Шығын тәсілімен бағалау

ЖОСПАР
КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 Бизнесті бағалаудың негізгі ұғымдары
1.1 Бизнесті бағалаудың түсінігі, принциптері, құн түрлері
1.2 Бизнесті бағалаудың әдістері мен тәсілдері
2 ЖШС «Eurasian Finance Capital» компаниясының қаржылық жағдайын талдау
2.1 ЖШС «Eurasian Finance Capital» жалпы сипаттамасы
2.2 Кәсіпорынның мүліктік жағдайын талдау
2.3 Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және өтімділігін талдау
2.4 Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау
2.5 Кәсіпорынның қызметінің іскерлік белсенділігін талдау
2.6 Кәсіпорынның табыстылығын талдау
3 ЖШС «Eurasia Finance Capital» компаниясын бағалау
3.1 Шығын тәсілімен бағалау
3.2 Кіріс тәсілімен бағалау
3.2.1 Ақша ағымдарын дисконттау әдісі
3.2.2 Табысты капитализациялау әдісі
3.3 Салыстырмалы тәсілмен бағалау
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі нарық жағдайында кәсіпорынның өміршеңдігінің кепілі
Жаңа және тиімді әрекет ететін нарықтық жүйені қалыптастыру үшін
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі: «Eurasian Finance Capital» Жауапкершілігі Шектеулі
Курстық жүмыстың мақсаты: «Eurasian Finance Capital» ЖШС-ң қаржылық жағдайын,
1) Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау;
2) Кәсіпорынды бағалаудың үш тәсілімен мүліктік кешенін бағалау;
3) Кәсіпорынның мүліктік кешенінің нарықтық құнын шығару.
Осы міндеттері орындау барысында кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы көрсеткіштерін талдау,
Курстық жұмысты орындау барысында «Eurasian Finance Capital» ЖШС-ң есеп
1 Бизнесті бағалаудың негізгі ұғымдары
1.1 Бизнесті бағалаудың түсінігі, принциптері, құн түрлері
Бизнесті бағалаудың түсінігі Қазақстандағы нарықтық экономиканың дамуы меншіктің
Бағалаудың субъектісі болып арнайы білімі, тәжірибесі бар кәсіпқой бағалаушыны
Кез келген меншік объектісінің құнының бағасы потенциалды және нақты
Құнды бағалау процессінің ерекшелігі болып оның нарықтық сипаттамасы көрінеді.
Негізгі факторлар болып, уақыт және тәуекелділік табылады. Нарықтық экономика
Бағалаушының қолданатын әдістері мен тәсілдері бағалау процессінің ерекшелігі сияқсы
Меншік ұғымы ‒ адамның затқа деген билігі
Меншік субъектісі ‒ бұл нақты объектіні (капиталды жерді және
Бизнес ‒ бұл белгілі бір құрылым шегінде ұйымдастырылған нақты
Фирма ‒ бұл өз қорында капиталға ие болатын бизнестің
Бағалаудың жүргізілу мақсатына байланысты ескерілетін факторлардың таңдалуы мен санын
Құн ‒ бұл сатып алушы кез келген затқа немесе
Нарықтылық деңгейі бойынша нарықтық құн және нормативті есептелінетін
Нарықтық құн ‒ бағалаудың Халықаралық стандарттауында есептеу көлемі негізінде
Нарықтық құн ‒ бұл типтік сатып алушымен сатушы арасындағы,
Кейбір кездерде нарықтық құн жағымсыз мөлшермен көрінуі мүмкін. Мысалы
Сақтандыру құны бұл ‒ сақтандыру келісімі немесе полисі жайларымен
Салық салу құны бұл ‒ анықтау барысында есептелетін, нормативті
Кәдеге жарату құны бұл ‒ меншік обьектісінің (тек жер
Аналог мінез ‒ қылығының тәуелділігінде ұдайы кәсіпорын құны
Ұдайы кәсіпорын құны бұл ‒ сол материалдардан және
Орын басу құны бұл ‒ бағаланатын обьектінің жақын аналогының
Сақтандыру сферасында ұдайы кәсіпорын және орын басу құны
Баланстық құн ‒ құрылысқа немесе обьектіні меншікке алуға кеткен
Қалпына келтіру құны алдын ‒ ала жаңа шарттармен жасалынған
Кәсіпорынның дамуының болашағының тәуелділігінде жұмыс істейтін құнынан таратушы құнды
Өтімділік құны ‒ амалсыз сатылу құны немесе барабар
Өтімділікке шығынды кәсіпорынның өтімділік құны беретін, түсім арасындағы айырмашылықты
Кәсіпорынды бағалауда сонымен қатар нәтижелі құн
Бағалаушымен есептелген кез-келген құн түрі тарихи факті емес, ол
Өзара байланысқан бағалау принциптерінің үш тобын ерекшелеуге болады:
1) Меншік иесінің ұсынуындағы негізге салынғандар;
2) Меншік қанауымен байланыстылар;
3) Нарық ортасының әрекетімен шартталғандар.
Принциптердің бірінші тобына жатады.
1) Пайдалылық принципі ‒ бойынша егер кәсіпорын меншік иесін
2) Орын басу принципі ‒ кәсіпорынның барынша
3) Күту және болжау принципі ‒ әрине
4)Үлес қосу принципі ‒ жүйеге кез-келген қосымша активті кәсіпорынның
5) Қалған өнімділік принципі ‒ жер тұтынушыға барынша көп
6) Шекті өнімділік принципі ‒ негізгі факторлар ресурстарды қосқан
7) Баланстау принципі (пропорционалдық) ‒ осыған сәйкес
Принциптердің үшінші тобы нарықтық ортаның әрекетіне тікелей шартталған.
8) Сәйкестік принципі ‒ кәсіпорынті жарақтандыру, технологиялар, табыстылық денгейі
9) Кері кетушілік (регрессия) және ілгерішілдік (прогрессия) принципі. Берілген
10) Ілгерішілдік ‒ көршілес обьектілердің жұмыс жасауы нәтижесінде,
1.2 Бизнесті бағалаудың әдістері мен тәсілдері
Бизнесті бағалаудағы шығынды тәсіл
Бағалау бизнесіне шығынды (мүліктік) тәсілдеме кәсіпорынның құнымен әкелінген шығындар
Активтердің баланстық құны және кәсіпорынның инфляцияны болдырмау міндеттемесі,
Мүліктік (шығынды) тәсілдеменің базалық формуласы:
Меншік капиталы=активтер-міндеттеме
Берілген тәсілдеме екі негізгі әдіспен берілген:
1) Таза активтер құны әдісімен;
2) Ликвидациялық құн әдісімен.
Таза активтер құнының әдісі. Таза актив құнымен есептеу әдісі
1) Кәсіпорынның жылжымайтын мүлігі негізделген нарықтық құнымен бағаланады;
2) Машина және құралдардың негізделген нарықтық құнымен анықталады;
3) Материалдық емес активтер анықталып, бағаланады;
4) Ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді қаржылық салымдардың нарықтық
5) Ағымды құнда тауарлы ‒ материалдық қорлар тексеріледі;
6) Дебиторлық берешек бағаланады;
7) Келешек кезең шығындары бағаланады;
8) Ағымда құнда кәсіпорын міндеттемесі жүргізіледі.
Кәсіпорынның жылжымайтын мүлігінің негізделген нарықтық құнын анықтау.
Жылжымайтын мүлікті бағалауда (жер және ғимарат, құрылыс) 3 тәсілдеме
Табысты тәсілдеме 2 әдістен тұрады: табысты капитализациялау әдісі, ақша
Табысты капитализациялау әдісі иесіне табыс әкелетін жылжымайтын мүлікті бағалауда
Берілген әдіс нәтижесі ғимарат құны, құрылыс сол сияқты
Капитализация әдісімен бағалау бірнеше этаптан тұрады.
Бірінші этапта потенциалды көлемді табыс бағаланады. Ол
ПВД=S*C ,
Мұнда: S ‒жалға берілетін алаң м2
Ca –жал ставкасы 1м2
Екінші этапта жылжымайтын мүлікті пайдаланбағаннан күтілетін ысырап және төлемді
ДВД=ПВД- ысырап,
Үшінші этапта бағаланатын жылжымайтын мүліктің пайдалануынан күтілетін шығындар есептелінеді
Төртінші этап болжанатын таза операциялық табысты операциялық шығын шамасына
Бесінші этап. Капитализация коэффициенттерінін есептейміз.
Ол бірінші әдіспен есептелінеді ‒ коммулятивті құрылым әдісімен, капитализация
Жылжымайтын мүлікті бағалау үшін салыстырмалы тәсілдемені қолдану.
Салыстырмалы (нарықтық) тәсілдеме сатуды салыстыру әдісімен және жалпы көлемді
Сатуды салыстыру әдісі салыстырымдылық және аналогты жылжымайтын обьектілерді сату
Жалпы көлемді ренталы мультипликатор ‒ бұл потенциалды
1) Бағаланатын жылжымайтын мүліктен нарықтық ренталық табысты анықтау;
2) Жақындағы нарықтық келісіммен сату бағасына шығудың жалпы
3) Бағаланатын объектінің жалпы көлемді ренталы табысты көбейтуде бағаланған
V = Др * ВРМ =
Мұнда: V- бағаланған объектінің мүмкін болатын сату
Др –бағаланған объектінің ренталы мультипликаторы;
ВРМ – жалпы көлемді ренталы мультипликатор;
С ‒ аналогты –аналогтың сату бағасы;
ПВД аналогты ‒ аналогтың потенциалды жалпы көлемді табысы.
Шығынды тәсілдемені қолдану ол бірнеше этаптан тұрады:
Құрылыс немесе ғимарат орналасқан, жер учаскесінің құнын анықтау.
Қалпына келтіру құны немесе ғимараттың орын басу құнын және
Машина және құрал ‒ жабдықтардың нарықтық құнын бағалау.
Жылжымайтын мүліктің нарықтық құны анықталғаннан кейін бағалаушы кәсіпорынның
Шығын тәсілдемесін есептеу негізі болып табылатын қалпына келтіру және
1) бір мүшелі объект құны бойынша есептеу әдісі;
2) элементті есептеу әдісі;
3) индекстік есептеу әдісі.
Материалдық емес активтер құнын бағалау
Интеллектуалдық меншікті бағалау ерекшеліктеріне мынаны жатқызуға болады, яғни
1) Артық пайда әдісі;
2) Дискондтық ақша ағыны (ДАА) әдісі;
3) Роялтиден шығу әдісі;
4) Пайдадағы артықшылық әдісі;
Шығын тәсілдемесін материялдық емес активтерде қолдану.
шығару құны әдісі және өзіндік құнды ұту әдісі деген
Салыстыру тәсілдемесі нарықтың тиімді қызметінің принципіне негізделеді, мұнда инвесторлар
Қаржы салымдарына кәсіпорынның және басқа ұжым инвестициясының құнды
Кәсіпорын құнын таза активтер және өтімділік құн әдісі арқылы
Шығыныдық тәсілді қолдану
Бұл тәсіл бірнеше этаптардан тұрады:
1) ғимарат орналасқан жер учаскесінің құны анықталады;
2) бағалау жасалатын күніне ғимараттың орын басу құны немесе
Қайта қалпына келтіру құны деп ‒ салыстырмалы бағаланатын объект
Орын басу құны деп ‒ бағаланатын объектінің пайдалылығының бағаланатын
Қайта қалпына келтіру немесе орын басу құндарының есптелуі есепберуде
Құрылыстың толық құнын анықтау кезінде келесі есептеулер енгізілуі қажет:
1) Тура шығындар (материалдар құны, амортизациялық төлемдер, уақытша ғимараттарды,
2) Архитекторлардың кәсіптік қызмет көрсетулеріне, жобалау бойынша инженерлерге, кеңес
3) Кәсіпкерлік табыс. Бұл табыс инвестордың тәуекелділік пен табыстылық
Құрылыс құны + кәсіпкерлік табыс = құрылыстың толық құны
Ғимараттардың физикалық, функционалды, технологиялық және экономикалық ескіруінің есебімен олардың
Физикалық тозу ‒ объектінің пайдалылығы мен өмір сүруінің қысқаруына
Функционалды тозу ‒ өзіне тағайындалған қызметтерді орындау мүмкінсіздігімен байланысты
Функционалды тозудың формасы болып технологияның өзгеруінен туындаған құнның жоғалуын
Экономикалық тозу ішкі факторлардан туындайтын, мысалы: өзгертулермен, сұраныстың төмендеуімен,
Ғимараттың қалдық құны қайта қалпына келтіру құны(қайта қалпына келтіру
Жылжымайтын мүлік объектісінің толық құны жер учаскесіне ғимараттардың қалдық
Кәсіпорынның айналымдағы активтерінің құнын бағалау. Іс әрәкет процессінде
Кәсіпорынның барлық активтері айналымды және айналымнан тыс деп екіге
Қорларды (соның ішінде шикі затты, негізгі және көмекші материалдарды,
Құны арзан және тез тозатын заттарды бағалау объектілердің құны
Дайын өнімді бағалау кәсіпорын процессінде негізгі қорлар, шикізат,
Тапсырылған жұмыстар мен көрсетілген қызметтерді бағалау толық нақты немесе
Аяқталмаған кәсіпорынке кеткен шығындарды бағалау. нормативті кәсіпорынтік өзіндік
Болашақ кезеңдердегі шығындарды бағалау. Олар нақты құн бойынша
Дебиторлық қарыздарды бағалау дүние жүзілік тәжірибе үшін дискуссиялық мәселе
Қысқа мерзімді қаржылық салымдарды бағалау инвестордың нақты жұмсаған шығындарының
Толық төленбеген акциялар мен паилар толық құндағы қаржылық салым
Бизнесті бағалаудағы пайда тәсілдемесі
Бизнесті нарықтық бағалау өзінің перспективаларына тәуелді болады. Бизнестің нарықтық
Бизнес дамуының қай этапында берілген пайданы ала бастайтыны және
Нәтижесінде екі жақ нарықтық құн болашақ пайданың ағымды құнына
Барлық кәсіпорындар, экономиканың қай саласына жатпасын, олар тек бір
Бизнесті Ақша ағынын дисконттау әдісі арқылы бағалаудың негізгі
‒ ақша ағыны моделін таңдау;
‒ жорамал мезгілінің ұзақтығын анықтау;
‒ ретроспективті талдау және жалпы сатудан келетін түсімді
‒ шығынды жорамалдау;
‒ инвестицияны жорамалау;
‒ әр жылдың жорамал мезгілінде ақша ағыны көлемін
‒ дисконд ақысын анықтау;
‒ жорамал периодында құнның көлемін есептеу;
‒ келешек ақша ағынының ағымды құнын және жорамал мезгілдің
‒ қорытынды түзетулер енгізу;
‒ ақша ағыны моделін таңдау.
Бизнесті бағалауда біз ақша ағынының 2 моделінің біреуін қолдануымызға
Барлық инвестициялық капитал үшін ақша ағыны моделін қолдану
Жорамал мезгілінің ұзақтығын анықтау
Ақша ағынын дисконттау әдісі бойынша кәсіпорын құны келешек ақша
Дамыған нарықтық экономикасы бар елдерде кәсіпорынды бағалау үшін жорамал
Жалпы сатудан түсетін түсімді ретроспективтік талдау және жорамалдау.
Жалпы түсімге талдау жасау және жорамалдау жеке қарастыруды талап
‒ өндірілетін өнімнің номенклатурасы;
‒ өндіру көлемі және өнім бағасы;
‒ қәсіпорынның ретроспективті түрде өсуі;
‒ өнімге сұраныс;
‒ инфляция темпі;
‒ кәсіпорын қуаттылығы;
‒ капиталдық қаржы бөлудің мүмкін салдары және перспективалары;
‒ сұраныс перспективасын анықтайтын экономикадағы ортақ жағдай;
‒ бәсеке деңгейін ескеру мен нақты саладағы жағдай;
‒ бағаланған кәсіпорынның нарықтағы бөлігі;
‒ жорамалданған уақыттан кейінгі ұзақ мерзімді өсу темпі;
‒ берілген кәсіпорын басшыларының жоспары.
Жалпы түсімді жорамалдау кәсіпорын қызметінің және жалпы саланың ретроспективті
Шығынды талдау және жорамалдау
Бұл этапта бағалаушы:
1) Ретроспективті өзара тәуелділікті және үрдісті ескеру керек;
2) Шығын құрылымын, әсіресе тұрақты және өзгермелі шығындардың арақатынасын
3) Әр шығынның дәрежесі үшін инфляциялық күтуді бағалау;
4) Шығынның төтенше және негізгі баптарын оқу керек, өйткені
5) Амортизациялық бөлуді қазіргі қолда бар активтерден және болашақ
6) Берешек деңгейін жорамалдауға негізделген төлем пайызының шығынын анықтау;
7) Жорамал шығынды сәйкес көрсеткіштермен бәсекелес-кәсіпорындар үшін немесе ұқсас
Кәсіпорын шығынына байланысты ең негізгісі қисынды экономика болып
Бұл жағдайды дұрыс бағалау үшін ең алдымен шығын дәрежесінің
Бизнесті бағалауда шығынның екі жіктемесі маңызды. Біріншісі ‒ шығынды
Өзгелмелі шығын (шикізат, материялдар, бір адамның еңбекақысы, кәсіпорын
Шығындарды тұрақты және өзгермелі етіп жіктеу зиянсыз анализдер өткізгенде
Меншікті айналым құралдар көлемі - бұл ағымды активтер мен
Ақша ағыны құралдар көлемін есептеудің 2 әдісі бар: түзу
Жанама әдісі ‒ ақша құралдар қозғалысын қызмет бағыты бойынша
Түзу әдісі ‒ ақша құралдар қозғалысын табысы және шығыны
Ақша құралдарының жалпы өзгерісі. Ол екі есеп беру период
Дискондтық ставканы анықтау
Дискондтық ставка ‒ техникалық немесе математикалық көзқарас бойынша- бұл
Дискондтық ставканы анықтаудың 2 әдісі бар:
1) меншік капитал үшін ақша ағыны.
‒ капитал активтерін бағалау моделі;
‒ кумулятивті құрылыс әдісі;
2) бүкіл инвестициялық капитал үшін ақша ағыны:
Капитал құнын орташа өлшенген әдісі. Дискондтық ставка бағалаудың
Мұндай дискондтық ставка орташа өлшенген капитал құны деп аталады:
(Weighted Average Cost Of Capital- WACC) .
Табыс капитализациясы
Пайда капитализациясының әдісі жұмыс істеп жатқан кәсіпорын бизнесін
Бағаланған құн = Таза табыс / Капитализация ставкасы.
Табыс капитализациясының әдісі көбіне мынадай жағдайларда кездеседі, яғни кәсіпорын
Табыс капитализациясы әдісін қолдану келесі негізгі этаптардан құралған:
1) Қаржылық есеп беруді талдау, оны қалпына келтіру және
2) Табыс капитализация көлемін таңдау;
3) Капитализацияның парапар ставкасын есептеу;
4) Құн көлемін алдын ала анықтау;
5) Нақты қызмет етпейтін активтерге түзетулер жүргізу (егер ондайлар
6) Бағаланған бөліктің қорытынды не қорытынды емес сипаттамасына және
Дисконттық ақша ағыны ‒ бұл кәсіпорынды бағалаудағы өте ауыр,
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде ірі және шағын кәсіпорынды бағалау
Бизнесті бағалаудағы салыстыру тәсілдемесі
Меншікті бағалаудағы салыстыру тәсілдемесінің ерекшелігі, біріншіден, құн көлемінің қорытынды
Басты көңіл мынаған аударылады:
‒ Салыстыру тәсілдемесінің теориялық негізіне, оның қолдану ортасына,осы әдісті
‒ Ұқсас кәсіпорындардың іріктеу шарты;
‒ Маңызды,құнды мультипликаторларды сипаттауға және бағалау зерттеуінде қолдану ерекшелігіне;
‒ Құнның қорытынды көлемін қалыптастырудың негізгі этаптарына;
‒ Мультипликатор көлемін таңдауға, аралық нәтижелерді өлшеуге, түзетулер енгізуге.
Салыстыру тәсілдемесіне жалпы сипаттама
Кәсіпорын мүлігін бағалау 3 негізгі тәсілдемелерді қолдануға
Салыстыру тәсілдемесін қолдану мүмкіндігі жалпы активті қаржыландыру рыногына
1) Компания ‒ аналог әдісі;
2) Келісім әдісі;
3) Коэффициенттер саласының әдісі.
2 ЖШС «Eurasian Finance Capital» компаниясының қаржылық жағдайын талдау
2.1 ЖШС «Eurasian Finance Capital» жалпы сипаттамасы
Серіктестік қызметінің мақсаты шаруашылық қызметін жүргізу арқылы табыс табу
Компания қызметінің негізгі түрі Алматы қ., Түрксіб ауданы, Котельников,
Жылжымайтын мүлік ‒ ғимараттың жалпы ауданы 8 300 м2,
Ғимараттың сыртқы және ішкі өңделуі қарапайым, инженерлік коммуникациялар толық
Инвентаризация нәтижелері А ‒ қосымшасында 1‒ кестеде келтірілген.
Жер телімі: кадастрлік № 20-317-087-001, меншік иесіне жалпы үлестік
Телім бедері – тегіс, жоспарланған. Топырағы – сазды.
Жер телімінің мақсатты тағайындалуы – өндірістік ғимарат құрылысы және
Жер телімінің бөлінгіштігі – бөлінбейтін.
2.2 Кәсіпорынның мүліктік жағдайын талдау
Баланс активтерінің ‒ құрамы мен құрылымының динамикасын талдау кәсіпорынның
Қаржылық есептің маңызды элементі болып саналатын активтерді, талдау барысында,
Активтердің өсуі (артуы) кәсіпорынның болашақтағы дамуын көрсететін болғандықтан, ол
Отандық есептік ‒ аналитикалық тәжірибеде өндірістік қорлар, дайын өнім
Мүліктік жағдайды талдағанда, алдымен кәсіпорынның активтер құны талдаймыз. Яғни,
«Eurasian Finance Capital» ЖШС компаниясының (бұдан әрі ‒ компания)
Қаражаттар мен олардың көздерінің құрылымындағы сапалы өзгерістерді анықтау мақсатында
Көлденең саралау мәліметтері, көбеюге жалпы тұрақты тенденциясында соңғы 3
1 – кесте
Кәсіпорынның мүліктік жағдайын талдау
Көрсеткіш Формула 2008 жыл 2009 жыл 2010 жыл Норма
1 2 3 4 5 6 7
1 Активтердің мобильді коэффициенті Ағымдағы активтер/
Баланс валютасы
0,01
0,01
0,03 >0,5
2 Тозу коэффициенті К=И/Ф 1,5% 1,3% 1,46%,
3 Қозғалыстағы және иммобилизацияланнған қаражаттардың арақатынас коэффициент-тері Ағымдағы активтер/
Ұзақ мерзімді активтер
0,01
0,01
0,04
>0,5
4 Негізгі құралдардың нақты құнының коэффициенті Қалдық құны бойынша
Баланс валютасы
-0,01
0,97
0,96
>0,5
Дерек көзі: 2008-2010 жылдар аралығында ЖШС «Eurasia Finance Capital»
Компанияның мүліктік жағдайы төменде көрсетілген коэффициенттерді есептеу арқылы бағаланды:
‒ активтердің мобильділік коэффициенті. Қарызды өтеудегі қаражат үлесін немесе
‒ тозу коэффициенті. 2009 жыл және 2010 жыл қорытындылары
‒ мобильді және иммобильді қаражаттың қатынасы коэффициенті. Ағымдық және
Компания активтерінің бөлінуінің тиімділігін көрсетеді. Ағымдағы активтердің ұзақ мерзімді
‒ негізгі құралдардың нақты құнының коэффициенті – Кәсіпорынның материалды
Компания мүлкінің жалпы құнындағы негізгі қаражаттың нақты (қалдықты) құнының
2.3 Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және өтімділігін талдау
Компанияның қаржылық жағдайын жүргізу үшін бірнеше қаржылық коэффициенттер арқылы
‒ төлем қабілеттілік және өтімділігін;
‒ қаржылық тұрақтылығын;
‒ іскерлік белсенділігін;
‒ компанияның табыстылығы;
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі оның қаржылық тұрақтылығының маңызды белгілерінің бірі
Баланс өтімділігін талдау мәселесін қарастырар алдында, жалпы активтердің, баланстың
Баланс өтімділігін талдаудың мәні – активтегі өтімділік дәрежесі бойынша
Өтімділік дәрежесіне, яғни ақша қаражаттарына айналу жылдамдығына байланысты кәсіпорын
А1. Ең өтімді активтер. Әлемдік тәжірибеде бұларға кәсіпорынның ақша
А2. Тез өткізілетін активтер. Бұларға қысқа мерзімді дебиторлық борыш
А3. Баяу өткізілетін активтер. Бұларға тауарлы-материалдық қорлар жатады.
А4. Қиын өткізілетін активтер. Бұлардың құрамында ұзақ мерзімді активтер
Баланс пассивтері оларды қайтару, төлеу уақытының мерзіміне байланысты топтастырылады:
П1. Неғұрлым тезірек төленуге тиісті міндеттемелер. Бұларға уақытында төленбеген
П2. Қысқа мерзімді міндеттемелер – қысқа мерзімді несиелер мен
П3. Ұзақ мерзімді міндеттемелер – ұзақ мерзімді несиелер мен
П4. Тұрақты міндеттемелер. Бұған меншікті капитал жатқызылады.
Баланс өтімділігін анықтау үшін актив пен пассив бойынша келтірілген
Басқа сөзбен айтқанда, егер активтің сол алғашқы үш теңсіздігінің
Жоғарыда келтірілген жүйедегі алғашқы үш теңсіздіктің орындалуы төртінші теңсіздікті
Нарықтық экономика теориясы мен практикасында перспективті төлем қабілеттілігін талдауды
Кәсіпорынның перспективті төлем қабілеттілігін анықтау үшін кәсіпорын активіндегі ақша
Үш көрсеткіш жиі қолданылады:
1) абсолютті өтімділік коэффициенті;
2) ағымдағы өтімділік коэффициенті;
3) жедел өтімділік коэффициенті.
Абсолютті өтімділік коэффициенті ақша қаражаттары мен тез өткізілетін
Ол баланс жасалған мерзімінде немесе жақын мезгілде ағымдағы қарыздардың
Осы көрсеткіштің дұрыс шектеуі келесі түрде болады:
Ка.ө≥ 0,2÷0,5.
Бұл – ағымдағы міндеттемелердің қандай бөлігі жедел өтелуі керек
екендігін көрсететін төлем қабілеттілігінің қатаң белгісі. В.П. Палий бұл
коэффициенттің мәні 0,25‒ 0,25‒тен жоғары болуы керек деп санайды.
Ағымдағы өтеу коэффициенті есептеу үшін ақша қаражатының құрамына алдыңғы
Ағымды өтеу коэффициенті қалыпты төменгі шегін бағалау былайша өрнектеледі:
Ка.ө≥1.
Жедел өтеу коэффициенті өтімді құралдар жедел және қысқа мерзімді
Кағ.ө 2.
2 ‒ кестеде Компанияның төлемқабілеттілігінің және өтімділігінің негізгі көрсеткіштері
2 ‒ кесте
Кәсіпорынның активтерінің өтімділігі мен төлем қабілетін бағалау
Көрсеткіш Есептеу формуласы 2008 жыл 2009 жыл 2010 жыл
1 2 3 4 5 6 7
1 Меншік айналымдық қаражаттың мөлшері (қызмет етуші капитал) ОС
2 Меншік қаражатпен қамтамасыз етілу коэффициенті,
Ко - 87, 38 0,66 0,88
3 Маневрлілік коэффициенті, Км 0,0002 0,21
4 Ағымдағы өтімділік коэффициенті, Ктл 0,01
2 ‒ кесте жалғасы
1 2 3 4 5 6 7
5 Жедел өтімділік коэффициенті, Кбл
0,01 1,55 6,66 ≥ 1
6 Абсолютті өтімділік коэффициенті, Кал
0,0002 0,59 4,55 ≥ 0,2
7 Активтердегі айналымдық қаражаттың үлесі
8 Тауарлы- материалды қорлардың ағымды активтеріндегі үлесі
9 Меншік айналымдық қаражаттың тауарлық-материалдық қорларды жабудағы үлесі
10 Тауарлы-материалды қорлардың өтелу коэффициенті, Катмз
- 2,06 5,13 > 0,6
Дерек көзі: 2008-2010 жылдар аралығында ЖШС «Eurasia Finance Capital»
Мұндағы: ДС – ақша қаражаттары;
ФК – қызмет етуші капитал, ағымдағы актив пен пассивтің
ОА – айналым активтері;
КДО – қысқа мерзімді міндеттемелер;
З – қорлар;
КП – қысқа мерзімді пассивтер;
ОС – айналым қаражаттары;
А – активтер;
СОС – меншік айналым қаражаттары;
ТА – ағымдық активтер;
НИП – «қалыпты» жабудың қайнар көзі.
НИП –ті табу үшін меншікті айналым қаражаттарын қысқа және
1) Меншік айналымдық қаражаттың мөлшері (қызмет етуші капитал) –
2) Меншік қаражатпен қамтамасыз етілу коэффициенті – кәсіпорынның қаржылық
3) Маневрлілік коэффициенті – ақшалай қаражат нысанындағы жеке айналым
4) Ағымдағы өтімділік коэффициенті – кәсіпорынның ағымдық активтердің қанша
Өзінің қысқа мерзімді міндеттемелерін ағымдағы активтер есебінен жабу қабілетін
5) Жедел өтімділік коэффициенті – алашақ қарыздың бір айналымының
Ағымдағы активтердің оның аса өтімді бөлігі – тауарлық– материалдық
6) Абсолютті өтімділік коэффициенті – ағымды міндеттеменің қандай бөлігі
7) Активтердегі айналымдық қаражаттың үлесі – активтердің жалпы сомасын
8) Тауарлы – материалды қорлардың ағымдық активтеріндегі үлесі –
9) Меншік айналым қаражаттың тауарлық-материалдық қорларды жабудағы үлесі –
10) Тауарлық-материалдық қорларды жабу коэффициенті – қорлар мен шығындардың
ҚР Экономика министрі 12.06.1995 жылы бекіткен, Кәсіпорын балансының құрылымын
2.4 Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау
Талдау жүргізушінің келесі әрекеті баланс активінің құрылу көздерін
талдау болады.
. Бұл кезде кәсіпорын мүлкінің келіп түсуі, оны сатып
Нарық қатынасы жағдайында кәсіпорынның қызметі және оның дамуы көбіне
Активтердің қорлану көздерін талдау кезінде меншікті және қатыстырылған капиталдың
Меншікті капиталдың көлемін ғана анықтап қоймай, сонымен бірге капиталдың
Ктс = Мк:Ак,
Мұндағы: Ктс – тәуелсіздік коэффициенті;
Мк – меншікті капитал;
Ак – авансталған капитал (баланс валютасы жиыны, яғни қаржыландырудың
Бұл коэффициенттің өсуі кәсіпорынның қаржылық тәуелсіздігі жоғары екендігін көрсетсе,
Батыс экономистері тәуелсіздік коэффициентінің неғұрлым жоғары деңгейде болғаны дұрыс
Қаржылық талдаудан кітаптардың бірқатар авторлары инвесторлар мен несие берушілерді
А.Д.Шеремет, А.М.Ковалев; В.П.Привалов, О.В.Ефимова және тағы басқалар бұл көрсеткіштің
АҚШ және Еуропа елдерінде тәуелсіздік коэффиентінің жоғары жетерлік деңгейі
Жабдықтаушылар мен сатып алушылар арасындағы келісім-шарттық міндеттемелер қатаң сақталатын
Жоғарыда келтірілген меншіктік коэффициентін 0,5-0,6 деңгейінде шектеуді орындау,
Ақпаратты сыртқы пайдаланушылар, мысалы, банктер, несие берушілер сыртқы пайдаланушылар,
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын меншікті капиталдың қатыстырылған капиталға қатынасын
Кк = Мк: Қк .
Бұл коэфициент жоғары болған сайын, соғұрлым банктер мен несиелер
Бұл коэффициент кәсіпорын қызметінің қандай бөлігі өз қаражатымен, ал
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын және оның жұмысының ұзақ мерзімді перспективада
3-кесте
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау
Көрсеткіш Есептеу формуласы 2008 жыл 2009 жыл 2010 жыл
1 2 3 4 5 6 7
1 Тәуелсіздік коэффициенті, Ктс 0,0008 0,99
2 Тәуелділік коэффициенті,
Кз 1,01 1,01 1,03 0,4-0,5
3-кесте жалғасы
1 2 3 4 5 6 7
3 Маневрлілік коэффициенті,
Км -0,99 0,01 0,04 > 0,5
4 Тартылған капитал концентрациясының коэффициенті, Ккзк
5 Қарыз қаражатын ұзақ мерзімге тарту коэффициенті, Кдп
6 Қарыз және меншікті құралдардың арақатынасы, Кз/с
Мұндағы: СК – меншік капиталы;
ВБ – валюта балансы;
СОС – меншікті айналым қаражаттары;
ЗК – қарыз капиталы;
ДП – ұзақ мерзімді пассивтер.
1) Тәуелсіздік коэффициенті – меншікті капиталдың кәсіпорын активтерін қалыптастыру
Талдау жасалынып отырған Компанияда 2009 және 2010 жылдары бұл
2) Тәуелділік коэффициенті – қарыз қаражаттарының жиынтық капиталдағы арақатынасын
Капиталдың жалпы сомасының жеке капиталға арақатынасы ретінде анықталады. 2008,
3) Маневрлілік коэффициенті – жеке капиталдың қандай бөлігі
4) Тартылған капитал концентрациясының коэффициенті - жеке капитал концентрациясының
5) Қарыз қаражатын ұзақ мерзімді тарту коэффициенті – кәсіпорын
Капитал құрылымын сипаттайды. Бұл көрсеткіштің динамикда өсуі белгілі бір
6) Тартылған және жеке капиталдың арақатынасы коэффициенті (“тетік”) тартылған
Шаруашылық субъектілерінің қаржылық тұрақтылығы келесі ретте сипатталуы мүмкін:
– абсолютті қаржылық тұрақтылық, ТМҚ < ЖАҚ теңсіздігіне сәйкес
– қалыпты қаржылық тұрақтылық, ЖАҚ < ТМҚ < ҚҚК
– тұрақсыз қаржылық жағдай, оған: ҚҚК < ТМҚ теңсіздігі
– қиын қаржылық жағдай, онда алдыңғы теңсіздіктерге қосымша мерзімі
Компанияның қаржылық тұрақтылығын абсолютті қаржылық тұрақты ретінде сипаттала алады.
Компания бойынша жеке айналымдық қаражаттар жағымды мөлшерге ие. Осылай,
Қаржылық тұрақтылықты бағалау үшін сондай-ақ келесі формула бойынша есептелетін
ТА
Z =
ВБ
Мұндағы: ТА – ағымдағы активтер;
ВБ – баланстық валюта;
ДК – қосымша капитал (жиналған пайда);
ПрОсд – негізгі қызмет түскен пайда;
УК – Жарлық капиталы;
ВР – реализациядан түскен табыс.
Кәсіпорынның банкроттыққа ықтимал дәрежесі 4-кестеде шкала бойынша анықталады.
Бухгалтерлік мәліметтерді алып , келесіні аламыз:
Z = 2 364 748 / 62 631 415
Алынған көрсеткішті кестедегі шкаламен салыстырғанда, Компанияның банкроттыққа ұшырау ықтималдылығы
4-кесте
Кәсіпорынның банкроттыққа ықтимал дәрежесінің шкаласы
Z көрсеткіші Банкроттық ықтималы
1,8 кем өте жоғары
1,81-ден 2,7 – ге шейін жоғары
2,71- ден 2,99 – ға шейін орташа
3 – тен бастап төмен
2.5 Кәсіпорынның қызметінің іскерлік белсенділігін талдау
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігі мен қызметінің тиімділігін бағалау және талдау
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігі қаржылық жағдайында ең алдымен оның қаражат
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы активтерге салынған қаражаттың қаншалықты тез нақты
Қаражаттың айналымында болу кезеңі, едәуір дәрежеде кәсіпорынның ішкі жағдайымен
Қолданылған баға саясаты, құрылған актив құрылымы, пайдаланылған тауарлы –
Іскерлік белсенділік коэффициентінің кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалау үшін үлкен
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігінің көрсеткіштеріне мына коэффициенттер жатады:
1) Капиталдың жалпы айналымдылық коэффциенті. Ол жылына қанша рет
2)Негізгі құралдардың айналымдылығы – бұл көрсеткіш қор қайтарымдылығын
Іскерлік белсенділік компанияның ағымдағы қызметінің тиімділігі мен нәтижелерін сипаттайды.
Келтірілген көрсеткіштер көрсетіп тұрғандай, Компанияның іскерлік белсенділігі 2008 ж.
Қор беру сатудан түскен табыстың негізгі қаражат құнына қатынасы
Қалған көрсеткіштер бойынша коэффициенттер (Есептеулерде қаражаттардың айналымдылығы, Операциялық цикл
Барлық аталған коэффициенттер Компанияның төмен іскерлік белсенділігі туралы куәландырады.
2.6 Кәсіпорынның табыстылығын талдау
Кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында қызмет етуінің экономикалық пайдалылығы табыс
«Табыстар дегеніміз – қаржының келуі немесе активтер құнының өсуі,
Табыстылықтың көрсеткіштер жүйесі ең алдымен қаржылық нәтижелердің абсолютті көрсеткіштерінен
Табыс өз қызметтерін тиімді орындай алуы үшін келесідей негізгі
1) Жуықтаудың белгілі бір дәрежесінде, өнім бағасы еңбектің қоғамдық
2) Бұйымдарды калькуляциялау және өнімнің өзіндік құнын анықтау жүйесі
3) Табысты бөлу (тарату) механизмі белсенді роль атқаруы керек
4) Табысты тиімді пайдалану тек қалған барлық қаржы тұтқаларының
Кәсіпорынның табыстылық көрсеткіштерінің өсуіне шаруашылықты жүргізуші субъектінің өзі
Табыстылық көрсеткіштерін талдау міндеттеріне мыналар жатады:
- табыстылықтың абсолютті көрсеткіштерінің жоспарының орындалуын бағалау;
- таза табыстың қалыптасуының құрамдас элементтерін зерттеу;
- табысқа әсер ететін факторлардың әсерін анықтау және сандық
- табысты бөлу бағыттарын, пропорцияларын және тенденцияларын зерттеу;
- табыстың өсу резевтерін анықтау;
- кәсіпорынның даму перспективасын ескере отырып, табысты тиімді пайдалану
- табыстылықтың әр түрлі коэффициенттерін және олардың деңгейлеріне әсер
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның шаруашылық қызметінің негізгі және түпкі
Табыстылықтың бірінші абсолютті көрсеткіші өнімді (жұмыс, қызмет) өткізуден алынатын
Табыстылықтың екінші абсолютті көрсеткіші – жалпы табыс. Ол
Жалпы табысқа әсер ететін маңызды фактор өндірістік құн, сондықтан
Табыстылықтың келесі абсолютті көрсеткіші – негізгі қызметтен алынған табыс.
Табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштеріне нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның қаржылық
Табыстылық көрсеткіштер 3 топқа бөлінеді:
1) жалпы активтер (авансталған, жиынтық капитал) және олардың жекелеген
2) өнімдер;
3) ақша қаражаттарының таза ағымы (немесе түсімі) негізінде
Кәсіпорын активтерін пайдалану тиімділігі – берілген кәсіпорынға қаражаттар салудың
Кәсіпорын активтерінің тиімділігін өлшеудің бірден – бір дұрыс, танылған
Талданып отырған компанияның табыстылық көрсеткіштері келесі 5-кестеде көрсетілген.
5 – кесте
Кәсіпорынның табыстылығын талдау
Көрсеткіш Есептеу формуласы 2008 жыл 2009 жыл 2010 жыл
1 2 3 4 5 6
1 Өнімді өткізуден түскен түсім
2 Негізгі қызметтен түскен табыс, До.д
3 Активтердің табыстылығы, Дск -0,09% -0,78%
4 Ағымдық активтер табыстылығы, Дта -8,15%
5 Негізгі капитал табыстылығы, До.к -0,09%
6 Меншікті капитал табыстылығы, Дс.к -111,66%
Мұндағы: ЧП – таза табыс;
ВР – реализациядан түскен пайда;
РП – мерзім аралық шығындар;
ТА – ағымды активтер;
ОК – негізгі капитал;
СК – меншік капиталы.
Кестеде көріп отырғандай, Компанияның табыстылық көрсеткіштері 2008 және 2009
01.10.2010 жылға табыстылық көрсеткіштері келесі мәндерге ие болды:
– іске асырылған өнім – 12,2%
– негізгі қызмет – 13,9%;
– активтер – 1,2%;
– ағымдағы активтер – 32,9%;
– негізгі капитал – 1,3%;
– жеке капитал – 1,2%.
Табыстылықтың төменгі көрсеткіштеріне қарамастан, жалпы, компанияның қызметі жақсаруға бағыт
Бухгалтерлік баланстарды, қаржылық нәтижелер туралы есептерді зерттеу, қаржылық коэффициенттерді
– компанияның мүліктік жағдайын тұрақты ретінде сипаттауға болады,
– компания жоғары өтімділікке ие, ол қарыздық қаражаттардың төмен
– компания балансының құрылымы қанағаттанарлықсыз, ол Компания «бизнесінің» ерекшелігімен
3 ЖШС «Eurasia Finance Capital» компаниясын бағалау
3.1 Шығын тәсілімен бағалау
Бағалау бизнесіне шығынды (мүліктік) тәсілдеме кәсіпорынның құнымен әкелінген шығындар
Мк = Активтер – Міндеттеме,
Мұндағы: Мк – меншік капитал.
Берілген тәсіл екі негізгі әдіспен есептелінеді:
– таза активтер құн әдісімен;
– ликвидациялық құн әдісімен.
Таза активтер құнының әдіс. Таза актив құнымен есептеу әдісі
бірнеше этаптардан тұрады:
1) Кәсіпорынның жылжымайтын мүлігі негізделген нарықтық құнмен
анықталады;
2)Машина мен құралдардың негізделген нарықтық құнмен анықталады;
3) Материалдық емес активтер анықталып, бағаланады;
4) Ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді қаржылық салымдардың нарықтық
5) Ағымды құнда тауарлы-материалдық қорлар тексеріледі;
6) Дебиторлық берешек бағаланады;
7) Келешек кезең шығындары бағаланады;
8) Ағымды құнда кәсіпорын міндеттемесі жүргізіледі.
Кәсіпорынның жылжымайтын мүлігінің негізделген нарықтық құнын анықтау. Жылжымайтын мүлікті
Салыстырмалы тәсілдеме сатуды салыстыру әдісімен және жалпы көлемді ренталы
Сатуды салыстыру әдісі салыстырымдылық және аналогты жылжымайтын объектілерді сату
ЖШС «Eurasia Finance Capital» барлық активтерінің құны 01.10.2010
Баланстық құн кейбір актив түрлерінің құнын көрсетпейді, мысалға негізгі
Бағалаудың шығынды тәсілі жылжымайтын мүлік құрылысына кеткен шығындар
С = Св х (1-И%)+Сз,
Мұндағы: Св – ғимарат пен имараттардың қайта қалпына
И% – тозу пайызы;
Сз – жер телімінің құны.
Толық қайта қалпына келтіру құны ірілендірілген нормативтер (УПВС)
Ғимараттар мен имараттардың толық қайта қалпына келтіру құнын анықтау
Св= V x К 84 х К91 х Кт
Мұндағы: Св – толық қайта қалпына келтіру
V – бұл құрылыс көлемі, куб.м;
Удп – құрылыс көлемінің бірлігіне кеткен құнның үлестік көрсеткіш,
К – түзету коэффиценттер.
Жылжымайтын мүліктің барлық объектілердің толық құны 216 098 124
Толық қалпына келтіруші құн кәсіпкерлік пайданы ескеруі қажет.
Кәсіпкерлік пайда – бұл осы жобаны тұрғызушы үшін қаржылық
ҚҚІК жинақтарына Жалпы бөлімге сәйкес өлшеу бірліктері құнының іріленген
Құрылыста нақты пайда көлемі тапсырыс беруші мен мердігер арасындағы
Сәйкесінше, толық қалпына келтіруші құн кәсіпкерлік пайданы қоса алғанда
ҚҚС 1991 жылдан ағымдағы күнге дейінгі бағалардың өзгеруі коэффициентімен
Негізгі құрылымдық элементтердің (іргетастар, қабырғалар, бөлгіштер, жабулар мен үстін
Ғимараттың функциональдық тозуы оның техникалық параметрлерін құрылыстық нормалар талаптарымен
Экономикалық тозу сыртқы факторлардың әрекетінен жылжымайтын мүлік құнының төмендеуін
Осы жағдайда мұндай фактілер байқалмады, сондықтан экономикалық тозу анықталмады.
Осылай, Бағалау объектісі бойынша жалпы жинақталған тозу физикалық тозуға
Мүліктің қалдық қайта қалпына келтіру құны (Соц) толық қайта
Соц = Св - Иф,
270 122 655 – 34 318 942 = 235
Жер телімі құнын бағалау. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы
Қаулыға сәйкес, Алматы қаласында нормативтік баға жер телімінің 1
6 – кесте
Жер телімінің құнын бағалау
Жер телімінің түрлері Көрсеткіштер
1 2 3
1 Жер телімінің ауданы, өндірістік ғимарат құрылысы және пайдалану
2 1 кв.м. жер* үшін төлем ставкасы, теңге 4800
3 Зоналылық коэффициенті 1
4 Жерге жеке меншік құқығының нормативтік құны 92 769
Ғимарат пен жер телімінің орта құны: 235 803 713
Салыстыру әдісінің тәсілдерімен бағалау. Салыстырмалы тәсілдеме сатуды салыстыру әдісімімен
Сатуды салыстыру әдісі салыстырымдылық және аналогты жылжымайтын объектілерді сату
Жалпы көлемді ренталы мультипликатор – бұл потенциалды немесе нақты
– бағаланатын жылжымайтын мүліктен нарықтық ренталық табысты анықтау;
– жақындағы нарықтық келісіммен сату бағасына шығудың жалпы
– бағаланатын объектінің жалпы көлемді ренталы табысты көбейтуде бағаланған
Жылжымайтын мүліктің нарықтық құны анықталғаннан кейін бағалаушы кәсіпорынның техникалық
Сатуды салыстыру тұрғысынан бағалауға амал бағаланатын объектіні сатылған немесе
Жылжымайтын мүліктің нарықтық құны типтік сатып алушы сапасы мен
Мәмілелер туралы ақпараттың жеткіліксіздігінен сатуға ұсыныстар листингіне енгізілген ұсыныстар
Сатуларды салыстыру әдісі жақындағы сатып алу – сату мәмілелері
Сондықтан сатуларды салыстыру әдісін қолдануда мәліметтің дұрыстығы мен толықтығы
Сатуларды салыстыру әдісін қолдану келесі әрекеттерді кезектеп орындаудан тұрады:
Салыстырылатын сату объектілеріне қатысы бар барлық факторлар туралы дұрыс
– салыстырудың дұрыс келетін бірліктерін анықтау және әрбір
– олардың ұсыныстық бағаларын дұрыстау немесе салыстырылатындар тізімінен алып
– салыстырылатын объектілер құнының бірнеше көрсеткіштерін зерттелетін объектінің нарықтық
Салыстыру объектілерінің ұсыныстық бағаларын дұрыстауда барлық дұрыстаулар салыстыру объектісінен
Дұрыстаулар салыстыру объектісінің бағасын бағалау күнінде қалыпты нарықтық жағдайларда
Ең алдымен, салыстырылатын объектілер бойынша сатылым бағаларын дұрыстаулардың мөлшерін
Салыстыру элементтерінің кезектілігін сақтай отырып, дұрыстаулардың өлшемдерін біртіндеп анықтадық.
7 – кесте
Салыстырылатын объектілер бойынша есептеу кестесі
Позициясы Өлшем бірл. Бағаланатын объект Объекты-аналогтар
1 2 3
Объект атауы
Өндрістік база Өндрістік база Өндрістік база Өндрістік база
Сату ұсынысы USD 1 680 000 1
Ақпарат көзі
газета "Крыша" № 41 от 15.10.2010г.
Байланыс телефоны
(8701) 371-8432 (8777) 377-8484 (8777) 200-0115
Ғимарат ауданы м2 8300 4500 5237 8500
Үлестік салмақ USD/м2 373 210 553
Сату кезіндегі жеңілдік USD Саудаласу мүмкіндігі Саудаласу
Түзету % -10% -10% -20%
Түзету сомасы USD -37 -21 -111
Түзетілген баға USD 336 189 442
Орналасқан жері
ул. Котельникова Райымбека / Байзакова пос. Коксай пос. Отеген
Түзету % -30% 20% 0%
Түзету сомасы USD -101 38 0
Түзетілген баға USD 235 227 442
Ғимараттың түрі
Кірпішті
Әкімғимараттар ж/е складтар 1-2 группы капиталдылық Кірпішті Әкімғимаратта, цех
Түзету % 0% 0% 0%
Түзету сомасы USD 0 0 0
Түзетілген баға USD 235 227 442
Техникалық жағдайы
қанағаттанарлық қанағаттанарлық
Түзету % 0% 0% 0%
Түзету сомасы USD 0 0 0
Түзетілген баға USD 235 227 442
Жер телімі м2 19327 7800 13000 45000
Ғимараттың ауданының жер теліміне қатынасы
2,33 1,73 2,48 5,29
Түзету
5% 0% -10%
Түзету сомасы USD 12 0 -44
Түзетілген баға USD 247 227 398
Ж/д тұйығы
жоқ жоқ жоқ 600 м.
Түзету
0% 0% -3%
Түзету сомасы USD 0 0 -12
Түзетілген баға USD 247 227 386
Түзету USD/м2 287
Объект құны USD 2 379 282
тенге 359 271 625 1 АҚШ долларына шаққандағы 151
Сонымен, салыстыру тәсілін қолдана отырып бағалау объектісінің құны 359
Құнды есептеу нәтижелерін келісу. Аяқталмаған нарық жағдайларында бағалау үшін
Бағалау объектісінің нарықтық құнын негіздеу шығынды амалдармен алынған нәтижелермен
Жылжымайтын мүлік құнының жалғасып келе жатқан төмендеуін, сондай-ақ жылжымайтын
8 – кесте
Құн өлшемдерінің үлес салмақтары
Тәсілдер
Үлестік салмақ Құн
Есептеуі бойынша Үлестік салмақ бойынша
1 Шығын әдісі 0,5 328 573 313 164 286
2 Салыстырмалы әдіс
0,5 359 271 625 179 635 813
Қорытынды 1
343 922 469
Сонымен, жылжымайтын мүліктің түзетілген құны 343 922 469 теңгені
Бағаланып жатқан объектіні таза активтер құнымен есептелуі 9 кестеде
9 – кесте
Таза активтер құнымен есептелудің кестесі
Атауы Мәні
1 Активтер, негізгі құралдарды қоспағанда 2 364 748
2 Негізгі құралдар (жылжымайтын мүлік) 343 922 469
3 Міндеттемелер (қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді міндеттемелер) 285
Меншікті капитал 346 001 252
Сонымен, меншік капиталында 100% қатысу үлесі түзетілген құн 346
3.2 Кіріс тәсілімен бағалау
Бизнесті рыноктық бағалау өзінің перспективаларына тәуелді болады.
Бизнестің рыноктық құнын анықтағанда, оның капиталының келешекте пайда әкелетін
Бұл бағалау әдісі инвестициялық себептерге байланысты өте тиімді болып
ААД әдісі жұмыс істеп жатқан кез келген кәсіпорынды бағалауға
Бизнесті ААД әдісі арқылы бағалаудың негізгі этаптары:
– ақша ағыны моделін таңдау;
– жорамал мезгілінің ұзақтығын анықтау;
– ретроспективті талдау және жалпы сатудан келетін түсімді жорамалдау;
– шығынды жорамалдау;
– инвестицияны жорамалдау;
– әр жылдың жорамал мезгілінде ақша ағыны көлемін есептеу;
– дисконт ақысын анықтау;
– жорамал периодында құнның көлемін есептеу;
– келешек ақша ағынының ағымды құнын және жорамал мезгілдің
– қорытынды түзетулер енгізу.
Кәсіпорынның табыс табу қабілеті (бизнес, мүлік) оның құнын есептеуде
Бағалауда өндірістік-қоймалық база оны кәсіпорын қызметі үшін пайдалану немесе
Осы амалмен құнды анықтау потенциалды сатып алушы (инвестор) бұл
Осыған байланысты кәсіпорынның (мүліктің) құны екі негізгі: дисконтталған ақшалай
Осы уақытта бағалауда табысты амалдың барлық дұрыстығымен қатар, оны
Біріншіден, шаруашылық субъектісіне мүлік әкелетін және болашақта әкелуі мүмкін
Екіншіден, шаруашылық субъектісінің шаруашылық қызметінің және оның негізінде жақын
3.2.1 Ақша ағымдарын дисконттау әдісі
ААД әдісі бойынша кәсіпорын құны келешек ақша ағынына негізделеді.
ААД – да жалпы түсімге талдау жасау және жорамалдау
– өндірілетін өнімнің номенклатурасы;
– өндіру көлемі және өнім бағасы;
– кәсіпорынның ретроспективті түрде өсуі;
– өнімге сұраныс;
– инфляция қарқыны;
– өндіріс қуаттылығы;
– капиталдық қаржы бөлудің мүмкін салдары және перспективалары;
– сұраныс перспективасын анықтайтын экономикадағы ортақ жағдай;
– бәсеке деңгейін ескеру мен нақты саладағы жағдай;
– бағаланған кәсіпорынның рыноктағы бөлігі;
– жорамалданған уақыттан кейінгі ұзақ мерзімі өсу қарқыны;
– берілген кәсіпорын басшыларының жоспары.
ААД әдісін пайдалануда бағалау объектісінің құны ақшалай ағынның Таза
ТКҚ – бұл инвестициялық жобаның болашақ ақшалай ағымдарының дисконттауды
Таза келтірілген құн төмендегі формула бойынша жоспарланып отырған инвестициялармен
,
Мұндағы: ЧДПi – осы кезеңде жүзеге асырылатын инвестициялар шегеріліп,
n – жобаның ұзақтылығын көрсететін кезеңдер (жыл) саны;
R – кезең үшін ақшалай ағынды дисконттау ставкасы. Бұл
OS – Компанияның қалдықтық (постболжамдық) құны.
Капитализация ставкасы келесі формула бойынша есептеледі:
,
Мұндғы: – сондай-ақ салынған капиталға
– табыстың тәуекелсіз ставкасы, ол ретінде ұзақмерзімді мемлекеттік облигациялар
– нарықтық немесе диверсификацияланбайтын тәуекел шамасы болып табылатын және
– нарықтың ұзақмерзімді жалпы табыстылығынан анықталатын ортанарықтық табыс ставкасы;
– тәуекелсіз ставкасы ретінде қазіргі таңда 7% құрайтын, ҚР
– ортанарықтық табыс ставкасы ретінде 10% құрайтын, екінші деңгей
Осы коэффициенті жылжымайтын мүлікті жалға беру
Осылай, R дисконт ставкасы: 7% + 1,5*(10%-7%) = 11,5%.
Гордон моделін пайдаланып, қалдықтық құнды есептеу. Гордон моделі Бағалау
ЧДПn * (1 + g)
OS = –––––––––––– ,
r – g
Мұндағы: ЧДПn – болжамдалған кезең соңындағы ақшалай ағын
g – ақшалай ағынның өсуінің орташа жылдық темпі.
Объектінің ағымдағы құны дисконттаумен анықталады.
Ақшалай ағындарды талдау. Негізгі есептеу көрсеткіштері бухгалтерлік мәліметтерден пайдаланылды
2010 жыл (3 тоқсан) үшін пайда 6 364 220,67
Әкімшілік шығындар ұқсас жолмен есептелді (2009 жылдың 3 тоқсаны
Амортизация 2010 жылдың 4-кварталына түзетумен, 2008 және 2009 жылдар
Ақшалай ағынның өсуінің орташа жылдық темпі 5% тең қабылданды,
Болжамдалатын кезеңдер 0,25 мәнінен басталады, өйткені бағалау 01.10.2010 жылға
10 – кесте
Ақша ағымымен дисконттау әдісі бойынша бағалау кестесі
Период Өлшеу бірлігі 2010 2011 2012 2013 2014 2015
0,25 1,25 2,25 3,25 4,25 5,25 6,25
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Ақша қаражатының түсуі тенге 8 485 628 8
Қаржыландырудан түскен табыс тенге 0 0 0 0 0
Валдық
табыс тенге
Басқа да табыстар тенге 0 0 0 0 0
Ақша қаражатының шығуы тенге 8 292 124 8 292
Әкімшілік шығындар тенге 7 447 680 7 447 680
Қаржыландыруға кеткен шығындар тенге 0 0 0 0 0
Басқа да шығындар тенге 0 0 0 0 0
Амортизация тенге 844 444 844 444 844 444 844
Салықтан пайда тенге 193 503 617 785 1 063
Табыс салық, 20% пайдадан тенге 38 701 123 557
Таза табыс тенге 154 803 494 228 850 624
Ақша ағына тенге 999 247 1 338 672 1
Дисконт ставкасы 11,50%
Дисконт факторы 0,9732 0,8728 0,7828 0,702 0,6296
Келтірілген құн тенге 972 421 1 168 371 1
Акционерлік капиталдың құны тенге 34 040 787
3.2.2 Табысты капитализациялау әдісі
Капитализация әдісі бойынша ағымдағы құнды есептеу мына формула бойынша
V=I / R,
Мұндағы: V – объект құны;
I – салық салудан кейінгі таза табыс;
R – капитализациялау ставкасы.
Капитализациялау әдісін іс жүзінде қолдану келесі негізгі кезеңдерден тұрады:
– капитализацияланатын пайданың немесе табыстың көлемін таңдау;
–капитализацияның дұрыс ставкасын есептеу;
– құн көлемін анықтау.
Капитализацияланатын табыстың көлемін анықтау. Жиналған мәліметтен Бағалаушы жарамсыз ретіндегі
Капитализация ставкасын есептеу. Математикалық тұрғыдан капитализация ставкасы – бұл
Капитализация ставкасы кұтілетін таза жылдық табыс пен бүкіл бизнес
Бағалау объектісі үшін капитализация ставкасы 6,5% құрайды, өйткені
Ақшалай ағын таза пайда мен амортизация сомасын білдіреді. Есептеулерде
V= 2 069 285 / 6,5% = 31 835
Осылай, есептеуге сәйкес, табысты капитализациялау әдісін қолданумен Бағалау объектісінің
Капитализациялау әдісінің өзге түрлеріне Инвуд және Хоскольд модельдерін пайдаланатын
Инвуд моделі формула арқылы көрсетіле алады:
Аср
PV= –––––––––,
r + 1/Sn
Мұндағы: Аср – орта жылдық табыс;
r – дисконт ставкасы;
1/Sn – фондтың орын басу факторы.
Фактор 1/Sn Инвуд моделінде келесі формула бойынша есептелінеді:
r
1/Sn= ––––––––––– ,
(1 + r) n – 1
Хоскольд моделінде бұл фактор мына формула арқылы есептелінеді:
D
1/Sn=––––––––––––,
(1 + D) n – 1
Мұндағы: D – капиталды қайтару норма.
11 - кесте
Инвуд және Хоскольда моделін қолданып ЖШС «Eurasia Finance
Көрсеткіштер Жылдар
1 4 7
Құнды анықтау үшін ақша ағыны 999 247,1 2 069
Дисконт ставкасы 11,5% 11,5% 11,5%
Инвуд
моделі Фактор 1/Sn 1,0 0,2108 0,1007
Бөлгіш 1,115 0,326 0,216
Бағалау объектісінің құны 15 339
11 – кесте жалғасы
1 2 3 4 5
Хоскольд моделі Капиталдың қайтару нормасы 7,0% 7,0% 7,0%
Фактор 1/Sn 1,0 0,225 0,116
Бөлгіш 1,115 0,340 0,231
Бағалау объектісінің құны 14 348
Бағаланып отырған объект құны Инвуд моделі бойынша 15 339
3.3 Салыстырмалы тәсілмен бағалау
Бұл амал келесі пікірге негізделген: мүліктегі (меншіктегі) ұқсас мүдделер
Осы амалдың әдістерін пайдалану бойынша негізгі проблема – бағаланып
Нарықтық мәлімет әдісі ұқсас объектілерді сату (сатып алу) бағалары
Салалық арақатынастар әдісі. Қазіргі таңда Қазақстанда әртүрлі сала кәсіпорындарының
Бағаланатын бизнес бойынша қандай да бір арақатынастар анықталмаған.
Алайда көптеген салалар үшін бағалаудың «алтын ережесі» бар: «Сатып
Капитал нарығы әдісі салыстырылатын кәсіпорындар акцияларының нарықтық бағаларын пайдалануға
Оған сәйкес сатып алушы ұқсас кәсіпорын үшін төленетіннен артық
Бұл әдістің артықшылығы белгілі бір анықталмағандығы бар болжамдалған мәліметтерді
Бұл әдісті қолдану бойынша негізгі проблема - бағаланып отырғанға
Мәмілелер немесе сатылымдар әдісі жалпы кәсіпорынды немесе бақылаушы пакетін
Өз мәні бойынша ол капитал нарығы әдісінің жеке жағдайын
Олардың негізінде Бағалау объектісінің нарықтық құнын эмпирикалық жолмен анықтауға
Сонымен, компанияны бағалау екі тәсілмен жүргізілді. Ол шығын тәсілімен
12–кесте
Бағалау объектісінің нарықтық құнын шығару кестесі
Әдістер Үлестік салмақ Құны Үлес салмақты есептегендегі құн
1 Таза активтер 92% 0,92 346 001 252 318
2 Дисконттау 2% 0,2 34 040 787 680 816
3 Табысты капитализациялау 2% 0,2 31 835 150 636
4 Инвуд моделі 2% 0,2 15 339 252 306
5 Хоскольд моделі 2% 0,2 14 348 041 286
Барлығы 100% 1,0
320 232 417
Сонымен, ЖШС «Eurasia Finance Capital» Жарғылық капиталында 100% үлесі
ҚОРЫТЫНДЫ
Бұл курстық жұмыста кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау және оның
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау нәтижелері бойынша кәсіпорында қалыптасқан жағымды
Талдау қорытындысы бойынша компанияның қаржылық тұрақты деп айтуға болады.
Келесі талдау Компанияның төлем қабілеттілігі мен өтімділігіне жасалды. Бұл
Жалпы Компанияның мүліктік жағдайын тұрақты ретінде сипаттауға болады. Компания
Үшінші бөлімінде, Компанияның мүліктік кешеніне бағалау жүргіздім. Мүліктік кешенді
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Қазақстан Республикасы Конституциясы.
2 «Қазақстан Республикасы бағалау қызметі туралы» Заңы 109-ІІ, 30
3 Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық
4 Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа. -
5 Русак Н.А. Анализ финансового положения предприятия. В учебнике
6 Радионова В.М., Федотова М.А. Финансовая устойчивость предприятия в
7 Крейнина М.Н. Анализ финансового состояния и инвестиционной привлекательности
8 Ковалев А.И., Привалов В.П. Анализ финансового состояния предприятия.
9 Балабанов И.Т. Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта:
10 Артеменко В.Г., Беллендир М.В. Финансовый анализ: Учебное пособие.
11 Маркарьян Э.А., Герасименко Г.П. Финансовый анализ -М.: «ПРИОР»,
12 О бухгалтерском учете. Указ Президента Республики Казахстан, имеющий
13 Методические рекомендации по составлению финансовой отчетности. Утверждены директором
14 А. Богдановская, Г.Г. Виноградов, О.Ф. Моргун и др,
15 Ефимова О.В. Как анализировать финансовое положение предприятия (практическое
16 Грязнова А.Г., Федотова М.А. Оценка бизнеса. М., Финансы
4