Жоспар
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 Ақша – экономикалық категория ретінде
1.1 Ақшаның пайда болу тарихы
1.2 Ақша түсінігі
2 Ақша қызметі туралы жалпы ұғым
2.1 Ақша қызметі мен айналысы
2.2 Ақша қаражаттары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты: Экономикадағы ақша терминінің ұғымын ашу,
Бұл рефераттың негізгі мақсаты ақшаның пайда болуына, құрылымына, маңыздылығына
Менің ойымша, ақшаның экономикалық мәнін бағалау өте қиын. Оның
Ал енді, ақша дегеніміз не деген сұраққа келетін болсақ,
1 Ақша – экономикалық категория ретінде
1.1 Ақшаның пайда болу тарихы
Ақша ежелгі заманда пайда болды. Олар тауар өндірісінің дамуындағы
Адам еңбегінің өнімі (зат) оны өндірушілердің белгілі қоғамдық қатынастарын
Егер (еңбекпен белгіленген) тұтыну құны өз сатып алушысын таппаса
Сондықтан да әрбір тауар қажетті тұтыну кұнның алу кұралы
Әрбір ерекше тауар міндетті түрде тұтыну кұны ретінде көрінеді.
Тауар өндірісінің өсуіне байланысты неғұрлым жиі айырбасталатын тауар —
Бірақ оның ролі бір тауарға нық бекітілмеген еді. Біртіндеп
Құнның жалпы кұндық формасы ақша формасына айналды. Тауар айналысының
Малды жалпы эквивалент ретінде пайдаланылғаны туралы нақты дәлелдер әр
Бір халықтың өзінде әр түрлі уақыттарда және әр түрлі
Олардың белгілі түрлері табиғи-климаттық жағдайларға байланысты нақты сол ортада
Гомердің көне Троя батырлары туралы поэмасында өгізді құн өлшемі
Ежелгі Русьтарда да ақша металл ақшаларға ауысқаннан кейін де
Капитал сөзінің шығуы да малменен байланысты, өйткені ескі герман
Солтүстік халықтары ең бірінші тауар ретінде айырбас үшін жүнді
Жүн ақшалар Монғолияда, Тибетте және Памир аудандарында кең көлемде
Әлемде әр түрлі экзотикалық ақшалар болған. Каролин аралдары тобына
Юлий Цезарь патшалығының тұсында ақша ретінде кұлдарды пайдаланды. Сонымен,
Бұл аз бұзылатын әсімдік өнімдері — зәйтүн майы, күріш,
XVII ғасыр Солтүстік Америкада ұсақ төлемдерге қорғасын дөңгелекшелер колданылды.
Кейін келе металдардың арасында басты роль алтын мен күміске
Ұзақ уақыт бойы металл ақшалар тауар формасын сақтап келді.
Мыс ақшалар қазанның, құмыра, қалқан түрлерінде айналыста болды. Күміс
Егер де монетаның номиналды құны, сол монетаның құрамындағы металдың
Монеталық ақша айналысының тарихында мынандай түсініктер қалыптасқан:
Биметаллизм – Жалпы эквивалент ролін екі металл, яғни, алтын
Монометаллизм – Жалпы эквивалент ролін ақша жүйесі ретінде бір
Тауар және ақша бір-бірінен бөлінбейді. Ақша айналысы болмаса, онда
Ақша тауардан дами отырып, тауар болып қала береді, бірақ
Ақша — жалпы бірдей эквивалент, ерекше тауар, онда барлық
Жалпыға бірдей эквивалент рөлі тарихи түрде алтынға бекітілген. Алтынның
Біріншіден, ол ерекше табиғи сапаға ие: бөлінуі оңай, әдемі,
Екіншіден, ең бастысы алтын жоғары кұнға ие. Қанша дегенмен
Ол әртүрлі салаларда пайдаланылады - электроникадан бастап, зергерлік-іскерлікке дейін,
Ресей XIX ғасырдың 20 -жылдарында алтын өндіруден бірінші орында
Алтын тек қана алтын валюта резервтерді ғана құрамайды, сонымен
Ежелгі Египетте жалған алтын құймалары табылған. Біздің ғалымдар ұзақ
1.2 Ақша түсінігі
Ақшаның жалпыға бірдей эквивалент ретінде мынадай ерекшеліктері бар:
1. ол нақты бір заттың, қоғамдық тұтыну құнының болатындығын;
2. онда абстракты еңбек бейнелейтін құнның да болатындығын;
3. тауар өндірушінің жеке еңбегі қоғамдық еңбектің бір бөлшегі
Тауар мен ақша арасындағы бірлік те, қарама-қарсылық қайшылық та
Мысалы, өндіруші қоғамға бір қажетсіз тауарды шығарса, ол сатылмайды;
Егер тауар жеке қажеттілікті қанағаттандырса, ол тез арада өтіп
Ақшаның қызметі: құн өлшеуші; айналыс құралы; төлем құралы; қазына
Жалпы, ақшаның қызметі туралы толығырақ, сіздер, осы курстық жұмыстың
Қазіргі экономиканың барлық құрылымы ақшаға тәуелді. Сауда-саттық ақшаны «туғызды»,
Әрине, ақшаның құрылымы да ( түрі де) мыңдаған жылдар
1) ақша аударымының бастамашысы (бұдан әрі - бастамашы) -
2) ақша жөнелтуші - ақша төлемі және (немесе) аударымы
3) ақша төлеміне және (немесе) аударымына қатысушылар - ақша
4) алушы банк - ақша аудару не ақша төлеу
Ақша айналымы біртектес мемлекеттік меншік формасына қызмет көрсетеді. Ақша
Қолма – қол ақша және қолма – қол ақша
2 Ақша қызметі туралы жалпы ұғым
2.1 Ақша қызметі мен айналысы
Экономикалық категория ретіндегі ақшаның мәні олардың қызметтерінде көрініс табады,
Қазіргі кездегі экономикалық әдебиетте қызметтердің саны жөнінде әр түрлі
Бірақ та басқаларға қарағанда оларды К. Марксв жақсы жүйеледі
Ақшаның алғашқы және негізгі қызметі болып, барлық тауарлар құнының
Ондай тауар болып алтын есептеледі, оны өндіру үшін құнды
Құнның тауарлық формасының ақшалай формаға айналуы үшін тауарлар бағасын
Баға – тауарлар құнының ақшалай көрінісі болып табылады. Ол
Құндары әр түрлі тауарлардың бағаларын салыстыру үшін оларды бір
Айналыс құралы. Бұл қызметтің маңызын тауар айналымының Т –
Олар тауар сатушының қалтасында жатпайды, сатушылар оларды басқа қажетті
Осыған байланысты айналыс құралы ретіндегі ақша үшін олардың құндық
Көптеген шетел басылымдарында ақша айналымы деген ұғым кездеспейді. 90
1, 3, 5, 10, 20, 50 және 100
1, 3, 5, 10, 20 теңгелік монеталар;
1, 3, 5, 10, 20 және 50 тиындық
Кейіннен айналысқа :
1994 жылы 1993 жылғы үлгідегі номиналы 200 теңгелік
1995 жылы 1994 жылғы үлгідегі номиналы 1000 теңгелік
1996 жылы 1996 жылғы үлгідегі номиналы 2000 теңгелік
1997 жылы номиналы 1, 5, 10, 20, 50
1999 жылы 1998 жылғы үлгідегі номиналы 5000 теңгелік
2000 жылы 1999 жылғы үлгідегі номиналы 200 және
2001 жылы :
2000 жылғы үлгідегі номиналы 1000 және 2000 теңгелік
2001 жылғы үлгідегі номиналы 100 теңгелік банкноттар (
Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған 2001 жылғы
2001 жылғы үлгідегі 5000 теңгелік банкноттар ( дизайны
2002 жылы :
2003 жылғы үлгідегі номиналы 100 теңгелік банкноттар;
1999 жылғы үлгідегі номиналы 200 және 500 теңгелік
2003 жылы:
2003 жылғы үлгідегі номиналы 10 000 теңгелік банкноттар.
Республикада ақша айналысындағы монетамен қатар мерейтойлық және ескерткіш монеталар
Ақша қаражаттары
Барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер өз ақша қаражаттарын банкі мекемелерінің
Төлем жасаушы банкке белгіленген нысандағы бланкілердегі төлем тапсырманы ұсынады.
- төлем тапсырмасының нөмірі;
- төлем тапсырмасының жазылған күні;
- жеке теңестірілген немесе теңдестірілген (идентификацияланған)
коды (ЖТК немесе ИИК)
- жіберуші мен бенефициардың банкі шоттарының нөмірі;
- бенефициардың коды (БК немесе КБе) және жіберушілердің коды
- бенефициар-аудару жасалған ақша кезде қаражатын алушы;
- банк-алушы-банк атауы, аударылған ақшада, оның мекен-жайы көрсетіледі;
- бенефициар банкісі-бенефициардың пайдасына келіп түскен ақша қаражатын қабылдайтын
-жіберушілердің теңестірілген немесе теңдестірілген (идентификацияланған) банктік коды (ЖТБК немесе
- төлем арналымының коды – ҚР ҰБ нормативтік-құқықтық актісімен
- бюджеттік классификациясының (жіктемесінің) коды – салықтарды кері қайтаруда
- валюттелген күні – ақша қаражатын бенефициардың (алушының)
- банктік шотына ақша қаражатын аударған күні төлем жасаушының
Төлем құжатына кез келген жөндеудің түрін жасауға рұқсат етілмейді.Шаруашылық
1. Координациялық және басқадай мамандығы
2.Экономикалық көріністермен көрсетілген көріністермен дайындалған
3. Қарсыластық тенденциялық бағалау формасы. Ақшалай
Қорытынды
Мемлекеттің ақша-несие саясатының дамуы инфляцияны қолайлы деңгейге түсіре отырып,
Ұзақ мерзімді болашақтағы макротұрақтандыру туралы әңгіме болғанда біз осы
Пайдалы қазбаларымызды игеруге және экономиканың жекелеген секторларындағы үміт артып
Біз аяқтаған бағаны ырықтандыруға енді күмән келтірілмейді және өзгеріс
Оның мақсаты әлемдік, сонымен қатар ЕС стандарттарын енгізу.Сонымен қатар
Мемлекеттің ақша-несие саясаты нақты сектордың дамуына,нарықтың барлық субьектілерінің дамуына
Соңғы жылдары экономиканы комплексті реформалау арқасында Қазақстанның қаржы секторы
Қазіргі кезде қаржы секторын дамыту концепциясы жүзеге асырылып келеді.Оның
Сонымен қатар тәелсіз және тиімді қаржылық қадағалау жүйесі жүзеге
Орталық Банктің негізгі мақсаты баға тұрақтылығын қамтамасыз ету.
Оған жету үшін Орталық Банк келесі мәселелерді шешеді: мемлекеттің
Орталық Банктің негізгі мақсатарының ішінде ақша-несие саясатын халықаралық стандартарға
Келер жылдары экономика қызып кету қаупі, мемлекеттік бюджет шығындарының
Мемлекеттің монетарлы саясатының түрлері, құрылымы және мақсаттары.
Нарық жағдайында банк жүйесі екі деңгейде дамиды: Орталық Банк
Коммерциялық банктердің негізгі функциясы несие беру және салымдарды өсіру.
Орталық банк ұлттық валютаны айналымға шығарады, мелекеттің алтын резервтерін
Барлық мемлекеттерде орталық банк ақша несие саясатын қалыптастырады және
Орталық банк пен коммерциялық банк операцияларының және банктен тыс
Орталық банк ақша ұсынысын ақша базасына және мультиликаторға әсер
Ақша-несие саясатының бсқа негізгі мақсаты капитал қозғалысымен бацланысты тәуекелді
Валюталық режимін либерализациясын реттеудің негізгі мақсаты 2007ж бастап валюталық
Біріншіден, валюталық операцияларды жүргізу барысында тәуекелді хеджирлау құралдарын қолдану
Екіншіден, ақша-несие саясатының мақсаттары мен сыртқы шоктарды реттеу үшін
Үшіншіден, реттеудің халықаралық принцптері мен қаржылық мекемелердің валюталық операцияларын
Орталық Банк “қалқып жүретін айырбас бағамы’’ саясатын жалғастырады.Валюта бағамының
Қазақстандағы инфляциямен күресудің тағы да бір маңызды факторы –
Теңгенің айырбас бағамы анықталатын сыртқы көрінісі мен сыртқы құны
Ұлттық банктің мүдделендіру мөлшерлемесі ақша нарығындағы қаржылық операциялардың барлық
Ұлттық банк мүдделендіру мөлшерін реттеу арқылы республикамыздағы ақша жиынының
Орталық Банк интегралды қоғамдастықтар шегінде, ЕврАзЭС пен ТМД сияқты,
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1 Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жылдың 30 тамызында республикалық
2 Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы: жоғары оқу
3 Балабанов И.Т. Банки и банковское дело- Питер, 2000
4 Бекболатұлы Ж.К. «Экономика Казахстана»; 1997 г №
5 Сейткасимов А.С. Банковское дело-Алматы; Қаржы-Қаражат, 1998 ж
6 Сейткасимов А.С. Денги, Кредит, Банки-Алматы, Экономика; 1999 ж.
7 Сейткасимов А.С. Ақша, несие, банктер – Алматы, Экономика;
8 Әубәкіров Я.Ә., Байжұмаев Б.Б., Жақыпова Ф.Н., Табеев Т.П.
9 Әубәкіров Я.Ә., Досқалиев С.Ә., Байжұмаев Б.Б., Жайшибеков Ж.Қ
Еденов Ө.Қ., Жүнісов Б.А., Байжомартов Ү.С., Комягин Б.И. –
Қазақстан Республикасының валюта туралы Заңы
Қосымша:
Агапова И.И. История экономических учений: курс лекций. – М.
Аникин А.В. Путь исканий: социально-экономические идеи России до марксизма.
Аникин А.В. Юность науки: Жизнь и идеи мыслителей –
Аникин А.В. Адам Смит. – М.: Молодая гвардия, 1968-255с.
Антология экономической классики/ Предисл. И.А.Столярова. – М.: «Эконом» -
Бартенев С.А. Экономические теории и школы (История и современность):
Ядгаров Я.С. История экономических учений: Учебник. – М. :
Ядгаров Я.С. История экономических учений: Учебник для вузов. М.
4
3