ЖОСПАР
Жер жайлы жалпы мәлiметтер 2
Жер құрылысының пiшiмi 2
Жердің физикалық қасиеттері 6
Жердiң iшкi құрылысын зерттеудiң басты-басты геофизикалық
Жер ядросының, оның қатты қабықтарының құрылысы
Жер ядросы 16
Жер мантиясы 18
Жер қыртысы 20
Пайдаланылған әдебиеттер 23
Жер жайлы жалпы мәлiметтер
Жер құрылысының пiшiмi
Жер Күн жүйесiне тиесiлi планеталардың бiрi
Жер ( Күн жүйесiнiң үшiншi планетасы.
Кез-келген күрделi дененiң iшкi құрылыс ерекшелiктерiн
Жердiң iшкi құрылысының осындай пiшiмi 1-суретте
Жердiң ядросы мен оның қатты қабықтары,
1. ЖЕРДІҢ ІШКІ КҰРЫЛЫСЫ
Жердің ішкі қойнауы үш қабатқа: сыртқы
2. Жер қыртысы
Жер қыртысы жердің сыртқы қатты бөлігін
2-сурет. Жер қыртысынық схемалық құрылысы.
вичич шекарасы», қысқаша «Мохо (м) деңгейі»
Жер кыртысының қалыңдығы 5—8 км-ден 70—75
Континенттерде жер қыртысының орташа қалыңдығы 35—40
Жер кыртысының континенттік тегі үш қабаттан
Австрия ғалымы В. Конрад (1925) гранитті-гнейс
III. 4. 2. Мантия
Шартты түрде мантия жоғарғы мантия (В),
Жоғарғы мантия (В) «Мохо деңгейінен» 400
III. 8-сурет. Жер қыртысының схемалық қимасы:
I — мұхиттық тегі; II —
деп аталады. Жоғарғы мантияның орталық бөлігінде,
Астеносферадан жоғары аймақ жер қыртысын қоса
Ортаңғы мантия (С) немесе аралық зона
Төменгі мантия (Д) «Голицын деңгейінен» 2900
Мантиялық заттардың құрамында алюминий мен кремнийдің
Ядро
Ядро — сыртк,ы ядро
Сыртқы ядро (Е) — «Вихерт —
Аралық зона (Ғ) — 4990 км-ден
Субъядро (О) — планетаның орталык бөлігін
Ядроның құрамында ауыр элементтердің мөлшері көбейе
Жердің физикалық қасиеттері
Жердің физикалық қасиеттерін зерттеу нәтижесінде оның
Жердің физикалық қасиеттеріне ауырлық күші, тығыздығы,
Жер бетінде жердің өзіне қарай бағытталған
Үдеу шамасы жер қойнауына тереңдеген сайын
Жердің ауырлық күшін зерттеу жұмыстары оның,
Шөгінді тау жыныстарының орташа тығыздығы 2,4—2,5
Магниттік қасиет тек жеке минералдарға ғана
Магниттік ауытқу деп, белгілі бір бақылау
Магнит стрелкасының горизонт сызығына қарай құлау
Жердің магнит өрісі кернеулік күшімен сипатталады.
Магниттік ауытқу және онын еңкіштік дәрежесі,
Магнитометриялық зерттеу жұмыстарының нәтижесінде, құрамында ферромагниттік
Палеомагниттік зерттеу әдістерін пайдалана отырып, қалдық
Геомагниттік өрістің полярлық өзгерістері мен алмасуы
Мұхиттар түбінің магнит өрісі континенттік магнит
Жердің жылулығы. Жердің жалпы жылулық режимі
Күннен түскен жарық сәулесін қабылдау немесе
Күн энергиясының мөлшеріне қарай әр түрлі
Жердің ішқі қойнауындағы жылу энергиясының қөзі
Радиоактивтік элементтер (уран, торий, калий және
Жер бетінде жыл бойы температураның Күн
Жер бетінен оның ішкі қабатына қарай
Тұрақты температура деңгейінен темен қарай, жердің
Жер қыртысында оның шамасы тау жыныстарының
Геотермиялық сатыға кері ұғым геотермиялык. градиент
Жер қойнауының температуралық режимі туралы негізгі
Кейбір есептеулер бойынша геотермиялық саты 20
В. А. Магницқийдің есебі бойынша температураның
100 км тереңдікте температура — ІЗОО^С
Кейбір ғалымдардың пікірлері бойынша жердің орталық
Е. А. Любимованың есептеуі бойынша жердің
Жер қойнауының температуралық режимін зерттеп-білу шахталар
Қазіргі кезде жер астындағы ыстық сулар
IV. ЖЕР ҚЫРТЫСЫНЫҢ ЖАЛПЫ ҚҰРАМЫ
Жер қыртысы әр түрлі тау жыныстарынан
Жер қыртысының және жердің жалпы құрамын
IV.1. ЖЕР ҚЫРТЫСЫНЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ
Жер қыртысының (16 км тереңдікке дейінгі
Төменде берілген IV. 1-кестесінен жер қыртысында
IV. 1 - кесте Жер қыртысының
Химиялық элементтер А. П. Виноградов
Оттегі 47,00 46,50
Кремний 29,50 25,70
Алюминий 8,05 7,65
Темір 4,65 6,24
Кальций 2,96 5,79
Натрий 2.50 1,81
Калий 2,50 1,34
Магний 1,87 3,23
Кестеде берілген сегіз элемент жер қыртысында
А. Е. Ферсман (1930) метеориттердің құрамын
Кейінірек американ геохимигі Б. Мейсон (1978)
Жердiң iшкi құрылысын зерттеудiң басты-басты геофизикалық
Жердiң жоғарыда сөз болған негiзгi және
Жердiң iшкi құрылыс ерекшелiктерiн оқшаулауға мүмкiндiк
Сейсмология қатты Жер аумағында табиғи (негiзiнен,
Сейсмикалық толқындар қума толқындар және көлденең
Сейсмология ғылымының басты принципi сейсмикалық толқындар
Сейсмикалық толқындарды тiркеу әдейi жасақталған сейсмограф
Гравиметрия ( Жердiң гравитациялық өрiсi және
Жердiң өз өсiнен айналатындығына байланысты оның
«Геоид» деген түсiнiк ғылыми әдебиетке кейiнiрек
Алайда басты мәселе бұл емес.
Аталған деректер Жердiң гравитациялық өрiсi тұрғысынан
Гравитациялық өлшемдер тұрғысынан таулы өңiрлердiң ешбiр
Изостазия ұғымының мән-мағынасын тереңiрек түсiну үшiн
Магнитометрия Жердiң геомагниттiк өрiс ерекшелiктерiн зерттеуге
Электрометрия да, магнитометрия сияқты, планетаның iшкi
Геотермика Жердiң жылуын және планета қойнауында
Жердiң iшкi жылу көздерi жайлы жорамалдар
Жер қойнауын зерттеудiң басты-басты геофизикалық әдiстерi
Жер ядросының, оның қатты қабықтарының құрылысы
Жер ядросы
Жер ядросы ( орташа радиусы шамамен
Геофизик-ғалымдар сейсмикалық толқындар жылдамдығының жер қойнауларына
Сыртқы ядро қимасында одан әрi жылжыған
Ғалымдар Жердiң iшкi ядросы темiр мен
Бес миллионға жуық пiшiмдеу нәтижелерiн электрондық-есептеу
Жер мантиясы
Жер мантиясы ( жер қыртысының табаны
1909 жылы югослав сейсмологы А.Мохоровичич Балқан
Жер мантиясының өн бойындағы сейсмикалық толқындар
Жердiң жоғарғы мантиясының өзiн екi қабатқа
Литосфералық мантия қабаты бiршама шымыр перидотит
Жоғарғы мантияның астеносфера, немесе төмен дәрежелi
Осы орайда мына бiр жайтты екшеп
Бiздiң бұл ұсынысымыздың мән-мағынасы 4-суретте келтiрiлген.
Жер мантиясының ауысу белдемi астеносфера табаны
Мантия заттарының жоғары дәрежелi қысымдар мен
Дей тұрғанмен, жер мантиясын құрайтын заттар
Жер қыртысы
Жер қыртысы ( литосфераның беткi бөлiгiн
Жер қыртысының тiк бағыттағы әркелкiлiгi оның
Жер бетiнен бiршама терең өңiрлерде орналасқандықтан
Жердiң тереңдiктердегi қабаттарының нақтылы сипатын оларды
Жер қыртысы қабаттарының атаулары ғана емес,
Жер қыртысының жазық бағыттағы әркелкiлiгi құрлық
Континенттiк қыртыс қимасында жер қыртысына тән
Келтiрiлген деректерден шығатын маңызды қорытынды төмендегiдей:
Пайдаланылған әдебиеттер
К. Н. Аманиязов, А. С.
Нұрсұлтанов Ғ. М. Абайұлданов Қ.
Т.О. Омарәлиев Мұнай мен газды өңдеу