Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі
Қазақ гуманитарлық заң университеті
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Лизингтік келісімдегі операциялар
Орындаған:____________
Қабылдаған: ___________
Астана 2006
Кіріспе.........................................................................................
1. Лизинг операцияларының техникасы
1.1.Лизингтің түрлері.................................................................
1.2.Лизингтік келісімдегі операциялар......................................
2. Лизингтік операция.
2.1. Лизингтік операциялар және олардың сипаттамасы........
2.2.Лизингтің артықшылықтары мен кемшіліктері..................
3. Лизингтік операцияның дамуы
3.1.Қазақстанда лизингті бағытты ұйымдастырудың негізгі
бағыттары.....................................................................................
Қорытынды...................................................................................
Пайдаланылған әдебиеттер.........................................................
Кіріспе:
Негізгі өндіріс құралдарын жаңартуда лизинг ең тиімді әдіс
Жеке мемлекеттердің тәжірибесінде жақтардың міндеттемелері мен құқықтары операцияларын
Лизингтің Қазақстан рыногіне өз атауымен енгеніне аз ғана
1.1.Лизингтің түрлері.
Лизингтік мәмілелердің бірнеше түрлері бар. Барлық лизингтік операциялар
1.Шұғыл лизинг- бұл мүліктің қызмет ету мерзіміне қарағанда,
2. Қаржы лизингі-бұл уақытша пайдалануға берген лизинг затының
Сондай-ақ, лизингтің отандық және халықаралық тәжірибеде қолданылатын
Ішкі лизинг – бұл, оның қатынасушыларының
Халықаралық лизинг-бір тарап немесе барлық тараптардың әр елден
Сыртқы лизинг экспорттық және импорттық болып бөлінеді. Экспорттық
Лизинг операцияларының техникасы. Лизинг операцияларының техникасына байланысты әр
Лизинг беруші
(Лизинг компаниясы)
4
Лизинг алушы
Өндірістік кәсіпорын
Бұл жерде 1-құрал-жабдыққа тпсырыс беру;
2-құрал-жабдық үшін төлем;
3-құрал-жабдықты жеткізу;
4-лизингтік төлемдер;
Кейде лизингтік компанияның лизинг операцияларын жүзеге асыру үшін
Тәжірибе көрсеткендей, лизинг бойынша жасалатын мәмілелердің 85 %
Банк
1
2
Жабдықтаушы
5
Өндірістік кәсіпорын
(лизинг алушы)
1.Банк пен лизинг компаниясы арасында несиелік келісім-шарт жасалып,
2.Лизинг компаниясы алған несиені құрал-жабдық үшін жабдықтаушыға төлейді;
3. Жабдықтаушы лизинг компаниясына құрал-жабдығын сатады.
4. Лизинг компаниясы мен лизинг алушы кәсіпорын арасында
5. Жабдықтаушы құрал-жабдықпен жабдықтайды;
6.Лизингті алушы кәсіпорын пайдаланғаны үшін лизингтік төлемдер жүргізеді;
7. Лизинг компаниясы несие беруші банкке несие үшін
Мұндағы лизингтік төлемдердің жалпы сомасының есебі
төмендегідей формуламен есептеледі.
ЛТ= АА+НТ+КТ+ҚТ+ҚҚС
Мұндағы, ЛТ-лизингтік төлемдердің жалпы сомасы;
АА-ағымдағы жылдағы амортизациялық аударымдар
сомасы;
НТ-лизинг бнрушінің несиелік ресурсты пайдаланғаны үшін төлемі;
КТ-лизингтік келісім шарт бойынша мүлікті бергені үшін лизинг
ҚТ-көрсеткен қызметі үшін қосымша төлем;
ҚҚС-лизинг берушінің көрсеткен қызметі үшін лизингті алушының төлейтін
1.2.Лизингтік келісімдегі операциялар.
Лизингтік операциялар «Лизинг» ағылшын тілінен аударғанда жалға
Лизинг бірнеше қызмет атқарады.Біріншіден, ол негізгі қорларға ақша
Лизингті мәміледе 3 қатысушы болады. Олардың өзара қатынастары
Лизинг түрлері әр түрлі:
1.Жедел лизинг анағұрлым қысқа мерзімге беріледі. Оның объектісі
2.Қаржылық лизинг анағұрлым ұзақ мерзімге беріледі. Ол
3.Қалдық құны бойынша лизинг пайдалануда болған құрал-жабдықтарды жалға
Құрылып жатқан лизингтік компанияларға қарағанда банктердің артықшылығы-лизингті жүзеге
Банктердің лизингтік операциялары несиелік операциялармен ұқсас болып келеді.
Тарихта лизингке ұқсас операцияның б.э 2000 жылдай бұрын
Қазақстандағы лизинг өзінің алғашқы қадамдарын 1989 жылдан бастады.
1)аймақтық көтерме-делдалдық фирмалардың және «Қазконтракт» корпорациялардың жүргізілуіндегі жалға
2) екінші деңгейдегі банктердің лизингтік операциялары;
3) жаңадан құрылған арнайы лизингтік фирмалар;
4) лизингтің халықаралық формалары-экспорттық, импорттық және басқа да
1992 жылдың ортасына таман Қазақстанның мемлекеттік емес секторында
Ішкі нарықтағы лизингтік операциялардың дамуының өзіндік ерекшеліктері болды.
Бірақ-та 1992 жылғы бағаны жаппай ырықтандырудан кейінгі инфляция
Мұндай жағдайда, Қазақстанда халықаралық экспорттық және импорттық лизингтер
Сонымен қатар Қазақстанда ауыл шаруашылығы техникаларының лизингінің нарығы
Сондай-ақ «Астана-Моторс» қазақстандық моторлық компания Жапонияның екі сауда
1994 жылы 10 қазанда мемлекеттің қатынасуымен «Азия-лизинг» Ұлттық
Екінші қадамы ретінде лизинг қызметіне байланысты қабылданған заңдар,
Әлі де болса, лизингтің дамуына отандық банктеріміз салғырттық
Лизинг берушілерге лизингтік төлемдердің қайтатындығына кепілдеме беру, лизинг
2.1. Лизингтік операциялар және олардың сипаттамасы
80- жылдардың басында лизинг түсінігі жай ғана ұзақ
Қаржылық лизингтің операциясының мәні мынада: мамандандырылған лизингтік фирма
Лизингтік операциялар барлық қатысушы жақтарға белгілі бір артықшылықтар
Лизингтік бизнес кәсіпкерлік қызметтің ерекше саласын ұсынады. Лизингті
Бүкіл әлемде көптеген кәсіпкерлер бизнес үшін қажетті мүліктерді
1998 жылы Оттавада қабылданған халықаралық қаржылық лизинг конвениясында
Әр түрлі белгілеріне қарай лизингтік операцияларды келесі тәртіппен
-тура лизинг, бұл кезде мүлік иесі өз еркімен
-жанама лизинг (үш жақты немесе көпжақты лизинг), бұл
Тура лизингтің жиі кездесетін түрі –қайтымды лизинг, лизинг
Мүліктің типіне қарай былай бөлуге болады:
-жылжымалы мүлік лизингі;
-жылжымайтын мүлік лизингі;
-бұрын пайдаланылған мүлік лизингі;
Өтеу деңгейіне қарай былай бөлуге болады:
-бір келісімнің әрекет ету мерзімінде мүлік құны толық
-толық өтелмейтін лизинг.
Амортизация шарты бойыена былай бөлінеді:
-толық амотизация және соған сәйкес лизинг объектісінің құны
-толық емес амортизациялы лизинг;
Қызмет объектісіне қарай былай бөледі:
-егер жалданатын затқа көрсетілетін барлық қызметті лизинг алушы
- толық қызмет жиынтығы бар лизинг-объектіге толық қызмет
-жартылай қызмет жиынтығы бар лизинг.
Операция өткізілетін нарық секторында ішкі және сыртқы лизингті
Сыртқы лизинг экспорттық және импорттық болып бөлінеді.
Экспорттық лизинг кезінде шетел лизинг алушы, ал импорттық
Салық және амортизациялық жеңілдіктерге қатысты лизинг мынады болып
-жалған лизинг- қызмет алыпсатарлық сипатта болады жіне жеңілдіктер
-нағыз лизинг – жалға берушінің инвестициялық жеңілдік және
Лизингтік төлемдерін сипатына қарай былай бөледі:
-ақша төлемімен жүргізілетін лизинг-барлық төлемдер ақша нысанында жүргізіледі;
-компенсациялық төлеммен жүргізілетін лизинг-төлем аталған жабдықта өндірілген тауарларды
-аралас төлемді лизинг.
Лизингтің осы нысандарын негізгі екі түрге біріктіруге болады
Жедел лизинг- көліктік құрал-жабдықтарды, аппаратуралар мен басқа да
Қаржылық лизинг – қолдану үрдісінде мүліктің толық немесе
Қаржылық лизинг – бұл ұзақ мерзімді жал болып
-меншік құқығының жал мерзімі аяқталуына қарай көшуі;
-келісімшарттары бәсекелес саудадан мүлікті сатып алу құқын ұсынады;
-жал бойынша жалға берушіге ең аз төленетін келтірілген
Келтірілген құнды есептеу кезінде қабылданатын дисконттау мөлшерлемесі ұсынылатын
-жалға алушының ең аз төлемі – жал бойынша
-ең жоғары төлем-жалға алынған мүлікті сатып кезіндегі төлем;
-келтірілген құн- ағымдағы жылға келтірілген болашақ жылдың ақша
Егер жал келісімшарты жоғарыда аталған қағидалардың ең болмаса
«Қаржылық лизинг» туралы Қазақстан Республикасының заңында қаржылық лизинг
-лизинг беруші-лизинг шартымен лизинг затын сатушыдан алуға және
- Лизинг алушы лизинг келісіміне сәйкес, келісім жасау
Лизинг затына үйлер, ғимараттар,машиналар, жабдықтар, құрал-саймандар, көліктік құралдар,
Экономикалық қатынастарда лизинг қаржылық операциялардың жаңа нысаны ретінде
Тауарға деген меншік құқығының сатушыдан сатып алушыға ауысу
Лизингтік мәміле негізін келесілер құрайды:
-мәміле объектісі;
-мәміле субъектілері (лизингтік келісім тарптары);
-лизингтік келісім мерзімі (лизинг кезеңі);
-лизингтік төлемдер;
-лизинг бойынша ұсынылатын қызметтер.
Өндірістік циклде жойылмайтын материалдық құндылықтардың кез келген
Мәміле объектісіне тікелей қатысы бар тараптар лизинг бойынша
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы» заңына
Лизинг кезеңі лизингтік келісімнің әрекет ету мезімімен түсіндіріледі.
Лизинг берушіге тиесілі лизингтік төлемдер сомасын анықтау, лизинг
Төлемдерді кезеңдеріне қарай былай бөледі:
Кезеңдік төлемдер-лизингтік келісімге қатысушы, тараптар келісімімен жасалған кесте
Бір мерзімдік төлемдер-егер келісімде лизинг берушіге аванс төлеу
Лизинг алушының қаржылық жағдайы мен мүмкіндіктерін ескере отырып,
Бірдей үлестермен- бір қалыпты түзу сызықты төлемдер;
өспелі өлшемдермен (прогрессивтік төлемдер), лизингтің бастапқы кезеңінде лизингті
азаймалы өлшемдермен (жеделдетілген, регрессивті төлемдер), лизингтің бастапқы кезеңінде
Жалпы жал төлемдерінің көлеміне амортизациялық аударулар көлемі, қалдық
амортизация
мәмілені жүзеге асыру үшін лизинг берушінің тартылатын ресурстар
көрсетілетін қызметтер үшін лизинг берушінің кірісіне енетін лизингтік
лизинг берушіге тиесілі кейбір тәуекелділік деңгейіне қатысты тәуекелділік
Ресурстар үшін төлем, лизингтік маржа және тәуекелділік сыйақысы
Лизинг лизинг берушіге ұсынылатын қызметтердің көп түрлілігімен сипатталады.
-техникалық қызмет-клиент пайдаланатын объектіні тасымалдауды, құрастыруды және орналастыруды
-кеңес беру қызметі-салық салу, рәсімдеу және т.б. мәселелер
Жалгер лизинг компаниясынан қажетті жабдықты алу үшін өтініш
Хатқа қосымша лизинг келісімінде лизингтің маңызды шарттары көрсетіледі:
-келісім заты;
-лизинг затын сатушының аты, сатушы таңдауы кіммен белгіленгені;
-лизинг алушының лизинг затын жалдау шарттары және мерзімдері;
-лизинг затының құны;
-келісімде әрекет ету мерзімдері;
-лизинг алушының меншігіне лизинг затының біржола берілу шарттары
-лизинг затының сипаты;
-лизинг затын құрастыру және жөндеу тәртібі
-лизинг затын сақтандыру;
-тараптардың біріне лизинг затын лизинг беруші атына мемлекеттік
-лизинг шарты бойынша лизинг алушының міндеттемелерін орындауына лизинг
-тараптар жауакершілігі.
Осы шарттардың бірі көрсетілмесе лизинг келісімі жасалмаған болып
Лизинг беруші лизинг келісімінің жалпы шартымен танысып, лизинг
Жабдықтаушы жабдықты лизинг алушыға жеткізіп береді және қызмет
Лизинг беруші келесі жағдайларда лизинг келісімін бұзуды және
-егер лизинг алушы лизинг затын айтарлықтай нашар ұстаса;
-егер лизинг алушы лизинг затын лизинг келісімшарттарын бұзып
Егер лизинг алушы екі немесе одан да көп
-лизинг беруші лизинг затын жеткізбесе немесе лизинг затын
-егер жолданған лизинг затында лизинг келісімінде көрсетілмеген кедергілер
-егер лизинг беруші лизинг затын жеткізу мерзімдерін бұзса.
Егер лизинг алушымен жасалған лизинг келісімінің шарттары бұзылса,
2.2.Лизингтің артықшылықтары мен кемшіліктері. Лизингтің кеңінен таралуының басты
Лизинг көмегімен кепілге беретін мүлкі жоқ, ұсақ кәсіпорындарды
Лизинг 100% - ғадейін несиелеуді ұсынады, яғни кәсіпорынға
Кәсіпорынға мүлікті ссудаға сатып алғаннан, лизинг бойынша алған
Құрал-жабдықтың лизинг берушінің меншігінде болатындығына байланысты, өнімнің құнына
Несие берушінің көзқарасымен қарағанда, несиенің мақсатты пайдалануына ешқандай
Лизинг операцияларына тән кемшіліктер мыналар:
жлға алушы құрал-жабдықтың қалдық құнының жоғарылауынан (әсіресе инфляциядан)
ұйымдастырудың күрделілігі;
лизинг құны ссудаға қарағанда жоғары, бірақ та ескірген
Лизингтік контракт. Лизинг – бұл ұйымдастырылуы біршама күрделі
Әдетте, мәмілеге келу алдында клиентті толық қаржылық талдаудан
3.1.Қазақстанда лизингті бағытты ұйымдастырудың
негізгі бағыттары
Қазіргі уақытта Қазақстанда лизингті ұйымдастырудың негізгі 4-бағыты жүзеге
Мемлекеттік лизинг, яғни толығымен мемлекеттік бюджет қаражаттары есебінен
Коммуналды лизинг немесе жергілікті бюджет қаражаттарымен қаржыландаратын лизингі;
Коммерциялық лизинг-толығымен заем қаражаты және өз есебінен банкілерімен
Аралас лизинг немесе мемлекеттің және коммерциялы құрылымдардың үлесті
Бұл жерге мемлекеттік және жергілікті органдар –үкімет, министірліктер
Соңғы жылдары лизингтік операцияларды жүзеге асыру көлемі бірте-бірте
1998 жылы Қазақстанда 1995 жылға
Міне осылайша Қазақстан аумағында лизинг өзінің бастауын алып
1993 жылы 15-ші қарашада Қазақстанның Ұлттық валютасы –теңге
Қазіргі уақытта еліміздің экономикасы экономикалық тұрақтылықпен және
Экономиканың инвестициялық кезеңінің дамуы лизингтік бизнестің кең тарауына
Бірақта лизингтік тез дамуына, әсіресе коммерциялық
Қазақстанда лизингтік дамуы біздің ойымызша негізгі үш бағытпен
1.Барлық экономика салаларындағы тозған және моральді ескірген негізгі
2. Инфляция деңгейінің және экономиканың басым аймақтарына заем,
3. экономикамызда шағын және орта бизнестің даму мәселелері
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев өзінің «1997 жылғы
Лизингтің дамуына әсер ететін мәселелердің бір елдегі инвестициялық
Еліміздің шаруашылық кешендерінің инвестицияға деген үлкен қажеттіліктері- лизингтік
Қорытынды.
Еліміздегі жеке өндірісті дамыту Қазақстан экономикасының шикізат секторына
Елбасының Қазақстан халқына жолдаған «Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін,
Лизингтік қарым-қатынасты сәтті жалғастыру үшін лизингтік компаниялар алдыңғы
Жалпы алғанда лизингтік компаниялар республикамыздың бүкіл аграрлық
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Арзаева,М.Ж. Лизинг шағын және
// ҚазҰУ-нің хабаршысы.Экономика сериясы.-2006.-№5.-33-36б.
2. Асабаева,Л. Лизингтік қаржыландыру құрылымы
//Айқын.-2005.-30 маусым.-4б.
Әмірбек,Жеменей. Қазақстанда лизингті ұйымдастырудың негізгі
бағыттары // Заң.-2006.- № 5. - 30-33
Қамали, Қарлығаш Мағауқызы. Сыртқы экономикалық қызметті
мемлекеттік басқару: оқу құралы/ ҚР білім және ғылым
министрлігі.; Т.Рысқұлов атын. Қазақ экон.университеті.-
Алматы:Эконмика, 2005.-103 бет.
Молдабекова, А. Үй шаруашылығының секторында кредиттенді-
руді кеңейту: (Экономика) // Қаржы-қаражат. -2005. - №2.
6. Тагашев, Ибрагим. Лизинг-ең
-2005- 29 сәуір. -3б.
7. Тәжібаев, Бейсенбай.
Алтын орда. -2005. -18-24 қараша. -23 б.
Шаймердинова, М. БТА Лизинг: пять лет на рынке:
финансовых услуг // Казахстанская правда. – 2005. –