Тақырыбы: ІІ-дүние жүзілік соғыс және жаңаша көзқарас:
Мазмұны:
Кіріспе.............................................................................................4-9 бб.
І-Тарау: Ресей тарихнамасындағы ІІ-дүние жүзілік соғыс.
1.1. Соғыс қарсаңындағы Кеңестер Одағының әскери саяси дайындығы туралы
1.2. Ресей тарихнамасындағы ІІ-дүние жүзілік соғыстың зерттелу мәселелері...........................................................................................22-30 бб.
ІІ-Тарау: Шетел тарихнамасындағы ІІ-дүние жүзілік соғыстың зерттелуі.
2.1. Шетел тарихнамасындағы антигитлерлік коалиция мәселелері..........................................................................................31-44 бб.
2.2. Шетел тарихнамасындағы соғыс барысы...................45-54 бб.
Қорытынды...............................................................................55-57 бб.
Әдебиеттер тізімі.......................................................................58-60 бб.
Кіріспе
Биыл ІІ-дүние жүзілік соғыс басталғанына, яғни Ұлы Отан соғысына
Соғыс қарсаңындағы халықаралық жағдай белгісіз, түсініксіз фактілерге толы, зерттеушілер
Бұрынғы зерттеулер мен қазіргі зерттеулер арасында көптеген айырмашылықтар бар.
Кейбір кездері өткен оқиғаларды шындықтан алыс мифтік тұрғыда жазу
Өткенді зерттеу барысында тарихи оқиғаға талдау жасалғанда зерттеуші сол
ІІ-дүние жүзілік соғыс кезеңін зерттеуде барлық қатысқан елдердің саяси
Версаль жүйесі ыдырап, әлемде әскери өндіріс ұлғайып,
Қазіргі таңда ІІ-дүние жүзілік соғыс жайында, сондай-ақ соғыс қарсаңындағы
Менің мақсатым, жоғарыда айтылған пікірлерді өз жұмысымда айқын, ашықтап
Сергей Залигиннің айтқанында шындық жазылған сыңайлы. Оның айтуынша, «социалистік
ІІ-дүние жүзілік соғысты зерттеу, оның шындығын айтып, ашып жазу
Соғыс қарсағындағы Кеңестер Одағының әскери дайындығы жөнінде 90-жылдардан бері
1950- жылдардың соңында Кеңестер Одағының үкіметінің АҚШ президенттерімен және
Жалпы соғыс қарсаңындағы Кеңестер Одағының дайындығы мен сыртқы саясаты
Ескі әдебиеттер мен қазіргі көзқарастарды салыстыра зерттеуді мақсат етуімізге
Соғыстың қарсаңындағы Кеңестер Одағының жоспары жөнінде Г.К. Жуковтың, А.М.
Кейінгі кездері танымал әрі даулы еңбек В.Суворовтың «Ледокол»
Сталиннің жалпы соғыстағы ролі Кеңестер Одағының соғыс барысындағы Сталиннің
Бұдан басқа Д.А. Волкогоновтың “Триумф и Трагедия” шетел және
Шетел зерттеушілері арасында Сталиннің портреті мен жалпы соғыстағы шеберлігі
ІІ-дүние жүзілік соғысқа талдау және салыстырмалы түрде ағылшын, американ
Дерек көздері ретінде қазіргі бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланған мақалалар
Жұмыс негізінен 1939 жыл мен 1945 жылдар аралығын қамтиды.
Жұмыстың құрылымына тоқталар болсақ, жалпы зерттеуіміз кіріспе, негізгі, қорытынды
І-тарау
Ресей тарихнамасындағы ІІ-дүние жүзілік соғыс
1.1. Соғыс қарсаңындағы КСРО-ның әскери-саяси дайындықтары туралы еңбектер.
Ресей тарихнамасында батысгермандық “ревизионистер” аргументтері қайталанатын еңбектер 90-жылдардың басында
“Ледокол” кітабының негізгі идеясы 30-шы жылдардағы сыртқы саясатта Сталиннің
Сондай-ақ Кеңестер Одағы 1941 жылы Барбаросса жоспары іспетті агрессивтік
Ресей Ғылым Академиясының мүшесі А.Н.Сахаров жоғарыда аталған авторлардың еңбегіне
Бұнымен қоса дискуссия барысында “сес көрсету, соққы” мағынасы
В.Д.Данилов, М.И.Мельтюхов, В.А.Невежин қолданатын аргументтері “Ледокол” еңбегі және И.Хоффман
Бұл жұмыстардың барлығы маусым айының басында аяқталуы тиіс болатын.
2000 жылы басылып шыққан “Упущенный шанс Сталина” атты
Ш.М. Мельтюхов және басым көпшілігі отандық ғалымдардан тұратын “Ледокол”
Л.А. Мерцалов бұл ұғымды әскери ғылымда анықтай алуды, түртіп
ХIХ ғасыр басындағы Европалық әскери теоритиктер А.Жомин және К.Клаузевиц,
Айта кететін тағы бір жайт, М.И.Мельтюхов жоспарлау құжаттарының бірінде
“Соображение по плану стратегического развёртывания сил Советского Союза на
Сонымен қатар көптеген мәселелерді талқылау өз жалғасын тапты. Атап
О.В.Вишлёв Кеңес басшыларының берген мәліметтерінен, бұрын зерттеуге алынбаған герман
Сөйтіп, қазіргі таңда Кеңес Өкіметінің соғыс алдындағы жоспарларға байланысты
Мәселен, 1939 жылғы шабуыл жасамау пактісіне Сталиннің көзсіз сенді
Сонымен қатар 1941-жылғы 22 маусымдағы Германияның шабуылы Кеңес
Бұнымен қоса, 1941 жылы қаңтарда тек қорғануға байланысты арнайы
Қазіргі кездегі зерттеулермен ғана шектеліп қалу қателік болар. Бұрынғы
Ресейлік, яғни Кеңестер Одағы тарихшылары ІІ-дүниежүзілік соғыс қарсаңындағы әлемдік
Совет-герман қарым-қатынастар болсын, жалпы біздің елімізде 30-40 жылдарды сүреңсіз
Кеңестер тарихнамасында көп жағдайда КСРО-ның әскери дайындығы емес, Германияның
Бұл жөнінде көп жазған – “Ұлы Отан соғысының тарихы”
Ал “ІІ-дүние жүзілік соғыс тарихы” кітабында КСРО-ның дайындығына арналған
Кеңестер Одағының 1940-41жылдардағы Батыс және Шығыстағы әскери қорғанысының реттелуі
Жалпы алғанда “ІІ-дүние жүзілік соғыс тарихы” кітабының авторлары Кеңестер
Жекелеген монографияларда соғыс қарсаңындағы КСРО жайлы терең зерттелмеген.
Кейбір зерттеулерде құжаттарға сүйенбестен соғысқа қатысушы адамдардың естеліктерінен түйін
1940 жылғы соғыс қарсаңындағы жағдай жөнінде А.М. Васильевский нақтырақ
А.М. Васильевский Қызыл Армияның 1941 жылғы жеңілісінен бірқалыпты қарайды.
С.М. Штеменко өз кітабында К.М. Мерецковтың куәлігіне жүгіне отырып
Өкінішке орай, К.М. Мерецков өз естеліктерінде “мемлекеттік шекараны қорғау
Кеңестер Одағының соғыс қарсаңындағы жоспары жайлы Маршалл М.В. Захаровтың
Сондай-ақ 1940жылғы желтоқсан жиналысында Қызыл Армияның шұғыл стратегиялық соғыс
Бірақ, құрылған жоспарлы ойынның нәтижесі ешкімге беймәлім еді. Г.К.
В.А. Анфиловтың 1970-80 жылдары шығарылған еңбектерінде ешқандай құжаттарға сүйенбестен
1941-43 жылдары “Военно-исторический” журналы мен “Новая и новая история”
Жоғарыда аталып өткен КСРО-ның қорғануы мен қауіпті болып табылатын
2.1. Ресей тарихнамасындағы II дүние жүзілік
соғыстың зерттелу мәселелері
Жалпы алғанда Ресей тарихшыларының II дүние жүзілік соғысты
Қалай болғанда да 90 – жылдары , яғни қазіргі
Біріншілері егер Кеңестер Одағы қақтығыстарды болдырмау , яғни Германиямен
Екіншілерінің көзқарастары мүлдем бөлек десе де болады. Онда егер
Үшінші бір тарихшылардың тобы бірінші көзқарас пен екінші пікірдің
Осылайша жалпы II дүние жүзілік соғысты зерттеуде кейінгі көп
Қайта құрулардан кейін , қазіргі кездегі тарихшылардың II
Қалай дегенде де Ресей тарихшылары II дүние жүзілік
Соның ішінде Д.Волкогановтың “ Триумф и трагедия ” монографиясы
Аталған кітаптың ең бір ерекшелігі Сталиннің шабуыл жасауға немесе
Д. Волкогонов “Тримуф и Трагедия” еңбегінде бұрыңғы Кеңестер Одағы
90-жылдары Израйль ғалымы Г. Гогродецкийдің “превентивная война”, яғни арнайы
Сондай-ақ Кеңестер Одағы зерттеушілері Сталинді халықтан бөлек қарастырады, бұндай
Аталған монографияда II дүние жүзілік соғыстың бағасы сыни тұрқыдаберіледі.
Қазіргі кездері тарихшылар арасындағы әлі күнге дейін нақты зерттелмеген
Барлық зерртеуші ғалымдар 1942-жылғы өлім соны ең бір көп
1984-1990 жылдары Н.С.Лебедева, Ю.Н.Зоре, В.С.Парсоданова сынды Ресей тарихшылары
Ресей тарихшылары Ю.Н.Зорей мен КСРО-ның Орталық мұрағатының директоры
Ресей тарихнамасында II дүние жүзілік соғысты зерттеу барысындағы тағы
Бұл тақырып аясында М.И.Семиряганың 1992-жылы Мәскеуде жарық
М.И.Семиряганың еңбегінде мынадай мәселелер көтеріледі: “1941-1943 жылғы Ленинград трагедиясы
В.К.Шоуллонның “ Новейшая история ХХ-века ” атты кітабында
Қазіргі күнгі көзқарастарды өткен, яғни Кеңестер Одағы
Кітапта В.Кумик Сталиннің библиографиясындағы артық кетушіліктерді ашып көрсетуге ұмтылады.оның
Кумиктің алға қоятын ең үлкен мәселелерінің бірі –ол
Автор 1997 жылы шыққан И.Минцтің “Великая Отечественная война
Бұған қоса В.И.Молотовтың, А.А.Ждановтың, И.А.Булганиннің мақалалары да шыға бастады.
Ұлы Отан соғысына зерттеулер жүргізудің екінші кезеңі 1956 жылдың
Мысалы: Ф.Р.Воробьев және В.М.Кровцовтың алғы сөзінде Ұлы Отан соғысы
Қалай айтсақ та, соғыс қимылдарына қате баға беру, догмалық
60 жылдардың екінші жартысында Ұлы Отан соғысына баға беру
1970-жылы Деборян және Гельпуховский бірлесіп “ Итоги и уроки
Кейінгі кездері II дүние жүзілік соғыс төңірегінде даулы
Қазіргі таңдағы оқулықтарда II дүние жүзілік соғысқа арналып
Қорыта келе Ресей Тарихнамасында II дүние жүзілік соғыстың
ІІ-бөлім Шетел тарихнамасындағы екінші дүние жүзілік соғыстың зерттелуі.
2.1.Шетел тарихнамасындағы антигитлерлік коалиция мәселелері..
Шетелде антигитлерлік коалиция және соғыстың басталу себептерін қарастыратын қарастыратын
Батыс тарихшылары арасында екінші фронттың ашылу себептері мен оның
Р. Ингерсолланы американың коолициядағы ролі үлкен, әрі мықты орын
АҚШ тарихнамасының көптеген зерттеулерінде Солтүстік Францияға десант жіберу уақытын
Бұған қарамастан Батыс тарихнамасында “екі стратегияның күресі” концепциясы, [трансламанш
Англия тарихшыларының көзқарастары біраз өзгешелеу:олар 1943 жылдың аяғына дейінгі
Қазіргі уақыттағы тарихнамалық зерттеулерді тек жеке мақалалар арқылы ашықтауға
1989 жылы “Операция Оверлод” атты Макс Хастингстің кітабы жарық
Тарихшы 1939-1945 жылдардағы дүние жүзілік соғысты зерттегенде әскери де,
Бұл арадағы ойлардың айырмашылығы негізінен
Тарих тек қана танымның құралы ғана емес, күрестің
Тарих ғылыми белгілі әлеуметтік-саяси жағдайда дамиды. Тарихи концепциялар
Тарихшының зерттеулері де саясат пен әлеуметтік жағдайға
Батыс буржуазияның тарихшылары, кеңестер тарихшыларын объективті баға бере
Негізінен Лениннің айтуы бойынша істі түсіндіру үшін не бар?
Батыстың көзқарасы бәрібір басқаша,олардың өз дегендері бар.I|I дүние жүзілік
АҚШ-та көбіне прагматикалық идея көп таралған, прагматизм осы күнге
Батыс тарихшыларының ішінде дүниетанымдық догмаларға сүйенбей, тек нақты фактілермен
Батыс мемлекеттерінде II-дүние жүзілік соғысқа буржуазиялық тарихи ойдың бірнеше
Мынадай фактілерге тоқталмай өтуге болмайды. II-дүние жүзілік соғыстың барысын
1946-1948 жылдары бұрынғы верих генералдары өз камераларында соғыстың барысын
50-ші жылдары тұтқындағы гитлерлік генералдар тұтқыннан шыға бастады. Германияда
Тағы бір генерал-полковник Гудерянның “Воспоминания солдата” еңбегіне зер салсақ,
Германдық монополистік капитал өз күшін қайта жинап алғанда, соғыс
Батыс-германдық тарихнаманың басты даму тенденцияларына осы күнгі саяси факторлардың
Батыс-германдық тарихнамада Валтер Гёрлиц жұмыстары үлкен орын алады. Ол
Ол екінші дүние жүзілік соғыста Германияның жеңілуін батыс державаларымен
Көптеген жылдар бойы батысгермандық тарихнамада, үшінші рейх тарихындағы Гитлердің
Көптеген батысгермандық тарихшылар үшін саяси және әскери мәселелер бірінші
Сонымен қатар Батыс Германияда басылып шыққан “ Неміс вермахт
Бұл кітаптың авторларының ішінде генерал-фельдмаршал Рундштедт, генерал Дитмор, Бутлор,
Негізінен бұдан басқа да әдебиеттерді атауға болады. Мысалы Кессельрингтің
Батыс Германия тарихи әдебиеттерінде 50 жылдардан бастап-ақ Германияның
Батыстағы капиталистік мемлекеттердеғ өткен соғысқа байланысты көптеген еңбектер жазылғандағы
Капиталистік мемлекеттердегі екінші дүние жүзілік соғыс тарихының негізгі мәселелері
Мәселен, 1944 жылдары германдық фермархты үлкен шеберлікпен , операцияларын
Осы ойларды капиталистік мемлекеттер қолдайды. Қарастырылған концепцияларды капиталистік мемлекеттердің
Уақыттың және қоғамдағы жағдайдың өзгеруіне байланысты Батыс тарихнамасы өкілдерінде,
Бұл кітапта да бұрынғы кеңес одағының адамдарына ешқандай жаңашыл
Якобсеннің пікірінше “осы уақытқа дейін екінші дүниежүзілік соғыстың басталуын
Ол әлемдік тарихнамадағы 1939-1945 жылдардағы жағдайды бес принцип бойынша
Әскери
Ұлттық-мемлекеттік
Аймақтық
Әлем тарихының көзқарасы
Идеологиялық
Батыс-германдық тарихнамасында екінші дүниежүзілік соғысқа қатысты “әскери принцип” негізінде
Буржуазды тарихнама өнімдері қолданылатын зерттеу әдістері өткен оқиғаларды тек
Бұрынғы КСРО елдерінде және басқа да социалистік мемлекеттерде екінші
Олардың бірі Александр Верт, ол соғыс кезінде КеңесОдағында әскери
Сонымен қатар, бұрынғы Кеңес халқыны оқырмандары В. Адем “Ауыр
Қорытындылай келе, Батыс тарихнамасының антигитлерлік коалиция мәселелерін тереңінен зерттейтіндігін
Қорытынды
Қорыта келгенде II дүние жүзілік соғыс тарихнамасы, ең бір
Қалай десек те кейінгі кездері Рессейдің тарих шығармаларына II
Кеңестер тарихнамасында жалпысында КСРО-ның негізгі мақсаты жаңа соғыстың болдыртпау
Қазіргі таңда жаңаша көзқарастардың туындап отырғаны ол 80-90-жылдары көптеген
II-дүние жүзілік соғыс тарихнамасын жазудың жаңа бір кезеңі басталды
Қалай десек те, II- дүние жүзілік соғыстың әлі
Ресей тарихнамасындағы өзекті бір мәселе социолистік қоғамды қазіргі күнгі
Тоқетері әлемге әйгілі 1939 жылдан 1945 жылдарды қамтитын осы
Кейінгі кездердегі зерттеулерде мынандай бір тұжырымдар кездеседі. Осыған жүгінгеніміз
.1. Шетел тарихнамасындағы ІІ-дүние жүзілік соғыс барысы
ІІ-дүние жүзілік соыстың басталуы мен оның жалпы барысын Еуропа
Жұмыстың алдыңғы бөлімдерінде Кеңестер Одағының соғыс қорлауындағы әскери іс
Шетел әдебиеттерінің орыс тіліне аударылып берілуі, бұрынғы кездері өте
Қалай десек те 90-шы жылдары шыққан, яғни орыс тіліне
2002 жылы Мәскеуден "А что если бы?" атты шетел
Соның ішінде Джон Киганның "Как Гитлер мог выйграть войну"
Тағы бір мүмкіндіктерді талдаудағы нашарлық мынада кеткен сияқты, автор
Бірақ тарихи фактілерге зер салар болсақ, бұндай іске Гитлер
Бостон университетінің профессоры Дэвид Фромкиннің "Триумф диктаторов" еңбегінде ІІ-дүние
Автор осылайша соғысты суреттей келе мынадай тұжырымдар жасайды. Дэвид
Теодор Ф.Куктың "Фиаско у атолла Мидуэй" зерттеуінде 1942 жылғы
ІІ-дүние жүзілік соғысты еске алған жағдайда көбінесе Перл-Харбор тілге
Шет елдерде Стивен Эмброуздың еңбектері жоғары бағаланады. Ол көбінесе
Мәскеуде 1990 жылы жарық көрген Е.Я.Трояновскаяның редакциясымен шығарылған "
У.Черчилльдің естеліктерінде Польшаның, Францияның жеңіліс табуы жайында баядалады. Өз
У.Черчилль өз естелігінде 1940 жылғы Германияның Англияға шабылуын өте
Ш де Голль мемуарынан жинаққа алты бөлімі енген. Бірінші
Бұл жинақтағы ең бір естеліктер К.Хэллдың еңбегінен көруге болады.
У. Леги естеліктерінен оның Вишаға еніп басып келуі, Тегеран
Д.Эйзенхауэрдің естеліктерінде “Оверлорд” операциясы ашып жазылған. Д.Эйзенхауэр жеңістің салдарларына
Бұл жинақта авторлар субъективті, кейбір кездері оқиғаларға даулы бағалар
Тағы бір мән беріп оқып талдау жасайтын тарихнамалардың бірі
Бұл еңбекте саяси кезіндегі Сталиннің өмірі мен саяси іс-қимылдары
Кітапта бастапқыда Сталин өз жеңісіне күмәнмен қарады деп жазылса,
Қалай десек те шетел әдебиеттерінде көбінесе Батыс Еуропадағы 1939-1941
Қорытынды
Қорыта келгенде II дүние жүзілік соғыс тарихнамасы, ең бір
Қалай десек те кейінгі кездері Рессейдің тарих шығармаларына II
Кеңестер тарихнамасында жалпысында КСРО-ның негізгі мақсаты жаңа соғыстың болдыртпау
Қазіргі таңда жаңаша көзқарастардың туындап отырғаны ол 80-90-жылдары көптеген
II-дүние жүзілік соғыс тарихнамасын жазудың жаңа бір кезеңі басталды
Қалай десек те, II- дүние жүзілік соғыстың әлі
Ресей тарихнамасындағы өзекті бір мәселе социалистік қоғамды қазіргі күнгі
Тоқетері әлемге әйгілі 1939 жылдан 1945 жылдарды қамтитын осы
Кейінгі кездердегі зерттеулерде мынандай бір тұжырымдар кездеседі. Осыған жүгінгеніміз
Батыс Еуропа және АҚШ-тағы елдердің тарихи ғылымдары да өздерінің
Шетелдің II-дүние жүзілік соғыс жайлы тарихнамасына қорытынды жасайтын
Ол әлемдік тарихнамадағы 1939-1945 жылдардағы жағдайды бес принцип бойынша
Әскери
Ұлттық-мемлекеттік
Аймақтық
Әлем тарихының көзқарасы
Идеологиялық
Батыс-германдық тарихнамасында екінші дүниежүзілік соғысқа қатысты “әскери принцип” негізінде
Қорытындылай келе, Батыс тарихнамасының антигитлерлік коалиция мәселелерін тереңінен зерттейтіндігін
Пайдаланған әдебиеттер:
Анфилов В.А. Грозное лето 41-го. М., 1995г.
Анфилов В.А. Крушение похода Гитлера по Москву. Москва 1989г.
Анфилов В.А. Незабываемый сорок первый. 2-е изд. М., 1989г.
Архивы раскрывают тайны //Сост. Попов И. М. 1991 г.
А что, если бы?.. Альтернативная история (Сост. Р.Наули;
Безыменский Л.А. “Советско-Германские договоры 1939г”. Новые документы и старые
Бережков В. Просчет Сталина // Международная жизнь 1989г. №8
Богомолов В., Кортунов С. О национальной ядерной стратегии. //
Васильевский А.М. Накануне войны. // Новая и новейшая история
Васильевский А.М. Накануне 22 июня 1991г. // Новая и
Великая Отечественная Война 1941-1945.Событие. Люди. Документы. Краткий исторический справочник
Великая Отечественная Война. Краткий научно-популярный очерк. / Под
Вишлев О.В. Речь И.В. Сталина 5 мая 1941 г.
Волкогонов Д.А. Драма решений 1939 г. // Нов.и новейшая
Волкогонов Д.А. Триумф и трагедия. Кн. 2.ч.1.М.,1989г.
Вопросы истории и историографии Великой Отечественной Войны. Менвузовский сборник.
Всемирная история: Учебник для вузов /Под ред. Г.Б. Воляка,
Второвая мировая война в воспоминаниях Уистона Черчилля, Шарля де
Горьков Ю.А. Готовил ли Сталин превентивных против Гитлера в
Гончаров А.Л. Что произошло с командующим... // Новая и
Городецкий Г. Миф “Ледокола” М., 1995г.
Данилов В.Д. Сталинская стратегия начала войны: планы и реальность
Жуков Г.Р. Воспоминание и размышление. Т-1. М., 1992г.
Захаров М.В. Генштаб в предвоенные годы. М., 1989г.
К истории заключения советско-германского договора о ненападении 23 августа
Киршнер Л.А. Канун и начало войны. Документы и материалы.
Круглый стол: Вторая мировая война – истоки и причины.
Кулиш В.М. О некоторых актуальных проблемах историографии Великой Отечественной
Ласло Белоди, Гамаш Кроус. Сталин М.,1989г.
Медведьев Р.А. Они окружали Сталина. М. 1990 г.
Мельтюхов М.И. Споры вокруг 1941года. Опыт критического осмыслений одной
Невежин В.А. Речь Сталина 5 мая 1941 г. и
Невежин В.А. Синдром наступательной войны // Отечественная история 1998г.
Невежин В.А. Советско-германские дипломатические контакты 1939-1941 годов. Новейшие исследование.
Сахаров А.Н. Война и советская дипломатия // Вопросы истории
Семиряга М.И. Тайны советской дипломатии 1939-1941 гг. М., 1992
Суворов В. Ледокол. М., 1995г.
Проэктор Д.М. Тайны сталинской дипломатии 1939-1941 М., 1992
В.К. Шацилло. Новейшая история ХХ века М., 2003г.
1941 год: Сост. Л.Е. Решин и др; Под.
http://yandex.ru - http://nilitera.lib.ru /h/samsonov2/2html
http://rambler.ru - http://www.historia.ru /2003/02/zimonim.html
http://aport.ru - http://predprinimatel-cd.com.ru /r/History/35600:html.
60