ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫның БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ТАҚЫРЫБЫ: Несие беру, қайтару және пайыздарды есептеу есебі
ОРЫНДАҒАН:
ҚАБЫЛДАҒАН:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ..........................................................................................3-4
I ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ НЕСИЕ САЯСАТЫ.....................................................................................5-16
1.1. Несие жүйесінің қалыптасуы...................................................5-6
1.2. Несие тұралы ұғым және оның пайда болуы........................6-14
1.3. Несиелік пайыздарды есептеу..............................................15-16
II ТАРАУ. НЕСИЕНІҢ МӘНІ ЖӘНЕ ҚАЖЕТТІЛІГІ.......17-26
2.1. Несие беру және оның қайтарылуын қамтамасыз ету..........17-19
2.2. Қазақстан Республикасындағы банктердің несиелік қызметінің дамуы..............................................................................................19-21
2.3. ҚР-дағы екінші дәрежелі банкттермен кіші бизнес субъектілерін
ҚОРЫТЫНДЫ............................................................................27-28
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР................................................29
КІРІСПЕ
Нарықтық экономикада несие банк жүйесінде маңызды рөл атқарады.
Несиенің маңызы, сонымен бірге оны қолдау аясы елдің
Сонымен қатар, несие қатынастарының нақты көрінісін несиенің формалары
Қазақстан Республикасының қазіргі уақыттағы экономикалық жағдайы, оның ішінде
Осы жұмысымда несиенің мәні мен қажеттілігін, формалары мен
I ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ НЕСИЕ САЯСАТЫ.
1.1. Несие жүйесінің қалыптасуы.
Несие жүйесі – жалпы банктердің және
Несие жүйесі ұғымы банк
Несие жүйесінің элементтері 12.2000 12.2001 12.2002
Екінші денгейдегі банк-ң барлығы оның ішіндегі:
Мемлекеттік 1 2 2
Мемлекетаралық 1 1 -
Шетел капиталының қатысуымен, оның ішінде:
-100 пайыз, 50пайыздан аса, оның
9/7
12 16
9/6
11 17
9/6
11 16
10/4
10
2 несиелік серіктестіктер 8 19
3 ломбарттар 42 45 52
4 ипотекалық компаниялар - 2
5 басқа да ұйымдар 53
1-кестеден көріп отырғандай,
Парабанктік жүйе экономикамыздың нарықтық
Банкттікемес мекемелерінің немесе парабаніктік
1.2. Несие тұралы ұғым және оның пайда болуы.
Тарихтың қай кезеңінде болса да, несие, алуан түрлі
Несиенің түпкі тамыры тауарлық өндірістің пайда болған кезінде
Осыған байланысты болашақ экономисттерге несиенің арғы негізін, қазіргі
Ақшадан кейін несиені ойлап шығару – адамзаттың
Әзірше, қазақстандықтардың бәрі бірдей несие алып оны өтеуге
алмайды. Бірақ, жұмыс жасап жүрген әр адам несие
Несие қатынастары алғашқы қауымдық құрылыстың мүдіктік жіктеліп ыдырауы
Өсімқорлық несиеге тән белгілер: несие берушілер – көпестер,
Мысалы, феодализм тұсындағы Германияның әр түрлі қалаларында өсімқорлық
Сөйтіп, несиенің нышандары алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырауы кезінде
Несие – нарықтық экономиканың тірегі ретінде экономикалық дамудың
Оны барлық шаруашылық субъектілерімен қатар, мемлекет те, үкімет
Несиенің пайда болуын өнімдерді өндіру сферасынан емес, олардың
Тауар айырбастау – бұл тауардың бір қолдан
Құнның қозғалысы – бұл несиенің қозғалысының кіндігін сипаттайды.
Көбіне несиені ақша ретінде түсінеді. Бір жағынан қарағанда
Несие – бұл пайыз төлеу және қайтару шартында
Несие ақшалай капиталдың ссудалық капиталға өтуін қамтамасыз ете
Несие – бұл банктің қаражатын құрайтын көзі ретінде
Экономикалық категория ретінде, несие – кәсіпорындар, ұйымдар және
Зерттеу заты сияқты несие құрылымы бір – бірімен
Қарыз беруші – қарызды беретін несиелік қатынастың бір
Қарыз алушы – бұл несиені алушы және оны
Борышқор және қарыз алушы бір – бірімен жақын
Қарыз беруші және қарыз алушымен қатар несиенің құрылымының
Несие түрлері.
Несие түрлері – бұл белгілі – бір түрдегі
Түрдің формадан айырмашылығы – түр диалектика категориясы болып
Осыған байланысты несие түрлері төмендегідей жіктеледі:
мерзімдері бойынша:
а) қысқа мерзімді ( 1 жылға дейін );
ә) орта мерзімді ( 1 жылдан 3-5 жылға
б) ұзақ мерзімді ( 3-5 жылдан жоғары );
несиелеу объектілері бойынша:
а) негізгі қорларға берілетін несие;
ә) айналым қорларына берілетін несие;
несиелеу әдістері бойынша:
а) қалдық бойынша несиелеу;
ә) айналым бойынша несиелеу;
Айналым бойынша сауда және жабдықтаушы - өткізуші ұйымдар
Мысалы, тұтыну несиесінің түрлері тауарлы және ақшалай болуы
несиелеу объектісі бойынша: тауарлы және қаржылық несиелер;
экономикалық мазмұны бойынша: сыртқы сауда операцияларымен байланысты коммерциялық
несие субъектілері бойынша: жеке, үкіметтік және халықаралық қаржылық
мерзімдері бойынша: қысқа мерзімді, орта мерзімді, ұзақ мерзімді.
Шетелдік әдебиеттрде несиелердің келесі жіктеулері кездеседі:
Несиелердің категориялары:
а) қарызалушының типі бойынша:
тұтыну
бөлшек ( көтерме )
ауыл шаруашылығы
коммерциялық ( өнеркәсіптік )
қозғалмайтын мүлік
энергия
үкімет - федералдық
ә) мақсаты бойынша:
тұтыну ( мысалы, тұтыну тауарлары, көлік т.с.с.
айналым капиталы
құрылғылар
ғимараттар
жобалар
лизингтік қаржыландыру
б) әрекет ету мерзімі бойынша:
қысқа мерзімді ( 1 жылға дейін )
орта мерзімді ( 1 жылдан 4 жылға дейін
ұзақ мерзімді ( 5 жылдан жоғары )
в) өтелу кестесі бойынша:
бірдей төлемдермен ( тұтыну несиесі үшін ай
кезеңді төлемдермен ( тоқсан сайын, жарты жыл сайын,
бір рет төлемді ( қысқа, орта және ұзақ
г) қамтамасыз етілуі бойынша:
қамтамасыз етілмеген
кепілмен қамтамасыз етілген ( қолма – қол бағалы
кепілдендірілген
басқа да қамтамасыз етілулер ( міндеттеме, келісім, міндеттемесі
Қазақстанда несиелердің келесі түрлері дамыған:
Ұлттық банктің несиелері:
аукциондық - Ұлттық банктің ақша – несие саясатының
ломбардтық - Ұлттық банктің мемлекеттік бағалы қағаздарды
бюджеттік - Ұлттық банк Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігіне
Ұлттық банктің республикалық бюджетті несиелеуі қысқарып және бұл
Екінші деңгейдегі банктердің несиелері:
өз айналым қаражаттарының жеткіліксіздігін уақытша толықтыруға
күрделі жұмсалымдарды қаржыландыруға
импорттық бойынша контрактілерді төлеу үшін берілетін импорт
ипотекалық
несиелік желі негізінде – қарыз алушының бірінші талап
консорциялық – несиелік, кепілдік немесе басқа да банктік
тұтыну мақсаттарына
банкаралық
Банкаралық несиелердің негізгі көлемі ұйымдастырылған банкаралық нарықта аукциондық
Қарыз портфелін жіктеу және екінші деңгейдегі банктердің несиелік
1.3. Несиелік пайыздарды есептеу.
« Соңғы кездері тұрғын үй құрылысы проблемаларының шешілу
Сонымен, ипотекалық несиелер үшін қайтарым мерзімі бүгінгі 10
II ТАРАУ. НЕСИЕНІҢ МӘНІ ЖӘНЕ ҚАЖЕТТІЛІГІ.
2.1. Несие беру және оның қайтарылуын қамтамасыз ету.
Жоғарыда айтылғандай, несиенің түбірін тауарлы өндірістің пайда болған
Қоғам дамуының кейінгі кезеңдерінде, несиелік қатынастың пайда болып
Өндіріс құрал – жабдықтары, құндық тұлғасында дәл бір
І – саты: құнның ақшалай нысаны өндіргіш күші
ІІ – саты: адамның, өндіріс құрал – жабдықтарды
ІІІ – саты: дайындалған өнім ақшаға сатылады. Сөйтіп,
Сонымен қатар, өндіру мен өткізу процесінде басқа да,
шикізаттар мен материалдардың түсуінің бір қалыпты болмауы;
тасымалдау жағдайының қиындылығынан дайын өнімді өткізудің кідіруі;
өткізілген өнім үшін немесе көрсетілген қызмет үшін, уақытында
осы сияқты күштердің салдарынан пайда болатын, өндіру мен
Дәлірек айтқанда, уақытша бос ақша мынадай жағдайлардан шығады:
әрбір шаруашылық, жұмысшы – қызметкерлерге еңбек ақыны екі
шаруашылық, өткізген өнімнен түскен таза пайдасын бір сәтте
өткізілген өнімнен түскен түсімнің ішінде өндірістің негізгі құрал
Сонымен, әрбір шаруашылықта, жоғарыда айтылған себептерге байланысты уақытша
2.2. Қазақстан Республикасындағы банктердің несиелік қызметінің дамуы.
Қазақстанның экономикасында несиенің әр түрлі формалары және
Шаруашылық буындарына көрсететін қаржы-несиелік
Орталық банк – мемлекеттің банк
Коммерциялық банктер – банк жүйесінің
Елімізде барлық несие жүйесін реттеуші ұйым ролін
банк экономикамызда басты орын
Ұлттық банктің несиелік ресурсы
меншікті қаражат есебінен
басқа банктерден тартылған және
ҚР төңірегінде тартылған қаражаттар
Арнайы мемлекеттік қорлар мен
2.3. ҚР-дағы дәрежелі банкттермен кіші бизнес субъектілерін несиелендіру
Көрсеткіштер
Экономикадағы
несиелердің жалпы
көлемі млрд. теңге
Оның ішінде КОБ
Несиелердің жалпы
үлесінде ҚОБ
несиелерінің үлесі
Кестеден көріп отырғандай, кіші және орта бизнеске берілетін
Қазақстанда 1997 жылы құрылған АҚ «Кіші кәсіпкерлікті дамыту
Банк несиелерінің қымбаттығы (20-23%)
Несиені берудің ұзақ мерзімі
Банктерде ұзақ мерзімді несиелік ресурсьардың жеткіліксіздігі.
Несиені қамтамасыз етуге қатаң талаптардың қойылуы
Банктердің жоғары өндірістік тәуекелдерімен жұмыс істемеуі.
Бұл жағдай әрине кіші бизнесті несиелендіруде тәуекелдің өте
- Бар қаржылық институттарды тарту арқылы орталық несие
Шетелде қолданылып жатқан әріптестік несиелендіруді банктерге енгізу. Ол
Бөлшектеп несиелендіру. Бастапқыда жоғары пайызбен несие беріледі. Екінші
Позитивті несиелендіру. Аз уақытқа аз мөлшерде несие беріледі
Несие қайтарылу барлық топқа негізделедін. Тәуекел несие алушыларға
Банк несиелерін әріптестік қатынаспен өзара байланысқан ұсақ кіші
Бұнда банк несие беріп оның мақсатты қолданылуын қадағалайды.
Кіші және орта бизнесті несиелендірудің бір жолы ретінде
Ислам қаржылық моделін ұсынамыз. Оны негізгі ерекшелігі батыс
Қорытындылап айтқанда, осы жолдар кіші және орта бизнестегі
Қазақстандағы кіші бизнесі бойынша жалпы ішкі өнімі неше
Мемлекеттік бюджеттің неше %-ы кәсіпкердің төлемдері құрылады? 11%
2005 жылы ЖІӨ-дегі кіші бизнесті жылдамдату үшін неше
ҚР-ның сауда және индустрия министрінің мәліметі бойынша кіші
Бір жылдан бес жылға дейін мерзімде әрбір несие
Статистика бойынша неше кәсіпорындар тіркелген және неше %-ы
Несиені берудің ұзақ мерзімі? Бесконечно
Шетелде қолданып жатқан әріптестік несиелендіру банктерге енгізуі неше
Экономика дегеніміз не?
ЖІӨ дегеніміз не?
Инвестиция дегеніміз не?
Қоғамды қанағаттандыру үшін не қажет? Өндіріс
Жеке өндіріс дегеніміз не?
Кәсіпорын шығыны дегеніміз не?
ЖҰӨ дегеніміз не?
Инфляция дегеніміз не, және неше бөлікке бөлінеді? 3
ҚР-да кіші және орта бизнеске берілетін несиенің үлессалмағы
Қай елдің Ұлттық ғылыми қорының зерттеулері бойынша ірі
Ұсыныс дегеніміз не?
Сұраныс дегеніміз не?
Глоссари!
Инвестиция – бұл кәс-ға пайда табу мақсатында ұзақ
Экономика – шек-лі ресурстар мен қоғамдық сұраныстарды қанағаттандыру
Инфляция – қағаз ақшаның құнсыздығына байланысты болған әлеуметтік
Ұсыныс заңы – баға жоғарылайды, ұсыныс көлемі ұлғайады,
Сұраныс заңы – баға қаншалық жоғары болса сұраныс
Баяу инфляция – баға жай өседі де ақшаға
Қарқынды инфляция – баға жылына 20%-200% дейін өседі.
Гипер инфляция - Ақшаның санымен баға өте
Сұраныс инфляция – бұл жағдайда айналасындағы өте көп
Ұлттық табыс – жалпы ұлттық өнімді өндірген кезде
ҚОРЫТЫНДЫ
Несиенің нарықтық экономикадағы мәні мен мазмұнын, оның қажеттілігін,
Несиенің қажеттілігі ұдайы өндіріс процесі фазаларының бірлігі мен
Құнының тауарлай және ақшалай формасына сәйкес несиенің екі
Несиенің түрлері - бұл белгілі - бір түрдегі
Төлем қабілеттілігін талдау деп қарыздық міндеттемелерді қарыз алушының
Несие жүйесі кең мағынада – бұл несиелік қатынастар,
Банктік ұйымды қызықтыру үшін және бизнестік құрылымға деген
банктің негізгі несиелік қызметі болып несиелік саясат саналады;
несие жоспарланған салада ғана беріледі;
несие беру банк ресурстарына ғана тәуелді емес, сонымен
клиенттің мүмкіндіктеріне де тәуелді;
несиелеу жүйесі несиелеу қағидаларына негізделеді (қайтару,
төлеу және қамтамасыз ету);
несие қабілеттілігі нақты дұрыс нәтиже береді;
бүгінгі таңда клиенттердің мүмкіншілігі ол несиені кепілдікке алу;
Осы курстық жұмысты аяқтай келе менің
1. жеке заңды тұлғаларға несие берген кезде банктер
2. заңды және жеке тұлғаларға берілетін ипотекалық несиені
3. еліміздің несиенің даму заңдылықтарын халықаралық стандарттарға сәйкестердіру;
4. кәсіби коммерциялық банктерге мемлекет тарапынан ауыл шаруашылығына
5. мемлекет тарапынан өз қаржылық деңгейімен нық тұра
Қазіргі таңда несиенің маңызы қай сала үшін болмасын
Қолданылған әдебиеттер:
1. « Ақша, несие, банктер »: оқу құралы/
Бикеева Н.Ж., Бектұрғанова Қ.И. « Кәсіби экономика тілі
« Жас қазақ » ақпаратты – сараптамалық апталық
4. Қазақстанның « Өмір » атты қоғамдық журналы,
5. Көшенова Б.А. « Ақша, несие, банктер,
6. Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие» :
7. Саниев М.С. «Ақша, несие, банктер» : оқу
3