МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 2
ҚОРҒАСЫН 5
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ НАУҚАСТЫҚ 8
ҚОРҒАСЫН ҚАҒЫН КОНЦЕНТРАЦИЯЛЫҚ БАЛҚЫТУ 10
ҚОРЫТЫНДЫ 20
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 21
КІРІСПЕ
Түсті металлургияның Қазақстанның эканомикасында атқаратын міндеттері мол. Бұл
Қазақстанның түсті металдарының сапасы өте жоғары. Өскемен мырышы,
Қазақстан жері түсті, асыл металдармен қатар, ХХІ ғасырдың
Республикада тсті металлургия саласына кіретін 7 саланың құрамында
Республиканың қорғасын-мырыш өндірістерінің руда қоры едәуір. Қорғасын мен
Қорғасын зауыттары негізінде ауаны қорғасынмен, мышьякпен, басқада ауыр
ҚОРҒАСЫН
Табиғатта таралуы және алынуы. Қорғасын германий және қалайы
Металлургия өнеркәсібінде қорғасын жылтырын өртеудің нәтижесінде алынған қорғасын
2PbS + 3O2→2PbO + 2SO2
2PbO + C→2Pb + CO2
Қасиеттері. Қорғасын көкшіл ақ түсті, ауыр металл. Ол
Қорғасын құрғақ ауада кәдімгі температурада өзгермейді. Германий мен
Pb + O2 →2PbO
Pb + Cl →PbCl
Қорғасын дымқыл ауада гидрокарбонаттар түзе тотығады:
2Pb + O2 + 2H2O + 4CO2 →2Pb(HCO3)2
Қорғасын сұйытылған күкірт қышқылымен және хлорсутек қышқылымен бастапқы
Ол азот қышқылында жақсы ериді және концентрациялы күкірт
3Pb + 8HNO3 → 3Pb(NO3)2 + 2NO +
Pb + 3H2SO4 → Pb(HSO4)2 + SO2 +
Қосылыстары. Қорғасын екі түрлі оксидтер – PbO және
Бұл оксидтердің ішіндегі маңыздылары PbO және PbO2. қорғасын
Қорғасын (ІІ) оксидін балқыған қорғасында ұзақ уақыт қыздырып
2Pb + O2→2PbO
Қорғасын оксиді аздап суда еріп, ерітіндісі сілтілік қасиет
PbO + Н2О → Pb(OН)2
Қорғасын (ІІ) оксиді PbO және оған сәйкес келетін
Pb(OH)2 + 2HCl → PbCl2 + 2H2O
Pb(OH)2 + 2KOH→ K2PbO2 + 2H2O
Қорғасын гидрооксидін қорғасын (ІІ) тұзына эквивалентті мөлшердегі сілтімен
Pb(NO3)2 + 2NaOH→Pb(OH)2 + 2NaNO3
Қорғасын (ІV) оксиді PbO2 қоңыр түсті суда ерімейтін
PbO2 + CaO→ CaPbO3
Қорғасын (ІV) қышқылының тұздарын плюмбаттар дейді. Олардың көпшілігі
Қорғасын (ІV) оксиді амфотерлі болғандықтан сұйытылған қышқылдарда, мысалы,
PbO2 + 4HCl→ PbCl4 + 2H2O
PbCl4 →PbCl2 + Cl2
PbO2 + 4HCl→PbCl2 + Cl2 + 2H2O
Бұл реакция қорғасын (ІV) оксидінің күшті тотықтырғыш қасиеті
Қолданылуы. Қорғасын электр кабельдерін изоляциялауға, аккумулятор пластинкаларын, бытыра,
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ НАУҚАСТЫҚ
Антропогендік қоршаған ортада экологиялық науқастық пайда болады.
Экологиялық науқастық – антропогендік жолмен қоршаған ортада нормадан
1-ші кесте – Қоршаған ортаның химиялық элементтермен ластануы,
элемент Көз Әсер
Мышьяк Өнеркәсіп Дерматиттер, тері қабатының меланозы, ішек-қарын жолының
Берилий Өнеркәсіп, көмір жағу Өкпенің ерекше зақымдануы, лимфа
Кадмий Өнеркәсіп, тыңайтқыштар, шылым шегу Дем алу мен
Мыс Өнеркәсіп, көмір жағу, тыңайтқыш Мамандықпен байланысты аурулар
Алюминий Алюминий өнеркәсібі, көмір жағу Тіс флюорозы, сүйек
Сынап Өнеркәсіп, көмір жағу, цемент шикізатын күйдіру, астықты
Марганец Өнеркәсіп, көмір жағу Безгек, пневмония, орталық жүйке
Никель Өнеркәсіп, көмір жағу, тыңайтқыштар,шылым шегу Дерматиттер, қан
Хром Өнеркәсіп Дерматиттер, канцероген
Қорғасын Өнеркәсіп, көмір жағу, автокөлік, көмір үйінділері, бояулар,
Селен Руда байыту, күкірт қышқылының өндірісі, көмір жағу
ванадий Көмір мен мұнай жағу, өнеркәсіп Жүрек-тамыр жүйе
ҚОРҒАСЫН ҚАҒЫН КОНЦЕНТРАЦИЯЛЫҚ БАЛҚЫТУ
Сирек металдар өндірісінің қорғасын қағы осмий мен рений
Қорғасын қағын пирометаллургиялық әдіспен өңдеу оны тотықтырғыш атмосферасында
Аталған технологиялардың көпшілігінде осмий мен ренийдің түзілген өнімдерге
Актондық аффинаж зауытында (Канада) шикізат құрамындағы платиналық металдарды
Қорғасын қағын концентрациялық балқыту әдісі арқылы өңдеу әдебиеттерде
Ұсынылып отырған жұмыстың мақсаты қорғасын қағын концентрациялық балқыту
Қорғасын қағын балқыту үрдісі кокс және натрий тұздары
2C + O2→2CO;
C + O2→CO2;
CO2 + C→2CO;
Na2SO4 + 2C→Na2S + 2CO2;
PbSO4 + 2C→PbS + 2CO2;
PbSO4 + Na2 S→PbS + Na2SO4;
PbSO4 →PbS + SO2 + 1/2O2;
PbSO4 + PbS→2Pb + 2SO2;
2PbO + PbS→3Pb + SO2;
Na2SO4→Na2O + SO3;
Na2O + CO2→Na2SO3;
Na2SO3+ 2C→2Na + 3CO;
PbSO4 +2Na→Pb + Na2SO4;
Өңдеу нәтижесінде бір-бірінен тығыздығы бойынша ерекшеленетін фазалар түзіледі:
Балқыту үрдісі аяқталғаннан кейін түзілген металдық қорғасын мен
Кестеде көрсетілген зерттеу нәтижелері балқыту үрдісі кезінде осмийдің
Осмийдің металдық фазаға өтуіне технологиялық параметрлердің әсері. Қорғасын
2-ші кесте - Осмий мен ренийдің жеке өнімдерге
шихта металдық фаза шығымы, % натрийлі қож шығымы,
металдық фаза натрийлі қож
флюс,% С
Os Re Os Re
- 5 53,62 1,57 93,11 10,7 2,6 0,63
20 Na2SO4 5 34,2 12 85 - -
25 Na2SO4 5 40,41 15,67 72,71 1,9 3
30 Na2SO4 5 47,92 22,93 99,5 2,1 -
35 Na2SO4 5 43,81 24,81 99,3 - -
40 Na2SO4 5 43,66 27,63 99 - -
30 Na2SO4 3 46,3 22 74,7 - -
30 Na2SO4 10 47,44 21,2 98 - -
20 NaCl 5 42,03 16,3 25 - -
25 NaCl 5 38,19 20,29 21,2 - 32
30 NaCl 5 41,08 25,67 99,5 - -
35 NaCl 5 37,11 29,44 99,5 - -
30 NaCl 3 30,7 29,36 26,13 - -
30 NaCl 4 33,77 31,22 99,5 - -
30 NaCl 8 47,4 20,78 99,5 - -
30 Na2CO3
5
45,6
-
6,4
-
-
65
50 Na2CO3
5
32,28
42,72
52,7
-
-
60,1
16 Na2SO4
24 Na2CO3
5
44,5
29,85
73
-
-
91,2
30 Na2SO4
20 Na2CO3
5
41,73
35,7
40
-
2,5
100
Мыс-никелді кендерді пирометаллургиялық әдіспен өңдегенде осмийдің металдық фазада
OsO4 + 2C→OsO2 + 2CO;
OsO4 + 2CO →OsO2 + 2CO2;
OsO2 + C→Os + CO2;
OsO2 + 2CO→Os + 2CO2;
OsO4 + 2SO2→OsO2 + 2SO3;
OsO4 + MeS→Os + MeSO4(Me-Pb, Cu, Zn, Fe);
Os2 + MeS→Os + Me + SO2(Me-Pb, Cu,
Натрий хлориді қатысуымен жүргізілген балқыту үрдісі натрий сульфатымен
Демек, натрий сульфаты мен натрий хлориді жоғары температуралы
Ренийдің натрийлі қожға өтуіне технологиялық параметрлердің әсері.
Балқыту үрдісі кезінде ренийдің химиялық өзгерістерін болжау үшін
Кендерді, концентраттарды және техногенді өнімдерді пиррометаллургиялық әдіспен өңдегенде
Қорғасын шаңдарын кокс және натрий корбанаты қатысуымен 12000С-де
Na2SO4 + Re2O7 →2NaReO4 + SO3;
Re2O7 + CO →2ReO3 + CO2;
Re2O7 + C →2ReO3 + CO;
Re2O7 + 3C →2ReO2 + 3CO;
Re2O7 + 3CO →2ReO2 + 3CO2;
2ReS2 + 11MeO →Re2O3 + 11Me +
2ReS2 + 15MeO →Re2O7 + 15Me +
2Na2O + 3Re2O3 →2NaReO4 + Na2ReO3;
Молибденитті концентраттарға 120%- дық салмақтық мөлшерде мирабилит қосып,
Сынақтар нәтижесінде қорғасын қағындағы осмий мен ренийді жеке
Осы жағдайларда алынған металдық қорғасын мен натрийлі қождың
Натрийлі қож, %: 34-35 – Na; 0,1-0,2 –
Қорғасын қағынан балқыған қорғасынға мыс (80-85%), висмут (96-99%),
Натрийлі қож, металдық қорғасын және газ фазалары ары
Натрийлі қож ренийді бөліп алу және натрий сульфатын
3-ші кесте
Шаймалағыш агент қ:с Rå-дің ерітіндіге өтуі, % Na2SO4-ның
H2O 1:3 79 65
1:5 99 65
10% H2SO4 1:3 99,3 85
1:5 99,2 85,1
Натрийлі қожды сумен және күкірт қышқылының ерітінділерімен шаймалағандарений
Металдық фазадан осмий мен қорғасынды бөлу мақсатымен, балқыту
Газ NaOH, Na2S, NaOH + Na2S ерітінділерінде ұсталынды.
Зерттеу нәтижелері бойынша қорғасын қағын кешенді өңдеудің технологиялық
Есептеуі:
1) Сулы ортада рений концентрациясы 0,5-0,7 г/л.
N= ;
1-сынақта: 2,1∙0,5=1,05 органикалық фаза алынады. Және кері пропорция
2-сынақта: 2,4∙0,7=1,68 органикалық фаза алып, кері пропорция жасаймыз
2) wме.Pb= формула арқылы есептейміз. Осы
mмет.Pb=
mқPb=150 г; wме.Pb=94%
Осыдан пропорция жасап қанша грамм металдық қорғасын бар
mмет.Pb= =141 г.
Металдық қорғасын 141грамм бар екенін анықтадық.
ҚОРЫТЫНДЫ
Түсті металлургия өндірістерінің бәрі зиянды заттармен биосфераны ластап
Түсті металлургияның ірі комбинаттары топырақты алуан түрлі зиянды
Осы курстық жобаны қорыта келе қорғасын қағын өңдеудің
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Ақбасова А.Ж., Саинова Г.Ә. Экология. – Алматы, 2003
Аханбаев К. Жалпы химия негіздері. – Алматы, 1998
Промышленность Казакстана 12.2003 жыл, тендер технологий, автор: Сыдықов
1