ЖОСПАР
Кіріспе 2
1. Негізгі бөлім 3
1.1 Іс-әрекеттің қылмыс екендігін жоятын мән-жайлардың түсінігі және
1.2 Қажетті қорғану 4
1.3 Орынды тәуекел 8
1.4 Күштеп немесе психологиялық мәжбүрлеу 10
1.5 Бұйрықты немесе өкімді орындау 12
2. Қылмыс жасаған адамды ұстағанда зиян келтіру 14
3. Қылмыс істеген адамды ұстағанда сай емес зиян
Қорытынды 23
Қолданылған әдебиеттер 24
Кіріспе
Менің бұл курстық жұмысымның осы тақырыпты қалаған себебім,
Мұндай әрекеттер болса тұлға міндетті түрде қылмыстық
Осы мақсатты көздеп әр тұлға қоғамға зардап немесе
Сол жағдайлардаң бірі тұлға белгілі бір объективте қол
Осы себептер арасында тұлға зиян келтіреді. Бұндай әрекеттер
Ондай әрекеттерді алдағы курстық жұмысымда дәлелдеп, анықтап көрсетемін.
Ол әрекетке мысал келтірсек күштеп немесе қорқытып бір
Қарап отырсақ Қазақстан Республикасының Заң атқарушы органдары тегін
Сол себепті бұл тақырыптың мені қызықтырған жері, ол
Бұл тақырыпта ондай әрекеттер орын таппаған. Ал, керісінше
Менің ойымша бұндай әрекет міндетті түрде сот органдарымен
Бірақ бұл шешімді әрине де тек қана
1. Негізгі бөлім
1.1 Іс-әрекеттің қылмыс екендігін жоятын мән-жайлардың түсінігі және
Әрбір азаматтың конституциялық борышы – қоғамдық қатынастарда қылмыстық
Қоғамға қауіпті іс-әрекетті тойтаруда, оның зияндылығын тыюда, сол
Өйткені мұндай әрекетте қылмыстық материалдық белгісі болып табылатын
Еліміздің қылмыстық құқық теориясындағы, ғылыми доктринадағы, іс-әрекеттің қылмыс
1997 жылғы 16 шілдеде қабылданған Қазақстан Республикасының Қылмыстық
Бұл әрекеттердің қылмыстық еместігі өз алдына, тіпті олар
Осы әрекеттерді жасау арқылы құқық қорғау мүдделеріне белгілі
1.2 Қажетті қорғану
Қылмыстық заңда сәйкес барлық адамдардың кәсіби немесе өзге
Қажетті қорғану - әрбір адамның заңды және заңмен
Әлеуметтік мәні бойынша қажетті қорғанудың қоғамға қауіптілігі жоқ.
Сондай-ақ қажетті қорғанудың қолданудың аса маңызды сақтандырушылық мәні
Міне осыған байланысты қажетті қорғану Конституцияда көрсетілген азаматтардың
Мұндай жағдайда қиянат жасаушының өмірі, денсаулығы, меншігі оның
Қылмыстық заңға сәйкес адам басқа қоғамға қауіпті қол
Көмек сұрау мүмкіндігіне қауіпті қиянаттан қашып кету, жасырынып
Заң бойынша барлық азаматтар – кәсіби немесе өзге
Көптеген азаматтар үшін қажетті қорғануды қолдану олардың жеке
Азаматтар заңға сәйкес шабуылдан қашып қорғанудан немесе басқа
Қиянатқа байланысты қажетті қорғануды қолданудың заңға сыйымдылық шарттары:
Қажетту қорғануды заңды әрекетке қолдануға болмайды, сол сияқты
Мұндай әрекеттерге өте арзан заттарды ұрлау жасөспірімдердің бау-бақшадан
Қажетті қорғануда қарсы әрекетке ғана қолдануға болады. Құқылық
Қажетті қорғануды қолдануды екінші шарты – қорғану қол
Өйткені қажетті қорғанудың мақсаты – болатын, орын алатын
Егер қорғанушы іс-әрекеттің қауіпті емес екендігін байқауға мүмкіндігі
Қажетті қорғанудың үшінші бір шарты – қоғамға қауіпті
1.3 Орынды тәуекел
Қылмыстық кодекстің 35–бабында әлеуметтік пайдалы мақсатқа қол жеткізу
Заңға сәйкес орынды тәуекелге байланысты әрекеттер екі түрлі
Бірінші топқа тәуекел әрекеттерін қолдануға негіз болатын шарттар,
Тәуекел әрекеттерін қолдануға медицина, ғылым, техника, мәдениет шаруашылық
Қажеттілік қоғам, мемлекет алдына қойылған маңызды міндеттерді шешуден
Ғылым, техника, өнер саласында жаңалықтар ашу көп жағдайда
Тәуекел әрекеттері кейде кездейсоқ жағдайларға байланысты да қолданылады.
Қылмыс болып табылмайтын тәуекелді қолдануға байланысты шарттар да
Екінші шарт – орынды кәсіби тәуекелді қолдану арқылы
Үшінші шарт, орынды тәуекел ақталған болуы керек. Орынды
Егер тәуекел күні бұрын экологиялық қауіптің болуына немесе
Төртінші шарт, тәуекелді қолданған адам заң қорғайтын мүдделерге
Бесінші шарт, орынды тәуекел алға қойған мақсатқа тәуекелге
1.4 Күштеп немесе психологиялық мәжбүрлеу
Жаңа қылмыстық кодекстің 36-бабының 1-бөлігіне сәйкес егер
Осы нормаға сәйкес мұндай жағдайда істелген іс-әрекет қылмыс
Күштеу – бұл белгілі бір әрекетті істеуге мәжбүрлеу.
Күштеу тойтарылатын немесе тойтарылмайтын болып екі түрге бөлінеді.
Сондықтан тойтарылатын күшпен мәжбүрлеуге жол бергенде, адамға 36-бабының
36-баптың 2-бөлігінде мәжбүрлеудің екі түрі – психикалық мәжбүрлеудің,
ҚК–ң 34 бабының 1-бөлігіне сәйкес Осы кодекспен қорғалатын
1.5 Бұйрықты немесе өкімді орындау
Қылмыстық кодекстің 37-бабында «өзі үшін міндетті бұйрықты немесе
Құқылық табиғатына сәйкес міндетті бұйрықты орындау қылмысты әрекетке
Ендігі жерде мұндай орындаушылардың тиісінше берілген міндетті бұйрықты
Қылмыстық заң қорғайтын мүдделерге зиян келтірудің негізі болып
Мұндай бұйрықтар мазмұны жөнінен заңсыз, қылмыстық заң қорғайтын
- міндетті бұйрықты орындаушы бұйрық берген лаузымды адамға
- міндетті бұйрық соны беруге құқылы лауазым арқылы,
- міндетті бұйрықты орындау қылмыстық заң қорғайтын әр
Бірақ та Қылмыстық кодекстің 37-бабы 1-бөлігінің талабына сәйкес
Қылмыстық кодекстің 37-бабының 2-бөлігінде: «Көрінеу заңсыз бұйрықты немесе
Осы заңның талабына сәйкес мұндай ретте орындаушы бұйрықты
2. Қылмыс жасаған адамды ұстағанда зиян келтіру
Қылмыс істеген адамды ұстау – қылмыстылықпен күресудің негізгі
Сондықтан да қылмыс жасаған адамға оны мемлекеттік органдарға
Қол сұғушылық жасаған адамды ұстауға бұған арнаулы уәкілеттігі
Бұл - әркімнің қызметтік және азаматтық парызы. Қылмыскерді
Өйткені қылмыскерді ұстағанда оның жеке өзіне мүліктік мүддесіне
Қылмыс істеген адамды ұстағанда зиян келтірудің дұрыстығын анықтаудағы
Бірншісі, қылмыс істеу фактісіне байланысты мән–жайлар, екіншісі қылмыс
Қылмыскерді ұстаудың негізгі болып оның біткен немесе аяқталмаған
Бұл жерде ескеретін жайт, қылмыскер деп қасақана немесе
Қылмыстық іс жүргізу кодексінің талаптарына сәйкес қылмыс істеді
а) Бұл адамның қылмыс істеп жатқан үстінен шықса
б) Көзімен көрген адамды, соның ішінде жәбірленуші де
в) Сезікті адамның өзінде немесе киімінде, өз қасында
Қылмыскерді ұстаудың сөзсіз негіздері болып оның тұтқыннан, қамаудан,
Қылмыскерді ұстау деп негізінен ол адамның қылмыс істеп
Қылмыс істеген адамды ұстаған кезде зиян үшінші жаққа
Мұндай зиян келтіру тек амалсыздан, басқа шараның жоқтығынан
Ауыр өте ауыр қылмыс жасаған қылмыскерді ұстау кезінде
Зиян келтіру кейбір жағдайларда ұсталатын қылмыскердің қарулануына, қылмыс
Қылмыскерді ұстаудың мақсаты оны әділ соттылыққа беру болып
Қылмыскерді ұстау барысында оның өмірін жою қажетті қорғану
Қол сұғушылық жасаған адамды ұстау адамға келтірілген зиян
Бұлайша асыра істеу қасақана зиян келтірілген жағдайда ғана
Мұндай асыра сілтеу үшін тек (абайсызда емес) зиян
Мұндай шектен шығудың, яғни асыра сілтеудің заңда көрсетілген
А) істелген қылмыстық қаупінің сипаты мен дәрежесіне сай
б) Ұстау жағдайына сөзсіз сәйкес келмеуі салдарынан кісіге
Осындай қажетті шамалардың шегінен шығуы тек қасақаналықпен ғана
Қылмыскерді ұстаудың қажетті қорғану мен аса қажеттілікпен өзгешеліктері
а) Қажетті қорғану тікелей төніп тұрған нақты қиянатты
б) қажетті қорғанудың мақсаты – қылмысты тойтару, қылмыскерді
в) аса қажеттілікте келтірілген залалдық мөлшері тойтарылған залал
Ұзақ уақыт бойы Қазақстанның қылмыстық заңында қол сұғушылық
1997 жылғы 13 маусымдағы Қазақстан Республикасының кейбір заң
ҚК–тің 33–бабының бірінші бөлігіне сәйкес қылмыс жасаған адамға
Қол сұғушылық жасаған адамды ұстау кезінде зиян келтіру
Бұл біріншіден қылмыстық – құқықтық институт ретінде қылмыс
Екіншіден бұл адамның мүддесі мен конституциялық құқықтарын қорғауда
Қылмыскерді ұстау арқылы оның жаңа қылмыс жасауы тыйылады,
Қылмыскерді ұстаудың негізі оның біткен немесе аяқталмаған қылмысты
Тек қана оның қоғамға қауіпті әрекеттері үшін ғана
ҚК – тің 33–бабына сәйкес зиян келтірудің мақсаты
Қылмыскердің бостандығын шектеудің заңды белгілеріне мыналар жатады:
1) Адамның қылмыс жасауы және қылығы үшін мемлекет
2.) Қылмыс субъектісіне тән барлық белгілерге ие болғанына
3) Қол сұғушылық жысаған адамды ұстауға бұған арнаулы
4) Қол сұғушылық жасаған адам қылмыс жасаған уақыты
5) Қылмыскерді ұстау, егер ол қысқа уақыт аралығында
Қылмыскерді жәбірленуші, куәгер немесе басқа да адамдар тез
Олар мыналар:
- зардап тигізудің қажетті болуы:
- арнайы мақсаттың болуы:
- әрекеттің нақты жағдайларға сай болуы:
Бұл шарттар заңды түрде қол сұғуға зиян келтірудің
Қол сұғушылық жасаған адамды ұстау кезінде зиян келтірудің
1) Қылмыскердің әрекеті үшінші тұлғаға (басқа адамға) оның
2) қылмыскердің қашуға әрекеттенуі немесе қарсылық көрсетуі себепті
Қажеттілік мына үш факторға бөлінеді:
1. Қылмыскерге және ұстау кезіндегі оның әрекетіне;
2. қылмыскерді ұстайтын адамға;
3. ұстау кезіндегі жағдайға байланысты сипатталады.
Қылмыс жасаған адамның өміріне, денсаулығына, мүлкіне зиян келтіру
Қылмыстық кодекстің 34–бабының екінші бөлігіне сәйкес құқық қорғау
Мұндай шектен шығушылық тек қасақана зиян келтірілген жағдайларда
Аса қажеттілік те қажетті қорғану сияқты заңды және
Аса қажеттіліктің бұдан өзгешелігі сол, ол тойтарылған зиян
3. Қылмыс істеген адамды ұстағанда сай емес зиян
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің түсінігінде 100- бапта айтылып
Қылмыс жасаған адамды ұстау үшін қажетті шаралардың шегінен
1. Қылмыс жасаған адамды ұстау кезінде оған зиян
2. Қол сұғушылық жасаған адамды ұстау адамға келтірілген
3. Бұл қылмыстың объективтік жағы - ұстау шараларын
Егер бұл көрсетілген негіздер болмай адам өлтірсе, онда
Мысалы, әкімшілік сипаттағы жазықтылығы (кішігірім бұзақылық) үшін ұстағанда
Қоғамға қауіптілігі орта немесе кішігірім деңгейдегі қылмыс жасаған
4. Қылмыстың субъективтік жағы тікелей немесе жанама ниетпен
Қылмыс жасаған адамды ұстау кезінде оны абайсызда өлтіру,
Қол сұғу жасаған адамды ұстаудағы мақсат – оны
5. Қылмыстың субъектісі – жасы 16- ға толған,
Егер құқық қорғау органдарының лаузымды адамы қылмыскерді ұстау
6. Қылмыс жасаған адамды ұстау үшін қажетті шаралар
Қорытынды
Ал енді жазылған курстық жұмыстың тұжырымдарын қортындылайтын болсақ
Егер осы аталған жағайларды азамат қорғау үшін қылмыс
Мысалы: қарайтын болсақ қажетті қорғану Қазақстан Республикасының
Қажетті қорғанудың өзінің белгілері бар. Олар: 1. Қорғану
2. Ол әрекет, яғни қол сұғушының екінші тұлғаға
Міне осыдан көрсек қажетті қорғану тек осы қол
Сонымен қатар қылмысты жоятын мән-жайда ең бастысы оның,
Екінші түрде ол аса қажетті қорғану. Бұл әрекет
Жұмысымды қортындылайтын болсам бұл мысалдардың барлығында келетін қауіп
Қолданылған әдебиеттер
1.Қазақстан Республикасының Конституциясы. 30 тамыз 1995ж.
2. Қазақтан Республикасының қылмыстық құқығы. А.Н. Ағыбаев
Алматы Жеті жарғы 98ж
3. Қылмыстық құқығы, Жалпы бөлім Алматы, Жеті жарғы
4. Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексі. Оқулық құралы. Алматы:
5. Постановление Пленума ВС РК от 23. 12.
6. Владимиров В.А. Ляпунова Ю.И. Объстоятельства, исключающие общественную
7. Мемлекет және құқық негіздері. Алматы, Жеті жарғы