Жоспар
Кіріспе 1
І. Жасөспірімдердің қылмыстық жауаптылығының тарихы 2
1.1 Қазақ халқының әдеттегі құқығы 2
1.2 Ресей заңдары 4
ІІ. Кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығы 7
2.1 Кәмелетке толмағандарға тағайындалатын жаза 9
2.2 Тәрбиелік әсері бар мәжбүрлеу шараларын қолдану 14
ІІІ. Кәмелетке толмағандарды қылмыстық жауаптылықтан босату негіздері 16
3.1 Кәмелетке толмағандарды қылмыстық жазадан босату 16
3.2 Кәмелетке толмағандардың соттылығы және оны жою 18
Қорытынды 20
Библиография 21
Кіріспе
Қазіргі таңда қоғамда ірі әрі жедел түрде әлеуметтік
Мемлекет пен азаматтардың арасындағы қарым-қатынастар Ата заңымызбен белгіленген
Мемлекеттің ерекше қорғауына 18 жасқа толмаған тұлғалар (кәмелетке
І. Жасөспірімдердің қылмыстық жауаптылығының тарихы
1.1 Қазақ халқының әдеттегі құқығы
Қазақ халқы ежелден қылмыстық ісер бойынша әдеттегі құқыққа
Қазақтың әдеттегі құқығы бойынша қылмыс кінәлі әрекет және
Қылмыстық жауапкершіліктің қазақ халқында осы шақтардан басталуы тегін
Ендігі бір себеп – қазақ халқы он
1.2 Ресей заңдары
Тарихқа тағы да бір шолу жасасақ, қазақ елінің
Содан кейін “Уложение” жасөспірімдердің ата-анасына бағынбаған және олармен
Тәрбиелеудегі билікті ата-аналарының өздері жүргізеді. Сөйте тұра заң
Жаза туралы “Уложениеде” қылмыстық жауаптылыққа тартылмаудың үш категориясын
Жаза мәселесіне келгенде шет аймаққа айдау, өлім жазасы
1918 жылдан бастап кәмелетке толмағандардың ісін қарайтын сот
комиссия қарайтын болады. Ол комиссия не күдіктілерді босатуға,
1935 жылдың 15 сәуірінде шыққан Орталық Атқару Комитетінің
Осы таңда Ұлы Отан соғысы басталып, соғыстан кейін
Қазақ ССР-нің 1959 жылы 22 шілдеде қабылдаған Қазақ
біраз ұзартады. Бұл кодекс бойынша: “Қылмыс жасаған кезде
жария не өзге түрде сотпен белгіленген міндет жүктеу,
сөгіс немесе қатал сөгіс жариялау;
ескерту жасау;
келтірілген зиянды қалпына келтіру;
кәмелетке толмағандарды қоғамдық ұжымның, қоғамдық ұйымның қарамағына беру;
кәмелетке толмағандарды арнаулы тәрбиелеу немесе емдеу тәрбиелеу
ІІ. Кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығы
1997 жылғы 16 шілдеде (№ 167-1) қабылданған Қазақстан
1998 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енген ҚК-тің
Қылмыс жасаған шағында кәмелеттік жасқа (14-16) толған адам
Адам 18 жасқа толысымен кәмелетке толмаған деген статусын
2.1 Кәмелетке толмағандарға тағайындалатын жаза
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Пленумының “Қылмыстық жаза тағайындаған
“Кәмелетке толмағандарға жаза тағайындау мәселесін қараған кезде соттар
Кәмелетке толмағандардың психикалық жағдайы мен жас ерекшеліктеріне байланысты
а) айыппұл;
б) белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру;
в) қоғамдық жұмыстарға тарту;
г) түзеу жұмыстары;
д) қамау;
е) бас бостандығынан айыру болып табылады. /4/
Бұл жазалардың әрқайсысының кәмелетке толмағандарға қолдануға келгенде де
Міндетті жұмыстар ҚР ҚК 79-бабының 4-бөлігіне сәйкес, қырық
Түзеу жұмыстары сот үкім шығарған кезде он алты
ҚК 79-бабының 6-бөлігіне сәйкес қамау тек сот үкімін
Бас бостандығынан айыру сияқты жаза кәмелетке толмаған адамдарға
бас бостандығынан айыруға бірінші рет еркек жынысты кәмелетке
бұрын бас бостандығынан айыру жазасын өтеген еркек жынысты
Сот кәмелетке толмаған адамға бас бостандығынан айыру жазасын
Кәмелетке толмағандарға жаза тағайындаудың ерекшеліктері ҚК 80-бабында көрсетіліп
Қылмыстың қоғамға қауіптілігінің дәрежесін анықтау кезінде қылмыстық әрекет
Кәмелетке толмаған адамға тағайындалатын жаза әділ болуы керек.
2.2 Тәрбиелік әсері бар мәжбүрлеу шараларын қолдану
Бірінші рет кішігірім немесе орташа ауырлықтағы қылмыс жасағаны
ҚР ҚК 82-бабында тәрбиелік әсері бар мынадай мәжбүрлеу
а) ескерту;
б) ата-аналарының немесе олардың орнындағы адамдардың не мамандандырылған
в) келтірілген зиянды қалпына келтіру міндетін жүктеу;
г) бос уақытын шектеу және кәмелетке толмаған адамның
д) кәмелетке толмағандарға арнаулы тәрбие немесе емдеу-тәрбиелеу мекемесіне
ҚР ҚК 83-бабына сәйкес “ескерту кәмелетке толмаған адамға
Кәмелетке толмаған адамды ата-аналарына немесе олардың орнындағы адамдарға
Келтірілген зиянды қалпына келтіру міндеті кәмелетке толмаған адамның
Кәмелетке толмаған адамның бос уақытын шектеу және жүріс-тұрысына
ІІІ. Кәмелетке толмағандарды қылмыстық жауаптылықтан босату негіздері
3.1 Кәмелетке толмағандарды қылмыстық жазадан босату
Кәмелетке толмағандарды қылмыстық жауаптылықтан босату жалпы және арнаулы
Қылмыстық кодекстің 69-бабының 5-бөлігіне сәйкес жасаған қылмысы үшін
кішігірім немесе орташа ауырлықтағы қылмыс үшін сот тағайындаған
ауыр қылмысы үшін сот тағайындаған жазаның кемінде жартысын;
аса ауыр қылмысы үшін сот тағайындаған жаза мерзімінің
Кәмелетке толмағандарды жалпы тәртіппен қылмыстық жауаптылықтан және жазадан
кәмелетке толмағандарды мәжбүрлеу шараларын қолдану арқылы жазадан босату;
тәрбиелік әсері бар мәжбүрлеу шараларын қолдану арқылы жазадан
Яғни жоғарыда айтып кеткеніміздей тәрбиелік әсері бар шараларды
3.2 Кәмелетке толмағандардың соттылығы және оны жою
Соттылық қылмыскердің жеке тұлғасының қылмыстық-құқықтық сипаттамасы. Сондықтан бұл
ҚР ҚК-нің 77-бабына сәйкес:
“Қылмыс жасағаны үшін сотталған адам соттың айыптау үкімі
бас бостандығынан айыруға қарағанда жазаның неғұрлым жеңіл түрлерін
кішігірім немесе орташа ауырлықтағы қылмыс үшін бас бостандығынан
ауыр және аса ауыр қылмыс үшін бас бостандығынан
Соттылықтың жойылуының жалпы ережелеріне сәйкес жасы кәмелетке толмай
а) шартты түрде сотталған адамдар жөнінде –
б) бас бостандығынан айырумен салыстырғанда жазаның неғұрлым жеңіл
Сотталған адам заңда белгіленген тәртіппен жазасын өтеуден мерзімінен
Қорытынды
Қылмыс – ол әлеуметтік жамандық, ал кәмелетке толмағандардың
Библиография
С.Л. Фукс “Обычное право казахов в XVІІІ –
Е.А. Абиль “История государства и права Республики Казахстан”
Н.С. Таганцев “Русское уголовное право” Лекции. “Часть
4-том. – М., “Наука”, 1994г.
4. А.Н. Ағыбаев “Қылмыстық құқық”.
Алматы, “Жеті жарғы”, 2001ж.
Под ред. Н.И. Ветрова, Ю.И. Лапунова “Уголовное право”
А.В. Наумов “Қылмыстық құқық” “Жалпы бөлім”
Аударған Н.О. Дулатбеков. Астана, “Фолиант”, 2001ж.
С.А. Шапинова “ Подросток: общество и закон”
Алма-Ата, “Наука” Казахской ССР, 1989г.
С.М Рахметов, Т.Ә. Бапанов “ ҚР Қылмыстық Кодексіне
А: 2001ж.
Нормативтік құқықтық актілер:
Қазақстан Республикасының Конституциясы, 30.8.1995ж.
“Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы” заң,
Қазақ ССР-нің Қылмыстық кодексі, 22.7.1959ж.
Қазақ ССР-нің Қылмыстық кодексі, 1996 жылдың 15
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі, 16.7.1997ж.
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының “Кәмелетке
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот Пленумының “Қылмыстық жаза тағайындаған
ҚР Конституциясы, 30.8.95ж.
1” ҚР-дағы баланың құықтары туралы” №345–ІІ ҚРЗ Астана,
Истор КазССР, ф. 4, оп. 1, д. 2794,
1 Қазақ ССР-нің Қылмыстық кодексі, 22.
2 Қазақ ССР-нің Қылмыстық кодексі, 1996 жылдың
1 ҚР ҚК, 2002 жылдың 1 қыркүйегіне берілегн,
2 ҚР Жоғарғы Сотының №6 нормативтік қаулысы, 11.4.2002.
1 ҚР Жоғарғы Сот Пленумының №1 қаулысы,
1