаралық құқықтың жай нормалары
Халықаралық дәстүр дегеніміз халықаралық тәжірибеде қалыптасқан тәртіп ережесі, халықаралық
Сөйтіп, халықаралық дәстүрге мыналар тән:
Қолданылу мерзімінің ұзақтығы;
Мойындалуының жалпылығы;
Заңдық міндеттілігінің сенімділігі.
Халықаралық дәстүрдің пайда болуы үшін қайталанбау тәжірибесі керек. Халықаралық-құқықтық
Халықаралық қатынастарда, әсіресе дипломатиялық қатынастар мен теңіз кеме қатынасында
Халықаралық дәстүр мен халықаралық шарт құқықтың негізгі қайнар көздері
Халықаралық ұйымдардың шешімдері, қарарлары. Халықаралық құқықтың аталмыш қайнар көзінің
Ал енді әдет-ғұрыптың кемшіліктері туралы сөз етсек, мыналарды атап
Мемлекет өзінің тарихи шарттарға байланысты ұлттық құқықтың қайнар көздерінің
Әр бір қайнар көз бұл құқықтық жүйеде өзіне сай
Халықаралықтың ұлттық құқықтық жүйеден өзіне сай ерекшк айырмашылыққа байланысты
Кеңес одағының халықаралық құқықтың мамандары қайнар көздің негізін біркелкі
Кейбір кеңес одағының ғалымдары халықаралық қайнар көздерін материалды-халықаралық құқық
Е.А. Коровкин халықаралық құқық қайнар көзі жөнінде былай деп
С. Крыловтың айтуы бойынша “...халықаралық құқықтың қайнар көздері –
Халықаралық құқық норманың іске асыру “тәсіл” және “нысан”, мемлекеттердің
Тункин “халықаралық құқықтық нормаларды айқындай, белгілей алатын құқықтың қайнар
Бұл анықтамаларға көңіл аударсақ, халықаралық құқықтық нормалар
Сонымен халықаралық құқықта негізгі екі қайнар көздердің түрі анықталып
Халықаралық шарт – халықаралық құқық норманы бекіту мен
Мемлекеттер арасындағы жасасқан шарттар, халықаралық құқықтың өмірінде көптеген беттердің
Халықаралық құқықтың негізгі қайнар көзі ретінде БҰҰ жарғысына сәйкес,
Халықаралық құқық қайнар көзі ретінде негізгі және бірінші болып
Құқық нысанын жақсы түсіну үшін әуелі философиялық категория —
Халықаралық құқық осы философиялық категорияны заңдарға сәйкес дамып, өзгеріп
“Халықаралық құқықтың нысаны” және “халықаралық құқық негізі” бір-бірімен тығыз
Халықаралық құқық нормаларының негіздерінің үш түрі болады: материалдық, идеалдық,
Халықаралық құқықтың негіздері құқықтың жақсы, сапалы дамуына зор әсер
Халықаралық құқықтың сапалы дамуына әсер ететін жағдайлар сан қырлы
Халықаралық құқықтың негіздері мен нысандары әр формацияда әр түрлі
Сонымен, әр елде әр түрлі құқықтың негіздері мен нысандары
Халықаралық құқықтың нысаны деген заңды ұғымды бірнеше ғасырлар бойы
Халықаралық құқықтың нысаны туралы бұдан басқа тағы бірнеше пікір
Бұл құқықтың негізгі қоғам тарихында мемлекеттің қалыптасу кезінде өмірге
Халықаралық дәстүр – халықаралық қатынастарда ұзақ уақыт қолданылуына байланысты
Әдет-ғұрыптың бірнеше түрі бар: әдет, әдептілік. Әдет – адамның
Халықаралық құқық әлеуметтік институт ретінде мемлекетпен бірге пайда болды.
Егер әдет-ғұрып адамының сезімінде, тәртібінде ұсталса, құқық нормалары көпшілікке
Халықаралық Соттың және төрелік соттың шешімдері. Халықаралық Сот пен
Халықаралық құқық нормаларын қалыптасуына ұлттық заңда зор әсер тигізеді.
Халықаралық Сот Статуытынң 38-бабында Соттың істерді шешу барысында “құқықтық
Мұндай доктриналардың маңызы қолданыстағы халықаралық құқықтың қандай да бір
“Құқықтың жалпы қағидалар ” проблемасын Ұлттар Лигасы козғаған болатын,
Халықаралық жария құқықтың қайнар көздерінің жүйесінде сәйкес, әдебиеттерді “қатаң
“Қатаң құқық” санатына халықаралық шарттарды және үкіметаралық ұйымдардың міндеттейтін
Әдетте, құқықтық нормалар ауызша, әрі ресми мәтінсіз болмайды. Сондықтан,
Қайнар көздерінің екінші түрі – сот немесе әкімшілік үрдісі
Құқықтық үрдістің ( прецеденттің ) құндылығы мынада: 1) логикалық
Енді оның кемшілігіне келсек, әрине, о бастан-ақ айтатымыз, нормативтік
Бұл қаулы Соттың ex aequo et bono, ісі боынша
Халықаралық Сот Статуты 1945жылы Сан-Франциско конференциясында қабылдаған Халықаралық Әділеттің
Қайнар көзінің сұрақтары құқық теориясында күрделі сұрақтардың бірі .50
Ұлттық құқықтағы жеке қайнар көзі ретінде, халықаралық құқықтың қайнар
Халықаралық құқық нормаларды жасайтын және халықаралық еңбек бөлісуге сәйкес
Әрбір халықаралық құқық норманың өзінің бірлігінің екі жағы болады:
К. Маркс пен Ф. Энгельстің буржуазиялық құқық анықтамасында норманың
Сонымен марксистік классиктер құқықтың қайнар көзінің ұғымын екі түрлі
Бұл жағдаймен Н.Г. Александров, Д.А.Керимов қарсы және
Халықаралық құқықтың негізгі нысандарына немесе қайнар көздеріне мыналар жатады:
Халықаралық әдет-ғұрыптар дегеніміз, мемлекетпен рұқсат етілген тәртіп ережесі, ол
Заң ғылымының халықаралық әдет-ғұрыптарға көз қарасы бір жақтыға жатпайды.
Заңды позитивизм, керісінше әдет-ғұрыпты құқықтың шығу көзі ретінде ескіргеніне
Заңды прецедент (сот тәжірибесі) – қазіргі дүниеде көп тараған
Революцияға дейінгі орыстың құқық теориясы заң нормаларының сот тәжірибесімен
Еліміздің заң ғылымы кейінгі кездерде сот тәжірибесін толық түрдегі
Тұрақты ұйымдардың шешімдері – халықаралық ұйымдармен қалыптастырылған халықаралық құқық
Сонымен, мәселені нақты мазмұны қарастырмас бұрын, алдымен халықаралық құқық
Жоғарыда көрсетілген құжаттармен қатар халықаралық құқықта орын алып отыратын
Біріншіден, олар халықаралық конференциялардың немесе кеңестердің қатысушы мемлекеттер үшін
2-тарау. Халықаралық құқықтың қайнар көздердегі доктринаның рөлі мен орны
Екіншіден, өзінің заң күшіне енгеннен кейін толық құқылы халықаралық
Үшіншіден, халықаралық конференциямен немесе кеңеспен қабылданатын қорытынды актісі немесе
1995 жылы Г.В. Игнатенконың баспасымен шыққан “Халықаралық құқық” оқулықтың
1975 жылғы СБСЕ қорытынды актінде БҰҰ жарғысының 102-бабына сәйкес
1994 жылғы Будапешт әрекет ету Кодексі белгілегендей – осы
Оған қоса, СБСЕ қорытынды құжаттары арқылы кеңес беру процесінің
Халықаралық құқықтың қайнар көзі болып кейбір халықаралық үкімет аралық
Германия Федеративті Республикасының және Герман Демократиялық Республикасының бір мемлекетке
БҰҰ-ның Қауіпсіздік Кеңесінің де резолюциялары нормативті сипатына ие, әсіресе
2.1. Доктринаның түсінігі мен даму тарихы
В.Н. Дурденевский “Халықаралық құқықтың қайнар көзі” деген жұмысында “батыс
Н.Н. Полянский өз жұмысында “халықаралық сот” халықаралық сот статутының
“Халықаралық соттың халықаралық құқық нормалардың қайнар көздің екі жақты
Лисовский В.Н. БҰҰ халықаралық сот статутының 38-бабының қысқаша мінездемесін
Бұл жерде аталған пікірге де қосылуымыз өте даулы мәселе.
Өз кітабында “халықаралық құқықтың қазіргі замандағы негізгі проблемалар” Левин
1994 жылы басып шығарылған Ресей Федерациясының Сыртқы Істер Министрлігінің
“a) жалпы және дауласып отыратын мемлекеттермен белгілі бір нысанда
b) құқық нормасы ретінде танылған жалпы қолданушы тәжірибе түрінде
c) өркениетті ұлттармен танылған жалпы құқық қағидалары;
d) статуттың 59-бабына сілтеме жасай отырып (яғни сот шешімдері
Жоғарыда көрсетілген сотпен шешім шығару кезінде қолданылатын негізгі құжаттары
Мемлекеттер – халықаралық құқықтың негізгі субъектілері ешқашан өз әрекеттерінде
Басқа бір жағдай егер БҰҰ-ның халықаралық соты халықаралық үкіметтік
Қауіпсіздік кеңесінің жоғарыда көрсетілген әрекеттер осы органның бұрын құқық
Сондай-ақ норма шығармашылық процесте белсенді қатысып отыратын БҰҰ-ның басқа
Осыған қоса, құрылтайшы актілер шеңберінде халықаралық үкіметтік емес ұйымдар
Ерекше көңіл бөлетін бір мәселе – БҰҰ халықаралық соттың
Диплом жұмысымның соңғы тараудың екінші бөлімін қорыта келетін болсақ
Мемлекеттер арасындағы қарым-қатынастарды реттеуші халықаралық құқық нормаларын қалыптастыру процесінде
Халықаралық құқықтағы әдет-ғұрып нормаларын құру процесінде халықаралық ұйымдар маңызды
Екінші Дүние Жүзілік соғысқа дейін батыс халықаралық құқық мамандары
Осылайша , ағылшын халықаралық құқық танушысы У.Фишердің білдірген ойы
Итальяндық заңгер Паллиери айтуы бойынша, бұл бабтың мазмұны “өз
Халықаралық сот Статутының 38-бабтың заңды табиғатының қандай екенін, қазіргі
Сан-Франциско конференцияның қатысушы профессор С.Б. Крылов былай депті “Халықаралық
Поляк халықаралық құқық саласындағы маманы К. Коцот, статуттың 38-бабын
Ол мынадай “БҰҰ халықаралық сот статутының 38-бабының халықаралық құқықтың
Коцот оған қарсы мынадай пікір айтқан болатын 38-бап көрсетілген
Халықаралық Сот статутының 38-бабының мазмұны мен заңды сипаты мен
БҰҰ Жарғысының 92 бапқа сәйкес “Халықаралық сот ол БҰҰ-ның
Өзінің функцияларын жақсы орындау үшін БҰҰ-ның басты сот органы
БҰҰ-ның халықаралық сот коллегиясында 9-бабқа сәйкес, әлемнің негізгі құқық
“Осы Жарғының бөлінбес бөлігі боп Тұрақты халықаралық әділет палатасының
Екінші дүние жүзілік соғысқа дейінгі Тұрақты халықаралық
Жоғары көрсетілген талқылауларды БҰҰ жарғысының және халықаралық сот статутының
38-бапты қарасақ, оның бірінші бөлігі өте даулы боп тұр.
2.2. Қазіргі халықаралық құқық ғылымында доктринаның даулы мәселелері
Диплом жұмысымның екі негізгі термині “халықаралық ұйым” және “құқық
Халықаралық ұйымдар халықаралық құқық шығармашылық процесінде өте маңызды роль
Халықаралық құқықтың ерекше бір белгісі субъектілерінің өздерінің құқық нормаларын
“...халықаралық құқық шығармашылық процесіне қатысу қабілеттілігі халықаралық құқықтың кез
Әр бір халықаралық құқық субъектісінің құқық шығармашылық процеске қатысу
“...бірінші дүние жүзілік және әсіресе екінші дүние жүзілік соғыстан
Сонымен, халықаралық ұйымдардың халықаралық құқық нормаларын қалыптастыру процесіндегі даму
Кеңес одағындағы саяси, экономикалық, әлеуметтік мәселелер сексенінші жылдардың ортасында
Бұл тұрғыдан келгенде халық шаруашылығының салаларын бір жерге орталықтандыру
Кеңес одағы заманында қоғамның саяси жүйесін реформалауда негізгі орын
1988 жылдың 16 қарашасында Эстония ССР-нің Жоғарғы кеңесі “Республикалық
1991 жылдың 8 желтоқсанында үш славян республикасы, яғни Беларусь,
1991 жылдың 13 желтоқсанындағы Ашхабад кездесуінде орталық Азия республикаларының
Сонымен, қиын да күрделі уақытта дүниеге келген ТМД өз
ТМД тарихында жаңадан пайда болған тәуелсіз мемлекеттердің саяси, экономикалық
ТМД-ға 12 мемлекет мүше болып табылса да, оның шеңберінде
ТМД-ның құрылуына құқықтық негіз ретінде үш құжат аталуда. Оларға:
ТМД-ның құқықтық мәртебесі қандай деген сұраққа келетін болсақ, ресми
ТМД – халықаралық аймақтық ұйым болып табылады. Біріншіден, белгілі
Сонымен қатар, қазіргі заманда доктрина толығымен өз күшін жоғалтқан
Тобара доктринасы. Осы доктринаның негізін қалаушы Эквадор мемлекетінің Сыртқ
Бұл конвенцияның 1-бабына сәйкес осы 5 мемлекеттерде өкімет көтеріліс
1930 жылы 27 қарашада Мексика мемлекетінің сыртқы істер министрлігінің
Бұл коммюникеде Оңтүстік Америка мемлекеттердегі болып өткен төңкерістерге бағытталған
ТМД органдары жеткілікті өкілеттіктерге ие. Дегенмен, олардың өкілеттіктерін жүзеге
ТМД елдерінен Евразиялық одақты құру идеясын Қазақстан Республикасының Президенті
1994 жылдың қыркүйек айында Алматы қаласында “Евразиялық кеңістік: интеграциялық
Интеграцияның жаңа түрі, деңгейі ретінде Евразиялық одақ жобасы ұсынылған.
Ондағы негізгі мақсат – экономикалық реформаларды жүзеге асыру мақсатында
“Евразиялық одақ (ЕАО) – әр мүше-мемлекеттік мүдделерін және жинақталған
Евразиялық одақ – бұрынғы кеңес кеңістігіндегі тұрақтылық пен қауіпсіздікті,
Евразиялық одақтың қалыптасу механизмі мен бірігу қағидалары болып мыналар
ЕАО-ға мемлекеттердің кіруі туралы ұлттық референдумдар немесе парламенттер шешімдерін
ЕАО құру туралы шартқа қатысушы-мемлекеттердің теңдік, бір-бірінің ішкі істеріне
Шарт экономикалық, валюта және саяси одақ құру бағытындағы интеграцияны
ЕАО-ға ассоциациялық мүше болуға жол берілмейді;
ЕАО-да шешімдер қабылдау мүше-мемлекеттердің жалпы санының 4/5 мамандандырылған көпшілік
Тәуелсіз мемлекеттер ЕАО-ға мынадай алғы шарттарды орындаған кезде ғана
қабылданған мемлекет аралық келісімдерді міндетті түрде орындау;
ЕАО мүше-елдердің қалыптасқан мемлекеттік-саяси институттарын өзара тану;
территория тұтастығы мен шекаралар беріктігін тану;
мемлекет аралық қатынастарда қысым көрсетудің экономикалық, саяси және басқа
өз араларындағы әскери қақтығыстарды болдырмау.
Жалпы қорытынды беретін болсақ, халықаралық ұйымдардың пайда болу фактісі
Нәтижесінде, көпжақты халықаралық келісім шарттарын құрастыру процесі әлдеқайда жедел
Құрамында орын алып отырған ережелердің маңыздылығы бойынша жалпы көп
Қазіргі таңда көп жағдайда қалыптасқан тенденция байқалып отыр –
Жүйе аралық ұйымдардың құқық шығармашылық қызметі көмекші органдардың қалыптастырылған
Әрине, ең дамыған және күрделі құқық шығармашылық аппаратына ие
Көптеген халықаралық ұйымдарда халықаралық құқық Комиссиясымен қатар басқа да
Мысалы, БҰҰ Бас Ассамблеясының құқық шығармашылық тарихында тек бір
Нәтижесінде, БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы мынадай шешім (1949 жылы 22
Сонымен екінші тарауды қорыта келетін болсақ, халықаралық ұйымдар, оның
Кез келген халықаралық ұйым көлемінде ішкі құрылымын бекітетін құжат
Әрине, осы тақырыппен толығырақ танысқан кезінде шын мәнінде халықаралық
Келесі тарау көлемінде – “Халықаралық құқық нормаларын қалыптастырудағы халықаралық
1 Алексеев С.С. Общая теория права. т. 1, стр.
2 Алексеев С.С. Проблемы теории права. т. 2, стр.
3 Тункин Г.Н. Теория международного право.—М. Международное отношение, 1970,
4 Лукашук И.И. Нормы международного права. – М., “Спарк”,
5 Ф. Мартенс, Современное международное право цивилизованных народов. Издание
6 H. Kelsen. Theory du Droit international public. “Academie
7 Л. Оппенгейм. Международное право. Том 1, М., 1948,
8 “Евразиялық одақ жобасы”, // Егемен Қазақстан – 16.06.1996,
9 Шибаева Е.А. Право международных организаций. Вопросы теории, М.,
10 “American society of International Law. Proceedings of the
11 “Le Droit International de 1995 a 1999”, S.
12 Мовчан А.П. Кодификация и прогрессивное развитие международного права,
13 H.Kelsen. The Law of the UN. London,1951. p.
14 A.Verdross General international law and the UN Charter.Int.
15 A. Ross. A Textbook of international law .
16 A.Nussbaum. A Concise history of the Law of
17 M. Tandon. Public International Law. Allahabad, 1955, pp.
18 S. Bastide. Droit des Gens, fasc. III. P,
19 “Методологический аспект правотворчества”, Д.А. Керимов, Вопросы философии, 1975,
20 “Правотворчество. Теория и законодательная техника”, А. Нашиц, М.,
21 “Методологический аспект правотворчества. – Вопросы теории”, Д.А. Керимов,
22 “Кодификация и прогрессивное развитие международного права”, А.П. Мовчан,
23 Мовчан А.П. Кодификация и прогрессивное развитие международного права,
24 В.М. Дурденевский. Источники международного права. М., 1960, стр.
25 В.Н. Лисовский. Международное право. Киев, 1955, стр. 28.
26 H. Kelsen. The law of the UN. pp.
27 А. Гефтер. Европейское международное право. СПб, 1880, стр.
28 Генеральная ассамблея ООН. Официальные отчеты 11 сессии. Дополнение
29 Л. Оппенгейм. Международное право. Том 1, полутом 1,
30 M. Sorensen. Les soutces du droit de internacional.
31 T. Cyprian, G. Sawicky. Prawo Norymberskie. Warszawa –
32 D. Anzilotti. Corso di dilitto internacional. Padova. 1955,
33 Д.Б. Левин. Дипломатический иммунитет. М-Л. 1949, стр. 146.
34 Kopelmanas. Custom as a means of creation of
35 Дурденевский. Источники международного права. стр. 22.
36 “Теория государства и права” М., 1955, стр.
37 . Кечекьян. С.Ф. О понятии источника права.
38 “Международное право”, под редакцией Е.А. Коровкина, М.,
39 “Международное право”, под редакцией Е.А. Коровкина, М.,
40 Ф.И. Кожевников. Учебные пособия по международному публичному
41 Г.Н.Тункин. Основы современого международного права.М-1956. стр.
42 “Международное право” под ред. Коровиной, М., 1951,
43 S.Krylov. Less nations principalis du droit des gans
44 Дурденевский В.Н. Источники медународного права. М., 1956,
45 Полянский Н.Н. Международный суд. М., 1972, стр.
46 Шуршалов В.М. Основные вопросы теории международных договоров. М.,
47 Scelle.G. Manuel de droit internacional public. P.;
48 Лукашук И.И. Нормы международного права.-М., “Спак”, 1997, стр.124-133.
49 Крылов С.Б. Материалы к истории Организации Объединенных
50 Кечекьян. О понятий источников право.”Ученые записки МГУ”.
51 Минасян. Материальная основа современного международного право.
52 . К.Маркс, Ф. Энгельс Манифест
53 “Международное Публичное Право”, К.А. Бекяшев, М.: Проспект, 2003,
54 В.Н. Дурденевский “Источники международного права”, М., 1948. стр.
55 Н.Н. Полянский “Международный суд” М., 1951, стр. 117.
56 В.Н. Лисовский “Международное право” Киев, 1955, стр. 23.
57 W.Fischer. Aspects of Modern International Law. Oxford,1939,
58 B.Pallieri. Lezioni di diritto internazionale, fosc.1.Milano.1935,p. 75.
59 J.LBrierly. The Law of Nations, ed.2. Oxford,1936,
60 K. Kocot “Zagadnie zvodel prawa miedzynarodowego natle wspolezesnej
61 “Panstwo i prawo” 1954, N 4, str. 703.
62 В.Н.Лисовский. Междунардное право, стр. 29.
63 Усенко Е.Т. Совет экономической взаимопомощи субъект международного права,
64 “Теория международного права”, Г.И. Тункин, стр. 273-274.
65 “Диалектика демократии и прогресса”, С.С. Сартаев, Ш.Ю. Тастанов,
66 “Теория и практика автономизации в СССР”, С.З. Зиманов,
67 “К гармонии интересов” // Известия – 30.03.1989, стр.
68 Баймаханов М.Т. Конституция СССР 1977 года о статусе
69 “Основы конституционного права Республики Казахстан”, В.А. Ким, Г.В.
70 “Евразиялық одақ жобасы”, // Егемен Қазақстан – 16.06.1996,
71 “Право международных организаций. Вопросы теории”, Е.А. Шибаева, М.,
72 American society of International Law. Proceedings of the
73 Le Droit International de 1995 a 1999, S.
74 Мовчан А.П. Кодификация и прогрессивное развитие международного права,
75 Дружков М.П. Заключение многосторонних договоров
50